“Nagpateg a Sagut” Para iti Poland

IDI Hulio 6, 1525, indeklara ni Duke Albrecht iti Hohenzollern a ti Iglesia Luterano ti agbalin a relihion ti pagilianna. Dayta ti gapuna a ti Ducal Prussia a sakup idi ti pagarian ti Poland ti nagbalin a kaunaan a pagilian iti Europa nga opisial a nangawat iti pannursuro ni Martin Luther.

Kayat ni Albrecht a ti Königsberg, a kabesera ti Makindaya a Prussia, ti agbalin a sentro ti aktibidad dagiti Protestante. Nangipasdek iti maysa nga unibersidad iti siudad sana pinonduan ti pannakaimaldit dagiti naisurat a pannursuro ni Luther iti sumagmamano a lenguahe. Idi 1544, imbilinna met a dagiti Polako nga adda iti asiendana masapul a denggenda ti pannakaibasa ti paspaset ti Nasantuan a Kasuratan iti lenguaheda. Nupay kasta, awan pay idi ti Biblia a naipatarus iti Polako.

Patarus iti “Gagangay a Pagsasao”

Tapno masolbar ti parikut, rinugian ni Albrecht ti agbirok iti makabael a mangipatarus iti Kristiano a Griego a Kasuratan iti pagsasao a Polako. Idi agarup tawen 1550, nangtangdan iti maysa a mannurat, aglaklako iti libro, ken managimaldit nga agnagan iti Jan Seklucjan. Naggraduar ni Seklucjan iti University of Leipzig ken agdinamag a konkontraenna ti Iglesia Katolika babaen ti panangisaknapna kadagiti pannursuro dagiti Protestante. Kinapudnona, nagkamang idin idiay Königsberg tapno maliklikanna ti pannakabistana gapu iti panangitandudona kadagiti narelihiosuan a patpatienna.

Magagaran ni Jan Seklucjan a mangpataud iti patarus ti Kasuratan iti pagsasao a Polako. Makatawen kalpasan ti pannakadutokna, nayimprenta dagiti umuna a kopia ti Ebanghelio ni Mateo. Dayta nga edision ket addaan iti detalyado a komentario ken makatulong nga impormasion iti pingir dagiti panidna a mangipaay iti katupagna a patarus iti dadduma a teksto. Di nagbayag, inmatonan ni Seklucjan ti pannakayimprenta ti maysa nga edision nga aglaon iti kompleto nga uppat nga Ebanghelio. Iti las-ud laeng ti tallo a tawen, nayimprentanan ti intero a Kristiano a Griego a Kasuratan.

Tapno mapataud ti umiso a patarus, nausig dagiti Griego a teksto. Kanayonanna, iti pakauna a sasao iti 1551 nga edision, nadakamat a ti Latin a Biblia ken “ti dadduma pay a patarus ket nausar kas reperensia.” Sigun kenni Stanisław Rospond, nga autor iti Studies on the Polish Language of the 16th Century, “napintas ken nasayud” dayta a patarus. Ti nangipatarus ket saan a nagusar “iti sasao a narigat a maawatan,” kinuna ni Rospond. Imbes ketdi, inkagumaanna ti nagaramat kadagiti Polako a termino a “gagangay a maus-usar.”

Nupay ni Seklucjan ti nangimaton iti dayta a proyekto, ipakita ti ebidensia a saan nga isu ti nagipatarus. Siasino ngarud daydiay edukado a nagipatarus? Isu ni Stanisław Murzynowski. Nalabit nasurok la bassit a 20 ti tawenna idi tinangdanan ni Seklucjan para iti daytoy narigat a trabaho.

Ni Murzynowski ket naipasngay iti maysa a bario, ngem idi addan iti husto nga edad, imbaon ni tatangna idiay Königsberg tapno agadal iti Griego ken Hebreo. Kalpasanna, nageskuela idiay University of Wittenberg, Alemania. Nalabit sadiay a naam-ammona ni Martin Luther. Dimngeg ni Murzynowski kadagiti pannursuro ni Philipp Melanchthon, nga awan duadua a timmulong kenkuana a mangkabesado iti Griego ken Hebreo. Kalpasan ti kanayonan a panageskuelana idiay Italia, nagsubli ni Murzynowski idiay Königsberg tapno agpresenta nga agtrabaho kenni Duke Albrecht.

Iti librona a The Bible in the Polish Language kastoy ti insurat ni Maria Kossowska: “Siaanep ken sibaballigi a nagtrabaho ni Murzynowski, ngem saan a nagpannakkel, dina tinarigagayan ti nangato a saad, ken saanna a kinalikaguman a mailanad ti naganna iti akkub ti impatarusna.” Kinapudnona, kastoy ti insurat daytoy nga agkabannuag maipapan iti abilidadna: “Saanak a nalaing nga agsurat iti Latin man wenno iti Polako.” Nupay kasta, nakatulong ni Murzynowski tapno ti Sao ti Dios ket magun-odan dagiti Polako iti bukodda a lenguahe. Sigun iti kaduana a ni Seklucjan, dayta a patarus a pinataudda ket “nagpateg a sagut” para iti Poland.

Maysa Kadagiti Kapatgan a Sagut

Kalpasan a naipatarus dayta a kaunaan a Polako a patarus ti Biblia, adun ti simmaruno. Idi 1994, nairuar ti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan ti Kristiano a Griego a Kasuratan, ken idi 1997, ti kompleto a Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan iti Polako. Saan a nagpannakkel dagiti nagipatarus. Inkagumaanda ketdi nga ipatarus ti Sao ti Dios saan laeng nga iti umiso a pamay-an no di ket inusarda pay ti moderno a pagsasao, saan nga iti pagsasao idi maika-16 a siglo.

Ti intero wenno sumagmamano a paset ti Biblia ket magun-odan itan iti agarup 2,400 a lenguahe. No nakagun-odka iti umiso a patarus ti Sao ti Dios iti nakayanakam a lenguahe, maysa dayta kadagiti kapatgan a sagut a naawatmo, maysa a sagut a naggapu ken Jehova a Dios a mangiwanwan kenka.​—2 Timoteo 3:15-17.

[Ladawan iti panid 20]

Bato a pakalaglagipan kenni Stanisław Murzynowski, ti nagipatarus iti “Baro a Tulag” iti Polako

[Ladawan iti panid 21]

Ti kapitulo 3 iti libro a Mateo nga impatarus ni Stanisław Murzynowski

[Credit Line]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego