Maliklikanyo ti Naespirituan nga Atake ti Puso

Maysa kadagiti kalaingan nga atleta iti lubong, a kapigpigsaanna ken kasla nakasalsalun-at iti pisikal, ti bigla a naulaw kabayatan ti maysa a panagensayo ket natay. Isu ni Sergei Grinkov, ti ice skater a namindua a nakagun-od iti medalia a balitok iti Olimpia. Nakeltay ti apag-ukrad a karerana​—iti tawenna a 28 laeng. Anian a nakalkaldaang! Ti makagapu? Atake ti puso. Naikuna a di ninamnama ti ipapatayna gapu ta awan ti sintoma nga adda sakitna iti puso. Kaskasdi, natakuatan dagiti nangeksamen a dimmakkel ti pusona ken barado ti dadakkel nga urat nga agturong iti pusona.

NUPAY kasla awan pakpakauna ti adu a pannakaatake ti puso, kuna dagiti autoridad iti medisina a manmano la a kasta. Kinapudnona, masansan a di maikankano dagiti pakpakauna a pagilasinan ken dadduma a sintoma kas iti narigat a panaganges, sobra a kinadagsen, ken panagsakit ti barukong. Kas resultana, nupay dida matay ti pannakaatake ti pusoda, adu ti naaddaan iti nakaro nga an-annayen bayat a sibibiagda.

Umanamong dagiti agdama nga eksperto iti medisina a masapul ti agtultuloy a panagannad iti kanen ken iti estilo ti panagbiag ken masapul ti regular a medikal a panagpaeksamen, tapno maliklikan ti atake ti puso.a Ti kasta a panagannad, agraman ti pudpudno a kinatulok nga agbalbaliw no kasapulan, ket dakkel ti maitulongna tapno maliklikan ti tao dagiti nakas-ang nga epekto ti pannakaatake ti puso.

Ngem adda ti sabali nga aspeto ti pusotayo nga agkalikagum iti dakdakkel nga atension. “Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom,” imballaag ti Biblia, “ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.” (Proverbio 4:23) Siempre, kangrunaan a tuktukoyen daytoy a teksto ti piguratibo a puso. Masapul nga alertotay a mangsaluad iti literal a pusotayo, ngem napatpateg ti agtalinaed nga alerto no kayattay a masaluadan ti piguratibo a pusotayo kadagiti sakit a mangiturong iti naespirituan nga ipapatay.

Panangsukimat iti Piguratibo nga Atake ti Puso

Kas iti literal a sakit ti puso, ti maysa a sigurado a pamay-an tapno maliklikan ti atake ti puso iti naespirituan a pamay-an isu ti panangammo kadagiti pakaigapuanna ket kalpasanna mangaramid kadagiti addang a mangtaming kadagita. Usigentay ngarud ti sumagmamano a kangrunaan a pakaigapuan ti panagsakit ti puso​—iti literal ken piguratibo.

Taraon. Ammo ti kaaduan a nupay naraman dagiti sitsiria, mangted dagitoy iti sangkabassit a sustansia wenno awan pay ketdi. Umasping iti dayta, ti mental a sitsiria ket nalaka a magun-od ken makaawis kadagiti sentido, ngem pagpeggadenna ti naespirituan a salun-at ti maysa a tao. Sisisikap a maiwarwarnak iti media ti nakaad-adu a material a mangitampok kadagiti maiparit a sekso ken droga, kinaranggas, ken okulto. Ti panangtaraon iti isip kadagita a material pagpeggadenna ti piguratibo a puso. Namallaag ti Sao ti Dios: “Amin a banag iti lubong​—ti derrep ti lasag ken ti derrep dagiti mata ken ti panangiparammag iti sanikua a pagbiag ti maysa​—saan nga agtaud iti Ama, no di ket agtaud iti lubong. Kanayonanna pay, ti lubong aglabas ken kasta met ti tarigagayna, ngem ti agaramid iti pagayatan ti Dios agtalinaed iti agnanayon.”​—1 Juan 2:16, 17.

Dagiti nasustansia a taraon, kas iti prutas ken berde a nateng, ti saan unay a makaay-ayo kadagiti nairuam iti sitsiria. Umasping iti dayta, dagiti makapasalun-at ken de kalidad a naespirituan a taraon ti nalabit saan unay a makaay-ayo iti maysa a nairuam a mangtartaraon iti isip ken pusona kadagiti nailubongan a bambanag. Mabalin nga umin-inum idi iti “gatas” a naggapu iti Sao ti Dios. (Hebreo 5:13) Ngem iti agangay, dina mapatanor ti naespirituan a kinanataengan a kasapulan tapno maibaklayna dagiti kangrunaan a naespirituan nga annongenna iti kongregasion Kristiano ken iti ministerio. (Mateo 24:14; 28:19; Hebreo 10:24, 25) Dadduma a natnag iti kasta a kasasaad ti nangipalubos a kimmapuy ti naespirituan a pigsada agingga a nagbalinda nga inaktibo a Saksi!

Ti sabali pay a peggad isu ti makaallilaw a makinruar a langa. Ti parparawpaw a panangitungpal kadagiti Nakristianuan nga annongen ti mabalin a mangilemmeng iti dumegdegdeg a sakit ti piguratibo a puso a pinakapuy ti nalimed a pannakaigamer kadagiti materialistiko a pilosopia wenno paglinglingayan a mangitampok iti imoralidad, kinaranggas, wenno okulto. Nalabit agparang a ti kasta a di umiso a naespirituan a panangan ket bassit ti epektona iti espiritualidad ti maysa a tao. Ngem mabalinna a paralisaduen ti piguratibo a puso, no kasano a ti di umiso a taraon mabalinna a baraduen ti dadakkel nga urat ket dangranna ti literal a puso. Nangballaag ni Jesus a di palubosan a sumken iti puso dagiti di umiso a tarigagay. Kinunana: “Tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.” (Mateo 5:28) Wen, ti di umiso a naespirituan a panangan ket mabalin a mangiturong iti naespirituan a pannakaatake ti puso. Ngem adda pay ti masapul nga aramiden.

Panagehersisio. Pagaammo unay a ti panagbiag nga awan panagehersisiona ket mangpadegdeg iti pisikal a pannakaatake ti puso. Umasping iti dayta, ti kinaawan ti naespirituan a panagehersisio ti mabalin a mangyeg kadagiti dakes a resulta. Kas pagarigan, mabalin a makiramraman ti maysa iti Nakristianuan a ministerio ngem pammagusto laeng, a parparawpaw wenno awan panagreggetna nga agbalin a “maysa a mangmangged nga awan ti aniaman nga ibainna, nga aramatem a siuumiso ti sao ti kinapudno.” (2 Timoteo 2:15) Wenno, mabalin a tumabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ngem saan nga agsagana ken makipaset kadagita. Awanan iti naespirituan a kalat wenno gagar kadagiti naespirituan a bambanag. Inton agangay, gapu ta awan ti naespirituan a panagehersisiona, kumapuy wenno mapukaw ti pammati nga adda idi kenkuana. (Santiago 2:26) Impatuldo ni apostol Pablo daytoy a peggad idi sinuratanna dagiti Kristiano a Hebreo, a dadduma kadakuada ti agparang a natnag iti kasta a naespirituan a kinaawan ti ehersisio. Imutektekanyo no ania ti impakpakaunana a posible a mamagkalio iti espiritualidadda. “Agannadkayo, kakabsat, ta amangan no addanto ketdi tumanor iti asinoman kadakayo a maysa a nadangkes a puso nga awanan pammati babaen ti iyaadayo iti sibibiag a Dios; no di ket itultuloyyo a bagbagaan ti maysa ken maysa tunggal aldaw, agingga a maaw-awagan dayta iti ‘Ita nga aldaw,’ ta amangan no mapatangken ti asinoman kadakayo babaen ti makaallilaw a pannakabalin ti basol.”​—Hebreo 3:12, 13.

Panagsikor. Ti maysa pay a kangrunaan a pakaigapuan ti literal a pannakaatake ti puso isu ti nalabes a panagsiksikor. Umasping iti dayta, dagiti pakasikoran, wenno ‘dagiti pakaringgoran iti biag,’ nalakada a pagpeggaden ti piguratibo a puso, a mangpasardeng pay ketdi iti biktima nga agserbi iti Dios. Naintiempuan ti balakad ni Jesus iti daytoy a banag: “Asikasuenyo ti bagbagiyo tapno dagiti pusoyo saanda a pulos madagsenan iti nalabes a pampannangan ken nakaro a panagin-inum ken kadagiti pakaringgoran iti biag, ket giddato a dayta nga aldaw kellaat nga umay kadakayo kas maysa a silo.” (Lucas 21:34, 35) Ti panagsikor ket makadangran met iti piguratibo a pusotayo no adda nabayag nga ilimlimedtayo a basol. Sigun iti kapadasanna, nakita ni Ari David ti ut-ot a nainaig iti makadangran a panagsiksikor idi kunana: “Awan ti talna kadagiti tulangko maigapu iti basolko. Ta dagiti bukodko a biddut limmasatda iti ngatuen ti ulok; kas iti maysa a nadagsen nga awit nadagsenda unay maipaay kaniak.”​—Salmo 38:3, 4.

Nalabes a panagkompiansa. Dagiti adu a biktima ti atake ti puso ti agkompiansa a natalged ti salun-atda sakbay unay ti pannakaatakeda. Liniwayanda ti regular a medikal a panagpaeksamen wenno matmatanda pay ketdi a saan a nesesita dayta. Umasping iti dayta, ipagarup ti dadduma a gapu ta nabayagda metten a Kristiano, awan ti mabalin a mapasamak kadakuada. Mabalin a maliwayanda ti naespirituan a panangeksamen wenno panangsukimat iti bagi agingga nga adda dagiti dakes a mapasamak. Nasken a kanayon a laglagipen ti nasayaat a balakad maibusor iti nalabes a panagkompiansa, kas kinuna ni apostol Pablo: “Ti mangipagarup nga isu sitatakder agannad koma a saan a maikulbo.” Nainsiriban a bigbigentayo ti kinaimperpektotayo ken kanayon a sukimaten ti espiritualidadtayo.​—1 Corinto 10:12; Proverbio 28:14.

Diyo Iyaleng-aleng Dagiti Pakpakauna a Pagilasinan

Maiparbeng laeng a nangipaay ti Kasuratan iti adu nga atension iti kasasaad ti piguratibo a puso. Mabasatayo iti Jeremias 17:9, 10: “Ti puso nagulgulib ngem iti aniaman a banag ket desperado. Siasino ti makaammo iti dayta? Siak, ni Jehova, suksukisokek ti puso, suksukimatek dagiti bekkel, tapno itden a mismo iti tunggal maysa ti maitunos iti daldalanna, maitunos iti bungbunga dagiti pannakilangenna.” Ngem malaksid iti panangsukimat iti pusotayo, mangipapaay ni Jehova iti naayat a probision a tumulong kadatayo a mangsukimat iti bagitayo.

Babaen ti “matalek ken masirib nga adipen,” tagtagiragsakentayo dagiti naintiempuan a pammalagip. (Mateo 24:45) Kas pagarigan, maysa kadagiti kangrunaan a pamay-an a maallilawnatay ti piguratibo a pusotayo isu ti panangituggodna kadatayo kadagiti nailubongan nga arapaap, dagiti di realistiko a darepdep ti agalla-alla a panunot. Makadangran dagita nangnangruna no riingenda ti narugit a pampanunot. No kasta, masapul a naan-anay nga iwaksitayo dagita. No kaguratayo ti kinadakes a kas iti pananggura ni Jesus, masaluadantayo ti pusotayo kadagiti nailubongan nga arapaap.​—Hebreo 1:8, 9.

Kanayonanna, matulongandatayo dagiti naayat a panglakayen ti kongregasion Kristiano. Nupay ipategtayo ti pannakaseknan ti dadduma, datayo a mismo ti addaan iti responsabilidad a mangaywan iti piguratibo a pusotayo. Adda kadatayo kas indibidual a ‘mangsigurado iti amin a banag’ ken ‘mangitultuloy a mangsubok no addatayo iti pammati.’​—1 Tesalonica 5:21; 2 Corinto 13:5.

Saluadan ti Puso

Ti prinsipio ti Biblia nga “aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna” ket agaplikar met iti salun-at ti piguratibo a pusotayo. (Galacia 6:7) Masansan a dagiti kasla kellaat a naespirituan a panagsagaba ket resulta ti nabayag a nailimed a pannakiraman kadagiti aramid a makadangran iti naespirituan kas iti panagbuya iti pornograpia, nalabes a pannakaseknan iti material a bambanag, wenno panagporsegi a maragpat ti dayaw wenno pannakabalin.

Tapno ngarud masaluadan ti puso, napateg a siputantayo ti naespirituan a pannangantayo. Taraonan ti panunot ken puso babaen ti panangan iti Sao ti Dios. Liklikan dagiti mental a sitsiria a nalaka a magun-od ken makaay-ayo iti lasag ngem ti kakaisuna nga itdenna isu ti panagkalio ti piguratibo a puso. Namakdaar ti salmista buyogen ti maitutop​—ken maitunos iti medisina​—a panangyarig: “Ti pusoda nagbalin a di makarikna a kas iti taba.”​—Salmo 119:70.

No adda dagiti nabayagen nga ilimlimedyo a basol, agporsegikayo a mangiwaksi kadagita ta no saan, baraduenda ti piguratibo a dadakkel nga uratyo. No mangrugi nga agparang a makaay-ayo ti lubong ken kasla adu ti idiayana a ragragsak ken linglingay, utobenyo ti nainsiriban a balakad ni apostol Pablo. Insuratna: “Daytoy kunaek, kakabsat, ti tiempo a nabati ket ababan. Manipud ita . . . dagidiay mangus-usar iti lubong kas [koma] kadagidiay di mangus-usar a naan-anay iti dayta; ta ti buya daytoy a lubong agbaliwbaliw.” (1 Corinto 7:29-31) Ket no mangrugi a mangatrakar ti material a kinabaknang, ipangagyo ti kinuna ni Job: “No insaadko ti balitok kas pagkammatalkak, wenno iti balitok kinunak, ‘Sika ti talekko!’ maysa met dayta a biddut nga asikasuen dagiti hues, ta inlibakko koma ti pudno a Dios sadi ngato.”​—Job 31:24, 28; Salmo 62:10; 1 Timoteo 6:9, 10.

Tapno iladawanna ti kinaserioso ti nayugali a di panangikankano kadagiti balakad ti Biblia, namakdaar ti Sao ti Dios: “Ti tao a maulit-ulit a matubngar ngem mangpatpatangken iti lengngesna matukkolto a kellaat, ket dayta awanan pannakapaimbag.” (Proverbio 29:1) Iti sabali a bangir, no aywanantayo a naimbag ti piguratibo a pusotayo, matagiragsaktayo ti rag-o ken talna ti panunot nga iyeg ti simple ken organisado a panagbiag. Dayta ti kanayon a maiparparegta nga aramiden dagiti pudno a Kristiano. Napaltiingan ni apostol Pablo a mangisurat iti kastoy: “Iti kinaagpaysuanna, dayta ket panggun-od iti dakkel a gunggona, daytoy nadiosan a debosion agraman iti pannakapnek. Ta awan ti inyegtayo iti lubong, ket saantay met a mabalin ti mangitugot iti aniaman a banag. Gapuna, no adda pagtaraon ken pagkawestayo, mapnektayon kadagitoy a banag.”​—1 Timoteo 6:6-8.

Wen, ti panangsanay ken panangwatwat iti bagitayo iti dana ti nadiosan a debosion ti mamagbalin a nasalun-at ken nabileg ti piguratibo a pusotayo. No asikasuentay a naimbag ti naespirituan a pannangantayo, dagiti makadadael a wagas ken panagpampanunot ti lubong dida madangran ti espiritualidadtayo. Kangrunaan iti amin, regular koma a sukimatentayo ti piguratibo a pusotayo babaen ti panagpasakup kadagiti urnos ti organisasion ni Jehova. No siaanep nga aramidentayo dayta, dakkel ti maaramidanna tapno maliklikantayo dagiti nakas-ang a resulta ti naespirituan a pannakaatake ti puso.

[Footnote]

[Blurb iti panid 10]

TI DI UMISO A NAESPIRITUAN A PANANGAN MABALINNA A PARALISADUEN TI PIGURATIBO A PUSO, NO KASANO A TI DI UMISO A TARAON MABALINNA A BARADUEN TI DADAKKEL NGA URAT KET DANGRANNA TI LITERAL A PUSO

[Blurb iti panid 10]

TI KINAAWAN TI NAESPIRITUAN A PANAGEHERSISIO TI MABALIN A MANGYEG KADAGITI DAKES A RESULTA

[Blurb iti panid 11]

‘DAGITI PAKARINGGORAN ITI BIAG’ NALAKADA A PAGPEGGADEN TI PIGURATIBO A PUSO

[Ladawan iti panid 11]

Ti panangbaybay-a iti naespirituan a salun-attayo ti mabalin a mangiturong iti adu a saem

[Dagiti Ladawan iti panid 13]

Ti panangsukay kadagiti nasayaat nga ugali mainaig iti naespirituan a banag saluadanna ti piguratibo a puso

[Picture Credit Line iti panid 9]

AP Photo/David Longstreath