Diyo Baybay-an ti Puso ti Anakyo!

TI NASIGO a dumadamili mapagbalinna a napintas nga alikamen ti awan mamaayna a sekka. Makaaramid ti sumagmamano nga artesano iti adu a banag manipud kadagiti saan unay a napateg a bambanag. Iti adun a milenio, agpannuray ti kagimongan iti dumadamili agpaay kadagiti tasa, plato, banga, karamba, ken napipintas a basehas.

Dakkel met ti maitulong dagiti nagannak para iti kagimongan babaen ti panangsukogda iti ugali ken kababalin dagiti annakda. Ti Biblia inyarigna iti maysa a sekka ti tunggal maysa kadatayo. Ket intalek ti Dios kadagiti nagannak ti napateg a trabaho a panangmolde “iti pila” dagiti annakda. (Job 33:6; Genesis 18:19) Kas iti panangsukog iti napintas a damili, saan a nalaka a trabaho ti panangisuro iti ubing tapno agbalin a responsable ken manakem nga adulto. Saan nga aksidente dayta a panagbalbaliw.

Adu a banag ti mangim-impluensia iti puso dagiti annaktayo. Nakalkaldaang ta makadadael ti dadduma kadagitoy. Isu nga imbes a baybay-an lattan ti ubing, ti masirib a nagannak sanayenna ti ubing “sigun iti dalan nga agpaay kenkuana,” buyogen ti panagtalek nga “uray no lumakay saanto a sumiasi iti dayta.”​—Proverbio 22:6.

Kabayatan ti napaut, makaparagsak ken napateg a tiempo ti panangpadakkel iti ubing, ti masirib a Kristiano a nagannak iliklikna dagiti annakna manipud kadagiti negatibo nga impluensia a mamagpeggad iti puso ti anakda. Ad-adda a masubok ti ayatda bayat a siaanus nga isuroda iti anakda ti “pannursuro, ken panangatur, a nainaig iti Nakristianuan a panangpadakkel.” (Efeso 6:4, The New English Bible) Siempre, nalaklaka para kadagiti nagannak nga aramiden ti annongenda no irugida a nasapa.

Nasapa a Panangirugi

Kaykayat dagiti dumadamili a moldien dagiti sekka a nalaka a sukogen ngem narigat a madadael ti pormana apaman a nasukog. No natimpladan ti sekka, kaykayatda nga usaren dayta iti uneg ti innem a bulan. Umasping iti dayta, nasaysayaat no moldien dagiti nagannak ti puso ti ubing bayat a nalaklaka pay la a makaawat ken makasursuro.

Kuna dagiti eksperto a no walo a bulan ti ubing, mailasinnan ti pagsasaoda, nasingeden kadagiti nagannak kenkuana, makaawaten, ken garawigaw payen. Ti kasayaatan a panawen ti panangsanay iti pusona ket bayat nga ubing pay. Anian a pakagunggonaan ti anakmo no kas ken Timoteo, ‘maammuanna manipud kinamaladagana ti nasantuan a sursurat’!​—2 Timoteo 3:15.a

Natural a tuladen dagiti ubbing dagiti dadakkelda. Malaksid ti panangtuladda iti uni, ekspresion, ken garaw, masursuroda met ti ayat, kinasingpet, ken kinamanangngaasi no makitada dagita a kualidad kadagiti nagannak kadakuada. No kayattayo a sanayen dagiti annaktayo maitunos kadagiti linteg ni Jehova, dagiti bilin ti Dios ti masapul nga iyun-unatayo iti pusotayo. Dayta a panangipateg tignayenna dagiti nagannak a kanayon a makipatang kadagiti annakda maipapan ken ni Jehova ken ti Saona. Imbalakad ti Biblia: “Sawem ti maipapan kadagita no agtugawka iti balaymo ken no magnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Ilawlawag da Francisco ken Rosa no kasano nga inaramidda dayta kadagiti dua nga annakda.b

“Malaksid iti inaldaw a panagsasarita, ikagumaanmi a kasao nga indibidual dagiti annakmi uray 15 minuto laeng kada aldaw. No madlawmi nga adda parikut, mangbusboskami iti ad-adu a tiempo​—ket pudno nga adda dagiti parikut. Kas pagarigan, idi nagawid manipud eskuelaan ti lima ti tawenna nga anakmi a lalaki, kinunana a saan a mamati ken Jehova. Agparang a pinagang-angawan ti maysa kadagiti kaklasena nga agkunkuna nga awan kano ti Dios.”

Naawatan dagitoy a nagannak a kasapulan a patanoren dagiti annak ti pammati iti Namarsua kadakuada. Mapatanor ti kasta a pammati maibatay iti kadawyan a panaginteresda kadagiti parsua ti Dios. Pagay-ayat dagiti ubbing ti mangsagid iti animal, agpuros iti sabong, wenno agay-ayam iti kadaratan ti baybay! Makatulong dagiti nagannak tapno mapagnaigda ti parsua ken ti Namarsua. (Salmo 100:3; 104:24, 25) Ti panagamanga ken panagraem a mapatanorda kadagiti parsua ni Jehova ket mabalin nga agtalinaed iti unos ti panagbiagda. (Salmo 111:2, 10) Malaksid iti dayta, mapatanor ti ubing ti tarigagay a mangay-ayo iti Dios ken ti buteng a mapagurana ni Jehova. Daytoy ti mangtignay kenkuana nga ‘umadayo iti dakes.’​—Proverbio 16:6.

Nupay kaaduan nga ubbing ti magagaran ken nalaka a makasursuro, saan a kanayon a nalaka ti agtulnog. (Salmo 51:5) Mabalin nga ipapilitda nga aramiden wenno gun-oden ti amin a kayatda. Masapul a natibker, naanus, ken mangdisiplina dagiti nagannak sakbay a mairamut dagitoy nga ugali kadagiti annakda. (Efeso 6:4) Napadasan daytoy da Phyllis ken Paul, a sibaballigi a nangpadakkel kadagiti lima nga annakda.

Malagip ni Phyllis: “Nupay nagduduma ti personalidad dagiti ubbing, tarigagayanda amin nga aramiden ti kaykayatda. Narigat, ngem nasursuroda met laeng ti kayat a sawen ti sao a ‘saan.’” Kinuna ni Paul nga asawana: “Masansan nga inlawlawagmi kadakuada dagiti rason ti pangngeddengmi idi makaaw-awatdan. Nupay inkagumaanmi ti agbalin a naanus, sinuruanmi ida a mangraem iti inted-Dios nga autoridadmi.”

Nupay adda dagiti parikut bayat ti kinaubingda, nakita ti kaaduan a nagannak a tumaud ti kangrunaan a parikut bayat ti kinaagtutuboda, no maipasango ti naganus pay la a pusoda kadagiti baro a karit.

Panangdanon iti Puso ti Agtutubo

Sukogen ti dumadamili ti sekka sakbay a tumangken. Tapno ad-adu ti gundawayna, danumanna bassit tapno agtalinaed a nabasa ken nakilnet. Umasping iti dayta, igaed dagiti nagannak a saluadan ti puso dagiti annakda tapno saanda nga agbalin a nasukir. Siempre, ti Biblia ti kangrunaan a makatulong kadakuada, ta ‘mangtubngar, palintegenna ti bambanag, ken kabalanna ti anakda maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.’​—2 Timoteo 3:15-17.

Nupay kasta, mabalin a saanen a kas idi ubing ti kinatulnog ti maysa nga agtutubo kadagiti dadakkelna. Ad-adun ti tiempoda kadagiti gagayyemda, isu a mabalin a mapukawen ti prangka ken naganaygay a pannakipatangda kadagiti nagannak kadakuada. Masapul ti ad-adu nga anus ken laing bayat nga agbaliw ti kasasaad dagiti nagannak ken annak. Masapul a makibagay dagiti agtutubo kadagiti panagbalbaliw agpada iti pisikal ken emosion. Mangrugin a mangaramid kadagiti pangngeddeng ken mangipasdek kadagiti kalat a mangapektar iti intero a biagna. (2 Timoteo 2:22) Iti unos daytoy makakarit a panawen, masapul a sarangtenna dagiti makadangran nga impluensia iti pusona​—ti impluensia dagiti kakadua.

Manmano nga iti maysa laeng a pasamak a nakadkadlaw dagita nga impluensia. Kaaduanna, maiyebkas dayta iti sumagmamano a makapaupay a komento wenno pasamak. Gundawayan dagitoy ti pagkapuyan ti adu nga agtutubo​—ti nakaro a buteng a liklikan ida dagiti kakaduada. Gapu ta mabain ken kayatna ti maawat, mabalin nga itandudon ti agtutubo “ti bambanag nga adda ditoy lubong” kas iti ar-aramiden dagiti dadduma.​—1 Juan 2:15-17; Roma 12:2.

Nakarkaro pay no ti nainkasigudan a tarigagay ti imperpekto a puso ti mangsuporta iti itantandudo dagiti kakaduana. Mabalin a makaay-ayo dagiti balakad a kas iti “Agragsakka” ken “Aramidem ti kaykayatmo.” Malagip ni María: “Dimngegak kadagiti padak nga agtutubo a mamati nga amin nga agtutubo ket addaan karbengan a mangaramid iti amin a kaykayatda, aniaman ti mapasamak. Dandani a naisagmakak gapu ta kayatko a tuladen ti ar-aramiden dagiti gagayyemko idiay eskuelaan.” Kas nagannak, kayatyo a tulongan ti agtutubo nga anakyo a mangdaer kadagitoy nga impluensia, ngem kasano?

Kanayon nga ipatalgedyo nga ipatpategyo ti anakyo babaen ti sao ken aramid. Ikagumaanyo nga ammuen no ania ti panagriknana kadagiti bambanag, ken tarusanyo dagiti problemana, a mabalin a narikrikut ngem iti napasaranyo idi ages-eskuelakayo. Daytoy ti panawen a nangnangruna a matmatannakayo koma ti anakyo kas maysa a mabalin a pangyebkasan iti rikriknana. (Proverbio 20:5) Madlawyo no malmaldaang wenno mariribukan ti anakyo babaen dagiti garaw wenno tigtignayna. Denggenyo dagiti pakariribukanna, ken ‘liwliwaenyo ti pusona.’​—Colosas 2:2.

Siempre, napateg a salimetmetan no ania ti umiso. Adu a nagannak ti manmano a makisupiat kadagiti annakda, ngem dida tumulok no umiso ti pangngeddengda. Iti sabali a bangir, siguraduenyo a naawatanyo a nasayaat ti kasasaad sakbay a mangdisiplinakayo a siaayat ken no kasano nga ipakat dayta no kasapulan.​—Proverbio 18:13.

Uray iti Uneg ti Kongregasion

Mabalin a kasla nalpasen ti maysa a damili a basehas, ngem no di pay naipalabas iti apuy, mabalin a perdien dayta ti likido a nairanta a laonenna. Ti Biblia inyarigna dagiti suot ken pakarigatan kas pannakagugor iti apuy, gapu ta ipakitada no aniatayo a kita ti tao. Siempre, dagiti suot iti pammatitayo ti nangnangruna a dakdakamaten ti Biblia, ngem mabalin met a tukoyenna dagiti dadduma pay a pakasuotan. (Santiago 1:2-4) Nakaskasdaaw ta mabalin nga aggapu iti kongregasion ti dadduma a narigat a suot a mapasaran dagiti agtutubo.

Nupay kasla naregta ti agtutubo nga anakyo, mabalin nga iti un-unegna, nabingay ti pusona. (1 Ar-ari 18:21) Kas pagarigan, naipasango ni Megan kadagiti nailubongan a kapanunotan a nagtaud iti dadduma nga agtutubo a timmabuno iti Kingdom Hall:

“Naimpluensiaanak kadagiti agtutubo a nangibilang a makauma ti agbalin a Kristiano ken lapped iti panagraragsak. Kastoy ti dadduma kadagiti kunaenda: ‘Inton agtawenak iti 18, panawakton ti kinapudno,’ wenno ‘magagaranakon a pumanaw iti kinapudno.’ Liklikanda dagiti agtutubo a di umanamong kadakuada, ken awaganda ida kas aginsasanto.”

Ti maysa wenno dua laeng nga addaan iti naalas nga ugali mabalindan nga impluensiaan ti dadduma. Aramiden ti maysa no ania ti aramiden ti kaaduan iti grupo. Mabalin a suktan ti kinamaag ken panaginlalaing ti sirib ken kinatakneng. Iti adu a pagilian, nakalkaldaang ta addada Kristiano nga agtutubo a naisagmak gapu iti panangtuladda kadagiti sabsabali.

Siempre, agkasapulan met dagiti agtutubo iti naragsak a timpuyog. Kas nagannak, kasanoyo a maipaay daytoy? Laglagipenyo a kasapulanda ti aglinglingay, ken mangyurnoskayo kadagiti makapainteres nga aktibidad para iti pamiliayo wenno kas grupo dagiti agtutubo ken nataengan. Am-ammuenyo dagiti gagayyem ti anakyo. Awisenyo ida a makipangan, wenno kalangenyo ida iti rabii. (Roma 12:13) Paregtaenyo dagiti annakyo a mangaramid kadagiti nasayaat nga aktibidad, kas iti panagsursuro nga agtokar iti maysa nga instrumento ti musika wenno panagadal iti sabali a pagsasao wenno paglaingan. Nangnangruna a maaramidna daytoy a natalged iti mismo a pagtaengan.

Makasalaknib ti Panageskuela

Makatulong met ti panageskuela ti agtutubo tapno maikabilna iti umiso a lugar ti panaglinglingay. Kuna ni Loli, 20 a tawenen nga administrador iti dakkel nga eskuelaan: “Adu ti makitkitak nga agtutubo a Saksi nga ages-eskuela. Adu ti nadayaw ti panagtigtignayda, ngem adda met dagidiay awan nakaidumaanda kadagiti padada nga estudiante. Dagiti napasnek nga agadal ti kanayon a mapagwadan. Ad-adda a paregtaek dagiti nagannak a paginteresanda koma ti akademiko a panagrang-ay dagiti annakda, am-ammuenda dagiti mannursuroda, ken isuroda kadagiti annakda a napateg ti maaddaan iti nasayaat a marka ken reputasion. Nasirsirib ti dadduma, ngem agpapadada met a makaruar ken makagun-od iti panagraem dagiti mannursuroda.”

Makatulong met ti kasta a panageskuela iti naespirituan a panagrang-ay dagiti agtutubo. Masursuroda dagiti umiso nga ugali iti panagadal, disiplina iti panunot, ken agbalinda a responsable. Sigurado a ti kinalaingda nga agbasa ken mangtarus kadagiti ideya pagbalinenna ida a nasaysayaat nga estudiante ken mannursuro iti Sao ti Dios. (Nehemias 8:8) Makatulong ti panageskuela ken panagadalda iti naespirituan tapno maikabil iti umiso a lugar ti panaglinglingay.

Pakaidayawanyo a Nagannak ken ni Jehova

Adda pirma ti dumadamili ken ti nangdisenio kadagiti basehas iti nagkauna a Grecia. Kasta met laeng iti pamilia, gagangay a dua ti mangmolde kadagiti annak. Agpada ti ama ken ina a mangmolde iti puso ti anakda, ket iti piguratibo a wagas, kasla “pinirmaanda” ti anakda. Kas iti naballigi a dumadamili, ken/wenno diseniador, maipagpannakkelyo ti trabahoyo a mangpadakkel iti maysa nga agtutubo a napateg ken makaay-ayo.​—Proverbio 23:24, 25.

Ti panagballigiyo iti daytoy naindaklan a panagregget ket ad-adda nga agpannuray iti panangisuroyo iti puso ti anakyo. Sapay koma ta maikunayonto: “Ti linteg ti Diosna adda iti pusona; dagiti addangna saanto nga agdiwerdiwer.” (Salmo 37:31) Nagpateg ti kasasaad ti puso ti ubing isu a diyo baybay-an.

[Footnotes]