“Ti Bakal Saanyo a Kukua, no Di ket Kukua ti Dios”
KAS INSALAYSAY NI W. GLEN HOW
Iti napalabas nga innem a dekada, adu a legal a dangadang ti inlaban dagiti Saksi ni Jehova ditoy Canada. Ti namin-adu a panangabakda ket nagdidinnamagan ti legal a komunidad. Gapu iti pannakipasetko iti sumagmamano kadagitoy a dangadang, naawatko itay nabiit ti Award for Courageous Advocacy nga impaay ti American College of Trial Lawyers. Iti pammadayaw a seremonia, naipakaammo a dagiti kaso a nakaikalam-itan dagiti Saksi ni Jehova ket “nangbangon iti napateg a sarikedked a maibusor iti panaglablabes ti estado . . . , agsipud ta nangpataudda iti bigbigen ti linteg a pannakaiparipirip ti sumario dagiti kangrunaan a kalintegan, a nangbigbig ken nangsalaknib kadagiti wayawaya ti amin a taga Canada.” Palubosandak a mangiranud kadagiti detalye ti dadduma kadagitoy a kaso iti husgado ken mangilawlawag no kasano a naaddaanak iti paset a mangidepensa iti linteg ken no kasano a nagbalinak a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.
IDI 1924 ditoy Toronto, Canada, dagiti nagannak kaniak ket sinarungkaran ni George Rix, maysa nga estudiante ti Biblia, kas pangawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Ti nanangko a ni Bessie How, maysa a bassit a babai, ti nangpastrek kenkuana tapno agsaritada. Lima la idi ti tawenko ket tallo met ti tawen ni adingko a Joe.
Di nagbayag, tumabtabunon ni Nanang kadagiti gimong dagiti Estudiante ti Biblia ditoy Toronto. Nagpayunir wenno nagbalin nga amin-tiempo a ministro idi 1929 ket intultuloyna dayta a trabaho agingga a naturposna ti biagna ditoy daga idi 1969. Nagbalin a nasayaat a pagwadan kadakami ti determinado ken nagaget a ministeriona ket adu ti natulonganna a mangammo iti kinapudno nga isursuro ti Biblia.
Saan unay a matagtagari ti tatangko a ni Frank How. Idi damo, binusorna dagiti narelihiosuan nga aktibidad ni Nanang. Ngem nainsiriban nga inawis ni Nanang dagiti agdaldaliasat a ministro, kas ken ni George Young tapno sumarungkar ken makisarita ken ni Tatang. Idi agangay, simmayaat ti pannakilangen ni Tatang. Bayat a napaliiwna ti pagimbagan ti kinapudno nga isursuro ti Biblia iti pamiliana, nagbalin a manangtulong unay, nupay saan a pulos a nagbalin a Saksi.
Panangikeddengko nga Agserbi iti Dios
Nagturposak iti haiskul idi 1936. Saanak unay nga interesado kadagiti naespirituan a banag idi agtutuboak. Mapaspasaranmi ti Great Depression, ket nagrigat ti agsapul iti pagtrabahuan. Isu a nageskuelaak idiay University of Toronto. Idi 1940, inkeddengko ti agadal iti abogasia. Saan a nasdaaw ni nanangko iti daytoy a desisionko. Idi ubingak, sangkasaona no masuron: “Amin la ketdin a banag ket irasonan dayta a bassit a pilio! Nalabit agbalinto nga abogado!”
Idi Hulio 4, 1940, sakbay unay a rugiak ti agadal iti abogasia, kellaat a pinaritan ti gobierno ti Canada ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Daytoy ti dakkel a nagbalbaliwan ti biagko. Idi pinuntiria ti intero a puersa ti gobierno daytoy nagbassit nga organisasion dagiti inosente, napakumbaba a tattao, nakombinsirak a dagiti Saksi ni Jehova ti pudno a pasurot ni Jesus. Kas impadtona, agbalinda a ‘puntiria ti pananggura dagiti amin a nasnasion maigapu iti nagan[na].’ (Mateo 24:9) Inkeddengko a pagserbiak ti Nadiosan a Gubuayan ti Pannakabalin nga adda iti likudan daytoy nga organisasion. Insimbolok ti dedikasionko ken Jehova a Dios babaen ti panagbautisarko idi Pebrero 10, 1941.
Kayatko idin ti agpayunir nga insigida. Ngem pinaregtanak ti maysa a mangidadaulo idi iti trabaho a panangasaba ditoy Canada a ni Jack Nathan a turposek ti panagadalko iti abogasia. Isu a kasta ti inaramidko, ket nagturposak idi Mayo 1943. Kalpasanna, rinugiakon ti nagpayunir. Idi Agosto, naawisak nga agserbi iti sanga nga opisina ti Watch Tower Society ditoy Toronto ken tumulong iti adu a nayuli a demanda kadagiti Saksi ni Jehova. Iti simmaganad a bulan, naadmitirak iti bar iti Ontario, Canada, wenno gunglo dagiti amin nga abogado a kualipikado a mangitungpal iti propesionda iti sadinoman a lugar.
Legal a Panangikalintegan iti Naimbag a Damag
Madama idi ti Gubat Sangalubongan II, ket napawilan pay laeng dagiti Saksi ditoy Canada. Maibalbalud dagiti lallaki ken babbai gapu laeng ta Saksi ni Jehova-da. Maikkat dagiti ubbing kadagiti eskuelaan. Maipaampon pay ketdi ti dadduma. Ngamin, dida makipaset kadagiti nasionalistiko a kita ti panagdayaw, kas iti panagsaludo iti bandera wenno panagkansion iti nailian a kanta. Imbaga ni Propesor William Kaplan, a nagsurat iti libro a napauluan State and Salvation: The Jehovah’s Witnesses and Their Fight for Civil Rights a “dagiti Saksi ket malalais iti publiko ken puntiria ti pannakibiang ti estado ken dagiti pribado a panangraut ti nainget a gobierno ken ti nakauy-uyong nga umili a kasta unay ti panangitandudo ken kinapatriotikona iti gubat.”
Nabayagen a kidkiddawen dagiti Saksi a maikkat ti panangipawil ngem dida napatgan. Pagammuan ta idi Oktubre 14, 1943, naikkat dayta. Ngem kaskasdi nga adda pay laeng dagiti Saksi kadagiti pagbaludan ken kampo a pagtrabahuan, saan pay laeng a maawat dagiti ubbing kadagiti eskuelaan, ken napawilan pay laeng ti Watch Tower Bible and Tract Society ken ti International Bible Students Association, maysa a korporasion a nakaitituluan ti sanikua ti sanga ditoy Toronto.
Idi arinunos ti 1943, kaduak ti manangaywan idi iti sanga ti Canada a ni Percy Chapman a napan idiay New York tapno makiuman ken Nathan Knorr, ti presidente idi ti Watch Tower Society, ken ni Hayden Covington, ti bise presidente ken abogado ti Sosiedad. Nagadun ti kapadasan ni Kabsat Covington kas abogado. Idi agangay, impangabakna ti nakaskasdaaw a 36 a kaso kadagiti 45 a nayapelar iti Korte Suprema idiay Estados Unidos.
In-inut a dimteng ti bang-ar kadagiti Saksi ditoy Canada. Idi 1944, naisubli ti sanikua ti sanga ditoy Toronto, ket nakasublin dagidiay agserserbi sadiay sakbay ti pannakaipawil. Idi 1945, indeklara ti kangatuan a husgado iti probinsia ti Ontario a saanen a mabalin a mapilit dagiti ubbing a makipaset iti aktibidad a maisalungasing iti konsiensiada. Naibilin a maawat manen kadagiti eskuelaan dagiti naikkat nga estudiante. Kamaudiananna, idi 1946, winayawayaan ti gobierno ti Canada ti amin a Saksi manipud kadagiti kampo a pagtrabahuan. Babaen ti panangiwanwan ni Kabsat Covington, nasursurok nga ilaban dagitoy nga isyu buyogen ti tured ken determinasion ngem, kangrunaanna, babaen ti panagpannuray ken Jehova.
Ti Pannakidangadang Idiay Quebec
Nupay mapagraraemanen ti narelihiosuan a wayawaya dagiti Saksi ni Jehova iti kaaduan a paset ti Canada, adda maysa a di mangraraem—ti Quebec a probinsia dagiti Pranses a Katoliko. Daytoy a probinsia ket kinontrolen ti Iglesia Romana Katolika iti nasurok a 300 a tawen. Dagiti klero ti nangimanehar wenno nangkontrol kadagiti eskuelaan, ospital, ken kaaduan a serbisio publiko. Adda pay ketdi trono para iti Katoliko a kardinal iti abay ti tugaw ti pannakangiwat ti pagpandayan iti linteg idiay Quebec!
Ti kangatuan nga agturay ken attorney general ti Quebec a ni Maurice Duplessis ket maysa a diktador a sigun iti historiador iti Quebec a ni Gérard Pelletier, pinagsagabana ti probinsia iti “duapulo a tawen a panagturay ti kinaulbod, kinaawan hustisia ken panagkunniber, sistematiko a panangabuso iti pannakabalin, panangkontrol dagiti akikid ti panunotda a tattao ken panagballigi ti kinamaag.” Pinabileg ni Duplessis ti napolitikaan a pannakabalinna babaen ti nakasingsinged a pannakigayyemna iti Kardinal ti Romano Katoliko a ni Villeneuve.
Idi rugrugi ti dekada 1940, adda 300 a Saksi idiay Quebec. Maysa ni adingko a Joe kadagiti adu a payunir iti dadduma a paset ti Canada. Bayat a rimmang-ay ti trabaho a panangasaba idiay Quebec, bimmales ti polisia iti dayta a lugar gapu iti panangsugsog dagiti klero babaen ti panangriribukda kadagiti Saksi. Adu ti inarestoda ken di umiso ti panangyaplikarda kadagiti pagannurotan mainaig iti komersio kadagiti narelihiosuan nga aktibidadmi.
Masansan idi nga agbiaheak nga agsublisubli idiay Toronto ken Quebec isu a nayakarak idiay Quebec idi agangay tapno matulongak dagiti saan a Saksi nga abogado a tumultulong kadagiti Kristiano a kakabsatmi. Iti kada aldaw, ammuek nga umuna no mano ti naaresto iti napalabas nga aldaw ken dardarasek ti mapan iti husgado ti lugar tapno mataming ti pannakapiansada. Naimbag laengen ta adda nabaknang a Saksi a ni Frank Roncarelli a nangted iti pagpiansa iti adu kadagitoy a kaso.
Nanipud 1944 agingga iti 1946, immadu manipud 40 agingga iti 800 ti bilang dagiti nayuli a demanda gapu iti maipagarup a pannakalabsing ti linteg! Saan laeng a dagiti autoridad ti publiko ti agtultuloy a nangaresto ken nangriribuk kadagiti Saksi no di ket rinaut pay ida dagiti nagulo a managderraaw a sinugsogan ti klero dagiti Katoliko.
Idi Nobiembre 2 ken 3, 1946, naangay ti espesial a miting idiay Montreal tapno mataming daytoy a parikut. Ni Kabsat Knorr ti maudi a nagpalawag iti napauluan “Ania ti Aramidentayo?” Naragsakan amin a timmabuno a dimngeg iti sungbatna—sipipigsa a binasana ti historiko itan a dokumento a Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada. Nabileg unay ti mensahe dayta a tract nga uppat ti panidna—maysa a detalyado a panangibutaktak kadagiti nagan, petsa, ken lugar dagiti riribuk nga insungsong ti klero, kinaulpit, panangaresto dagiti polis, ken panangriribuk dagiti managderraaw a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova idiay Quebec. Nangrugi ti panangiwaras iti intero a Canada 12 la nga aldaw kalpasanna.
Iti las-ud ti sumagmamano nga aldaw, inyanunsio ni Duplessis iti publiko ti “gubat nga awanan asi” a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova. Ngem dina napupuotan a nagsayaatanmi ti inaramidna. Kasano a kasta? Babaen ti panangbilinna a siasinoman nga agiwaras iti Quebec’s Burning Hate ket maidemanda iti sedision—maysa a nagdagsen a krimen a mangruk-at kadakami kadagiti husgado ti Quebec ken pakayulian ti kasomi iti Korte Suprema ti Canada. Gapu iti pungtotna, saan nga inutob ni Duplessis dayta a resulta. Kalpasanna, isu a mismo ti nangibilin a makanselar ti lisensia nga aglako iti arak ti kangrunaan a mangmangted iti pagpiansami a ni Frank Roncarelli. Gapu ta di makagatang iti arak, naiserra ti nagpintas a restawran ni Kabsat Roncarelli idiay Montreal iti sumagmamano la a bulan. Nalugi gapu iti dayta.
Immadu ti naaresto. Imbes a 800 ti mataming a darum, di nagbayag, 1,600 ti naipasango kadakami. Adu nga abogado ken hues ti nagreklamo ta bin-ig laengen a kaso dagiti Saksi ni Jehova ti kanayon a mahusgaran kadagiti korte ti Quebec. Kas sungbat, insingasingmi ti nalaka a remedio: Dagiti kriminal koma ti arestuen dagiti polis saan ket a dagiti Kristiano. Dayta ti mangrisut iti parikut!
Dua a natured a Judio nga abogado a da A. L. Stein ti Montreal ken ni Sam S. Bard ti Quebec City ti timmulong kadakami iti adu a kaso nangnangruna sakbay a nagbalinak a kameng ti bar ti Quebec idi 1949. Idi agangay, ni Pierre Elliott Trudeau, ti simmaganad a prime minister ti Canada, insuratna a dagiti Saksi ni Jehova idiay Quebec ket “linais, indadanes, ken ginura ti intero a kagimonganmi; ngem nabaelanda babaen iti legal a pamay-an a labanan ti Simbaan, gobierno, nasion, polisia, ken opinion ti publiko.”
Naiparangarang ti kababalin dagiti husgado ti Quebec idi nataming ti kaso ni adingko a Joe. Naidemanda a rirriribukenna ti kinatalna. Ni Joe ket sinentensiaan ti hues ti munisipio a ni Jean Mercier a maibalud iti kadagsenan a dusa nga 60 nga aldaw. Kalpasanna, gapu ta dinan makontrol ti bagina, impukkawna manipud iti tugawna a tarigagayanna a maipaibaludna koma ni Joe agingga iti tungpal biagna!
Imbaga ti maysa a periodiko a binilin ni Mercier ti polisia ti Quebec nga “arestuenda ti siasinoman a makitada wenno atapenda a Saksi.” Ti kasta a kababalin ti ad-adda a nangpaneknek nga agpayso dagiti akusasion ti tract-mi a Quebec’s Burning Hate. Dagiti sumaganad ti sumagmamano kadagiti gagangay a paulo ti damdamag kadagiti periodiko ti Canada iti ruar ti Quebec: “Nagsubli ti Dark Ages Idiay Quebec” (The Toronto Star), “Ti Panagsubli ti Inkisision” (The Globe and Mail, Toronto), “Ti Buyok ti Fasismo” (The Gazette, Glace Bay, Nova Scotia).
Panangikalintegan iti Demanda a Sedision
Idi 1947, tinulongak ni Mr. Stein iti immuna a kasomi a mahusgaran a nainaig iti sedision, ti kaso ni Aimé Boucher. Nagiwaras ni Aimé iti sumagmamano a tract iti asideg ti pagtaenganna. Idi madama a mahusgaran ni Aimé, pinaneknekanmi a bin-ig nga umiso ti nailanad iti Quebec’s Burning Hate ken direkta laeng a sasao ti nausar tapno ireklamona dagiti kinadangkok a sagsagabaen dagiti Saksi ni Jehova. Impakitami a saan pay a naidemanda ti siasinoman a nakaaramid kadagitoy a kinadangkok. Naidarum ni Aimé gapu laeng ti panangiwarasna kadagitoy. Bimmatad ti takder ti nagdarum: Nagbalin a krimen ti panangibaga iti kinapudno!
Nagpannuray dagiti husgado ti Quebec iti di nalawag, 350-ti-tawennan a depinasion ti “sedision,” a nangipasimudaag a maidemanda a nakaaramid iti krimen ti siasinoman a mangkritikar iti gobierno. Uray ni Duplessis ket nagpannuray iti dayta a depinasion tapno malapdanna ti pannakakritikar ti rehimenna. Ngem idi 1950, inakseptar ti Korte Suprema ti Canada ti insumitemi a mangibagbaga nga iti moderno a demokrasia, ti “sedision” kalikagumanna ti pananggutugot a mangaramid iti kinaranggas wenno insureksion maibusor iti gobierno. Awan ti linaon ti Quebec’s Burning Hate a kakasta a pananggutugot ket ngarud maysa a nainkalintegan a kita ti nawaya a panagsao. Babaen daytoy a namimpinsan a desision, naabsuelto ti amin a 123 a kaso a mainaig iti sedision! Nakitak a mismo no kasano a pinagballiginakami ni Jehova.
Pannakidangadang iti Sensora
Adda idi pagannurotan iti Quebec City a mangiparit iti panagiwaras iti literatura nga awan permiso ti hepe ti polisia. Direkta daytoy a sensora ket ngarud labsingenna ti narelihiosuan a wayawaya. Gapu iti daytoy a pagannurotan, tallo a bulan a naibalud ni Laurier Saumur, nga agserserbi idi kas agdaldaliasat a manangaywan, ket adda pay dadduma a nakaidemandaanna gapu iti dayta.
Idi 1947, nausar ti nagan ni Kabsat Saumur iti nayuli a demanda sibil tapno mapawilan ti Quebec City a mangipatungpal iti pagannurotanna maibusor kadagiti Saksi ni Jehova. Kontra kadakami ti inkeddeng dagiti husgado ti Quebec, isu a nagapelarkami manen iti Korte Suprema ti Canada. Idi Oktubre 1953, kalpasan ti pito-aldaw a panangbista iti imatang ti amin a siam a hues dayta a Korte, napatgan ti kiddawmi a pammilin. Binigbig ti Korte a napateg a paset ti Nakristianuan a panagdayaw dagiti Saksi ni Jehova ti publiko a panagiwaras kadagiti naimaldit a sermon a naadaw iti Biblia ken saan ngarud a masensor kas sagudayen ti konstitusion.
Isu a nadesisionan ti kaso a Boucher a nainkalintegan no ania ti ibagbaga dagiti Saksi ni Jehova; ngem ti desision iti kaso a Saumur ti nangibilin no kasano ken no sadino ti pakaibagaan dayta. Ti balligi iti kaso a Saumur ti nakaabsueltuan ti nasurok a 1,100 a demanda gapu iti pannakasalungasing kano dagiti paglintegan ti Quebec. Naisanud met ti nasurok a 500 a demanda idiay Montreal gapu iti kurang nga ebidensia. Di nagbayag, naabsuelton amin a demanda—awanen ti nabati a mataming a darum idiay Quebec!
Ti Kaudian a Panangraut ni Duplessis
Tangay awanen ti nabati a linteg a mausar ni Duplessis a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova, idi rugrugi ti Enero 1954, nangisingasing iti pagpandayan iti linteg ti baro a pagannurotan, ti Bill No. 38, a dineskribir ti media kas ti ‘linteg a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova.’ Sagudayenna a dagidiay agsuspetsa nga inggagara ti siasinoman a tao ti agsao iti aniaman a “nagubsang wenno makapainsulto” ket mabalin nga agdemanda a di kasapulan a mangipaay iti aniaman nga ebidensia. Kas attorney general, makagun-od ngarud ni Duplessis iti pammilin a mangipawil iti aniaman a panagsao ti maysa nga akusado iti publiko. Apaman a maited ti pammilin a maibusor iti maysa a tao, mapawilan met nga agsao amin a miembro ti relihion dayta a tao. Kanayonanna, makompiskar ken madadael amin a Biblia ken narelihiosuan a literatura dayta a relihion, ken maiserra amin a lugar a pagdaydayawanda agingga a madesisionan ti kaso, a mabalin a mangpalabas iti adu a tawen.
Tinulad ti Bill No. 38 ti linteg a naaramid idi maika-15 a siglo kabayatan ti Inkisision dagiti Español babaen ken Torquemada. Naikkat ti amin a sibil a kalintegan ti akusado ken amin a kakaduana uray awan ti ebidensia a nakabasolda. Maipapan ti Bill No. 38, inyanunsio ti warnakan a nabilin ti polisia ti probinsia a serraanda ti amin a Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova sada kompiskaren ken dadaelen amin a Biblia ken dadduma pay a literaturada. Gapu iti daytoy a narungsot a pangta kadakuada, impanaw dagiti Saksi ni Jehova ti amin a narelihiosuan a publikasionda iti probinsia. Ngem intuloyda latta ti trabahoda a panangasaba iti publiko babaen laeng ti bukodda a kopia ti Biblia.
Nagbalin a linteg ti pagannurotan idi Enero 28, 1954. Idi Enero 29, iti alas nuebe ti agsapa, addaak iti husgado tapno mangyuli iti darum iti biang ti amin a Saksi ni Jehova iti probinsia ti Quebec. Kidkiddawenmi a maipaulog ti permanente a pammilin a maibusor iti daytoy a linteg sakbay a mausar ni Duplessis dayta. Saan a nangted ti hues iti temporario a pammilin agsipud ta saan pay a nausar ti Bill No. 38. Ngem imbagana a no padasen ti gobierno nga usaren dayta, mabalinko ti agsubli tapno salaknibannak. No kasta, ti bilin ti hues ket kaasping ti maaramidan ti temporario a pammilin, ta apaman a padasen ni Duplessis nga usaren daytoy a linteg, isut’ mapasardeng!
Iti simmaganad a lawas, pinadaananmi no adda aniaman nga aramiden ti polisia babaen daytoy baro a linteg. Awan ti napasamak! Tapno maammuak ti makagapu, adda inyurnosko a pannubok. Nagbalaybalay ti dua a payunir a da Victoria Dougaluk (Steele idi agangay) ken ni Helen Dougaluk (Simcox idi agangay), ken nagitukonda iti literatura idiay Trois-Rivières, ti ili ni Duplessis. Awan manen ti reaksion. Bayat nga okupado dagiti kakabsat a babbai, imbaonko ni Laurier Saumur nga agtelepono iti polisia ti probinsia. Saanna nga imbaga ti naganna idi nagipulong a mangaskasaba dagiti Saksi ni Jehova ken saan nga ipatpatungpal ti polisia ti baro a linteg ni Duplessis.
Mababain a simmungbat ti polis: “Wen, ammomi a naaprobaranen ti linteg; ngem kabigatanna, nakaala dagiti Saksi ni Jehova iti pammilin maibusor kadakami, isu nga awanen ti maaramidanmi.” Dagus nga insublimi ti literaturami iti probinsia, ket iti unos ti sangapulo a tawen a pannakayapelar daytoy a kaso kadagiti nangatngato a korte, sibaballigi a nagtultuloy ti panangasabami.
Malaksid iti pammilin, kiniddawmi met a maideklara a ti Bill No. 38 ket maikontra iti konstitusion. Tapno mapaneknekanmi a dagiti Saksi ni Jehova ti kangrunaan a puntiria daytoy a linteg, inkeddengmi ti mangaramid iti natured nga addang—patulodanmi a mismo ni Duplessis iti subpoena. Iti kasta, kapilitan a tabunuanna ti pananghusgar ken mangted iti ebidensia. Pinalutpotko iti dua ket kagudua nga oras. Namin-adu a kinomprontarko gapu kadagiti imbagana iti publiko a “gubat nga awanan asi kadagiti Saksi ni Jehova” ken ti imbagana a ti Bill No. 38 ti mamagpatingga kadagiti Saksi ni Jehova iti Quebec. Sipupungtot a pinagsasawannak: “Mannakibiangka unay a lalaki!”
“Mr. Duplessis,” insungbatko, “no kinatao ti pagsasaritaantayo, nalabit adda maibagak a sumagmamano a pakapilawam. Ngem tangay adda banag a masapul a tamingentayo, pangngaasim man ta ilawlawagmo iti husgado no apay a saanmo a sinungbatan ti naudi a saludsod.”
Idi 1964, inlabanko ti kaso a Bill No. 38 iti Korte Suprema ti Canada. Ngem dida nadesisionan ti kinanainkalinteganna agsipud ta saan a nausar a pulos ti linteg. Ngem idi natayen ni Duplessis, awanen ti nangikankano iti Bill No. 38. Saan a pulos a nausar a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova wenno iti asinoman.
Sakbay la unay a natay ni Duplessis idi 1959, binilin ti Korte Suprema ti Canada nga agbayad iti danios ken ni Kabsat Roncarelli gapu iti di legal a panangkanselarna iti lisensiana nga aglako iti arak. Nanipud idi, adun a tattao iti Quebec ti nagbalin a mannakigayyem unay. Immadu ti bilang dagiti Saksi sadiay manipud iti 300 idi 1943 agingga iti nasurok itan a 33,000, sigun iti sensus ti gobierno. Nailista itan dagiti Saksi ni Jehova kas ti maikapat a kadakkelan a grupo ti relihion iti probinsia. Diak ibilang a gapuanan ti siasinoman a tao dagitoy a panagballigi ti linteg wenno ti panagballigi ti ministerio dagiti Saksi ni Jehova. Imbes ketdi, daytat’ nangpaneknek kaniak a ni Jehova ti mamagballigi, ta saantayo a kukua ti bakal no di ket kukuana.—2 Cronicas 20:15.
Panagbalbaliw Dagiti Kasasaad
Inkasarko idi 1954 ti maysa a napintas a payunir a taga Inglatera a ni Margaret Biegel, ket nagpayunirkami a dua. Intultuloyko nga indepensa dagiti demanda a nakaikalam-itan dagiti Saksi ni Jehova ditoy Canada ken iti Estados Unidos ken agserserbi kas konsultant ti sumagmamano a kaso idiay Europa ken Australia. Nagbalin ni Margaret a sekretariak ken nakapatpateg a katulongak iti adu a tawen. Idi 1984, duakami ken ni Margaret a nagsubli tapno agnaed iti sanga nga opisina ti Canada, ket timmulongak a nangipasdek manen iti Legal Department. Nakalkaldaang ta natay ni Margaret gapu iti kanser idi 1987.
Kalpasan ti ipapatay ni nanangko idi 1969, ni adingko a Joe ken ni baketna nga Elsie, nga agpadpada a nasanay a misionero iti maikasiam a klase ti Watchtower Bible School of Gilead, ti nangaywan ken tatangko iti balayda agingga iti ipapatayna 16 a tawen kalpasanna. Gapu iti daytoy a panagsakripisioda, nakapagtalinaedak iti amin-tiempo a serbisio. Isu a kanayonto latta nga agyamyamanak.
Dagiti Agtultuloy a Pannakidangadang
Iti panaglabas ti adu a tawen, nagbalbaliwen ti legal a pannakidangadang dagiti Saksi ni Jehova. Adu a kaso ti nainaig iti pananggatang kadagiti sanikua ken panangala iti permiso para kadagiti Kingdom Hall ken Assembly Hall. Dadduma ket maipapan iti riri iti pannakaaywan ti annak a nangusaran dagiti saan a Saksi a nagannak iti narelihiosuan a panangidumduma tapno naan-anay a maited kadakuada ti panangaywan wenno lapdanda dagiti Saksi a nagannak iti panangiranudda iti makagunggona a narelihiosuan a pammati ken alagaden kadagiti mismo nga annakda.
Dimteng ti maysa nga Americana nga abogada a ni Linda Manning iti sanga nga opisina ti Canada idi 1989 tapno temporario a tumulong iti panangidepensa kadagiti kaso. Nagkallaysakami idi Nobiembre dayta a tawen ket nanipud idi, siraragsakkamin a dua nga agserserbi ditoy.
Idi dekada ti 1990, duakami ken ni John Burns, padak nga abogado ditoy sanga nga opisina ti Canada, a napan idiay Japan tapno tulonganmi dagiti Kristiano a kakabsatmi sadiay tapno ipangabak ti nagpateg konstitusional a kaso mainaig iti wayawaya ti maysa nga estudiante a di makipaset iti klase a pakaisuruan ti martial arts nga ipakalikagum ti eskuelaanna. Nangabakkami met iti kaso maipapan iti kalintegan ti maysa nga adulto a di agpayalison iti dara.
Kalpasanna idi 1995 ken 1996, naaddaankami ken ni Linda iti pribilehio nga agnaed idiay Singapore iti lima a bulan gapu ta napawilan dagiti Saksi ni Jehova iti dayta a lugar ken adda dagiti darum nga imbungana. Indepensak ti 64 a lallaki, babbai, ken agtutubo a naidarum iti kriminal gapu iti itatabunoda kadagiti Nakristianuan a gimong ken panagikutda iti Biblia ken narelihiosuan a literatura. Saankami a nangabak iti aniaman kadagitoy a kaso, ngem nakitami no kasano a pinabileg ni Jehova dagiti matalek nga adipenna tapno makapagibturda buyogen ti kinasungdo ken rag-o.
Siyayaman Gapu ta Adda Pasetmi
Maragsakanak ta nakaradkadak pay laeng iti edad a 80 ken maitultuloyko pay laeng ti pasetko a mangidepensa kadagiti legaI a pannakidangadang ti ili ni Jehova. Sidadaanak pay laeng a mapan iti husgado tapno idepensa ti umiso. Maragsakanak a makakita iti iyaadu dagiti Saksi ditoy Canada manipud iti 4,000 idi 1940 agingga iti 111,000 iti agdama. Agkarabaliw ti tattao ken dagiti pasamak, ngem kanayon a parparang-ayen ni Jehova ti ilina, a sigsiguraduenna a rumang-ayda iti naespirituan.
Addada kadi parikut? Wen, ngem ipasigurado kadatayo ti Sao ni Jehova: “Aniaman nga igam a mabukelto maibusor kenka saanto nga agballigi.” (Isaias 54:17, NW) Kas paneknekan ti nasuroken a 56 a tawenko iti amin-tiempo a ministerio a “panangikalintegan ken legal a panangipasdek iti naimbag a damag,” mapaneknekak nga anian a kinaumiso ti padto ni Isaias!—Filipos 1:7.
[Ladawan iti panid 19]
Dakam ken adingko ken dagiti dadakkelmi
[Ladawan iti panid 19]
Ni Hayden Covington, abogado
[Ladawan iti panid 19]
Kaduak ni Nathan Knorr
[Ladawan iti panid 20]
Ni Duplessis a nakaparintumeng iti saklang ni Kardinal Villeneuve
[Credit Line]
Rinetrato ni W. R. Edwards
[Dagiti ladawan iti panid 20, 21]
Ni Frank Roncarelli
[Credit Line]
Impaay ti Canada Wide
[Dagiti ladawan iti panid 21]
Ni Aimé Boucher
[Ladawan iti panid 24]
Kaduak dagiti padak nga abogado a ni John Burns ken ni baketko a Linda