ti doktor iti kotsek, nga ipilpilitna a ti laeng gundaway ni baketko isut’ pannakaopera babaen ti dara ket agpakpakaasi nga umanamongakon. Nupay kasta, nagtalekkami ken baketko ken ni Jehova​—uray no ti panagtulnog iti lintegna agresulta iti pannakapukaw iti sumagmamano a tawen iti daytoy agdama a biag.

Giddato, adda naisangsangayan a simmayaatan ti kasasaad ni baketko. Iti maysa nga aldaw nasangpetak a nakatugaw iti katre nga agbasbasa. Kadagiti simmaruno nga aldaw nangrugin a mangasaba kadagiti pasiente ken narses. Kalpasanna, naawaganak a mapan iti opisina ti siruhano. “Mr. Wharerau,” kinunana, “pudno a nagasatka a lalaki! Patienmi a naagasanen ti sakit ni baketmo.” Di ninamnama, ti presion ti darana ket simmayaaten. Sangsangkamaysa, nagyamankami ken ni Jehova ket napabaro ti determinasionmi a mangaramid ti inggat’ kabaelanmi iti serbisiona.

Itan naibaonkami manen idiay Cook Islands ket maminsan manen nga agserserbiak idiay Rarotonga. Anian a naparaburan a pribilehio! No taliawen ti napalabas agyamyamankami ken ni baketko iti panangaywan ni Jehova kadakami iti las-ud ti agarup lima a dekadan iti serbisiona. No iti material, pulos a dikami naaw-awanan kadagiti kasapulan iti biag. Iti naespirituan a pamay-an, aglaplapusanan dagiti bendision. Ti maysa a kapatgan ket ti bilang dagiti nainlasagan a kakabagiak a nangabrasa ti kinapudno. Pattapattaek a nasurok a 200 itan ti nabautisaran a Saksi ni Jehova, agraman 65 a kaputotak. Maysa nga apokok ti kameng ti pamilia ti Bethel idiay New Zealand, bayat a makipaspaset ti maysa nga anakko a babai ken ti asawana agraman dua nga annakda a lallaki iti trabaho a panagbangon kadagiti sanga.​—3 Juan 4.

Iti panangmatmat iti masanguanan, il-iliwek ti namnama nga agbiag iti maysa a paraiso a sadiay, iti intero a daga, ti pintas lab-awannanto uray daydiay naglasbang a berde a turod a nakaiyanakak. Anian a pribilehionto ti mangsabat kada nanang ken ni tatang inton panagungar ket pakaammuan ida maipapan ti subbot, ti Pagarian, ken amin a sabsabali pay a pammaneknek ti panangaywan ni Jehova.

Ti determinasionko, napakuyogan iti pannakaammo a ti Dios ay-aywanannak, ket kas ti kuna ti salmista idiay Salmo 104:33: “Kankantaakto ni Jehova kas kapaut ti biagko, kankantaakto ti panangidaydayaw iti Diosko bayat ti kaaddak.”​—Kas insalaysay ni Sarn Wharerau.

Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

Liklikan kadi dagiti Saksi ni Jehova ti panangrambak kadagiti panagkasangay gapu ta ti kadawyan ket addaan narelihiusuan a kaipapanan idi ugma?

Ti panangrambak iti panagkasangay ket namuon iti an-anito ken ulbod a relihion, ngem saan a daytat’ kakaisuna wenno kangrunaan a gapu a liklikan dagiti Saksi ni Jehova ti kadawyan.

Dadduma a kustombre a naminsan addaan narelihiusuan a kaipapanan ti saanen iti adu a lugar. Kas pangarigan, naaddaan narelihiusuan a pateg ti singsing iti kasar, ngem saanen a kasta iti kaaduan a lugar ita. Gapuna, anamongan ti adu a pudno a Kristiano ti kustombre ti panangisuot ti singsing iti kasar a mangpaneknek a ti maysa a tao ket kasadon. Iti kasta a bambanag, ti napateg ket no ti maysa a kadawyan ket naikawing ita iti ulbod a relihion.​—Kitaenyo ti “Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa” iti Ti Pagwanawanan a Hulio 15, 1972, ken Oktubre 15, 1991.

Nupay kasta, di mailibak nga adu a pagreperensiaan ti mangipalgak ti naanituan ken narelihiusuan a nagtaudan ti panangrambak iti panagkasangay. Kunaen ti The Encyclopedia Americana (1991 edision): “Rinambakan ti kadaanan a lubong ti Egipto, Grecia, Roma, ken Persia dagiti panagkasangay dagiti dios, ari, ken natan-ok.” Kunaenna a dagiti Romano rinambakanda ti pannakayanak ni Artemis ken ti aldaw ni Apollo. Maigiddiat unay, “nupay inrekord dagiti nagkauna nga Israelitas ti tawen dagiti lallaki nga umili, awan ebidensia a rinambakanda ti anibersario ti pannakayanakda.”

Mangipaay ti dadduma a pagreperensiaan ti adu a detalye panggep iti nagtaudan ti panangrambak iti panagkasangay: ‘Dagiti padaya iti panagkasangay ti nangrugi adu a tawenen ti napalabas sadi Europa. Namati dagiti tao kadagiti naimbag ken dakes nga espiritu, a no dadduma maawaganda a naimbag ken dakes nga engkantado. Kaamak ti tunggal maysa dagitoy nga espiritu, a mangdangran kano iti agkasangay, gapuna nga isut’ palikmutan dagiti gagayyem ken kakabagian a ti naimbag a kablaawda, ken ti kaaddada a mismo, ti mangsaluad kenkuana kadagiti di ammo a peggad a dumteng iti panagkasangay. Ti panagregalo mangted ti ad-adda a salaknib. Ti sangsangkamaysa a pannangan mangipaay ti kanayonan a salaknib ken tumulong a mangiyeg kadagiti parabur dagiti naimbag nga espiritu. Isu a ti panangrambak iti panagkasangay ket orihinal a nairanta a mangsaluad iti maysa manipud iti dakes ken mangipanamnama ti iyaay ti naimbag a tawen.’​—Birthday Parties Around the World, 1967.

Ilawlawag met ti libro ti nagtaudan ti adu a kustombre iti panagkasangay. Kas pangarigan: “Ti panggep [ti panangusar kadagiti kandela] ket namunganay kadagiti nagkauna a Griego ken Romano a nangipagarup a dagiti kandela adda datdatlag a galadda. Mangidatonda kadagiti kararag ken dawat nga idanon ti apuy dagiti kandela kadagiti dios. Itden met dagiti dios ti paraburda ken nalabit sungbatanda dagiti kararag.” Dadduma pay a kasta a makatulong nga impormasion ti nagupgop iti panid 78 ken 80 ti Pannakirinnason Manipud Kadagiti Kasuratan, nga impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Kas nadakamaten, nupay kasta, saan laeng a no ti panangrambak iti panagkasangay ket narelihiusuan idi wenno agingga ita ti nairaman iti daytoy a saludsod. Dakamaten ti Biblia ti maipapan kadagiti panagkasangay, ket nainsiriban a mailasin dagiti nataengan a Kristiano ti aniaman nga indikasion nga ipaayna.

Insurat dagiti adipen ti Dios idi ugma no kaanot’ pannakayanak dagiti indibidual, isu a mapattapattada dagiti tawen. Mabasatayo: “Ket nagtawen ni Noe iti limagasut a tawen. Ket ni Noe pinutotna ni Sem, ni Cam, ken ni Jafet.” “Iti maikanem a gasut a tawen ti panagbiag ni Noe, . . . naglukat dagiti amin nga ubbog iti dakkel a yuyeng.”​—Genesis 5:32; 7:11; 11:10-26.

Kas dinakamat ni Jesus, iti ili ti Dios ti panagpasngay ket maysa a naparaburan, naragsak a pasamak. (Lucas 1:57, 58; 2:9-14; Juan 16:21) Kaskasdi, saan a linaglagip ti ili ni Jehova ti petsa ti pannakayanak; rinambakanda dagiti dadduma nga anibersario ngem saan a dagiti panagkasangay. (Juan 10:22, 23) Kunaen ti Encyclopaedia Judaica: “Ti panangrambak kadagiti panagkasangay ket di ammo iti tradision dagiti Judio.” Ikumento ti Customs and Traditions of Israel: “Ti panangrambak kadagiti panagkasangay ket nabulod kadagiti kaugalian dagiti dadduma a nasion, yantangay saan a nadakamat daytoy a kustombre kadagiti Judio idiay man Biblia, Talmud, wenno iti sursurat dagiti masirib a tattao iti naud-udi a panawen. Kinapudnona, maysa dayta a kadaanan a kustombre ti Egipto.”

Ti pannakaikawingna iti Egipto ket nalawag iti maysa a rambak ti panagkasangay a nadakamat idiay Biblia, maysa nga okasion a saan a rinambakan dagiti pudno a managdaydayaw. Isu daydi padaya iti panagkasangay ni Faraon a nagturay bayat ti kaadda ni Jose iti pagbaludan. Nalabit naragsakan ti dadduma kadagidiay a pagano iti dayta a padaya, ngem ti panagkasangay ket nainaig iti pannakapugot ti ulo ti pangulo dagiti panadero ni Faraon.​—Genesis 40:1-22.

Ti umasping a di makaay-ayo a lawag ti naiyanninaw iti sabali pay a panagkasangay a naisalaysay iti Kasuratan​—ti panagkasangay ni Herodes Antipas, anak ni Herodes a Dakkel. Daytoy a panangrambak iti panagkasangay ket nalawag a saan a naiparang iti Biblia kas inosente a pasken. Imbes ketdi, daytat’ pannakapasamak ti pannakapugot ti ulo ni Juan a Mammautisar. Idin, “dimteng dagiti adalanna ket innalada ti bangkay ket impumponda ken napanda impadamag ken Jesus,” a ‘pimmanaw sadiay a napan iti maysa a disso nga awan matagtagitao ken putputong.’ (Mateo 14:6-13) Maikunayo kadi a naallukoy dagidiay nga adalan wenno ni Jesus iti kadawyan ti panangrambak iti panagkasangay?

Iti lawag ti naammuanen a namunganayan ti panangrambak kadagiti panagkasangay, ken nangnangruna, ti di makaay-ayo a pannakaiparangda idiay Biblia, addaan dagiti Saksi ni Jehova ti umdas a rason nga idian dayta nga aramid. Saan a kasapulan nga annurotenda daytoy a nailubongan a kustombre, gapu ta mabalinanda met ti maaddaan kadagiti naragsak a pannangan iti uray ania nga aldaw ti tawen. Saan a mapilpilit ti panagregaloda wenno makalikaguman iti maysa a sosial a panagtitipon; daytat’ situtulok a panangted ti sagut iti aniaman a panawen gaput’ kinamanagparabur ken pudpudno a panagayat.​—Proverbio 17:8; Eclesiastes 2:24; Lucas 6:38; Aramid 9:36, 39; 1 Coritno 16:2, 3.