Ad-adda a Manayon Ngem iti Obra Dagiti Artesano
Kas Insalaysay ni Rakel Koivisto
Iti maysa a pasalip iti pagilian idi 1950, nangabak ti insingasingko a kita ti monumento a maipasdek kas panangpadayaw kadagidiay natay idi Sangalubongan a Gubat II. Ngem makatawen kalpasanna, idi mabalinen a maipakita iti publiko dayta a dakkel a granito a monumento, diak tinabunuan ti maysa a pormal a seremonia idiay Tuusula, Finland. Palubosandak a mangilawlawag no apay.
NAIPASNGAYAK idi 1917 kas ti buridek iti walo nga annak iti pamiliami nga agnanaed iti maysa a bario iti makin-abagatan a Finland. Nupay napanglawkami, naragsak ken natalgedkami. Mapagpannurayan ken relihioso dagiti dadakkelmi, ken insurodakami a mangipateg kadagiti naespirituan a banag. Iti pagtaenganmi, maipatpateg unay ti maysa a Biblia a ginatang ni tatangko.
Idi ubingak, agkitikitak kadagiti babassit nga estatua a kayo. Para kadagiti kakabagiak, naisangsangayan dagiti obrak, isu a pinaregtadak nga agadal iti arte. Idi agangay, naawat ti aplikasionko nga ageskuela iti University of Industrial Arts idiay Helsinki. Dayta a kasayaatan nga eskuelaan ti sentro ti artistiko nga aktibidad ditoy Finland. Maysa a makapainteres a lugar dayta para iti balasang a taga-away, isu nga impasnekko ti nageskuela sadiay. Idi nagturposak idi 1947, impagarupko nga adda maaramidak a manayon a banag a panglaglagipan kaniak ti lubong.
Nagbalbaliw ti Direksion ti Biagko
Pagammuan ta kellaat a nagbalbaliw dagiti kalatko. Maysa nga aldaw, rinantanak ni manangko nga Aune ket sigagagar a kinunana, “Nasarakakon ti kinapudno!” Naawatna ti libro a “Mapapati Coma ti Dios,” nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Saanak a naginteres iti dayta. Di nagbayag kalpasanna, nadlawko nga adda kasta a libro ti maysa a balasang a kaeskuelaak idi iti unibersidad. Idi tinagibassitko dayta, binabalawnak: “Dika agkatawa! Daytoy a libro ti tumulong kenka tapno maawatam ti Biblia.” Innalak ti libro ket inungpotko a binasa. Diakon tinagtagibassit dayta; kinapudnona, nakombinsirak nga adda kadagiti Saksi ti kinapudno. Naamirisko pay nga ituktukon kaniak ni Jehova a Dios ti banag a di maited ti propesionko kas artesano—ti biag nga agnanayon.
Idi adda dagiti Saksi a naam-ammok iti kaunaan a gundaway, didak inawis kadagiti gimongda isu nga impagarupko a para laeng dayta kadagiti kamengda. Gapuna, inyimtuodko no mabalinko ti tumabuno. Naragsakanak idi maammuak a dagiti Nakristianuan a gimong ket agpaay iti isuamin. Bimmileg ti pammatik gapu iti pannakigimongko, ket inkeddengko nga idedikar ti biagko ken Jehova. Idi Nobiembre 19, 1950, impakaammok iti publiko dayta a pangngeddengko idi nagpabautisarkami a dua ken ni manangko. Pakaragsakanmi unay ta idi agangay, nagbalin met a Saksi ti dadduma pay nga uppat a manangko agraman dagiti patpatgenmi a nagannak.
Ania a Kalat ti Rumbeng a Piliek?
Idi agpapayadalak iti Biblia kadagiti Saksi, rumangrang-ayak iti kinaartesanok. Kalpasan a nagturposak iti eskuelaan ti arte, nagtrabahoak kas katulongan ti maysa a propesor iti eskultura. Kalpasanna, kas immunan a nadakamatko maipapan iti maysa a pasalip iti pagilian, nangabak ti singasingko a monumento para kadagiti natay idi Sangalubongan a Gubat II. Ti insingasingko a paulo ti monumento ket “The Way of No Return,” a nangyanninaw iti nabalbaliwan a kapanunotak maipapan iti gubat. (Isaias 2:4; Mateo 26:52) Nasurok a lima a metro ti kangato dayta nga estatua. Idi maipakitan iti publiko, diak timmabuno agsipud ta nasionalistiko ti naangay a seremonia ket saan a maitunos kadagiti naibasar iti Biblia a patpatiek.
Bayat a simmayaat ti reputasionko kas maysa nga artesano, limmatakak ken naitukon kaniak dagiti agkakasayaat a panggedan. Ngem tiningitingko dagiti prioridadko. Nupay ipatpategko ti trabahok, nabilbileg ti tarigagayko a tumulong kadagiti sabsabali iti naespirituan a wagas. Dayta ti makagapu nga idi 1953, nangrugiak nga agserbi kas maysa a payunir, kas pannakaawag dagiti amin-tiempo nga ebanghelisador dagiti Saksi ni Jehova.
No dadduma, adda dagiti mangibaga a saysayangek ti sagudayko. Ngem nabigbigko a temporario laeng ti aniaman a personal a gapuanak kas maysa nga eskultor. Uray dagiti granito a monumento ket maburakto. Ngem kas maysa a payunir, mabalinko nga usaren ti kaaduan iti tiempok a tumulong kadagiti sabsabali a magna iti dalan nga agturong iti biag nga agnanayon! (Juan 17:3) Kaskasdi a diak naan-anay a binaybay-an ti eskultura. Sagpaminsan nga agaramidak kadagiti babassit nga estatua kas pagpalpaliwaak ken tapno adda mailakok a pangsuportarko iti bagik.
Ti Iyaakarko iti Away
Idi 1957, kalpasan ti uppat a tawen a panagpayunirko idiay Helsinki, inawisnak ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova ditoy Finland tapno agserbi idiay Jalasjärvi, maysa a naiputputong nga ili iti rehion ti Southern Ostrobothnia. Makaduak sadiay ni Anja Keto, a 17 a tawen nga ub-ubing ngem siak. Nupay diak pay idi am-ammo ni Anja, siraragsak nga inawatko ti annongek ket immakarak a nakikadua kenkuana. Dakami laeng ken ni Anja ti Saksi iti daydi a lugar, isu a dandani kanayon nga agkaduakami a mangasaba. Di nagbayag, nagbalinkamin a nakasingsinged nga aggayyem.
Ti iyaakarko idiay Jalasjärvi kaipapananna nga agsubliak iti simple a panagbiag iti away, a kas iti kasasaadko sakbay a naitimpuyogak iti grupo dagiti artesano iti kabesera a siudad, 20 a tawenen ti napalabas. Nagkaro ti tiempo ti lam-ek, ket no dadduma, masapul a magnakami iti lugar a pagatsiketmi ti kauneg ti niebe. Nagnaedkami iti bassit a balay a naaramid iti kayo, a talaga a nagnumo a pagnaedan. Agsakdokami iti danum iti asideg nga ubbog, ket no rabii, agyelo no dadduma ti rabaw ti danum nga inyunegmi iti balay. Nupay kasta, kompleto dagiti masapsapulmi. (1 Timoteo 6:8) Naragsak ken nagadu idi ti aktibidadmi.
Okupado iti Makagunggona nga Aktibidad
Idi damo, nupay kasta, agparang a saan unay a naballigi dagiti panangikagumaanmi gapu ta manangidumduma dagiti umili. Tapno maawatanda ti trabahomi, inyurnosmi ti mangipabuya kadagiti pelikula a pinataud dagiti Saksi ni Jehova, kas iti The New World Society in Action ken The Happiness of the New World Society. Babaen dayta, naam-ammodakami ken ti organisasion dagiti Saksi ni Jehova, a nakitada dagiti naimbag nga epekto dagiti aktibidadmi iti intero a lubong. Adu ti immay nagbuya.
Naminsan, ti agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova a ni Ero Muurainen impabuyana ti pelikula a The New World Society in Action iti maysa a pasdek para iti komunidad. Napno ti pasdek kadagiti tattao ket narigatanak nga agpuesto iti kaadaywan a suli. Nakasadagak iti pader bayat a nakatakderak a nakangato ti maysa kadagiti sakak agsipud ta awanen ti mabalinko a pagbaddekan. Kalpasan ti pabuya, adu ti immasideg kadakami ket kiniddawda a sarungkaranmi ida.
Nagusarkami met iti dakkel a tape recorder tapno maipangngegmi dagiti nairekord a palawag a naibasar iti Biblia kadagiti kabalbalayan dagiti mannalon. Naminsan, nagnunumuanmi nga ipangngeg ti kasta a palawag iti alas siete ti rabii iti balay ti maysa a pamilia, ket inawismi nga umay dumngeg ti amin a bumario. Kabigatanna, sinapsapami ti nagbisekleta tapno mangasaba iti bario nga agarup 25 a kilometro ti kaadayona, ta impagarupmi a makasublikami sakbay a rumabii. Ngem idi panawanmin ti bario, nagtudo ken nagpitak ti dalan.
Nagangayanna, napelpelan iti pitak ti pilid dagiti bisikletami ket saanen nga agrikus, isu a kapilitan nga awitenmi dagitoy nga iyawid. Kas resultana, rabii unayen idi agrubbuatkami iti pagtaenganmi para iti implanomi a gimong. Inawitmi ti nadagsen a tape recorder-mi ket nakasangpetkami iti alas dies ti rabii. Impagarupmi a nagawiden dagiti makigimong. Ngem nasdaawkami ta napno ti pagtaengan kadagiti bumario nga agur-uray latta kadakami! Kalpasan ti palawag, naaddaankami iti narayray a panagsasarita. Parbangonen idi makaawidkami, a kasta unay ti bannogmi ngem nakaragragsakkami!
Agiinnadayo unay dagiti bario isu a dagiti Saksi iti rehion tinulongandakami a gumatang iti lugan—maysa a daan a lugan a naaramid idiay Russia. Nanamnam-ayen nga amang ti panangasabami gapu iti dayta. Idi agangay, limmatak dayta a lugan, gapu ta bayat ti isasarungkar ti obispo iti lugar, imbagana kadagiti miembro ti simbaan a saandakami nga awaten kadagiti pagtaenganda. Tinukoyna ti dua a babbai nga addaan iti asul a lugan. Gapu kadagita a pakdaar, naginteres a dagus dagiti tattao. Kayatda a maammuan no siasino dagitoy a dua a babbai ken no apay a napeggadda! Nangitunda dayta iti adu a nabunga a saritaan a naibasar iti Biblia. Pudno a talaga ti kinuna ni Isaias: “Aniaman nga igam a mabukelto maibusor kenka saanto nga agballigi.”—Isaias 54:17.
Idi agangay, nagbunga ti trabahomi. Nangrugin a mangangaykami kadagiti linawas a gimong para iti bassit a grupo dagiti interesado. Nagbanaganna, dimmakkel ti grupomi, ket idi 1962, nabuangay ti maysa a kongregasion dagiti 18 a Saksi, a kaaduanna ket babbai. Dua a tawen kalpasanna, nayakarkami ken ni Anja iti ili ti Ylistaro iti isu met la a rehion.
Makapabileg nga Aglawlaw
Tinagiragsakmi ti kinapintas ken kinatalinaay ti away iti baro a teritoriami, ngem nangnangruna a naragsakkami gapu kadagiti umili. Kaaduanna, managpadagus ken mannakigayyemda. Pudno, adu ti relihioso ken nasionalistiko unay, ket no dadduma sipupungtot a babalawendakami; ngem adda ti dadduma a nangipakita iti nauneg a panagraem iti Biblia. Mamin-adu a no iruarmi ti Bibliami, isardeng dagiti babbai ti trabahoda iti pagtaengan ket umimdengda bayat a dagiti lallaki ikkatenda dagiti kallugongda a manmano laeng nga ikkatenda. No dadduma, no mangyadalkami iti Biblia, makipagadal ti intero a sangakabbalayan, uray pay dagiti kaarrubada.
Nagutugot ti kinaartesanok gapu kadagiti napasnek ken napudno a tattao a naam-ammok iti panangasabami. No adda panawenko, mangalaak iti bassit a sekka ket rugiak a damilien dayta. Yantangay kanayon a maay-ayoak kadagiti nakaay-ayat ken makapakatawa a kalidad dagiti tattao, langa ti tattao ti dandani amin nga estatua nga aramidek. Adu kadagitoy ket babbai a mangar-aramid iti annongenda. Kastoy ti kinuna ti artikulo ti maysa a magasin maipapan kadagiti obrak: “Ipasimudaag dagitoy nga estatua ti talna ken kinatalged. Kasta met a makapakatawa ken makapabang-ar dagitoy . . . Naaramidna dagitoy gapu iti nasged a pannakaseknanna kadagiti tattao ken kinalaingna iti arte.” Nupay kasta, siniguradok a saan a ti kinaartesanok ti pangbusbosak iti adu a panawenko. Sinalimetmetak ti pangngeddengko nga agserbi ken Jehova iti amin-tiempo.
Idi 1973, naitukon kaniak ti trabaho a diak man la pinanunot a pagkedkedan. Nakiddaw a mangdamiliak iti dakkel nga eskultura para iti baro a lobby ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova ditoy Finland nga adda idiay Vantaa. Ti Salmo 96:11-13 ti napili a pannakatema daytoy nga eskultura. Anian a ragsakko a nangusar iti paglaingak a mangidayaw ken Jehova!
Yantangay nangpataudak iti artistiko nga obrak kangrunaanna a gapu ta pakaragsakak laeng dayta bayat dagiti panawen ti panagpayunirko, nasdaawak ta idi arinunos ti dekada 1970, naipaayanak iti pension kas maysa nga artesano. Siempre, inapresiarko dayta a pinansial a tulong, ngem napanunotko, ‘Dayta laeng ngata ti nagun-odak no impamaysak ti propesionko kas artesano? Bassit la kadi a kanayonan a kantidad para iti nataltalged a tawtawen ti panagretirok?’ Anian a nagbassit dayta no idilig iti gunggona a biag nga agnanayon!—1 Timoteo 6:12.
Panagsubli iti Siudad
Idi 1974, dakkel ti nagbalbaliwan ti biag ken ministeriomi. Naibaonkami idiay Turku, maysa a dakkel a siudad. Adu idin ti baro nga apartment a naibangon, ket kasapulan sadiay dagiti agibumbunannag iti Pagarian gapu iti adu a tattao nga agsangpet sadiay. Idi damo, saankami unay a naragsak iti baro a teritoriami iti siudad. Kasla narigrigat ti mangasaba kadagiti taga-siudad, agsipud ta manangyaleng-aleng ti adu kadakuada. Ngem in-inut a nairuamkami iti dayta a baro a teritoria, ket adu ti nasarakanmi a nangipateg kadagiti kinapudno iti Biblia.
Iti naglabas a tawtawen, naaddaankami ken ni Anja iti pribilehio a timmulong iti nasurok nga 40 a tattao a mangidedikar iti biagda ken Jehova. Anian a makaparagsak ti maaddaan kadagitoy a naespirituan nga annak! (3 Juan 4) Kadagiti nabiit pay a tawen, kimmapuy ti salun-atko, ngem ad-adda a nariknak ti tulong ni Jehova, ti ayat ti kongregasion, ken ti “makapabileg a tulong” ti ipatpategko a kaduak a payunir a ni Anja. (Colosas 4:11; Salmo 55:22) Idi maam-ammok ni Anja dandani 50 a tawenen ti napalabas, dimi impagarup nga agpaut agingga iti kinabaket ti panagkaduami kas payunir.
Sigun iti nalatak a pagsasao, “Ababa ti biag ngem manayon ti arte.” Ngem saan a kasta ti kapanunotak. Umanamongak iti kinuna ni apostol Pablo iti 2 Corinto 4:18: “Ti bambanag a makita temporarioda, ngem ti bambanag a di makita agnanayonda.” Nagbalin a temporario laeng ti amin a rag-o a nariknak kas maysa nga artesano—dagiti “bambanag a makita.” Saanda la ketdi a maipada iti rag-o a nariknak iti panagserbik ken Jehova, ken dida maipaay ti biag nga agnanayon. Agyamanak unay ta naipamaysak ti biagko iti “bambanag a di makita,” bambanag nga ad-adda a manayon ngem iti arte!
[Ladawan iti panid 19]
Idi ar-aramidek ti granito a monumento
[Ladawan iti panid 21]
Dakami ken ni Anja (kannigid), idi 1957
[Ladawan iti panid 22]
Dakami ita ken ni Anja (kannawan)