Nasarakanda Kadin ti Daong ni Noe?

MASANSAN a kasla adu ti damag maipapan iti panangbirok iti daong ni Noe. Natural laeng a makapagagar ti kasta a panagsapul. Naisangsangayan la ketdi a gapuanan iti arkeolohia no masarakan dayta a nagdakkel a barko a nakaisalakanan ni Noe ken ti pamiliana iti Layus idi 2370-2369 K.K.P. Ngem iti laksid ti adu a panagregget, agtultuloy pay la agingga ita ti panagsapul. Ania a talaga ti pudno a naammuanen kadagiti amin a pattapatta ken nakaskasdaaw a damag?

Ipalgak ti Biblia a ti daong ni Noe ket “naisadsad iti bambantay ti Ararat.” (Genesis 8:4) Ti rehion ti Ararat saklawenna ti nalatak a bantay a maaw-awagan iti Bantay Ararat iti makindaya a Turkey iti asideg ti beddeng ti Armenia ken Iran.

Gapu ta namin-adun a nasukisok daytoy a lugar tapno masapulanda ti daong ni Noe, adda dagiti napartuat a makapainteres nga estoria a di met mapaneknekan ti kinaagpaysoda. Ad-adda manen a tarigagayan ti adu ti agbirok iti natibtibker nga ebidensia gapu kadagiti makaawis a retrato a naala manipud tangatang, kadagiti nasarakan a pedaso ti kayo a nakalupkopan iti alkitran, ken kadagiti padamag ti tattao a nakakita kanon iti daong. Ngem nakarigrigat ti panagbirok. Ngamin, ti posible a lugar a masansan a madakdakamat ket masarakan iti kangato nga agarup 4,600 a metro iti bakras ti Bantay Ararat. Maysa pay, saan a kanayon a mapalubosan dagiti ganggannaet nga umuli iti bantay agsipud ta nariribuk ti kasasaad ti politika sadiay.

Nupay kasta, adu nga aginteres iti daong ti magagaran latta a mapan iti dayta a lugar. Patienda a di pay naan-ano ti dadduma a paset ti daong iti Bantay Ararat ta kanayon a naabbungotan dayta iti niebe ken yelo iti dandani intero a makatawen. Kunada a ti daong ket sa la manamnama a makita ken madanon kadagiti tawen a nabara ti kalgaw.

Ad-adda manen a magagaran ti adu a makakita iti daong gapu iti adu a damag. Ti Judio a historiador idi umuna a siglo K.P. a ni Josephus dinakamatna ti sumagmamano a historiador a nagkuna a ti daong ket makitkitada pay la idi iti tuktok ti kabambantayan ti Ararat. Naipadamag met nga adda dagiti nagala iti nakalupkopan iti alkitran a tarikayona kas sobenir. Karaman kadagiti tattao a dinakamat ni Josephus ket ni Berossus, ti Babilonio a historiador idi maikatlo a siglo K.K.P.

Iti napalabas a siglo, maysa kadagiti makapainteres a padamag ket naggapu ken George Hagopian a taga-Armenia. Inestoriana nga idi ubing pay, aktual nga inulida ti daong bayat ti panagpasiarda ken ulitegna idi rugrugi ti 1900. Natay ni Hagopian idi 1972 ngem adu pay laeng ti magagaran ken aginteres iti testimoniana.

Pudno a Pakaibasaran ti Pammati?

Talaga kadi nga adda pamatiantayo a ti daong ket nasarakanen dagiti eksplorador wenno masarakandanto pay laeng? Mabalin nga adda, ngem kasla ad-adu ti panggapuantayo nga agduadua a masarakan pay dayta. Ngamin, laglagipem a saan a dinakamat ti Biblia ti eksakto a nakaisadsadan ti daong idi immes-es ti layus. Basta dinakamatna laeng ti “bambantay ti Ararat.”

Natural laeng a ti kangatuan a bantay iti rehion ti impangpangruna a napanan dagiti eksplorador wenno managsirarak. Ngem saan nga espesipiko a dinakamat ti Biblia nga inyurnos ti Dios a maisadsad ti daong iti mismo a tuktok ti Bantay Ararat, nga itan ket agyelyelo ken nangato a bantay nga agarup lima a kilometro ti kangatona manipud iti patar ti baybay.a Laglagipem a nagtalinaed pay laeng ni Noe ken ti pamiliana iti uneg ti daong iti sumagmamano a bulan kalpasan a naisadsad dayta. (Genesis 8:4, 5) Kasla adayo met a mapasamak a kalpasan ti iruruarda iti daong, bumabada agraman dagiti animal manipud iti napasdok a bantay a kas iti ar-aramiden dagiti umuuli iti bantay. Ngarud, nalabit a ti disso a nakaisadsadan ti daong ket nalaklaka a madanon ngem iti ipagarup dagiti eksplorador ita, ngem kaskasdi a nangato dayta tapno maitutop iti dineskribir ti Genesis 8:4, 5. Ket sadinoman ti nakaisadsadan ti daong iti rehion ti Ararat, saan ngata a ginasgasut a tawenen a narunot ken naalan dagiti tarikayona?

Kanayonanna, mapagduaduaan ti ibagbaga dagiti managipadamag maipapan iti narelihiosuan a pateg ti panagbirbirok dagiti eksplorador. Sigun iti nangorganisar iti maysa nga ekspedision, ti pannakabirok iti daong “pabilgenna ti pammati ti minilion . . . ken adunto ti maaddaan iti pammati.” Iti pananginterbiu ti media kenkuana idi 2004, kinunana a ti pannakabirok iti daong “ti kapatgan a pasamak kalpasan ti panagungar ni Kristo.” Idi agangay, saan a natuloy ti ekspedisionna.

Ti kadi pannakabirok iti daong pudno a pabilgen wenno patanorenna ti pammati? Kuna ti Biblia a ti pudno a pammati ket saan nga agpannuray kadagiti banag a makita ken maiggaman. (2 Corinto 5:7) Napalalo ti panagduadua ti adu a tattao nga uray la ipettengda a sada la mamati iti dadduma a salaysay iti Biblia no makakitada iti pammaneknek. Ngem iti kinapudnona, saanda latta a mamati uray kasano man kaadu ti ebidensia a makitada. Imbaga a mismo ni Jesus nga adda tattao a di makombinsir kadagiti kinapudno iti Biblia​—uray no adda makitada a bumangon manipud kadagiti natay!​—Lucas 16:31.

Iti sabali a bangir, ti pudno a pammati ket saan a basta panamati; naibatay dayta iti natibker nga ebidensia. (Hebreo 11:1) Adda kadi natibker nga ebidensia a tumulong ita kadagiti tattao a nainkalintegan ti panagpampanunotda tapno patienda ti salaysay ti Biblia maipapan iti Layus? Adda. Silalawag nga imbaga ni Jesu-Kristo: “Simrek ni Noe iti daong, ket dimteng ti layus.” (Lucas 17:26, 27) Dayta ti kasayaatanen nga ebidensia. Apay?

Addan ni Jesus idiay langit sakbay nga immay ditoy daga. (Juan 8:58) Naimatanganna ti pannakaaramid ti daong ken nakitana ti Layus. Ita, ania nga ebidensia ti ad-adda a pakakombinsiram? Ti kadi testimonia Daydiay aktual a nakakita, naan-anay a napaneknekan a mapagtalkan, ken nangipaay iti pammaneknek kas ti Anak ti Dios? Wenno ti nagbassit a posibilidad a makasarak dagiti eksplorador kadagiti daanen a pedaso ti kaykayo iti tuktok ti bantay a naabbungotan iti niebe? No kasta ti panangusigtayo, aglaplapusanan ti ebidensia nga adda idi ti daong ni Noe.

[Footnote]

[Blurb iti panid 13]

Adda kadi natibker nga ebidensia a mangpaneknek a pudno ti salaysay ti Biblia maipapan iti Layus?

[Blurb iti panid 14]

Silalawag nga imbaga ni Jesu-Kristo: “Simrek ni Noe iti daong, ket dimteng ti layus”