Dagiti Pagimbagan ti Pannakikappia

MATMATAYEN ni Ed, ngem kagurgura latta ni Bill. Dua a dekada sakbayna, adda desision nga inaramid ni Ed a nakaigapuan ti pannakapukaw ti trabaho ni Bill, ket dayta ti nangdadael iti kinasingedda. Ita, ikagkagumaan ni Ed ti dumawat iti pammakawan tapno natalna ti panunotna sakbay a matay. Ngem saan nga inkankano ni Bill.

Dandani 30 a tawen kalpasanna, bayat ti asidegen nga ipapatay ni Bill, inlawlawagna no apay a saan a nangpakawan. “Saan nga umno ti inaramid ni Ed iti kasingedan a gayyemna. Talaga a diak kayat ti makikappia uray duapulo a tawenen ti napalabas. . . . Mabalin a nagbiddutak, ngem kasta ti riknak.”a

Nupay saan met a kanayon a kasta kakaro ti pagbanagan dagiti personal a susik, masansan a mangibati dayta iti sakit ti nakem wenno gura. Utobenyo ti maysa a tao a nakapasar iti narikna ni Ed. No mabigbigna a makasair ti inaramidna, mabalin a masidir ti konsiensia ti kasta a tao ken makarikna iti dakkel a pukaw. Ngem nasakit met kenkuana no panunotenna a ti panaggayyemda ket kasla basura laeng nga imbelleng ti gimmura a gayyemna.

Iti sabali a bangir, ti maysa a kas ken ni Bill matmatanna ti bagina kas inosente a biktima ket nalabit a kasta unay ti sakit ti nakem ken gurana. Iti panangmatmatna, inggagara ti dati a gayyemna ti mangpasakit. Masansan a no adda susik iti nagbaetan ti dua a tao, patien ti tunggal maysa nga isu ti husto ket ti sabali ti makimbasol iti amin. Gapuna, arigna nga aggubat ti dua a dati nga aggayyem.

Naulimek ti panagrangetda​—lumiklik ti maysa no sumungad diay maysa, ken dida agtinnagari no addada iti maysa a grupo. Agsinniimda wenno agkinnusilapda. No agsaritada man, nabuyogan dayta iti kinagubsang wenno dumuyok a pananginsulto.

Ngem nupay kasla naan-anay nga agkabusorda, mabalin nga adda dagiti banag a pagtunosanda. Nalabit a bigbigenda nga addaanda kadagiti nadagsen a parikut ket makapaladingit ti pannakaguped ti relasionda iti maysa a nasinged a gayyem. Nalabit a nasaem ti rikna ti tunggal maysa kadakuada, ken agpada nga ammoda nga adda nasken a maaramid tapno maep-ep dayta. Ngem siasino ti umuna nga agtignay a makikappia tapno maisubli ti nadadael a relasion? Awan kadakuada ti mayat.

Dua ribu a tawen ti napalabas, adda no dadduma ti nabara a panagsusupiat dagiti apostol ni Jesu-Kristo. (Marcos 10:35-41; Lucas 9:46; 22:24) Kalpasan ti maysa a panagsusubangda, kinuna ni Jesus: “Ania ti nagririkkiaranyo iti dalan?” Awan ti nagtagari kadakuada gapu iti bainda. (Marcos 9:33, 34) Dagiti pannursuro ni Jesus ti timmulong kadakuada a mangrisut iti dida panagkikinnaawatan. Agingga ita, makatulong ti balakadna, ken ti balakad ti dadduma kadagiti adalanna, iti panangrisut iti di panagkikinnaawatan dagiti tattao ken ti panangisubli iti nadadael a panaggayyem. Usigentayo no kasano.

Ikagumaanyo ti Makikappia

“Diak kayat ti makitungtong iti dayta a tao. Saankon a kayat a makita pay.” No naibagam ti kasta maipapan iti maysa a tao, nasken nga agtignayka, kas ipakita dagiti sumaganad a teksto iti Biblia.

Insuro ni Jesus: “No, ngarud, ip-ipanmo ti sagutmo iti altar ket sadiay malagipmo a ti kabsatmo addaan iti maysa a banag a maibusor kenka, panawam ti sagutmo sadiay sanguanan ti altar, ket mapanka; umuna a makikappiaka ken kabsatmo, ket kalpasanna, inton nakasublikan, idatonmo ti sagutmo.” (Mateo 5:23, 24) Kinunana pay: “No ni kabsatmo makaaramid ti basol, inka idatag ti basolna a dakdakayo.” (Mateo 18:15) Kas ipaganetget dagiti sasao ni Jesus, kasapulan a katungtongmo a dagus ti maysa a tao a nangsair kenka wenno nasairmo. Nasken nga aramidem dayta buyogen ti “kinaalumamay.” (Galacia 6:1) Ti panggep dayta a panagpatang ket, saan a tapno mataginayon ti reputasionmo babaen ti panagikalintegam wenno tapno pilitem nga agpadispensar ti nakaapam, no di ket tapno makikappiaka. Epektibo kadi daytoy a balakad ti Biblia?

Ni Ernest ket superbisor iti maysa a dakkel nga opisina.b Iti adu a tawen, paset ti trabahona ti panangtaming kadagiti sensitibo a banag kadagiti amin a kita ti tattao ken ti panangtaginayon iti naannayas a pannakipagtrabaho kadakuada. Nakitana no kasano kalaka a tumanor dagiti personal a susik. Kunana: “Adda dagiti makaririk no dadduma. Ngem no mapasamak dayta, katungtongko a naimbag ti tao maipapan iti parikut. Direkta a mapanak kadakuada. Sanguek ida, a ti panggepko ket makikappia. Kanayon nga epektibo dayta.”

Adda gagayyem ni Alicia manipud iti adu a kultura, ket kastoy ti kunana: “Adda maisawangko no dadduma, ket madlawko nga adda ti napasaktak. Asitgak dayta a tao tapno agpadispensarak. Mabalin nga ad-adu ti panagpadispensarko ngem iti kasapulan agsipud ta nalag-an ti riknak no aramidek dayta uray no saan a nasair ti maysa a tao. Iti kasta, maammuak nga awan ti di pagkikinnaawatan.”

Panangparmek Kadagiti Lapped

Nupay kasta, masansan nga adda lapped iti panangrisut kadagiti susik. Naibagam kadin: “Apay koma a siak ti umuna a makikappia idinto ta isu ti nangpataud iti parikut?” Wenno napadasmo kadin ti immasideg iti maysa a tao tapno marisut ti problema ngem kinunana: “Diak kayat ti makitungtong kenka”? Kasta ti isungbat ti dadduma gapu ta nasairda. Kuna ti Proverbio 18:19: “Ti kabsat a mapagsalungasingan nakarkaro ngem iti nabileg nga ili; ket adda dagiti rinnupir a kasla balunet ti pagnaedan a torre.” Gapuna, nasken nga ikabilangantayo ti rikna ti sabali. No dinaka ikankano, padasem manen kalpasan ti sumagmamano a tiempo. Kalpasanna, nalabit a maluktan ti “nabileg nga ili” ken nalabit a maikkat ti “balunet” ti ruangan nga agturong iti panagkappia.

Ti sabali pay a lapped iti talna ket mabalin a nainaig iti panangraem ti maysa a tao iti bagina. Kadagiti dadduma, pakaibabainan ti panagpadispensar wenno uray ti pannakisarita iti nakaapa. Umiso ti panangtaginayon iti panagraem iti bagi, ngem ti kadi panagkedked a makikappia pasayaatenna ti panagraem ti tao iti bagina wenno dadaelenna dayta? Posible kadi a kinatangsit ti pudpudno a makagapu iti kunkunatayo a panagraem iti bagi?

Ti mannurat iti Biblia a ni Santiago ipakitana a ti kinamannakiriri ket nainaig iti kinatangsit. Kalpasan nga imbutaktakna dagiti “gubat” ken “panagaapa” dagiti dadduma a Kristiano, innayonna: “Ti Dios busorenna dagiti natangsit, ngem mangted iti di kaikarian a kinamanangngaasi kadagiti napakumbaba.” (Santiago 4:1-3, 6) Kasano a ti kinatangsit lapdanna ti panagkappia?

Ti kinatangsit allilawenna dagiti tattao, nga ipariknana kadakuada a nasaysayaatda ngem kadagiti sabsabali. Ipapan dagiti natangsit nga adda autoridadda a mangikeddeng no naimbag wenno dakes ti maysa a tao. Iti ania a pamay-an? No adda di panagkikinnaawatan, masansan a panunotenda nga awanen namnamana nga agbalbaliw ti tao a nakaapada. Ti kinatangsit tignayenna ti dadduma a mangpanunot a saan a rumbeng a maipaayan iti atension dagidiay nakaapada, ket ngarud saanda a maikari iti naimpusuan a panagpadispensar. Gapuna, dagidiay tinignay ti kinatangsit masansan a palubosanda nga agtultuloy ti susik imbes a risutenda dayta iti nasayaat a pamay-an.

Kas iti bangen a manglapped kadagiti motorista iti kalsada, ti kinatangsit masansan a bangenanna ti dalan nga agturong iti kappia. Isu a no marigatanka a makikappia iti maysa a tao, mabalin a maigapu dayta iti kinatangsit. Kasano a maparmekmo ti kinatangsit? Babaen ti panangpatanormo iti kasunganina​—kinapakumbaba.

Aramiden ti Kasungani ti Kinatangsit

Nakapatpateg ti kinapakumbaba kas ipamatmat ti Biblia. “Ti bunga ti kinapakumbaba ken ti panagbuteng ken Jehova ket kinabaknang ken dayag ken biag.” (Proverbio 22:4) Iti Salmo 138:6, nailanad ti panangmatmat ti Dios kadagiti napakumbaba nga indibidual ken kadagiti natangsit: “Ni Jehova nangato, ket kaskasdi a makitana daydiay napakumbaba; ngem daydiay napangato ammona laeng iti adayo.”

Matmatan ti adu a tao ti kinapakumbaba kas pakaibabainan. Agparang a kasta ti kapanunotan dagiti agtuturay iti lubong. Nupay agpasakup kadakuada dagiti pagilian nga iturayanda, dagiti napolitikaan a lider ket awanan iti tured a mangbigbig kadagiti kamalida buyogen ti kinapakumbaba. Dakkel a damag no kuna ti maysa nga agturay, “Dispensarendak.” Idi nagpadispensar itay nabiit ti maysa nga opisial ti gobierno gapu iti pannakapaayna iti maysa a nakaro a didigra, nagbalin a paulo ti damag dagiti sasaona.

Utobenyo ti depinasion ti kinapakumbaba sigun iti maysa a diksionario: “Ti panagbalin a napakumbaba wenno nanumo a panangmatmat ti maysa iti bagina . . . ti kasungani ti kinatangsit wenno kinakuspag.” No kasta, ti kinapakumbaba tukoyenna ti panangmatmat ti maysa a tao iti bagina, saan a ti panangmatmat dagiti sabsabali maipapan kenkuana. Saanna a pakaibabainan ti sipapakumbaba a panangaklon kadagiti kamalina ken sipapasnek a panagkiddaw iti pammakawan; imbes ketdi, dayta ti mangpasayaat iti reputasionna. Kuna ti Biblia: “Sakbay ti pannakarpuog napalalo ti puso ti maysa a tao, ket sakbay ti dayag adda kinapakumbaba.”​—Proverbio 18:12.

Maipapan kadagiti politiko a saan nga agpadispensar kadagiti kamalida, kinuna ti maysa managpaliiw: “Nakalkaldaang ta agparang a matmatanda a pagilasinan ti kinakapuy ti panangaklon iti biddut. Dagiti nakapuy ken awan panagtalekda iti bagida a tattao manmano nga ibagada ti, ‘Dispensarendak.’ Dagiti natured ken naimbag ti panagpuspusoda a tattao dida marikna a maipababada no kunaenda, ‘Nagbiddutak.’” Pudno met dayta kadagiti saan a politiko. No ikagumaam ti agpakumbaba imbes nga agtangsit, manamnama a sumayaat ti abilidadmo a makikappia no adda personal a susik. Imutektekam no kasano a nabigbig ti maysa a pamilia a pudno dayta.

Gapu iti di panagkinnaawatan, nagbinnusor ti agkabsat a da Julie ken ti adingna a ni William. Nakapungtot unay ni William ken ni Julie ken iti lakayna a ni Joseph ket ginupedna ti aniaman a pakainaiganna kadakuada. Insublina pay ketdi dagiti amin nga insagut kenkuana da Julie ken Joseph kadagiti naglabas a tawtawen. Bayat ti panaglabas dagiti bulan, nasuktan iti gura ti dati a kinasinged ti agkabsat.

Ngem inkeddeng ni Joseph nga iyaplikar ti Mateo 5:23, 24. Inkagumaanna ti immadani iti kayongna buyogen ti kinaalumamay ken pinatulodanna kadagiti personal a surat a mangyeb-ebkas iti panagpadispensar kenkuana. Pinaregtana ni baketna a pakawanenna ti kabsatna. Idi agangay, nabigbig ni William a napasnek ti tarigagay da Julie ken Joseph a makikappia kenkuana, isu a nagtantanang. Nakisarita ni William ken ni baketna kada Julie ken Joseph; nagpadispensarda amin, nagiinnarakupda, ken insublida ti nasinged a relasionda.

No tarigagayam a risuten ti personal a susik iti maysa a tao, siaanus nga iyaplikarmo dagiti pannursuro ti Biblia ken ikagumaam ti makikappia iti dayta a tao. Tulongannaka ni Jehova. Pumudno iti kasasaadmo ti kinuna ti Dios iti nagkauna nga Israel: “O no koma laeng pudno nga ipangagmo dagiti bilinko! Iti kasta ti talnam agbalin a kas iti maysa a karayan.”​—Isaias 48:18.

[Footnotes]

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Ti panagpadispensar masansan nga isublina ti nasinged a relasion