Agtultuloy a Magnada iti Kinapudno

“Awanen ti adda kaniak a dakdakkel pay a pakaigapuan ti kinamanagyaman ngem kadagitoy a banag, a mangngegko koma a ti annakko agtultuloyda a magna iti kinapudno.”​—3 JUAN 4.

1. Ania ti nakaisentruan “ti kinapudno ti naimbag a damag”?

DAGIDIAY laeng agdaydayaw kenkuana “buyogen ti espiritu ken kinapudno” ti anamongan ni Jehova. (Juan 4:24) Ipangagda ti kinapudno, nga awatenda ti amin a mangbukel iti Nakristianuan a sursuro a naibatay iti Sao ti Dios. Daytoy a “kinapudno ti naimbag a damag” ket naisentro ken ni Jesu-Kristo ken iti pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova babaen ti Pagarian. (Galacia 2:14) Ipalubos ti Dios nga ‘agtignay ti biddut’ kadagidiay mangpili iti kinaulbod, ngem ti pannakaisalakan agpannuray iti panamati iti naimbag a damag ken pannagna iti kinapudno.​—2 Tesalonica 2:9-12; Efeso 1:13, 14.

2. Ania ti pagyamyamanan unay ni apostol Juan, ken ania ti relasionna ken ni Gayo?

² Dagiti mangiwarwaragawag iti Pagarian ket “katrabahuan iti kinapudno.” Kas kada apostol Juan ken ti gayyemna a ni Gayo, sititibker a nagtalinaed ken nagnada iti kinapudno. Bayat a sipapanunot ken ni Gayo, insurat ni Juan: “Awanen ti adda kaniak a dakdakkel pay a pakaigapuan ti kinamanagyaman ngem kadagitoy a banag, a mangngegko koma a ti annakko agtultuloyda a magna iti kinapudno.” (3 Juan 3-8) Nupay saan a ni lakay a Juan ti nangisuro iti kinapudno ken ni Gayo, ti kinalakay, Nakristianuan a kinanataengan, ken naamaan a panagayat ti apostol pinagbalinda daytoy ub-ubing a lalaki kas maysa kadagiti naespirituan nga anak ni Juan.

Ti Kinapudno ken ti Nakristianuan a Panagdayaw

3. Ania ti panggep ken gunggona dagiti panagtataripnong dagiti nagkauna a Kristiano?

³ Tapno maadalda ti kinapudno, nagtataripnong dagiti nagkauna a Kristiano kas maysa a kongregasion, a masansan iti pribado a pagtaengan. (Roma 16:3-5) Gapuna, napabilegda ken nagpipinnaregtada iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid. (Hebreo 10:24, 25) No maipapan kadagiti agkunkuna a Kristiano idi agangay, insurat ni Tertullian (agarup 155–kalpasan ti 220 K.P.): “Agtataripnongkami tapno basaenmi dagiti libro ti Dios . . . Babaen dagidi a nasantuan a sasao, tinaraonanmi ti pammatimi, intandudomi ti namnamami, pinabilegmi ti panagtalekmi.”​—Apology, kapitulo 39.

4. Ania ti paset ti panagkanta kadagiti Nakristianuan a gimong?

⁴ Agparang a ti panagkanta ket paset ti nagkauna a Nakristianuan a panaggigimong. (Efeso 5:19; Colosas 3:16) Sigun iti surat ni Propesor Henry Chadwick, ti maikadua-siglo a kritiko a ni Celsus ket nakasarak kadagiti kanta a nalabit inusar idi dagiti agkunkuna a Kristiano, a “makaay-ayo unay ngem dina nagustuan ta makatukayda iti rikna.” Innayon ni Chadwick: “Ni Clemente ti Alexandria ti kaunaan a Kristiano a mannurat a nangisalaysay no ania a kita ti kanta ti maitutop nga usaren dagiti Kristiano. Imbilinna a rumbeng a naiduma dayta kadagiti erotiko a musika ti salsala.” (The Early Church, panid 274-5) No kasano a dagiti nagkauna a Kristiano ket agparang nga agkantada no agtataripnongda, masansan met nga agkanta dagiti Saksi ni Jehova kadagiti naibatay-Biblia a kanta a naglaon kadagiti napuersa a liriko a mangitandudo iti Dios ken iti Pagarian.

5. (a) Kasano a maipapaay ti naespirituan a panangiwanwan kadagiti nagkauna a kongregasion Kristiano? (b) Kasano nga inyaplikar dagiti pudno a Kristiano ti sasao ni Jesus a nairekord iti Mateo 23:8, 9?

⁵ Kadagiti nagkauna a kongregasion Kristiano, insuro dagiti panglakayen ti kinapudno, ket sinaranay dagiti ministerial nga adipen dagiti kapammatian iti nagduduma a pamay-an. (Filipos 1:1) Nangipaay iti naespirituan a panangiwanwan ti bagi a manarawidwid a nagpannuray iti Sao ti Dios ken iti nasantuan nga espiritu. (Aramid 15:6, 23-31) Saan a nausar dagiti relihioso a titulo gapu ta imbilin ni Jesus kadagiti adalanna: “Saankayo a maawagan iti Rabbi, ta maymaysa ti mannursuroyo, yantangay agkakabsatkayo amin. Mainayon pay, dikay naganen nga amayo ti asinoman ditoy daga, ta maymaysa ti Amayo, Daydiay nailangitan.” (Mateo 23:8, 9) Kadagitoy ken iti adu pay a benneg, adda dagiti nagpapadaan dagiti nagkauna a Kristiano ken dagiti Saksi ni Jehova.

Naidadanes Gapu iti Panangikasaba iti Kinapudno

6, 7. Nupay iwaragawagda ti mangyeg iti kappia a mensahe, kasano a natrato dagiti pudno a Kristiano?

⁶ Nupay inwaragawagda ti mangyeg iti kappia a mensahe ti Pagarian, naidadanes dagiti nagkauna a Kristiano, no kasano a naidadanes met ni Jesus. (Juan 15:20; 17:14) Ni historiador a John L. von Mosheim inawaganna dagiti Kristiano idi umuna a siglo kas “grupo ti kasingpetan a tattao, a di pulos nagpanggep wenno nagpanunot iti makadangran iti estado.” Kinuna ni Dr. Mosheim a ti “pakasuronan dagiti Romano kadagiti Kristiano isu ti kinasimple ti panagdayawda, a naiduma iti sagrado a ritual ti aniaman nga ili.” Innayonna: “Awan kadakuada ti panagdaton, templo, ladawan, orakulo, wenno hirarkia ti kinapadi; ket umdasen daytoy tapno laisen ida dagiti ignorante a bunggoy, a nangipapan a saan a lehitimo ti relihion nga awanan kadagitoy a ritual. Gapuna, namatmatanda a kas ateista; ket sigun kadagiti linteg dagiti Romano, naibilang a peste iti kagimongan dagidiay naakusar nga ateista.”

⁷ Dagiti padi, artesano, ken dadduma pay a ti pagsapulanda ket idolatria sinugsoganda dagiti umili a bumusor kadagiti Kristiano, a di nakiraman kadagiti idolatroso nga aramid. (Aramid 19:23-40; 1 Corinto 10:14) Insurat ni Tertullian: “Pinabasolda dagiti Kristiano kas ti pakaigapuan ti amin a didigra iti Estado, ti amin a panagsagaba ti tattao. No dumteng ti dakkel a layus, no saan a mapadanuman ti Nilo dagiti talon, no awan ti tudo wenno no agginggined, no adda ti bisin, no adda ti saplit, ti dagus nga iyasugda ket: ‘Ipuruak dagiti Kristiano kadagiti leon!’” Aniaman ti mapasamak, ‘igaga dagiti Kristiano ti bagida manipud kadagiti idolo.’​—1 Juan 5:21.

Ti Kinapudno ken Dagiti Narelihiosuan a Rambak

8. Apay a ti Krismas ket saan a rambakan dagidiay magmagna iti kinapudno?

⁸ Dagidiay magmagna iti kinapudno liklikanda dagiti saan a nainkasuratan a selebrasion gapu ta ‘awan ti pakairamanan ti lawag iti sipnget.’ (2 Corinto 6:14-18) Kas pagarigan, dida rambakan ti Krismas, a maangay iti Disiembre 25. “Awan ti makaammo iti eksakto a petsa ti pannakayanak ni Kristo,” aminen ti The World Book Encyclopedia. Kuna ti The Encyclopedia Americana (1956 nga Edision): “Ti Saturnalia, maysa a piesta dagiti Romano a marambakan iti ngalay ti Disiembre, ti nagserbi a pagtuladan ti adu a pagraragsakan a kostumbre ti Krismas.” Kuna ti Cyclopædia nga insurat da M’Clintock ken Strong: “Saan nga imbilin ti Dios ti panangrambak iti Krismas, ket saan met a namunganay daytoy iti B[aro] a T[ulag].” Ket kuna met ti libro a Daily Life in the Time of Jesus: “Dagiti arban . . . palabasenda ti panawen ti lam-ek kadagiti kulonganda; ket iti daytoy laengen nga impormasion, agparang a di umiso ti nakairuaman a petsa ti Krismas, ti panawen ti lam-ek, gapu ta kuna ti Ebanghelio nga adda dagiti pastor iti pagaraban.”​—Lucas 2:8-11.

9. Apay a ti Easter ket saan a rambakan dagiti nagkauna ken agdama nga adipen ni Jehova?

⁹ Impapanda nga ti Easter ket panglaglagip iti panagungar ni Kristo, ngem mainaig dayta iti palso a panagdayaw sigun kadagiti mapagpiaran a gubuayan. Kuna ti The Westminster Dictionary of the Bible a ti Easter ket “dati a piesta iti primavera kas pammadayaw iti Teutoniko a diosa ti lawag ken primavera a pagaammo iti Anglo-Saxon kas Eastre,” wenno Eostre. Aniaman kadagita, kuna ti Encyclopædia Britannica (maika-11 nga Edision): “Awan ti mangipamatmat a narambakan ti piesta nga Easter iti Baro a Tulag.” Ti Easter ket saan a sinelebraran dagiti nagkauna a Kristiano ken saan a ramrambakan dagiti adipen ni Jehova ita.

10. Ania a panglaglagip ti inyussuat ni Jesus, ket siasino dagiti siuumiso a mangramrambak iti dayta?

¹⁰ Saan nga imbilin ni Jesus kadagiti pasurotna a rambakanda ti pannakayanakna wenno ti panagungarna, ngem inyussuatna ti Memorial ti sakripisio nga ipapatayna. (Roma 5:8) Kinapudnona, daytoy laeng a pasamak ti imbilinna a rambakan dagiti adalanna. (Lucas 22:19, 20) Maawagan met daytoy kas ti Pangrabii ti Apo, tinawen a pasken a ramrambakan dagiti Saksi ni Jehova agingga ita.​—1 Corinto 11:20-26.

Naiwaragawag ti Kinapudno iti Intero a Daga

11, 12. Kasano a dagidiay magmagna iti kinapudno kanayon a supsuportaranda ti trabahoda a panangasaba?

¹¹ Dagiti makaammo iti kinapudno ibilangda a pribilehio ti panangipaayda iti tiempo, pigsa, ken dadduma a sanikuada iti trabaho a panangikasaba iti naimbag a damag. (Marcos 13:10) Ti panangasaba dagiti nagkauna a Kristiano ket sinuportaran dagiti boluntario a donasion. (2 Corinto 8:12; 9:7) Insurat ni Tertullian: “Uray adda kahon a kasla pagipisokan iti kuarta, saan dayta a kas kadagidiay maibayad no sumrekka kadagiti teatro, a kunam la no maysa a pagnegosiuan ti relihion. Maminsan kada bulan, mangted iti sinsilio ti tunggal maysa​—wenno no kaano a kayatna, ken no laeng kayatna, ken no kabaelanna; ta awan ti mapilpilit; boluntario dayta a daton.”​—Apology, kapitulo 39.

¹² Masupsuportaran met babaen ti boluntario a donasion ti sangalubongan a trabaho dagiti Saksi ni Jehova a panangikasaba iti Pagarian. Malaksid kadagiti Saksi, dagiti manangapresiar nga interesado a tattao ibilangda a pribilehio ti panangsuporta iti daytoy a trabaho babaen ti panagkontribusionda. Daytoy ti maysa pay a nagpadaan dagiti nagkauna a Kristiano ken dagiti Saksi ni Jehova.

Ti Kinapudno ken Personal a Kababalin

13. No maipapan iti kababalinda, ania a balakad ni Pedro ti impangag dagiti Saksi ni Jehova?

¹³ Kas dagidiay magmagna iti kinapudno, impangag dagiti nagkauna a Kristiano ti balakad ni apostol Pedro: “Taginayonenyo a nasayaat ti kababalinyo iti tengnga dagiti nasion, tapno, iti banag a pangsasawanda iti maibusor kadakayo a kasla managaramid iti dakes, dayawenda koma ti Dios iti aldaw a panangsukimatna kas bunga ti nasayaat nga ar-aramidyo nga isuda ti saksi kadagita.” (1 Pedro 2:12) Ipapuso dagiti Saksi ni Jehova dagita a sasao.

14. Ania ti panangmatmat dagiti Kristiano iti imoral a paglinglingayan?

¹⁴ Uray idi simrek ti apostasia, liniklikan dagiti pudno a Kristiano dagiti imoral nga aramid. Insurat ni W. D. Killen, propesor ti historia ti simbaan: “Idi maikadua ken maikatlo a siglo, dagiti teatro iti tunggal dakkel nga ili ket sentro ti atension; ken nupay kadawyanna nga imoral ti kabibiag dagiti aktor, ti kinalaingda nga agarte ket talaga a makaay-ayo kadagidiay nalulok ti tarigagayda kadagidi a tiempo. . . . Ti teatro ket makarimon kadagiti amin a Kristiano. . . . Liklikanda ti kinaalas dayta; ken matmatanda a makadangran iti narelihiosuan a pammatida dagiti agtultuloy a panagararaw kadagiti dios ken diosa dagiti pagano.” (The Ancient Church, panid 318-19) Liklikan met dagiti pudno a pasurot ni Jesus dagiti naalas ken imoral a kita ti paglinglingayan.​—Efeso 5:3-5.

Ti Kinapudno ken Dagiti “Nangangato nga Autoridad”

15, 16. Siasino dagiti “nangangato nga autoridad,” ket ania ti panangmatmat kadakuada dagidiay magmagna iti kinapudno?

¹⁵ Iti laksid ti nasayaat a kababalin dagiti nagkauna a Kristiano, saan a nainkalintegan ti panangtrato kadakuada ti kaaduan nga emperador ti Roma. Sigun iti historiador a ni E. G. Hardy, minatmatan ida dagiti emperador kas “makarimon a panatiko.” Dagiti surat da Gobernador Pliny nga Ub-ubing iti Bitinia ken ni Emperador Trajan ipakitada a di ammo dagiti agtuturay nga opisial no ania a talaga ti Kristianidad. Ania ti panangmatmat dagiti Kristiano iti Estado?

¹⁶ Kas kadagiti nagkauna a pasurot ni Jesus, adda limitasion ti panagpasakup dagiti Saksi ni Jehova kadagiti “nangangato nga autoridad” ti gobierno. (Roma 13:1-7) No agkontra ti kalikaguman ti tao ken ti pagayatan ti Dios, ti takderda ket: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.” (Aramid 5:29) Kuna ti libro nga After Jesus​—The Triumph of Christianity: “Nupay saan a nagdayaw dagiti Kristiano kadagiti emperador, saanda a sugsogan dagiti tattao, ken nupay ti relihionda ket naiduma ken makaparurod no maminsan kadagiti pagano, saan a pangta dayta iti imperio.”

17. (a) Ania a gobierno ti intandudo dagiti nagkauna a Kristiano? (b) Kasano nga inyaplikar dagiti pudno a pasurot ni Kristo ti sasao ti Isaias 2:4?

¹⁷ Itandudo dagiti nagkauna a Kristiano ti Pagarian ti Dios, no kasano a da patriarka nga Abraham, Isaac, ken Jacob imparangarangda ti pammatida iti dayta naikari a ‘siudad nga inaramid ti Dios.’ (Hebreo 11:8-10) Kas iti Apoda, dagiti adalan ni Jesus ket ‘saan a paset ti lubong.’ (Juan 17:14-16) Ket no maipapan iti gubat ken panagdadangadang dagiti tattao, sinalimetmetanda ti talna babaen ti ‘panangpitpitda kadagiti kampilanda tapno agbalin a subsob ti arado.’ (Isaias 2:4) Ni Geoffrey F. Nuttall, maysa a mannursuro maipapan iti historia ti simbaan, ket nagkomento gapu iti nadlawna a makapainteres a panagpada: “Narigattayo a bigbigen ti kinapudno a ti panangmatmat dagiti nagkauna a Kristiano maipapan iti gubat ket umarngi iti panangmatmat dagiti Saksi ni Jehova.”

18. Apay nga awan ti rason nga agbuteng dagiti gobierno kadagiti Saksi ni Jehova?

¹⁸ Kas neutral a tattao nga agpaspasakup kadagiti “nangangato nga autoridad,” saan a pangta dagiti nagkauna a Kristiano iti aniaman a napolitikaan a pannakabalin, ket kasta met dagiti Saksi ni Jehova. “Dagidiay laeng addaan iti mangidumduma ken managsuspetsa a panunot ti mangipapan a dagiti Saksi ni Jehova ket mangyeg iti aniaman a pangta iti aniaman a napolitikaan a turay,” insurat ti maysa nga editor idiay Makindaya nga America. “Kas maysa a relihion, saanda a subersibo ken mannakikappiada.” Ammo dagiti mannakaawat nga autoridad nga awan ti rumbeng a pagbutnganda kadagiti Saksi ni Jehova.

19. No maipapan iti buis, ania ti makuna maipapan kadagiti nagkauna a Kristiano ken kadagiti Saksi ni Jehova?

¹⁹ Ti maysa a pamay-an nga impakita dagiti nagkauna a Kristiano ti panagraemda kadagiti “nangangato nga autoridad” isu ti panagbayadda iti buis. Iti suratna ken ni Romano nga Emperador Antoninus Pius (138-161 K.P.), kinuna ni Justin Martyr a binayadan dagiti Kristiano ti buisda “a situtulok ngem iti asinoman a tao.” (First Apology, kapitulo 17) Ken kinuna ni Tertullian kadagiti agtuturay a Romano a dagiti parasingirda iti buis ket addaan iti “utang a naimbag a nakem kadagiti Kristiano” gapu iti situtulok a panagbayadda iti buis. (Apology, kapitulo 42) Nagunggonaan dagiti Kristiano manipud iti Pax Romana, wenno Talna iti Roma, gapu kadagiti linteg ken urnosna, nasimpa a kalsada, ken relatibo a natalged a panaglayag. Kas panangbigbig iti utangda iti kagimongan, impangagda ti sasao ni Jesus: “Ibayadyo ken Cesar ti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios ti bambanag ti Dios.” (Marcos 12:17) Sursuroten ita ti ili ni Jehova daytoy a balakad ket napadayawanda gapu iti kinamapagpiaranda, kas iti panagbayad iti buis.​—Hebreo 13:18.

Ti Kinapudno​—Mamagsinggalut

20, 21. No maipapan iti natalna a timpuyog dagiti agkakabsat, ania ti nagpadaan dagiti nagkauna a Kristiano ken dagiti agdama nga adipen ni Jehova?

²⁰ Gapu ta nagnada iti kinapudno, nagkaykaysa dagiti nagkauna a Kristiano iti natalna a timpuyog dagiti agkakabsat, no kasano a kasta met dagiti Saksi ni Jehova ita. (Aramid 10:34, 35) Kinuna ti surat a nayimprenta iti The Moscow Times: “[Dagiti Saksi ni Jehova ket] agdindinamag kas mannakigayyem, naasi, ken naemma a tattao a nalaka a pakilangenan, a dida pulos piliten dagiti sabsabali ken kanayon a salimetmetanda ti natalna a relasionda kadagiti sabsabali . . . Awan kadakuada ti mapasuksokan, mammartek wenno adikto iti droga, ket simple laeng ti makagapu: Ikagkagumaanda ti agpaiwanwan iti naibatay-Biblia a pammatida iti aniaman nga aramiden wenno sawenda. No koma ta ikagumaan ti amin a tattao ti agbiag a maitunos iti Biblia kas ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova, sigurado a naiduma koma daytoy naulpit a lubongtayo.”

²¹ Kuna ti Encyclopedia of Early Christianity: “Patien ti nagkauna nga iglesia a buklenda ti maysa a baro a kagimongan a mabalin a natalna a pagbiagan kas maysa a grupo dagiti dati nga agkabusor, dagiti Judio ken Gentil.” Dagiti Saksi ni Jehova ket maysa met a sangalubongan a timpuyog dagiti mannakikappia nga agkakabsat​—pudno a maysa a baro a lubong a kagimongan. (Efeso 2:11-18; 1 Pedro 5:9; 2 Pedro 3:13) Idi a ti hepe dagiti guardia ti Pretoria Show Grounds idiay South Africa, ket nakitana no kasano a sitatalna a nagtataripnong dagiti Saksi manipud iti amin a nasion kas delegado iti kombension, kunana: “Tunggal maysa ket nadayaw, makaay-ayo ti panagsasaritada, dagiti kababalin a naiparangarang kadagiti naglabas a sumagmamano nga aldaw​—paneknekan amin dagitoy no ania a kita ti tattao dagiti kameng ti organisasionyo, ken agkakadua amin kas maysa a naragsak a pamilia.”

Nabendisionan Gapu iti Panangisuro iti Kinapudno

22. Ania ti resulta ti panangiparangarang dagiti Kristiano iti kinapudno?

²² Babaen ti kababalin ken panangasabada, ni Pablo ken ti dadduma a Kristiano ‘imparangarangda ti kinapudno.’ (2 Corinto 4:2) Umanamongkayo kadi nga ar-aramiden dayta dagiti Saksi ni Jehova ken isursuroda ti kinapudno iti amin a nasion? Umad-adu ti tattao iti intero a lubong a sumsumrek iti pudno a panagdayaw ken agturturong ‘iti bantay ti balay ni Jehova.’ (Isaias 2:2, 3) Tinawen a rinibu ti mabautisaran kas simbolo ti panagdedikarda iti Dios, a nagresulta iti pannakabukel ti adu a baro a kongregasion.

23. Ania ti panangmatmatyo kadagidiay mangisursuro iti kinapudno iti amin a nasion?

²³ Nupay naggapuda iti nadumaduma a nalikudan, agkaykaysa ti ili ni Jehova iti pudno a panagdayaw. Ti ayat nga iparparangarangda ti mangipabigbig nga adalan ida ni Jesus. (Juan 13:35) Mabigbigyo kadi a ti ‘Dios pudno nga adda iti tengngada’? (1 Corinto 14:25) Dimmasigkayo kadin kadagidiay mangisursuro iti kinapudno iti amin a nasion? No wen, sapay koma ta ipakitayo ti manayon nga apresasionyo iti kinapudno ket maaddaankayo iti pribilehio a magna iti dayta iti agnanayon.

Ania ti Sungbatyo?

• No maipapan iti panagdayaw, ania ti nagpadaan dagiti nagkauna a Kristiano ken dagiti Saksi ni Jehova?

• Ania ti kakaisuna a narelihiosuan a selebrasion a rambakan dagidiay magmagna iti kinapudno?

• Siasino ‘dagiti nangangato nga autoridad,’ ket ania ti panangmatmat kadakuada dagiti Kristiano?

• Kasano a mamagsinggalut ti kinapudno?

[Ladawan iti panid 21]

Kanayon a makagunggona dagiti Nakristianuan a gimong kadagidiay magmagna iti kinapudno

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Imbilin ni Jesus kadagiti pasurotna a rambakanda ti Memorial ti sakripisio nga ipapatayna

[Ladawan iti panid 24]

Kas kadagiti nagkauna a Kristiano, pagraeman dagiti Saksi ni Jehova ‘dagiti nangangato nga autoridad’