Mamatikay Kadi iti Reinkarnasion?

“MALAGIPMO pay kadi daydiay kaarrubatayo a balasitang a kursonadam idi addaka pay ditoy India?” insurat ni Mukundbhai iti barona, a maysa nga estudiante iti unibersidad idiay Estados Unidos. “Iti sumagmamano pay a lawas makikallaysan. Pagarupek a rumbeng a maammuam.”

Apay nga impadamag daytoy ti ama iti barona? Total, ni Mukundbhai inrantana a pinuted dayta a panaginnayan-ayat dagiti agtutubo sumagmamano a tawenen ti napalabas. Maysa pay, innem a tawenen nga adda idiay Estados ti barona nga ages-eskuela iti unibersidad. Saanen a nakikomunikar iti balasang iti las-ud dayta a panawen, ket ammo ni Mukundbhai dayta.

Ngarud, apay a maseknan? Gapu ta mamati ni Mukundbhai iti reinkarnasion, wenno pannakayanak manen.a No nairana a ti panagkinnursonada ti dua nga agtutubo ket gapu ta nagkaduada idin kadagiti immuna a panagbiag, maysa a kinaranggas a pagsinaen ida ita ta addadan iti husto nga edad nga agasawa. Kayat laeng ni Mukundbhai a maammuan ti barona ti kasasaad sakbay a makiasawa ti balasang iti sabali iti agdama a biag.

Usigenyo ti maysa pay a kaso. Namin-adu a nagrigrigat iti ospital idiay Mumbai, India, ti uppat ti tawenna a balasitang. Ti parikutna ket adda nagdepekto a balbula iti pusona. Di maibturan dagiti nabaknang a nagannakna a makita ti panagrigat ti balasitangda. Ngem inkalinteganda: “Kasapulan nga awatenmi dayta. Adda la ketdi banag a naaramidanna iti immuna a panagbiagna isu a sagsagabaenna daytoy.”

Nakapatpateg ti panamati iti reinkarnasion iti biag ti riniwriw iti Hinduismo, Buddhismo, Jainismo, Sikhismo, ken dadduma pay a relihion a namunganay idiay India. Dagiti kapadasan iti biag​—manipud panaginnayan-ayat agingga iti nakaro a panagsagaba​—ket maibilang a bunga dagiti naaramidan iti immun-una a panagbiag.

Maay-ayo met iti doktrina ti reinkarnasion ti adu kadagiti adda iti pagilian a Lumaud. Kuna ti Americana nga artista a ni Shirley MacLaine a mamati iti daytoy. Kuna met ti mannurat a ni Laurel Phelan iti Vancouver, British Columbia, Canada, nga addaan kadagiti lagip iti 50 nga immuna a panagbiag. Iti maysa a surbey ti Gallup idi 1994 a naaramid para iti CNN/USA Today, nasurok a 270 iti 1,016 nga adulto ti nagkuna a mamatida iti reinkarnasion. Ti panamati iti reinkarnasion paset met ti movimiento ti Baro a Panawen. Ngem ania ti ebidensia a mangsuporta iti daytoy a pammati?

“Dagiti lagip iti immuna a panagbiag!” kuna dagiti manamati iti reinkarnasion. Gapu iti daytoy, idi a ti tallo ti tawenna a ni Ratana idiay Bangkok nangrugi a maaddaan “kadagiti lagip iti napalabas a panagbiagna kas relihiosa a natay idi nga agedad iti nasurok nga 60,” inawat ti adu a managpaliiw ti kasona kas nabileg a pammaneknek iti reinkarnasion.

Ngem, nasaknap ti panagduadua. Ken posible ti dadduma pay a panangilawlawag maipapan kadagiti lagip a naikuna a paset dagiti immuna a panagbiag.b Iti librona a Hinduism: Its Meaning for the Liberation of the Spirit, kuna ti pilosopo a Hindu a ni Nikhilananda a ‘dagiti kapadasan kalpasan ti ipapatay saan a mapaneknekan babaen iti kapanunotan.’ Kaskasdi ipapilitna a “ti doktrina iti pannakayanak manen ad-adda a posible ngem iti imposible.”

Ngem suportaran kadi ti Biblia daytoy a sursuro? Ken ania a namnama agpaay kadagiti natay ti idatag ti naipaltiing a Sao ti Dios?

Rumbeng Kadi a Mamatikayo iti Reinkarnasion?

INNAIG ti Griego a pilosopo a ni Plato ti pannakarikna iti ayat iti kapanunotan maipapan iti reinkarnasion. Mamati a kalpasan ti ipapatay ti bagi, ti kararua, tangay imortal, umakar iti “lugar dagiti nasin-aw a porma.” Tangay awanan bagi, agtalinaed sadiay iti sumagmamano a panawen, nga agut-utob kadagiti porma. Inton kamaudiananna mayanak manen iti sabali a bagi, iti di mapupuotan a pamay-an malagip ken magagaran ti kararua iti lugar dagiti porma. Sigun ken Plato, makarikna iti ayat dagiti tattao gapu ta makitada iti ipatpategda ti maarapaap a porma ti kinapintas a pasaray malagip ken birbirokenda.

Panangilasin iti Gubuayan ken Pakaibatayan

Iti sursuro ti reinkarnasion kasapulan nga agbalin nga imortal ti kararua. No kasta, ti namunganayan ti reinkarnasion, ket di pagduaduaan a matunton kadagiti ili wenno nasion nga addaan kasta a pammati. Gapu itoy, pagarupen ti dadduma a nagtaud daytoy iti nagkauna nga Egipto. Patien ti dadduma a nangrugi daytoy iti nagkauna a Babilonia. Tapno agbalin a natan-ok ti relihion ti Babilonia, insingasing ti papadina ti doktrina a panagakar-akar ti kararua. Iti kasta maikunada a dagiti relihioso a bannuarda ket reinkarnasion dagiti natan-ok, ngem nabayagen a pimmusay nga inapoda.

Ngem idiay India ti naan-anay a rimmang-ayan ti pammati iti reinkarnasion. Makidangdangadang idi dagiti masirib a Hindu kadagiti nasaknap a parikut iti kinadakes ken panagsagaba dagiti tattao. ‘Kasano a mapagtutunos dagitoy iti kapanunotan maipapan iti nalinteg a Namarsua?’ insaludsodda. Inkagumaanda a risuten ti susik iti nagbaetan ti kinalinteg ti Dios ken dagiti di mapakpakadaan a didigra ken kinaawan-hustisia iti lubong. Idi agangay, inimbentoda “ti linteg ti karma,” ti linteg ti gubuayan ken epekto​—‘aniaman ti imula ti tao, dayta ti apitenna.’ Nangparnuayda iti detalyado a ‘balance sheet’ [nakailanadan ti kuenta] a sadiay dagiti kinaimbag ken dagiti basol iti maysa a biag ket magunggonaan wenno madusa iti sumaruno.

Ti “karma” kaipapananna laeng ti “tignay.” Maikuna a ti Hindu addaan iti nasayaat a karma no annurotenna dagiti pagalagadan ti kagimongan ken relihion ken addaan iti dakes a karma no saanna nga annuroten. Ti tignay, wenno karmana, ti mangikeddeng iti masakbayanna iti agsasaruno a pannakayanak manen. “Amin a tao mayanak nga addaan iti blueprint [plano] ti kababalin, a kangrunaanen nga insagana dagiti tignayda kadagiti immuna a biag, nupay ikeddeng ti puli dagiti pisikal a galadda,” kuna ti pilosopo a ni Nikhilananda. “Ti maysa a tao [no kasta] ket arkitekto ti bukodna a gasat, ti mangipatakder iti bukodna a pagtungpalan.” Ngem ti tampok a kalat, isut’ pannakawayawaya manipud iti daytoy a siklo ti panagakar-akar ket maikaykaysa iti Brahman​—ti naindaklan a kinapudno. Patienda a magun-odan daytoy babaen ti panangikagumaan a mangaramid iti anamongan ti kagimongan a kababalin ken ti naisangsangayan a pannakaammo ti Hindu.

Gapuna ti sursuro a reinkarnasion aramatenna kas pundasion ti doktrina nga imortalidad ti kararua ken aramatenna ti linteg ti karma a mangibangon iti dayta. Kitaentayo ti ibaga ti naipaltiing a Sao ti Dios, ti Biblia, maipapan kadagitoy a kapanunotan.

Imortal Kadi ti Kararua?

Tapno masungbatan daytoy a saludsod, agkonsultatayo iti kangatuan nga autoridad maipanggep iti daytoy a tema​—ti naipaltiing a Sao ti Namarsua. Iti umuna a libro ti Biblia, ti Genesis, maammuantayo ti umiso a kaipapanan ti “kararua.” Maipanggep iti pannakaparsua ti immuna a tao, ni Adan, kuna ti Biblia: “Ni Jehova Dios binukelna ti tao iti tapuk ti daga, ket impuyotna iti agongna ti anges ti biag; ket ti tao nagbalin a kararua a sibibiag.” (Genesis 2:7) Nalawag, ti kararua ket saan a ti adda iti tao no di ket isu a mismo. Ti Hebreo a sao a naaramat ditoy para iti kararua ket neʹphesh. Agparang iti agarup 700 a daras iti Biblia, ken dina pulos tuktukoyen ti naisina ken di-material a paset ti tao no di ket kanayon a tuktukoyenna ti maysa a banag a makita ken pisikal.​—Job 6:7; Salmo 35:13; 107:9; 119:28.

Ania ti mapasamak iti kararua no matay ti tao? Usigenyo ti napasamak ken Adan iti ipapatayna. Idi nagbasol, imbaga ti Dios kenkuana: “Agsubli[kanto] iti daga; isu a nakabuklam: ta tapukka, ket iti tapuk agsublikanto.” (Genesis 3:19) Panunotenyo ti kaipapanan dayta. Sakbay a pinarsua ti Dios manipud iti tapok, awan ni Adan. Kalpasan ti ipapatayna, nagsubli ni Adan iti kasta met laeng a kasasaad ti kinaawan.

Iti simple a pannao, isursuro ti Biblia a ti ipapatay ket kasungani ti biag. Iti Eclesiastes 9:5, 10, mabasatayo: “Dagiti sibibiag ammoda a mataydanto: ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman, isuda awananda iti gunggona; ta ti pakalaglagipan kadakuada nalipatanen. Ti aniaman a masarakan ta imam nga aramiden, isu ti aramidem iti kabaelam; ta awan ti aramid, wenno gakat, wenno pannakaammo, wenno sirib, idiay Tanem, a papanam.”

Kaipapanan daytoy a dagiti natay awan aniaman a maaramidan wenno mariknada. Awanen ti aniaman a panunotda, wenno aniaman a malagipda. Kuna ti salmista: “Dika agkammatalek kadagiti prinsipe, ken iti anak ti tao, a kenkuana awan ti tulong. Ti angesna agpukaw, isu agpulang iti dagana; iti dayta met la nga aldaw dagiti pampanunotna mapukawda.”​—Salmo 146:3, 4.

Nalawag nga ipakpakita ti Biblia nga iti ipapatay saan nga umakar ti kararua iti sabali a bagi, no di ket matay. “Ti kararua nga agbasol​—matayto,” inggunamgunam ti Biblia. (Ezequiel 18:4, 20; Aramid 3:23; Apocalipsis 16:3) Iti kasta, ti doktrina maipapan iti imortalidad ti kararua​—ti pundasion a mismo ti teoria ti reinkarnasion​—awan aniaman a pakaibatayanna iti Kasuratan. No awan daytoy, marba ti teoria. No kasta, kasano a mailawlawag ti panagsagaba a makitkitatayo iti lubong?

Apay nga Agsagsagaba Dagiti Tattao?

Ti kangrunaan a pakaigapuan ti panagsagaba ti tao isu ti kinaimperpekto a natawidtayo amin ken ni managbasol nga Adan. “Babaen iti maysa a tao simrek ti basol iti lubong ken ti ipapatay babaen iti basol, ket iti kasta ti ipapatay nagsaknap iti isuamin a tattao agsipud ta nagbasolda amin,” kuna ti Biblia. (Roma 5:12) Tangay naggaputayo ken Adan, agsakit, lumakay, ken mataytayo amin.​—Salmo 41:1, 3; Filipos 2:25-27.

Kuna pay ti di-mabalbaliwan a moral a linteg ti Namarsua: “Dikay paiyaw-awan: Ti Dios saan a maysa a marabrabak. Ta aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna; agsipud ta ti agimulmula a maipaay iti lasagna apitennanto ti panagrupsa manipud iti lasagna.” (Galacia 6:7, 8) Gapuna, ti narugit nga estilo ti panagbiag mabalin nga agresulta iti pannakariribuk ti emosion, di tinarigagayan a panagsikog, ken saksakit a mayakar babaen ti sekso. “Maysa a makapakellaat a 30 porsiento dagiti makapapatay a kanser [iti Estados Unidos] ti nangnangruna a maipabasol iti panagsigarilio, ken iti katupag a bilang iti estilo ti panagbiag, nangnangruna kadagiti kaugalian iti pannangan ken kinaawan ehersisio,” kuna ti magasin a Scientific American. Ti dadduma a didigra a makagapu iti panagsagaba ket bunga ti di umiso a panangusar ti tao kadagiti gameng ti daga.​—Idiligyo ti Apocalipsis 11:18.

Wen, ti tao ti mapabasol iti adu a panagsagabana. Ngem, tangay saan nga imortal ti kararua, ti linteg nga ‘apitem ti immulam’ saan a maaramat tapno inaig ti panagsagaba ti tao iti karma​—dagiti aramid iti maipagarup nga immuna a biag. “Ti natayen naluk-atanen manipud iti basolna,” kuna ti Biblia. (Roma 6:7, 23) Gapuna ti bunga ti basol saan a mayakar iti biag kalpasan ti ipapatay.

Mangpatpataud met ni Satanas a Diablo iti adu a panagsagaba. Kinapudnona, iturturayan ni Satanas daytoy a lubong. (1 Juan 5:19) Ket kas impadto ni Jesu-Kristo, dagiti adalanna agbalinda a ‘puntiria ti pananggura dagiti amin a tattao maigapu iti naganna.’ (Mateo 10:22) Kas resultana, masansan nga ad-adu a parikut ti maipaspasango kadagiti nalinteg ngem kadagiti nadangkes.

Iti daytoy a lubong maar-aramid ti sumagmamano a pasamak a dagiti makagapu saan a dagus a maammuan. Mabalin a maitibkol ket maabak iti lumba ti kapartakan a tumataray. Mabalin nga abaken dagiti nakapkapuy a puersa ti mannakabalin a buyot. Ti masirib a tao mabalin a di makagun-od iti nasayaat a trabaho ket iti kasta agbisin. Dagiti tattao a nalaing iti panagnegosio mabalin a gapu kadagiti kasasaad, dida maaramat ti pannakaammoda ket iti kasta agrigatda. Dagiti masirib a tattao mabalin a guraen dagidiay addaan autoridad ket mapaidamanda iti pabor. Apay a kastoy? “Gapu ta ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak maangay kadakuada amin,” kuna ni masirib nga Ari Solomon.​—Eclesiastes 9:11, NW.

Nabayagen nga agsagsagaba ti sangatauan sakbay pay a pinadas nga inlawlawag dagiti masirib a Hindu no apay nga adda dayta. Ngem adda ngata namnama iti nasaysayaat a masanguanan? Ken ania a kari ti adda iti Biblia agpaay kadagiti natay?

Natalna a Masanguanan

Inkari ti Namarsua a din agbayag pagpatinggaennan daytoy agdama a kagimongan ti lubong nga iturturayan ni Satanas. (Proverbio 2:21, 22; Daniel 2:44) Kalpasanna pumudnonto ti maysa a nalinteg a baro a kagimongan ti tao​—“maysa a baro a daga.” (2 Pedro 3:13) Iti dayta a tiempo “ti agtaeng dinanto kunaen, Masakitak.” (Isaias 33:24) Uray ti saem ni patay maawanton, ta ti Dios “punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Dagiti immuna a bambanag naglabasdan.”​—Apocalipsis 21:4.

Maipanggep kadagiti agnaed iti baro a lubong nga inkari ti Dios, impadto ti salmista: “Ti sililinteg tawidennanto ti daga, ket agtaengto kenkuana nga agnanayon.” (Salmo 37:29) Malaksid iti dayta, dagiti naemma “maay-ayatandanto iti kinaruay ti talna.”​—Salmo 37:11.

Ni Mukundbhai, a nadakamat iti immuna nga artikulo, natayen a dina naammuan dagiti nakaskasdaaw a kari ti Dios. Ngem dagiti riniwriw a natay a saan a nakaammo iti Dios addaanda iti namnama a mapagungar iti kasta a natalna a baro a lubong, ta ikari ti Biblia: “Addanto panagungar agpadpada dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.”​—Aramid 24:15; Lucas 23:43.

Ti sao a “panagungar” ket naipatarus ditoy manipud iti Griego a sao nga a·naʹsta·sis, nga iti literal kaipapananna ti “panagtakder manen.” Gapuna ti panagungar kaipapananna ti pannakaisubli ti mismo a kinatao ti indibidual.

Awan patinggana ti kinasirib ti Namarsua ti langit ken daga. (Job 12:13) Saan a narigat kenkuana a lagipen ti kinatao dagiti natay. (Idiligyo ti Isaias 40:26.) Naruay met iti ayat ni Jehova a Dios. (1 Juan 4:8) Gapuna, mabalinna nga aramaten ti perpekto a memoriana, saan a tapno mangdusa kadagiti natay gapu iti dakes nga inaramidda, no di ket tapno pagungarenna ida iti maysa a paraiso a daga buyogen ti personalidadda sakbay a natayda.

Kadagiti riniwriw a kas ken ni Mukundbhai, ti panagungar kaipapananna a makaduadanto manen dagiti ipatpategda. Ngem panunotenyo ti mabalin a kaipapanan daytoy kadagiti sibibiag ita. Alaentayo a pagarigan ti baro ni Mukundbhai, a nakaammo iti nakaskasdaaw a kinapudno maipapan iti Dios ken kadagiti panggepna. Anian a makapabang-ar kenkuana a maammuan a saan a naibalud ni amana iti maysa a gistay awan patinggana a siklo ti pannakayanak manen, a tunggal maysa nalikmut iti kinadangkes ken panagsagaba! Matmaturog laeng ken patay, nga agur-uray iti panagungar. Anian a makapabang-ar kenkuana ti panangmennamenna iti posibilidad a maysa nga aldaw mairanudna ken ni amana ti nasursurona a mismo manipud iti Biblia!

Pagayatan ti Dios a “maisalakan koma dagiti amin a kita ti tattao ken dumtengda iti umiso a pannakaammo iti kinapudno.” (1 Timoteo 2:3, 4) Itan ti tiempo a panangadalyo no kasano a mabalinyo, agraman ti riniwriw a sabsabali pay a mangar-aramiden iti pagayatan ti Dios, ti agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga.​—Juan 17:3.