Dagiti Pudno a Sursuro a Makaay-ayo iti Dios

TAPNO maammuan dagiti agtaeng ditoy daga no ania a sursuro ti pudno ken makaay-ayo iti Dios, masapul nga ibuksilanna kadakuada dagiti pampanunotna. Masapul met nga aramidenna a posible a magun-od dayta ti amin a tattao. Kasano koma a maammuan ti sangatauan no ania a doktrina, panagdayaw, ken panagbiag ti anamongan ti Dios? Impaay kadi ti Dios ti kasta nga impormasion? No kasta, iti ania a pamay-an?

Adda kadi asinoman a tao a sumagmamano laeng a dekada ti biagna ti makabael a mangdanon kadagiti amin a tattao ken agserbi kas pannakangiwat ti Dios? Awan. Ngem maaramidan dayta ti maysa a permanente a naisurat a rekord. Gapuna, saan kadi a rumbeng laeng a maipakaammo dagiti palgak ti Dios babaen iti maysa a libro? Maysa kadagiti nagkauna a libro nga agkuna nga impaltiing ti Dios isu ti Biblia. “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg,” kuna ti maysa kadagiti mannuratna. (2 Timoteo 3​:16) Sukimatentayo ti Biblia ket usigentayo no isu dayta ti gubuayan ti pudno a sursuro.

Kasano Kadaan?

Kadagiti kangrunaan a libro ti relihion, ti Biblia ti maysa kadagiti kadaanan. Dagiti umuna a pasetna ket naisurat agarup 3,500 a tawenen ti napalabas. Nakompleto daytoy a libro idi 98 K.P.a Nupay agarup 40 a lallaki ti nangisurat iti dayta iti unos ti 1,600 a tawen, ti Biblia ket maysa a koleksion dagiti agtutunos a sursurat. Ti Dios ngamin ti Autorna.

Ti Biblia isu ti kasaknapan a naiwaras ken naipatarus a libro iti intero a historia. Kada tawen, adda maiwarwaras nga agarup 60 a milion a kopia ti intero a Biblia wenno ti pasetna. Ti kompleto a Biblia wenno dagiti paset dayta ti naipatarus iti nasurok a 2,300 a lenguahe ken dialekto. Nasurok a 90 porsiento iti sangatauan ti makagun-od iti Biblia, wenno paset dayta, iti bukodda a lenguahe. Mabasa dayta dagiti tattao aniaman ti pagilian, puli, wenno etniko a nalikudanda.

Kasano ti Pannakaurnosna?

No adda Bibliayo, apay a diyo ukraden ket kitaenyo no kasano ti pannakaurnosna?b Umuna, kitaenyo dagiti listaan ti linaonna. Kaaduan a Biblia ti addaan iti kasta a listaan, a nakaisuratan ti nagan ti tunggal libro ken no ania a panid ti pakasarakanna. Makitayo a ti Biblia ket maysa a dakkel a koleksion dagiti libro, a tunggal maysa kadagita ket addaan iti nagan. Ti umuna a libro isu ti Genesis, ken ti maudi isu ti Apocalipsis. Nabingay dagiti libro iti dua a benneg. Ti umuna a 39 a libro ket maawagan iti Hebreo a Kasuratan, yantangay naisurat iti Hebreo a lenguahe ti kaaduan kadagita. Ti maudi a 27 a libro ket naisurat iti Griego a lenguahe ken buklenda ti Griego a Kasuratan. Dadduma ti mangtukoy kadagitoy dua a benneg kas ti Daan a Tulag ken ti Baro a Tulag.

Dagiti libro ti Biblia ket addaan kadagiti kapitulo ken bersikulo tapno nalaka a pagreperensiaan. No naisitar dagiti kasuratan iti daytoy a magasin, kalpasan ti nagan ti libro ti Biblia, ti umuna a numero isu ti kapitulo dayta a libro, ket ti sumaganad isu ti bersikulo. Kas pagarigan, ti teksto a “2 Timoteo 3:16” kaipapananna ti libro a Maikadua a Timoteo, kapitulo 3, bersikulo 16. Padasenyo a sapulen dayta a bersikulo iti Biblia.

Saankayo kadi nga umanamong a ti kasayaatan a pamay-an tapno agbalin a pamiliar kadatayo ti Biblia isu ti regular a panangbasa iti dayta? Nakita dagiti dadduma a nasayaat no basaenda nga umuna ti Griego a Kasuratan, mangrugi iti libro a Mateo. Babaen ti panangbasa iti tallo agingga iti lima a kapitulo kada aldaw, mabasayo ti intero a Biblia iti makatawen. Ngem kasanoyo a masigurado a talaga nga impaltiing ti Dios ti mabasayo iti Biblia?

Mapagtalkanyo Kadi ti Biblia?

Saan kadi a ti libro nga impaltiing ti Dios rumbeng a naglaon iti balakad nga agaplikar kadagiti amin a tattao iti aniaman a panawen? Ipakita ti Biblia nga ammona ti natauan a kababalin ti aniaman a kaputotan, ken saan a nagkupas ti kinapraktikal dagiti prinsipio a linaonna sipud idi damo a pannakaisuratda. Nabatad dayta iti maysa a nalatak a palawag ni Jesu-Kristo, ti Namunganay iti Kristianidad. Nairekord dayta iti Mateo kapitulo 5 agingga 7. Daytoy a palawag, a pagaammo kas ti Sermon iti Bantay, ipakitana kadatayo saan laeng a no kasano a masarakan ti pudno a kinaragsak no di ket no kasano ti panangrisut kadagiti susik, no kasano ti agkararag, no ania ti rumbeng a panangmatmat kadagiti material a kasapulan, ken adu pay. Iti daytoy a palawag, ken iti amin a paset ti Biblia, naibatad no ania ti nasken nga aramiden ken masapul a liklikan tapno maay-ayotayo ti Dios ken mapasayaat ti biagtayo.

Ti sabali pay a rason a mapagtalkanyo ti Biblia isu ti kinahusto daytoy a nagkauna a libro no maipapan kadagiti nasientipikuan a banag. Kas pagarigan, idi a ti kaaduan a tattao patienda a patag ti daga, dinakamat ti Biblia “ti sirkulo [wenno, timbukel] ti daga.”c (Isaias 40:22) Nasurok a 3,000 a tawen sakbay nga inlawlawag ti nalatak a sientista a ni Sir Isaac Newton nga agtatapaw dagiti planeta iti kawaw nga espasio babaen ti grabidad, imbagan ti Biblia babaen ti maysa a daniw a ‘nakabitin ti daga iti awan.’ (Job 26:7) Usigenyo met daytoy a daniw a nangdeskribir iti siklo ti danum iti daga, a nairekord agarup 3,000 a tawen ti napalabasen: “Agturong iti taaw ti amin a karayan, ngem saan a mapno ti taaw. Agsubli ti danum iti pangrugian dagiti karayan ket mangrugi manen.” (Eclesiastes 1:7, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Wen, ti Namarsua iti uniberso isu met laeng ti Autor ti Biblia.

Ti kinaumiso ti historia a linaon ti Biblia paneknekanna ti kinapudno a ti Dios ti nangipaltiing iti dayta. Dagiti pasamak a nairekord iti Biblia ket saan a basta sarsarita. Nainaig dagita kadagiti espesipiko a petsa, tattao, ken luglugar. Kas pagarigan, ti Lucas 3:1 siuumiso a tukoyenna ti “maikasangapulo ket lima a tawen ti panagturay ni Tiberio Cesar, idi a ni Poncio Pilato ti gobernador ti Judea, ket ni Herodes ti agturay iti distrito ti Galilea.”

Dagiti nagkauna a historiador dandani kanayon a dagiti laeng balligi ken kinaimbag dagiti agtuturay ti dakamatenda, ngem dagiti mannurat ti Biblia sipupudno nga admitirenda uray dagiti mismo a biddutda. Kas pagarigan, ni David nga ari ti Israel impudnona: “Nagbasolak iti kasta unay iti inaramidko. . . . Nagtignayak a simamaag unay.” Sipupudno a nailanad dayta iti Biblia. (2 Samuel 24:10) Ti mismo a mannurat ti Biblia a ni Moises inrekordna ti pasamak iti saanna a panagpannuray iti pudno a Dios.​—Numeros 20:12.

Adda pay sabali a mangpaneknek a ti Biblia ket impaltiing ti Dios. Isu dayta dagiti natungpal a padtona​—dagiti pasamak a nasaksakbay a naisurat. Dadduma kadagitoy ket dagiti padto mainaig ken ni Jesu-Kristo. Kas pagarigan, nasurok a 700 a tawen sakbay ti pannakaipasngay ni Jesus, siuumiso nga impakauna ti Hebreo a Kasuratan a maipasngay Daydiay Naikari “idiay Betlehem ti Judea.”​—Mateo 2:1-6; Mikias 5:2.

Usigenyo ti sabali pay a pagarigan. Iti 2 Timoteo 3:1-5, kuna ti Biblia: “Kadagiti maudi nga aldaw dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan. Ta dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, managayat iti kuarta, napalangguad, natangsit, managtabbaaw, nasukir kadagiti nagannak, saan a managyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, manangparpardaya, awanan panagteppel, narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, mangliliput, natangken ti uloda, natangsit gapu iti panagpannakkel, managayat iti ragragsak imbes a managayat iti Dios, nga addaanda iti langa ti nadiosan a debosion ngem libakenda ti pannakabalin dayta.” Saan kadi a deskribirenna ti kababalin ti kaaduan a tattao ita? Naisurat dagita a sasao idi tawen 65 K.P., nasurok 1,900 a tawen ti napalabasen!

Ania ti Isuro Kadatayo ti Biblia?

Bayat a basbasaenyo ti Biblia, mapaneknekanyo a gubuayan dayta ti natantan-ok a kinasirib. Mangipaay dayta iti makapnek a sungbat kadagiti saludsod a kas iti: Asino ti Dios? Agpayso kadi ti Diablo? Siasino ni Jesu-Kristo? Apay nga adda ti panagsagaba? Ania ti mapasamak kadatayo no mataytayo? Dagiti sungbat a mangngegyo manipud kadagiti sabsabali ket mabalin a nagduduma a kas iti panagduduma dagiti patpatien ken kostumbre dagiti tattao a mangipapaay kadagita a sungbat. Ngem ti Biblia ipalgakna ti kinapudno maipapan kadagitoy ken adu pay a sabali a topiko. Kanayonanna, ti panangiwanwan ti Biblia ti kasayaatan no maipapan iti kondukta ken kababalin a rumbeng nga iparangarang kadagiti pada a tattao ken nangatngato nga autoridad.d

Ania ti ipalgak ti Biblia maipapan iti panggep ti Dios iti daga ken iti sangatauan? Ikarkarina: “Iti apagbiit laengen a kanito, ket daydiay nadangkes awanton . . . Ngem dagidiay naemma tagikuaendanto ti daga, ket pudno a maragsakandanto iti napalalo iti kinaruay ti talna.” (Salmo 37:10, 11) “Ti Dios a mismo addanto [iti sangatauan]. Ket punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Ti immuna a bambanag naglabasdan.” (Apocalipsis 21:3, 4) “Dagiti nalinteg tagikuaendanto ti daga, ket agtaengdanto nga agnanayon iti dayta.”​—Salmo 37:29.

Impakpakauna pay ti Biblia nga asidegen nga agpatingga ti gubat, krimen, kinaranggas, ken kinadakes. Awanton ti sakit, panaglakay, ken ipapatay. Agnanayonto ti biag iti paraiso a daga. Anian a makaparagsak a namnama! Ken anian a parangarang amin dagitoy ti panagayat ti Dios iti sangatauan!

Ania ti Aramidem?

Ti Biblia ket maysa a nakasaysayaat a sagut manipud iti Namarsua. Kasano ti rumbeng a panangmatmatmo iti daytoy a libro? Maysa a lalaki a Hindu ti nagkuna a tapno makagunggona ti palgak ti Dios iti intero a sangatauan, masapul nga adda daytan idi rugrugi ti sibilisasion. Idi maammuanna a nadadaan dagiti paset ti Biblia ngem ti kadaanan a sursurat ti Hindu, dagiti Veda, inkeddengna a basaen ken sukimaten dagiti linaon ti Biblia.e Ti maysa a propesor iti unibersidad iti Estados Unidos nabigbigna met a kasapulan a basaenna daytoy a kasaknapan a libro iti lubong sakbay a mangbukel iti kapanunotanna maipapan iti dayta.

Adu ti magunggonam no basaem ti Biblia ken iyaplikarmo dagiti sursurona. Kuna ti Biblia: “Naragsak ti tao . . . [a] ti pakaragsakanna adda iti linteg ni Jehova, ket iti lintegna agbasa iti nababa a timek iti aldaw ken rabii. Ket sigurado nga agbalinto a kas iti kayo a naimula iti igid dagiti pagayusan ti danum, a mangipaay iti bukodna a bunga iti panawenna ket dagiti bulongna saan a malaylay, ket ti isuamin nga aramidenna agballiginto.”f (Salmo 1:1-3) Ti panangadal iti Biblia ken panangmennamenna kadagiti ibagbagana ket mangyeg kenka iti kinaragsak agsipud ta mapennek ti naespirituan a kasapulam. (Mateo 5:3) Isuro kenka ti Biblia no kasano ti maaddaan iti nabunga a panagbiag ken no kasano a mapagballigian dagiti parikut. Wen, “iti panangsalimetmet [kadagiti linteg ti Dios a nairekord iti Biblia] adda dakkel a gunggona.” (Salmo 19:11) Kanayonanna, ti panagtalek kadagiti kari ti Dios mangyeg kenka kadagiti bendision ita ken naraniag a namnama iti masanguanan.

Idagadag kadatayo ti Biblia: “Kas kayanak a maladaga, patanorenyo ti panagtarigagay iti awan lalaokna a gatas a kukua ti sao.” (1 Pedro 2:2) Ti maladaga agpannuray iti pannakataraonna ken ipilitna a mapennek dayta a kasapulan. Umasping iti dayta, talaga a kasapulan nga agpannuraytayo iti pannakaammo ti Dios. Gapuna, “patanorenyo ti panagtarigagay” iti Saona. Ti Biblia ket libro dagiti pudno a sursuro manipud iti Dios. Aramidenyo a kalat ti regular a panangadal iti dayta. Dagiti Saksi ni Jehova iti komunidadyo pakaragsakanda ti tumulong tapno naan-anay a magunggonaankayo iti panagadalyo. Sibabara a paregtaendakayo a makisarita kadakuada. Wenno agsuratkayo iti mangipabpablaak iti daytoy a magasin.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 7]

“Patanorenyo ti panagtarigagay” iti Sao ti Dios. Regular nga adalenyo ti Biblia

[Picture Credit Line iti panid 5]

Rinetrato ti NASA