Panangmatmat iti Lubong

◼ “Agarup maysa iti kada uppat a tattao” idiay Estados Unidos ti “maaddaan iti maysa a kita ti sakit ti isip iti aniaman a tawen, ket dandani maysa iti kada dua a tattao ti maaddaan iti kasta iti dadduma a tawen iti panagbiagda.”—SCIENCE NEWS, E.U.A.

◼ Idi Setiembre 2004, ti Bagyo nga Ivan ti makagapu a timmaud ti di kumurang a 24 a dalluyon a nasurok a 15 a metro ti kangatoda iti Gulf of Mexico. Ti kadakkelan ket narukod a 27.7 a metro.—SCIENCE A MAGASIN, E.U.A.

◼ Ti panagusar kadagiti cell phone kabayatan ti panagmaneho mamimpat a dakdakkel ti posibilidadna nga agtungpal iti pannakaidungpar nga agkasapulan iti mamin-adu a pannakayospital, ig-iggaman man ti tsuper ti cell phone-na wenno saan.—BMJ, BRITANIA.

◼ Adda baro nga edision ti katalogo a nadisenio a tumulong kadagiti managipatarus iti Biblia. Nailista iti dayta ti 6,912 a lenguahe a maus-usar agingga ita.—THE NEW YORK TIMES, E.U.A.

◼ Agpapan pay kadagiti pakdaar a madangran ti annakda, 30 a porsiento kadagiti babbai iti Poland ti agsigarilio kabayatan a masikogda wenno agpaspasusoda.—ZDROWIE A MAGASIN, POLAND.

Dagiti Kababalin Maipapan iti Kinabaknang

Sigun iti panagadal ti Australia Institute maipapan kadagiti kapanunotan maipapan iti kinabaknang, natakuatan a 1 laeng iti kada 20 nga Australiano a milionario ti mangibilang iti bagina a nabaknang ken naballigi, kinuna ti ABC News Online. Kinuna ni Clive Hamilton, direktor ehekutibo ti Institute a “no nabakbaknangtayo, ad-adda a ditay mapnek kadagiti mateggedantayo.” Kinapudnona, kadagiti kameng iti grupo nga addaan iti kaaduan a mateggedan, 13 a porsiento laeng ti naan-anay a mapnek iti biagna. Kinuna ni Hamilton: “Talaga a nasken nga ammuem no apay nga iti kagimongantayo, ipangpangrunatayo ti panagpabaknang idinto ta paneknekan dagiti ebidensia a ti dadduma pay a benneg iti biag ti agpayso a mangpasalun-at ken mangparagsak kadatayo.”

Agrikrikus a Basura

“Panunotem ti panagpungtot ti publiko no panawan dagiti tsuper ti bukodda a lugan kadagiti kalsada iti siudad kalpasan a naibusanda iti gasolina wenno krudo,” kinuna ti magasin a New Scientist. Nupay kasta, umasping dayta iti mapaspasamak kadagiti din agan-andar a satellite, isu a kumarkaro ti risgo a dagiti kabarbaro a lugan iti law-ang ket maidungparto kadagiti agrikrikus a basura. Mapattapatta nga agarup 1,120 a banag a dakdakkel ngem iti 60 a sentimetro ti adda iti asideg ti pagdaliasatan ti satellite iti ngatuen ti equator ken kapada dagitoy ti kapartak ti panagrikus ti daga. Dayta a disso ti makaay-ayo a pangisaadan kadagiti alikamen ti komunikasion ngem 300 wenno ad-adu kadagitoy ti agan-andar pay a satellite. Karaman ti 32 a nadadaelen a nuklear a reaktor kadagiti makadangran a banag a nabaybay-an nga agrikrikus iti nadumaduma a kangato.

Dagiti Igam ken Gubat

Idi nagpatingga ti Cold War, kimmapuy ti negosio a panaglako kadagiti igam ngem pimmigsa manen kadagiti napalabas a sumagmamano a tawen. Idi 2004, sigun iti maysa a report ti Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), nakadanon iti maysa a trilion a doliar ti sangalubongan a nagastos ti militar. Dayta a bilang ket katupag ti $162 agpaay iti tunggal lalaki, babai, ken ubing iti daga. Sigun iti SIPRI, napasamak idi 2004 ti 19 a rinnupak, a nakatayan ti nasurok a 1,000. Kadagidiay a rinnupak, 16 ti mapaspasamak iti nasuroken a sangapulo a tawen.

Luglugan a Patarayen ti Gasolina ken Alkohol

Kakatlo kadagiti baro a lugan a mailaklako idiay Brazil ket patarayen itan ti gasolina, alkohol a nagtaud iti unas, wenno ti kombinasion dagita a dua, sigun iti magasin a Veja. Nanipud idi 2003 agingga iti 2004, immadu iti 34 a porsiento ti naglakuan iti alkohol. Awan unay ti maitulong dayta iti aglawlaw. Nalaklaka la ngamin kadagiti motorista ti agpataray babaen iti alkohol. Dagiti lugan nga agtaray babaen iti gasolina ken alkohol manipud iti unas ti makatulong a mangsalaknib “iti aggatang no dumteng ti krisis iti langis ken agbaliwbaliw ti presio,” inlawlawag ni Rafael Schechtman, direktor ti Brazilian Center of Infrastructure. “No ngumato ti presio ti alkohol, agusarka iti gasolina wenno ti kasumbangirna.”