‘Sinonto ti Mangaywan kadagiti Annaktayo?’

DAGITI day-care centers wenno pagaywanan iti isuamin a lubong ket produkto iti awan kapadana a kasta unay nga iyaadu dagiti babbai kadagiti pagtrabahuan. “Ti kapartakan nga umadu iti pagtrabahuan,” kuna ti eksperto iti pagaywanan a ni Alison Clarke-Stewart, “isu dagiti inna dagiti ubbing a di pay ageskuela, nangnangruna dagiti ubbing a kurang pay a tallo ti edadda. Daytoy a pagannayasan ket nasaknapen ken sangalubongan.”

Ti panangsapul iti maysa a mapagtalkan a mangaywan kadagiti ubbing bayat nga agtrabaho dagiti inna, nupay kasta, mabalin a nalaklaka a sawen ngem aramiden. Dagiti kakabagian mammano nga agboluntarioda. Dagiti naririkut a grupo dagiti managaw-awir​—a naporma babaen ti panangawis kadagiti gagayyem ken kakaarruba​—ti kaaduanna mapagduaduaan ken makariro kadagiti ubbing. Dagiti mapagtalkan a matangdanan nga agaw-awir ken dagiti appo a babbaket narigat met a magun-odan​—ket dayta ti nangina unay kadagiti agassawa.

Ti kasasaad makaupay met kadagiti rumangrang-ay a dagdaga. Dagiti babbai a taga Nigeria ti basta nairuam a mangawit kadagiti annakda iti bukotda bayat ti panagtrabahoda. Ngem umad-adu a babbai iti Africa ti nangbaybay-an kadagiti panagtrabaho iti balay ken iti talon a maipaay kadagiti trabaho iti opisina, kadagiti titiendaan, ken kadagiti paktoria a sadiay ti panangsalluyan iti ubing iti bukot ket saanen a maibagay iti dayta. Kadagiti immuna a panawen, dagiti babbai ti kanayon a mangayab kadagiti kakabagian wenno kakabsat tapno agaw-awir. Ngem, inlawlawag ti Sunday Times iti Lagos, Nigeria, “babaen iti libre a panagadal ken ti nalaka a pannakagun-od iti trabaho a mangusar iti bileg, ti di makasapul ti kinasigo a trabaho, ti maudi [kadagiti kakabagian a magun-odan] a mangaw-awir kadagiti annak iti pagtaengan awan metten.” Insingasing daytoy a pagiwarnak: “Dagiti organisado a naimbag a Pagaywanan ti mabalin a sungbat.”

Wen, dagiti pagtaengan a pagaywanan ken sentro a pagaw-awiran ti napartak nga agbalbalin a pili a maipaay iti pannakaaywan dagiti ubbing. Ta, kaaduanna dagitoy ti mapagtalkan, nalaka a pamay-an, ken nalaklaka ngem iti panangtangdan iti agaw-awir. Dagitoy ti mangipalubos kadagiti ubbing a makilangen iti maysa a grupo dagiti kapatadanda. Mangipaayda kadagiti nasustansia a taraon, agraman kadagiti panaglinglingay ken dagiti programa iti edukasion. Kas iti imbaga ti konsultant ti pagaywanan a ni Delores Alexander iti Awake!: “Ti pagaywanan ket maysa a suportar iti intero a pamilia.”

Nupay kasta, dadduma ti maamak a ti agdama a tignay nga agturong iti pagaywanan ti mabalin nga addaan iti makapartaan a kaipapanan kadagiti ubbing. Addada kadi nainkalintegan a rason a maipaay iti kasta a pakaseknan? Dagiti nagannak masapul a maammuanda tapno makaaramidda iti pangngeddeng a buyogen iti pannakaammo no maipapan kadagiti annakda a mismo.

Ti Suppiat iti “Day-Care”

Dayta ket maysa a makaay-ayo a lugar. Dagiti kukuarto a pagay-ayaman ket napintaanda kadagiti naragsak a kolor ken naarkosan kadagiti posters ken sample dagiti arte dagiti ub-ubbing. Dagiti alikamen iti ay-ayam ken dagiti ay-ayam ti nadalimanek a naisalansan kadagiti estante. Ket ti lugar napnapno ti ariwawa dagiti ubbing.

“Aywananmi ti agarup 130 nga ubbing,” kuna ni Bernice Spence, ti kasla ina a babai a mangimatmaton iti daytoy a pagaywanan. Ket sadino ti naggapuan dagitoy nga ubbing? “Kaaduanna, dagitoy ti annak dagiti agtartrabaho a nagannak nga agnanaed laeng iti asideg. Dagiti kamkamengmi? Adu a napaneknekanen a mannursuro.”

MAYSA a nasayaat ti pannakaimatonna a pagaywanan nga addaan kadagiti kamkameng a manangipateg ken mapagtalkan a kamkameng ti pudno a makaibati iti nagsayaatan nga impresion. Dagiti nagannak mariknada a natalgedda no dagiti annakda ti maaywanan iti kasta a lugar. Nupay kasta, dagiti pagaywanan isuda ti nakaisentruan iti adu a panagsusuppiat. Ti rason? Ti maysa ket, dagiti kalidad dagiti pagaywanan saanda a kanayon ti kadawyan. Dadduma ti nakapuy ti pannakataginayonda, nakapuy ti pannakaimatonda, kurang dagiti kamkamengda, ken napuspusek kadagiti ubbing a kasla iti maysa a maleta.

Dagiti pagaywanan a gasgastuan ti publiko idiay Siudad ti Nueva York kaaduanna ket saan a nasayaat ti kalidadna. Ngem dayta ti gastosanto ti siudad iti $201 milion iti 1987​—nasurok a $4,800 iti tunggal ubing! Kadagiti dagdaga a kas iti Sweden, a sadiay dagiti gobierno nangilasinda iti dakkelen a badyetda maipaay iti pagaywanan, addaanda met kadagiti nangato ti kalidadna a kasasaad ti pannakaay-wan. Ngem kadagiti Rumangrang-ay a Pagpagilian, ken uray pay kadagiti dadduma a komunidad iti E.U., dagiti pundo iti publiko a maipaay iti pagaywanan ket saan nga umdas. Ania dagiti resulta? Dagiti ubbing ti mabalin a makaawat iti nakapuy a panangaywan.

Mabaybayadan a Panangaywan iti Ubing

Pudno daytoy uray pay kadagiti pagaywanan a mabaybayadan. Ipapantayon, nga adda adu a nagsayaatan. Dadduma a pagaywanan, nupay kasta, ti mangkissay iti gasto babaen ti panangituding iti ad-adu nga ubbing kadagiti mammano laeng nga agaywan. Wenno nagekonomiada babaen ti panangsueldoda kadagiti agaywan iti nangatngato laeng bassit ngem iti kababaan a sueldo​—isu a mangupay kadagiti kasayaatan-pannakasanayna a propesional.

Pudno, adu a trabahador iti pagaywanan ti mangibtur iti nababa a sueldo agsipud ta pagay-ayatda laeng dagiti ubbing. Ngem ania ti mapasamak no awan ti kasta a panagayat? Ni Samuel ken ti asawana naammuanda dayta. Nagkaduada a nangimaton iti pagaywanan idiay Lagos, Nigeria​—agingga a mariknada nga isserradan. Nalagip ni Samuel: “No kasapulan ti ipapanaw ti asawak tapno aggatang wenno mangaramid kadagiti dadduma pay a panggep, inton agsubli masarakannanto a dagiti katulonganna saanda nga ay-aywanan dagiti ubbing.”​—Kitaenyo ti panid 6.

Idiay Estados Unidos, dagiti pagganansiaan a pagaywanan ti masapul a makalasat iti panangusisa dagiti ahensia a paglisensiaan. Ngem ipadamag ti Newsweek: “Kaaduan kadagiti kasapulan iti panaglisensia ket nalulokda, ket dagiti ahensia ti estado awananda iti kuarta wenno kamkameng a mangtaming iti industria ti pagaywanan.”

Dagiti Pagaywanan a Pagtaengan

Ti pumada a naimbag iti day-care centers isu dagiti day-care homes wenno pagaywanan a pagtaengan a sadiay ti pakaaywanan dagiti babassit a grupo. Gaput’ nalaklaka dagitoy ngem dagiti pagaywanan kadagiti ubbing, nakalatlatak dagitoy, a mangay-aywan iti ngangngani tallo a kakapat kadagiti ub-ubbing iti E.U. a maay-aywanan iti ruar iti pagtaengan. Ti day-care mother ket gagangay a maysa met a naganak.

Para iti ubing, ti pagaywanan a pagtaengan ti mabalin a makaipaay iti aglawlaw a kapada iti pagtaengan, maysa a manangipateg a babai a mangaywan kenkuana, ken ti pannakikadua iti bassit a grupo dagiti ubbing. Ngem masansan a bassit laeng ti maaramidan a mangsukimat kadagita a pasilidad. Ti Toronto Globe and Mail ngarud ipadamagna a ti kalidad dagiti pagaywanan a pagtaengan idiay Canada ket manipud “nagsayaat agingga iti nakalkaldaang.” Sangapulo porsiento kadagiti pagtaengan ti saan a natalged a maipaay kadagiti ubbing.

Pagaywanan​—Kasano ti Panangapektarna kadagiti Ubbing?

Agsipud ta ti pagaywanan saklawenna iti nasaknap a kalidad, dagiti managsirarak marigatanda a mangikeddeng no kasano a ti pagaywanan pudno nga apektaranna dagiti ubbing. Pudno, dadduma a mangitantandudo iti pagaywanan ti agsarita a buyogen iti kasta unay a pananginanama. Kuna ni Alison Clarke-Stewart iti librona a Daycare: “Ti naimbag a damag kadagitoy amin a panagadal​—idiay Canada, Inglatera, Sweden, Czechoslovakia, ti Estados Unidos​—ket ti panangaywan iti nadalus a pasilidad iti pagaywanan awan ti nalawag a makadangran nga epektona iti intelektual nga irarang-ay ti ubing.” Dadduma a panagadal ipamatmatda a dagiti ubbing manipud iti nababa ti sueldona a pampamilia magunggonaanda manipud iti intelektual a pannakatignayda iti pagaywanan!

Nupay kasta, dagiti managsirarak a da Belsky ken Steinberg namakdaarda: “Iti nasaknap a pamay-an, naaramid ti panagsirarak kadagiti pagaywanan nga adda iti unibersidad wenno nainaig iti unibersidad a pagaywanan nga aduan kadagiti agaywan no idilig iti kaadu dagiti ubbing ken addaan kadagiti nasayaat ti pannakaiplanona a programa. . . . Kaskasdi, kaaduan kadagiti pagaywanan a magun-odan dagiti nagannak iti nasion ti pudno a saan a kastoy a kita ken mabalin a saan a kastoy ti kalidadna.” Kasano, ngarud, ti kasasaad dagiti ubbing iti ad-adda a gagangay a kasasaad iti pagaywanan? Nagkonklusion da Belsky ken Steinberg: “Nakaam-amak a nagbassitan ti ammomi maipapan iti epekto ti pagaywanan kadagiti ubbing.”​—Ti pagiwarnak a Child Development, Tomo 49, pinanid 929-30.

Ket basbassit pay ti naammuan maipapan iti epekto ti pagaywanan a pagtaengan kadagiti ubbing​—isu a mangar-aramid iti kaaduan iti panangaywan. Agparang, nupay kasta, a ti mangay-aywan nga ina mabalin a bassit laeng ti maaramidanna a mangtignay iti intelektual ken emosional nga irarang-ay ti ubing; ti pakaseknanna mabalin a basta mapakanna ken salwadanna manipud iti kinapilyo agingga nga agsubli ti inana. Dagiti ubbing iti pagaywanan a pagtaengan ti masansan a maipatugaw iti sanguanan iti TV.

Kasta met bassit laeng ti naammuan maipapan iti no kasano a ti pagaywanan apektaranna ti emosional a singgalut ti ina ken ti ubing wenno agingga iti ania ti pannakaisinggalut dagiti ubbing iti kasta unay kadagiti mangay-aywan kadakuada. Dagiti panangsubok ipakitana, nupay kasta, a no maikkanda iti panagpili iti nagbaetan ti inada ken ti mangay-aywan, kaaduan nga ubbing ti kaskasdi a mangpili pay laeng iti inada.

Ti Parparikut iti Pannakilangen kadagiti Kapatadan

Ti maysa a gunggona iti pagaywanan ket dagiti ubbing masursuroda ti makibagay a nasaysayaat kadagiti kapatadanda. Adda pay sabali a dasig daytoy, nupay kasta. Kuna ti maysa a pagsasao iti Biblia: “Ti dakes a pannakikuyog dadaelenna dagiti nasayaat a kababalin.” (1 Corinto 15:33) Ti panagsirarak manipud iti Estados Unidos ken Europa ipakitana a dagiti ubbing a maaywanan kadagiti pagaywanan ti ‘ad-adda nga agresibo, saan a mannakitinnulong kadagiti nataengan, mannanao, saan a mannakitunos, ken saan a maay-ayo iti panangdusa ngem kadagiti naaywanan iti pagtaengan a mismo nga ubbing.’

Kunaen ni Alison Clarke-Stewart a ti kasta nga ugali ket pudno nga “iparangarangna ti ad-adda a kinanataengan ken ti pannakabael a makilangen imbes a banag a pakadanagan.” Ngem daytoy ti mabalin a saan unay a makaay-ayo kadagiti nagannak a makakita iti dati a naemma nga ubing a mangiparangarang iti panagtabbaaw, nangnangruna no dagidiay a nagannak ikagkagumaanda ti mangipasagepsep kadagiti prinsipio iti Biblia iti anakda.​—Efeso 4:29.

Risgo iti Salun-at

Ti pagaywanan ramanenna met kadagiti risgo iti salun-at. Ti CDC (U.S. Centers for Disease Control) saritaenna ti “umad-adu a pannakasapul iti pananglapped kadagiti makaakar a saksakit a masansan a mangapektar kadagiti ubbing idiay pagaywanan.” Dagiti makuna a saksakit idiay pagaywanan ramanenna ti hepatitis A, shigellosis (nakaro a sakit iti bagis), ken Hemophilus influenzae type B (maysa nga impeksion ti bakteria). Ti panagibleng ken ti gurigor ti gagangay a sintomas. Ti sakit ti masansan a resulta iti panagu-urnong dagiti adu a babassit nga ubbing isu a mangisakmol ti isuamin a banag ken saan pay a nasanay iti umiso nga ug-ugali iti panagusar iti kubita.

Ti nasayaat a pagaywanan, nupay kasta, ibilangna a napateg unay ti panangannad iti salun-at. “Suruanmi dagiti ubbing a mangugas kadagiti im-imada kalpasan ti panangusarda iti kubitada,” inlawlawag ti konsultant iti pagaywanan a ni Delores Alexander. “Ket dikam umawat kadagiti masakit nga annak no ammomi dayta.” Kuna pay ti direktor iti Willoughby House a ni Bernice Spence: “No agsakit ti ubing bayat iti aldaw, masansan nga awaganmi ti naganak ket ibagami nga iyawidna ti anakna.” Ti kanayon a medikal a pannakasukimat dagiti kamkameng ken dagiti ubbing ket maysa met nga addang iti panagannad.

Nupay kasta, aminen ti managsirarak a ni Clarke-Stewart: “Dagiti ubbing kadagiti pagaywanan ad-adda a makaalada iti trangkaso, rashes, panateng, ken uyek ngem no addada idiay pagtaengan . . . Ti panagbuteg ti ubing ti mabalin nga awaten dagiti nagannak kas banag iti pannakaaywan dagiti annakda iti pagaywanan bayat ti panagtrabahoda.” Ngem gapu iti immun-una a naibagan, kasla agparang a ti pagaywanan mabalin a kaipapananna ti dakdakkel a risgo ngem ti basta panagbuteg ti ubing. Ania ti kaipapanan amin daytoy, ngarud, kadagiti inna a makarikna a masapul nga agtrabahoda?

[Kahon iti panid 6]

Ti “Day Care” ken Seksual a Panangabuso

Adu a publisidad ti nabiit pay a naipaay maipapan iti eskandalo ti panangabuso iti ubing a nakairamanan dagiti agay-aywan iti “day care” wenno pagaywanan. Dagiti kadi pagaywanan natalged a pagkamangan dagiti pedophiles ken dagiti pornographers iti ubbing?

Ti kasta a saludsod tignayenna ti panagpungtot kadagiti trabahador iti pagaywanan. “Pudno a makapungtotak iti dayta,” kuna ni Bernice Spence, maysa nga administrador iti pagaywanan. “Basta kagurak ti makakita iti pagaywanan a makagun-od iti dakes a nagan. Kaaduan a tattao nga ammok iti pagaywanan ti dedikado a tattao​—adda panangipategda kadagiti ubbing.”

Dagiti responsable nga administrador, nupay kasta, nangaladan iti natibtibker nga addang. Ti Awake! nakisarita ken Doby Flowers, maysa a katulongan nga administrador iti Agency For Child Development idiay Siudad ti Nueva York. Nasurok a 40,000 nga ubbing ti nailista kadagiti programa iti pagaywanan nga adda iti babaenna. Kinuna ni Miss Flowers: “Pilienmi a naimbag dagiti kamkamengmi nga agaywan. Sukimatenmi no addaanda iti rekord iti kriminal nga ar-aramid wenno iti panangabuso iti ubing. Ket nanipud idi 1984, amin dagiti agay-aywan masapul a maala ti fingerprintda.”

Kumaro kadi dagiti manangabuso iti ubing iti trabaho a panagaywan? Simmungbat ni Miss Flowers: “Adda dagiti pedophiles kadagiti relihiuso nga orden, iti linteg, iti edukasion. Ti kinatao ti pedophile sakupenna dagiti amin a kasasaad ti pagsuelduan, trabaho, rasa, ken dagiti amin nga etniko a grupo.” Nupay kasta, kas kuna ni Dr. Roland Summit, maysa a sikiatrista a mangipamaysa iti panangagas kadagiti naabuso iti sekso nga ubbing: “Ti peggad iti pananggundaway iti ubing kumaro bayat ti pannakaiyadayu ti ubing iti panangaywan iti inana a mismo.”

Ania, ngarud, ti maaramid dagiti nagannak nga addaan kadagiti annak a maaywanan kadagiti pagaywanan? “Imdenganyo ti anakyo!” kuna ni Doby Flowers. “Agtugawkayo ket makisarita iti anakyo. Siputanyo dagiti panagbalbaliw iti kababalinna wenno pagilasinan iti rigat, kas iti panagisbo iti pagiddaan wenno ti kellaat a panagkedkedna a mapan iti pagaywanan.” Ti panagsalukag ti naganak ken ti edukasion ti ubing ti kasayaatan nga armas a maibusor iti panangabuso iti ubing.​—Kitaenyo ti Agriingkayo! nga Hunio 22, 1985, “Panangabuso iti Ubing​—Mabalinyo a Salakniban ti Anakyo.”

[Ladawan iti panid 5]

Kasano a ti pagaywanan apektaranna ti singgalut iti nagbaetan ti ina ken ti ubing?

“Day Care”​—Panangpili ti Kasayaatan Para iti Anakyo!

TI ISYU maipapan iti day care wenno pagaywanan ket narikut. Para kadagiti adu a pampamilia, ti pagaywanan ti mangpunno iti pudpudno a kasapulan. Maigiddato iti dayta, dagiti makariribuk a salsaludsod ti naibangon maipapan kadagiti epektona kadagiti ubbing. Dagiti nagannak ngarud masapul a sanguenda ti kinapudno a ti pagaywanan ti agpadpada nga addaan ti positibo ken negatibo a paspaset, a saan nga amin a pagaywanan ket nasayaat ti kalidad ti panangaywanna. Masapul a panunoten a naimbag sakbay nga ikabil ti ubing iti pagaywanan.

‘Aniat’ Kasayaatan kadagiti Maladaga?’

Kas pangarigan, ti kadi anakyo ket maysa a bassit a maladaga? Dadduma nga eksperto, a kas ti madaydayaw a sikologo a ni Burton White, ti sibibileg a mangbalakad a maibusor iti panangikabil kadagiti maladaga iti pagaywanan. Imbagana iti Agriingkayo!: “Bayat iti umuna nga innem a bulan iti panagbiag, dagiti ubbing a nasayaat ti panagdakkelda isu dagiti naipaayan iti kasta unay nga atension; dagidiay a makagun-od iti dagus nga atension no marigatanda ken dagidiay a mangtagiragsak iti adu a pannakiay-ayam iti maysa a mangpanunot nga awanen ti kapatgan iti lubong no di dayta nga ubing!

“Apaman nga agkarayamen ti ubing iti edad nga innem wenno pito a bulan,” intuloy a kinuna ni Dr. White, “dayta nga ubing kasapulannan ti nalaka a pannakagteng iti maysa a mangay-ayat unay kenkuana! Ti panggep ket tapno mapalaka ti gagangay a panagsurona, ti panangsuportar iti kinausiusona, ti panangparang-ay ti panagreggetna, ti panangaramidna iti aniaman a banag a mangtaraon iti irarang-ayna nga agbalin a natibker a tao. Ti ubing dina magun-odan daytoy a panangsuportar kadagiti kasuno nga agaywan. Mammano a mangipakita ti siasinoman malaksid iti nagannak wenno appo a lallakay ken babbaket iti kasta nga interes.”

Maysa a mammadto idi ugma inimtuodna: “Mabalinan aya ti maysa a babai a lipatan ti maladagana nga agsuso a dina koma kaasian ti anak ti aanakanna?” (Isaias 49:15) Dagiti inna dagus nga ipangagda ti ngangngani awan sardayna a panagkalikagum ti ubing iti ayat ken atension. Ngem ti aya natangdanan nga agaywan​—a mangaywan iti sumagmamano a maladaga nga agsapsapul iti atension​—mangaywan a kas iti pamay-an a panangaywan ti naganak? Ti Biblia saritaenna no kasano a “ti ina nga agtagibi dungdungoenna dagiti annakna met laeng.” (1 Tesalonica 2:7) Nupay saan nga amin nga inna kabaelanda ti agpasuso, ti panangaramid iti kasta pasayaatenna ti singgalut ti ina ken ti ubing. Ti kadi maladaga nga adda iti pagaywanan magun-odanna daytoy a panangtagibi?

Panangusig kadagiti Iyun-unayo

Dadduma a dodoktor ngarud irekomendarda ti panangitantan iti kasuno a panangaywan agingga a ti ubing ket uppat a bulannan. Ni Dr. White, nupay kasta, isingasingna a dagiti maladaga “sagpaminsan koma laeng a maipaaw-awirda iti umuna nga innem a bulan iti panagbiag. Kalpasanna, saan koma a nalablabes ngem uppat nga oras iti inaldaw ti panangaywan iti nangato ti kalidadna nga agaywan.”

Ipapantayon, a ti pagaywanan ket nasayaat a maipaay kadagiti maladaga. Saan aya a maparmekto dagiti maladaga ti aniaman a parikut nga agtaud iti dayta? Ni Dr. White ket maamak iti dayta a kapanunotan: “Dayta agtungpal iti pananginanama. Diak makigasanggasat iti kasta a pamay-an kadagiti annakko, ket diak irekonendar dayta iti asinoman.”

Nupay no adu ti agannayas a di mangawat iti kasta a nabileg a sasaaden, ti rikrikna ni Dr. White ket narigat nga ikkaten iti isip. Nupay kasta, dagiti nagannak​—saan a dagiti managsirarak​—ti masapul a mangikeddeng no ania ti kasayaatan para kadakuada ken kadagiti annakda. Ket masansan a ti panangpanunot iti ekonomia ti agballigi. Gapuna kalpasan ti naanad a panangtingiting kadagiti amin a bambanag a nairaman, dadduma ti mangikeddeng pay laeng iti dadduma a porma iti pannakaaywan ti ubing.​—Kitaenyo ti panid 10.

Dadduma, nupay kasta, ti mabalin nga adda iti kasasaad a mangpanunot kadagiti iyun-unada. Ta, maminsan laeng ti kinamaladaga dagiti ubbing. Ti gundaway a mangsanay iti ubing “manipud iti kinamaladaga” napartak a lumabas. (2 Timoteo 3:15) No ti panangisardeng iti panagtrabaho iti sumagmamano a tawen​—wenno ti basta panagbiag a basbassit ti sueldo​—ket saan a praktikal, dadduma ngarud ti mabalin a mangikeddeng iti panagtrabaho iti paset-tiempo. Daytoy ti mangipalubos iti nagannak nga agtalinaed a kangrunaan a manangaywan iti anakda.

Panangpili iti Pagaywanan

Dagiti kadi ubbing nga agsursuro pay laeng a magna sitatalged a maikabil kadagiti pagaywanan? Nabingaybingay dagiti managsirarak, ngem kaaduan ti umanamong a ti abilidad ti ubing a mangibtur iti pannakaisina iti nagannakna rumang-ay bayat ti panagmataenganna. Maminsan manen, dagiti nagannak masapul nga ikeddengda no ti anakda maibturanna ti pagaywanan. No maibturanna, daytoy dina kayat a sawen ti panangikabil kenkuana iti umuna a pagtaengan a pagaywanan wenno sentro a pagaywanan kadagiti ubbing a masarakanda. Ni Doby Flowers, ti katulongan nga administrador iti Agency for Child Development iti Nueva York, mamalakad: “Pilienyo a siaannad unay ti pagaywanan. Ania ti pakasarsaritaan ti pagaywanan iti komunidad? Dagiti kadi alikamenna ken ti ay-ayam maitutop iti edad ti ubing? Nasayaat kadi ti pannakaaywanna ken nadalus? Ania dagiti kredensial dagiti kamkamengna?”

Wen, ti kamkamengna​—saan laeng a dagiti napintas nga alikamenna wenno ay-ayam​—ti kapatgan a kasapulan iti panangaywan iti ubing. Gapuna sarungkaranyo ti sumagmamano a pagaywanan ken pagtaengan ket personal a paliiwenyo ti pamay-an ti pannakilangen dagiti manangaywan kadagiti ubbing​—nangnangruna ti anakyo. Imtuodenyo: Kasano katalged dagiti kamkamengna? Ania a kita dagiti taraon ti maidasar? Mano nga ubbing ti aywanan ti maysa a trabahador? (No basbassit, nasaysayaat.) Naragsak kadi dagiti ubbing ken saan a maam-amak nga aggunay? Ti kadi pagaywanan wenno pagtaengan addaan iti lokal a lisensia ken ti kasapulan a kinatalged? Ania dagiti inaldaw nga ar-aramidda?

Ti pannakaammo nga addaankayo iti kasayaatan a magun-odan a panangaywan iti ubing​—ken kabaelanyo a bayadan​—ti mabalin a mangikkat iti di nasken a pannakabasol.

Pananggun-od iti Kaaduan iti Panangaywan

Itan ta nasarakanen ti maitutop a pagtaengan wenno pagaywanan, saan a basta rugianyo nga ibati ti anakyo sadiay. Ilawlawagyo no apay a masapul nga isu ti maikabil sadiay. Ipanamnamayo kenkuana nga isut’ saan a nabaybay-an. Ikkatennyo kenkuana ti panagamak iti pagaywanan, a nalabit kuyogenyo iti sumagmamano nga isasarungkar​—a mabalin a napapaut bassit​—iti pagaywanan wenno pagtaengan sakbay ti panangpanawyo kenkuana iti agmalmalem. Ket, ibalakad ti direktor iti day-care-center a ni Bernice Spence, no idagasyo iti agsapa, “dikay apuraen ti ubing! Mangipaaykayo iti tiempo a mangpakalma kenkuana no isu ti naupay.”

Ti dati a manangimaton iti pagaywanan a da William ken Wendy Dreskin namakdaarda: “Dagiti ubbing mabalin a mariknada nga awan ti mabalinda a pagpilian, ket mabalin a mairuamdan iti gasatda. Mabalin a sumardengdan a mangiyebkas iti rikriknada kadagiti trabahador iti pagaywanan ken kadagiti dadakkelda, ngem dagitoy a rikrikna saanda a napukaw.” Masapul ngarud a siputanyo ti panagrikrikna ti anakyo iti pagaywanan. Mangipaay iti tiempo iti panangsalaysay kadagiti paspasamak iti aldaw. Denggenyo dagiti reklamona. (Proverbio 21:13) Masapul nga alertokayo kadagiti pagilasinan iti rigat, kas iti batibat wenno panagisbo iti pagiddaan. “Tunggal ubing nadumaduma ti panagtignayna,” inlawlawag ti konsultant iti pagaywanan ni Delores Alexander. “Ket saan nga amin nga ubbing makaibturda kadagiti grupo a pagaywanan.”

Dagiti Kristiano a nagannak masapul a mangipaayda iti nangnangruna nga atension kadagiti annakda. Dagiti Saksi ni Jehova, kas pangarigan, agkedkedda a makipaset kadagiti ar-aramid a mainaig iti dadduma a narelihiusuan a pipiesta. Nupay no ikagkagumaanda nga isuro daytoy a naibatay-Biblia a takder kadagiti annakda, dagiti annakda a saan pay nga ageskuela mabalin a saanda pay a maawatan a naimbag dagiti isyu a nairaman. Mabalin a maupayda a mabatbati kadagiti “naragsak” nga ar-aramid. Dagiti Kristiano a nagannak ngarud ti masapul a mangidaulo kadagiti annakda, nga ipakaammoda kadagiti manangaywan dagiti ar-aramid a saan a mabalin nga aramiden ti ubing ken salaysayen dagiti dadduma a maisukat nga ar-aramid.a

Masapul a siputanda met a dagiti annakda saanda a matulad dagiti dakes nga ug-ugali dagiti dadduma nga ubbing. Ti libro a Panagimdeng iti Naindaklan a Mannursuro (nga impablaak ti Watchtower Society) nakatulong kadagiti adu a nagannak a mangipasagepsep kadagiti annakda iti panangapresiar kadagiti nadiosan a prinsipio uray pay iti nagbassitan nga ubing.

Dikay palubosan a ti pagaywanan dadaelenna ti singgalut ti ayat iti nagbatanyo ken ti anakyo. Saritaen ti Biblia ti maipapan iti maysa a babai a managan Ana, isu a nupay no naisina iti agtutubo nga anakna a ni Samuel iti atiddog a tiempo tinaginayonna ti naayat a relasionna kenkuana. (1 Samuel 2:18, 19) Pudno, maaramidyo ti kasta met laeng no usarenyo a nainsiriban ti napateg a tiempoyo a kadua ti anakyo iti pagnguduan iti tunggal aldaw ken iti ngudo ti lawas. Kinapudnona, babaen iti umiso nga atension, dayta a relasion ti mabalin a rumang-ay!

Uray pay iti kasayaatan, ti kasukat a panangaywan ket basta kasukat​—kasukat iti panangaywan iti naayat nga ina ken ama. Aminentayo, dayta ket saan a mapagulidanan. Agingga a dumteng ti baro a sistema nga addaan kadagiti naan-anay a kasasaad, adu a nagannak ti mabalin a mapilitan a mangusar iti kasukat a panangaywan. (2 Pedro 3:13; Isaias 65:17-23) Ngem no pudno daytoy iti kasoyo, pilienyo a siaannad dayta. Siputanyo a sisisinged no kasano ti panangapektar dayta iti anakyo​—iti pisikal, emosional, ken iti naespirituan. Ta, dagiti annak ket tawid manipud iti Dios.​—Salmo 127:3.