Ti Di Ninamnama a Panagasawa da Boaz ken Ruth

MADAMA nga agtartrabaho dagiti tattao iti pagirikan iti asideg ti Betlehem. Makabannog ti agmalem. Ti bang-i ti kakirkirog a sebada ipakaammona kadagiti mabisin a trabahor nga orasen ti pannangan. Tagiragsaken ti tunggal maysa ti bunga ti nagbannoganna.

Maysa ni Boaz a nabaknang a tao nga addaan iti daga. Kalpasan a mapnek a mangan ken uminum, mapan aginana iti dakkel a pempen ti sebada. Inton malpas ti agmalem a panagani, agsapul ti tunggal maysa iti komportable a paginanaan. Mayat ti rikna ni Boaz, ket napan nagidda a nakaules agingga a nakaturog.

Nalimed a Panagam-ammo

Iti tengnga ti rabii, nakariing a lamminen ken agpigpigerger ni Boaz. Naigagara a nalukasan dagiti sakana, sa adda nakaidda iti sakaananna! Gapu ta nasipnget, dina mailasin no siasino ti nakaidda, isu a sinaludsodna: “Siasinoka?” Timek ti babai ti simmungbat: “Siak ni Ruth nga adipenmo a babai, ket masapul nga iyarpawmo ta pandilingmo iti adipenmo a babai, ta maysaka a manangsaka.”​—Ruth 3:1-9.

Nagsaritada iti kasipngetan. Saan a gagangay a masarakan nga agbukbukod dagiti babbai iti pagirikan. (Ruth 3:14) Ngem pinalubosan ni Boaz ni Ruth a maturog iti sakaananna agingga iti agbannawag sa bumangon ket pumanaw tapno awan ti makuna ti asinoman.

Romantiko a panagam-ammo kadi daytoy? Daytoy kadi nabaknang ken nataengan a lalaki ket sisisikap a ginargari ni Ruth​—a maysa a napanglaw ken agkabannuag a balo a naggapu iti pagano a pagilian? Wenno ginundawayan kadi ni Boaz ti kasasaad ni Ruth ken ti panagbukbukodda iti dayta a rabii? Ti sungbat kadagita a saludsod ket bin-ig a maipapan iti kinasungdo ken panagayat iti Dios. Ken makatukay met unay iti rikna dagiti pasamak.

Ngem siasino ni Ruth? Ania ti motibona? Ken siasino daytoy nabaknang a lalaki, ni Boaz?

‘Nakasaysayaat a Babai’

Adu a tawen sakbay dayta a pagteng, adda panagbisin idiay Juda. Immakar iti nadam-eg a daga ti Moab ti maysa nga Israelita a pamilia​—da Elimelec; ni Noemi nga asawana; ken dagiti dua nga annakda a lallaki, da Malon ken Kilion. Nangasawa dagiti annakda kadagiti Moabita, da Ruth ken Orfa. Kalpasan ti ipapatay dagiti tallo a lallaki idiay Moab, nadamag dagiti tallo a babbai a simmayaaten ti kasasaad idiay Israel. Gapuna, ni Noemi​—a maysan a balo, naliday, awanan annak wenno appoko​—inkeddengna ti agsubli iti ilina.​—Ruth 1:1-14.

Idi agturongda idiay Israel, nakombinsir ni Noemi ni Orfa nga agsubli kadagiti kailianna. Kalpasanna, kinuna ni Noemi ken ni Ruth: “Adtoy! Ti nabalo nga abiratmo nagsublin kadagiti kailianna ken kadagiti diosna. Makipagsublika iti nabalo nga abiratmo.” Ngem kinuna ni Ruth: “Dika ipakaasi kaniak a baybay-anka, . . . ta no sadino ti papanam mapanakto . . . Dagiti kailiam isudanto dagiti kailiak, ket ti Diosmo Diosko. No sadino ti pakatayam pakatayakto, ket sadiay ti pakaitabonakto.” (Ruth 1:15-17) Nagsubli ngarud idiay Betlehem dagiti dua a napanglaw a balo. Dinayaw dagiti kaarrubada ti panagayat ken panangaywan ni Ruth iti katuganganna, ket imbilangda a “nasaysayaat [ken Noemi] ngem iti pito nga annak a lallaki.” Dagiti dadduma dineskribirda ni Ruth kas maysa a ‘nakasaysayaat a babai.’​—Ruth 3:11; 4:15.

Idiay Betlehem, idi mangrugin ti panagani iti sebada, kinuna ni Ruth ken ni Noemi: “Bay-annak a mapan, pangngaasim, iti talon ket agadasak iti tengnga ti dawa ti binukel a sumarunoak iti siasinoman a kadagiti matana makasarakak iti pabor.”​—Ruth 2:2.

Nairana a talon ni Boaz a kabagian ni Elimelec a katuganganna ti napanan ni Ruth. Indawatna iti manangaywan a mapalubosan koma nga agadas. Naisangsangayan ti kinagagetna nga agadas, ket ti manangaywan indaydayawna dayta ken ni Boaz.​—Ruth 1:22–2:7.

Mannalaknib ken Naparabur

Maysa ni Boaz a napasnek nga agdaydayaw ken Jehova. Binigat a kablaawanna dagiti trabahadorna kadagitoy a sasao: “Adda koma kadakayo ni Jehova,” ket ti sungbatda: “Bendisionannaka ni Jehova.” (Ruth 2:4) Idi napaliiwna ti kinagaget ni Ruth ken naammuanna ti maipapan iti kinasungdona ken ni Noemi, adda naisangsangayan nga urnos iti panagadas nga inaramid ni Boaz para ken ni Ruth. Iti ababa a pannao, kinunana: ‘Agtalinaedka iti talonko; saankan a mapan iti sabali a talon. Sumurotka kadagiti adipenko a babbalasang. Binilinko dagiti babbaro a saandaka nga an-anuen. No mawawka, isakduandaka iti danum.’​—Ruth 2:8, 9.

Nagrukob iti daga ni Ruth ket kunana: ‘Kasano a nakasarakak iti pabor kadagita matam idinto ta ganggannaetak?’ Insungbat ni Boaz: ‘Naan-anay a naipadamag kaniak ti maipapan iti amin nga inaramidmo iti katugangam kalpasan ti ipapatay ti asawam​—no kasano a pinanawam ni amam, inam, dagiti kabagiam, ken ti ilim ket napanka nakipagnaed kadagiti tattao a saanmo idi nga am-ammo. Gunggonaan koma ni Jehova ti inaramidmo. Ikkannaka koma iti naan-anay a tangdan.’​—Ruth 2:10-12.

Saan a gapu ta kayat ni Boaz a gun-oden ti pammateg ni Ruth. Napasnek ti panangpadayawna. Naimpusuan ti kinapakumbaba ni Ruth, a nagyaman ken ni Boaz gapu iti makaliwliwa a pammatalgedna. Iti panangmatmat ni Ruth, saan a maikari iti kasta a pannakatrato ket ad-adda pay nga inggaedna ti nagtrabaho. Idi agangay, iti tiempo ti pannangan, kinuna ni Boaz ken ni Ruth: ‘Umasidegka, ket manganka iti tinapay ket isawsawmo ti sangkapisi a tinapaymo iti suka.’ Nangan iti kapkapnekanna ket nangitedda iti taraon nga iyawidna para ken Noemi.​—Ruth 2:14.

Agarup 22 litro a sebada ti naadas ni Ruth iti agmalem. Inyawidna dayta ken ti natda a taraon tapno itedna ken ni Noemi. (Ruth 2:15-18) Naragsakan ni Noemi iti kawadwad ti insangpet ni Ruth, isu a sinaludsodna: “Sadino ti nagadasam ita nga aldaw? . . . Bendito koma daydiay nangipaay iti asikaso kenka.” Idi naammuanna a ni Boaz, kinuna ni Noemi: “Bendituen koma ni Jehova, a saanna nga inidian ti naayat a kinamanangngaasina iti sibibiag ken iti natay. . . . Kabagiantayo ti lalaki. Maysa kadagiti manangsakatayo.”​—Ruth 2:19, 20.

Pannakasarak iti “Lugar a Paginanaan”

Gapu ta kayat ni Noemi a maaddaan ti manugangna iti “lugar a paginanaan,” wenno pagtaengan, ginundawayanna nga inyurnos ti panagkiddaw iti panangsaka, kas mayannurot iti Linteg ti Dios. (Levitico 25:25; Deuteronomio 25:5, 6) Sinuruan ni Noemi ni Ruth no ania ti kasayaatan nga aramidenna, dramatiko pay ketdi, tapno maala ti atension ni Boaz. Idi nakasaganan ken nabilinen a naimbag, iti maysa a rabii napan ni Ruth iti pagirikan a kukua ni Boaz. Nasarakanna ni Boaz a matmaturog. Linukasanna dagiti saka ni Boaz ket inurayna a makariing.​—Ruth 3:1-7.

Idi makariing ni Boaz, ti simboliko a tignay ni Ruth ti awan duadua a nakatulong tapno maawatan ni Boaz ti kaipapanan ti panagkiddaw ni Ruth nga ‘iyarpaw ni Boaz ti pandilingna iti adipenna a babai.’ Gapu iti inaramid ni Ruth, nabigbig ti lakayen a Judio ti obligasionna kas manangsaka, yantangay isu ket kabagian daydi natay nga asawa ni Ruth, a ni Malon.​—Ruth 3:9.

Di ninamnama ti isasarungkar ni Ruth iti daydi a rabii. Ngem ipasimudaag ti reaksion ni Boaz a saan nga interamente a di ninamnama ti panagkiddaw ni Ruth iti panangsaka. Situtulok ni Boaz a mangaramid iti kiddaw ni Ruth.

Nadlaw la ketdi ni Boaz iti timek ni Ruth a madanagan daytoy, isut’ gapuna nga impatalged ni Boaz kenkuana: “Ita, anakko, dika agbuteng. Amin a sawem aramidekto maipaay kenka, ta tunggal maysa nga adda iti ruangan dagiti kailiak ammona a nakasaysayaatka a babai.”​—Ruth 3:11.

Iti panangmatmat ni Boaz, naan-anay a nadayaw ti inaramid ni Ruth kas ipalnaad dagitoy a sasaona: “Bendituennaka koma ni Jehova, anakko. Nasaysayaat ti panangyebkasmo iti naayat a kinamanangngaasim iti naud-udi a gundaway ngem iti immuna a gundaway.” (Ruth 3:10) Iti immuna a gundaway, impakita ni Ruth ti naayat a kinamanangngaasi, wenno nasungdo nga ayat, ken ni Noemi. Iti naud-udi a gundaway, sidadaan nga inyam-ammo ni Ruth ti bagina ken ni Boaz, nga adayo a natataengan, agsipud ta maysa a manangsaka ni Boaz. Sitatallugod ni Ruth a mangpadakkel iti anak iti nagan ti pimmusay nga asawana a ni Malon, ken maipaay ken ni Noemi.

Nagbabawi ti Maysa a Manangsaka

Kabigatanna, inayaban ni Boaz ti maysa a kabagianna, a maawagan iti “Kastoy-a-kua,” nga as-asideg a kabagian ni Noemi ngem ni Boaz. Iti imatang dagiti umili ken panglakayen ti siudad, kinuna ni Boaz: ‘Napanunotko a rebbeng nga ipakaammok kenka ti kalintegam a mangsaka ken ni Noemi iti benneg ti talon a kukua ni Elimelec nga asawana, ta masapul nga ilakona dayta.’ Kinuna pay ni Boaz: ‘Sakaem kadi? No saan, siakon ti mangsaka.’ Imbaga ni Kastoy-a-kua nga isu ti mangsaka.​—Ruth 4:1-4.

Ngem adda di ninamnama ni Kastoy-a-kua! Kinuna ni Boaz iti imatang dagiti amin a saksi: “Iti aldaw a pananggatangmo iti talon manipud ima ni Noemi, manipud met ken Ruth a Moabita, ti asawa ti natay a tao, a masapul a gatangem dayta tapno ti nagan ti natay a tao maibangon iti tawidna.” Gapu ta amkenna a maawanan iti bukodna a tawid, dayta a kaasitgan a kabagian binaybay-anna ti kalinteganna a mangsaka, a kunkunana: “Saanko a kabaelan nga aramiden ti panangsaka.”​—Ruth 4:5, 6.

Mayannurot iti kaugalianda, ti lalaki nga agkedked a mangsaka masapul nga uksotenna ti pallokana sana ited iti sabali. Isu nga idi kinuna ti manangsaka ken ni Boaz, “Gatangem dayta maipaay kenka,” inuksotna ti pallokana. Kalpasanna, kinuna ni Boaz kadagiti panglakayen ken umili: “Dakayo ti makasaksi ita nga aldaw a gatangek amin a kukua ni Elimelec ken amin a kukua da Kilion ken Malon manipud iti ima ni Noemi. Ken kasta met ni Ruth a Moabita, ti asawa ni Malon, gatangek a maipaay kaniak kas asawa tapno ti nagan ti natay a tao maibangon iti tawidna . . . Dakayo dagiti saksi ita nga aldaw.”​—Ruth 4:7-10.

Amin a tattao nga adda iti ruangan kinunada ken ni Boaz: “Ipalubos koma ni Jehova a ti asawa a babai a sumrek iti balaymo agbalin a kas ken Raquel ken kas ken Lea, nga agpadpada a nangbangon iti balay ti Israel; ket paneknekam ti pategmo iti Efrata ken mangaramidka iti agdindinamag a nagan iti Betlehem.”​—Ruth 4:11, 12.

Buyogen ti pamendision dagiti umili, innala ni Boaz ni Ruth a kas asawana. Naaddaanda ken ni Ruth iti anak a lalaki nga agnagan iti Obed, ket iti kasta, nagbalin da Ruth ken Boaz a kapuonan ni Ari David ket idi agangay ni Jesu-Kristo.​—Ruth 4:13-17; Mateo 1:5, 6, 16.

“Naan-anay a Tangdan”

Iti intero a salaysay, manipud iti immuna a naayat a panangkablaawna kadagiti trabahador agingga iti panangaklonna iti rebbengen a mangtaginayon iti nagan ti pamilia ni Elimelec, pinaneknekan ni Boaz nga isu ket maysa a naisangsangayan a lalaki a naalibtak nga agtignay ken addaan autoridad. Maysa pay, isu ket managteppel, napnuan pammati, ken matalek. Naparabur met ni Boaz, manangngaasi, nadayaw, ken naan-anay a natulnog kadagiti bilin ni Jehova.

Naisangsangayan ni Ruth gapu iti panagayatna ken ni Jehova, kinasungdona ken ni Noemi, ken gapu iti kinagaget ken kinapakumbabana. Di pakasdaawan nga imbilang dagiti tattao a maysa a ‘nakasaysayaat a babai.’ Saan a nangan iti “tinapay ti kinasadut,” ket gapu iti kinagagetna, natulonganna ti napanglaw a katuganganna. (Proverbio 31:27, 31) Iti panangawatna iti responsabilidad para ken ni Noemi, narikna la ketdi ni Ruth ti ragsak a bunga ti panangted.​—Aramid 20:35; 1 Timoteo 5:4, 8.

Anian a nagsasayaat a pagwadan ti masarakantayo iti libro a Ruth! Ni Noemi ket linaglagip ni Jehova. Inawat ni Ruth ti “naan-anay a tangdan” kas kapuonan ni Jesu-Kristo. Naparaburan ni Boaz iti ‘nakasaysayaat a babai.’ Agserbi dagitoy a tattao kas nasayaat a pagwadantayo iti pammati.

[Kahon iti panid 26]

Rimat ti Namnama

No mariknam a naladingit ti panagbiagmo, mabalin a mangted iti namnama ti pakasaritaan ni Ruth. Nakakadkadlaw a maysa dayta a napateg a konklusion iti libro dagiti Uk-ukom. Saritaen ti libro a Ruth no kasano nga inusar ni Jehova ti maysa a napakumbaba a balo a naggapu iti ganggannaet a nasion ti Moab a mangpataud iti maysa nga ari a maipaay iti ilina. No ikonsiderartayo dagiti kasasaad a naisalaysay iti libro dagiti Uk-ukom, nagraniag ti pammati ni Ruth a kas lawag iti dayta a panawen.

No basaem ti pakasaritaan ni Ruth, mainanamam nga uray kasano karigat ti kasasaad, kanayon nga aywanan ti Dios ti ilina ken tungpalenna dagiti panggepna.