Maib-ibus Kadin ti Danum? — Watchtower ONLINE A LIBRARIA

Maib-ibus Kadin ti Danum?

Sigun iti maysa a pagsasao dagiti Uzbek, “no maibus ti danum, agngangabiten ti biagmo.” Ngem kuna ti dadduma nga eksperto a saan laeng a pagsasao dayta no di ket maysa a padto. Iti kada tawen, agarup dua a milion a tattao ti matay gapu iti kinarugit ken kontaminado a danum. Ubbing ti 90 a porsiento kadagiti biktima.

PAGGAPGAPUAN ti danumyo? Iti kadi gripoyo? Wenno, kas gagangay iti dadduma a lugar, mapankayo iti adayo, agpilakayo, sa assiwanyo nga iyawid ti sinakdoyo? Kasapulanyo kadi ti mangbusbos iti adu nga oras nga agsakdo iti kada aldaw tapno laeng adda paglaba ken paglutoyo? Kadagiti adu a pagilian, nakiddit ken narigat a magun-odan ti danum! Iti librona a Water Wars—Drought, Flood, Folly, and the Politics of Thirst, kuna ni Diane Raines Ward nga 40 a porsiento iti populasion ti lubong ti “agsakdo manipud kadagiti bubon, karayan, danaw, wenno pilaw.” Iti dadduma a pagilian, mangbusbos dagiti babbai iti agingga iti innem nga oras tapno isakduanda ti pamiliada, a susuonenda dagiti pagkargaan a no mapunno ket agdagsen iti nasurok a 20 a kilo.

Kinapudnona, nasurok a kakatlo iti populasion ti lubong ti addaan ita iti dakkel a parikut mainaig iti kinadalus ken iti suplay a danum. Nangnangruna a nakaro dayta a parikut idiay Africa, a sadiay ket 6 iti kada 10 a tattao ti awanan iti maitutop a kasilias—maysa a pakaigapuan ti “pannakayakar iti bakteria, virus, ken parasito a masarakan kadagiti ibleng ti tao a . . . mangkontaminar kadagiti danum, daga, ken taraon,” sigun iti World Health Organization. Kuna dayta a report a ti kasta a pannakakontaminar, “ket maysa a kangrunaan a pakaigapuan ti panagtakki, ti maikadua a kaaduan a pakatayan dagiti ubbing kadagiti napanglaw a pagilian, ken mangyeg iti dadduma pay a nakaro a sakit a kas iti kolera, schistosomiasis, ken trachoma.”

Naawagan ti danum kas likido a balitok, ti lana iti maika-21 a siglo. Kaskasdi, dagiti pagilian daddadaelenda dayta a nagpateg a danum nga uray la dandani awanen ti agayus manipud kadagiti dadakkel a karayan a mapan iti baybay. Gapu iti irigasion ken panagalingasaw, maat-atiananen dagiti dadakkel a karayan a kas iti Karayan Colorado iti makinlaud nga Estados Unidos, ti Yangtze idiay China, ti Indus idiay Pakistan, ti Ganges idiay India, ken ti Nilo idiay Egipto. Ania dagiti maar-aramid a panangikagumaan tapno marisut daytoy a parikut? Ania ti naan-anay a solusion?

[Kahon/Ladawan iti panid 3]

AGPEGPEGGAD TI SUPLAY A DANUM

◼ “Ti Baybay Aral idiay Sentral Asia ti maikapat a kadakkelan a danaw ditoy daga idi 1960. Ngem idi 2007, naatianan dayta iti 10 a porsiento.”—Scientific American.

◼ Ti lima a Kangrunaan a Danaw iti Estados Unidos ken Canada—Danaw Erie, Huron, Michigan, Ontario, ken Superior—ket maab-abbatan iti “nakadadanag a kapartak.”—The Globe and Mail.

◼ Ti pagkiskisan idiay Deniliquin iti Australia ket makapataud idi kadagiti bukbukel a mangpakan iti 20 a milion a tattao. Ngem ita, bimmassiten iti 98 a porsiento dagiti maap-apit a pagay, isu a nagserran ti pagkiskisan idi Disiembre 2007. Ti makagapu? “Innem a naunday a tawen ti tikag.”—The New York Times.

[Ladawan]

Bilog a nabati iti takdang gapu iti pannakaatian ti Baybay Aral

[Credit Line]

[Kahon/Mapa iti panid 4]

“MAAT-ATIANAN DAGITI KARAYAN KEN WAIG”

“Ti Danaw Chad iti Africa ket pagilasinan idi dagiti astronaut a mangrikrikus iti daga ngem narigatda itan a makita dayta. Daytoy a danaw a pinalikmutan ti [Cameroon,] Chad, Niger, ken Nigeria . . . , ket naatianan iti 95 a porsiento sipud pay idi dekada 1960. Ti dumakdakkel a panagkasapulan iti irigasion iti dayta a lugar ti makagapu a maat-atianan dagiti karayan ken waig a mangsupsuplay iti dayta a danaw. Kas resultana, mabalin a dandanin maatianan ti Danaw Chad isu a narigatton a mabirokan dayta dagiti sumaganad a kaputotan.”—Plan B 2.0—Rescuing a Planet Under Stress and a Civilization in Trouble, ni Lester R. Brown.

[Dagiti Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

■ Danum

☒ Mulmula

□ Daga

1963

NIGER

CHAD

Danaw Chad

NIGERIA

CAMEROON