Tulong Kadagiti Agledleddaang

“Ni Jehova asideg kadagidiay nadunor ti pusoda.”—Salmo 34:18.

KALPASAN ti ipapatay ti ay-ayatem, nalabit a malapunoska iti adu a rikna, a kas iti pannakakellaat, pannakabibineg, kinaliday, ken uray pannakakonsiensia wenno pungtot pay ketdi. Kas nadakamat iti immuna nga artikulo, agduduma ti panagleddaang ti tattao. Mabalin ngarud a dimo mapadasan ti amin kadagita a rikna, ken mabalin a sabali met ti panagladingitmo. Ngem no agladingitka, saan a dakes nga ipakitam dayta.

“Dimo Gawidan ta Riknam!”

Ti nadakamaten a doktor a ni Heloisa, pinadasna idi a pengdan ti riknana kalpasan ti ipapatay ni nanangna. Kinunana: “Nagsangitak idi damo, ngem kalpasanna pinengdak kas iti ar-aramidek no adda matay a pasientek. Nalabit dayta ti makagapu a naapektaran unay ti salun-atko. Ti balakadko iti tunggal naawanan iti ay-ayaten iti biag ket: Dimo gawidan ta riknam! Ibulosmo tapno mabang-aranka.”

Ngem iti panaglabas ti al-aldaw ken lawlawas, nalabit mariknam ti kas iti narikna ni Cecilia a natayan iti asawa gapu iti kanser. Kinunana: “No dadduma, masuronak iti bagik ta kasla diak maaramid ti ekspektaren ti dadduma. Ipapanda ngamin a nailiwliwagko koman dayta.”

No kasta ti pampanunotem, laglagipem nga awan ti “umiso” a pamay-an ti panagladingit. Nalaka la a makailiwliwag ti dadduma idinto ta marigatan ti sabsabali. No kasta ti kasasaad, di mabalin nga apuraen ti panagleddaang, a kas man la adda inkeddengmo a “petsa” a no dumteng dayta, rumbeng a nakailiwliwagkan.a

Ngem kasanon no kasla kanayon lattan a maldaangka ken napaksuyankan? Nalabit umasping ti kasasaadmo iti napasaran ti nalinteg a tao a ni Jacob. Idi naammuanna a natayen ti anakna a ni Jose, “nagkitkitakit a paliwliwa.” (Genesis 37:35) No kasta ti kaririknam, ania dagiti praktikal a maaramidam tapno dika malapunos iti liday?

Aywanam ti bagim. Kinuna ti nadakamaten a ni Cecilia: “No dadduma, kasla napaksuyanakon ken diakon kabaelan.” Dayta nga imbagana ti pakakitaan a dakkel ti epekto ti leddaang iti salun-at ken emosion. Nasayaat ngarud nga aywanam ti salun-atmo. Aginanaka a naimbag ken manganka iti nasustansia.

Agpayso met ketdi a nalabit awan unay ganasmo a mangan nangruna ti makitienda ken agluto. Ngem no mabaybay-am ti mangan, nalaklakaka a makaptan iti sakit wenno impeksion, ket kumaro ti leddaangmo. Ikagumaam ti mangan uray saggabassit laeng tapno agtalinaedka a nasalun-at.b

No kabaelam, agehersisioka, uray no agpagnapagnaka laeng tapno makaruarka iti balay. Kanayonanna, ti kalkalainganna nga ehersisio tignayenna ti bagi nga agparuar kadagiti endorphin, kemikal a substansia iti utek a mangpasayaat iti rikna.

Awatem ti tulong. Nangruna a napateg dayta no asawam ti natay. Nalabit adda idi trabaho nga as-asikasuenna, ngem nabaybay-anen. Kas pagarigan, no isu idi ti mangig-iggem iti kuarta wenno mangas-asikaso iti pagtaengan, nalabit marigatankan a mangtaming kadagita a siksika. Dakkel ngarud ti maitulong kenka ti singasing dagiti maseknan a gagayyem.—Proverbio 25:11.

Deskribiren ti Biblia ti pudno a gayyem kas “mayanak no adda rigat.” (Proverbio 17:17) Isu a dika agputputong, nga ipagarupmo a makapadagsenka iti sabsabali. Iti kasunganina, makatulong ti pannakipulapolmo tapno nalaklakam a maakseptar ti naliday a kasasaadmo. Idi natay ti ina ti agtutubo a ni Sally, naliwliwa unay iti pannakilangenna iti sabsabali. “Adu kadagiti gagayyemko ti nangawis kaniak no aglalangenda,” kinunana. “Dayta ti talaga a nakatulong tapno mailiwliwagko ti nakaro a kinalidayko. Kanayon nga apresiarek no adda mangkomusta kaniak. Lumag-an ti riknak no maisarsaritak ti maipapan ken Nanang.”

Lagipem ti napalabas. Padasem a lagipen dagiti naragsak a kanito a kaduam ti pimmusay nga ay-ayatem, nalabit babaen ti panangbuyam kadagiti retrato. Mabalin nga iti damo, nasaem a lagipen dagita a kanito ngem inton agangay, makatulong dagita a mamaglunit imbes a mangsugat iti rikna.

No ngay agusarka met iti diary? Isuratmo iti dayta dagiti naragsak a kanito ken dagiti kayatmo nga ibaga iti ay-ayatem no la koma sibibiag pay. Mabalin a nalaklakam a maawatan dagiti riknam no mabasam dagita. Dakkel ti maitulong dayta tapno maipeksam ti kaririknam.

Ti ngay panangidulin kadagiti pakalaglagipam iti natay? Nadumaduma ti opinion maipapan iti daytoy yantangay agduduma ti panagleddaang ti tunggal tao. Ipapan ti dadduma a marigatanda a mangiliwliwag no iduldulinda dagita. Ngem makatulong dagita iti dadduma. “Adu ti iduldulinko a kukua ni Nanang,” kuna ni Sally a nadakamaten. “Nakatulong dagita iti panangiliwliwagko!”c

Agpannurayka iti “Dios ti amin a liwliwa.” Kuna ti Biblia: “Ipalladawmo ti dadagsenmo ken Jehova a mismo, ket isu saranayennakanto.” (Salmo 55:22) Ti panagkararag iti Dios ket saan la pangpasayaat iti rikna. Napaypayso ken napateg dayta a pannakisarita iti ‘Dios ti amin a liwliwa, a mangliwliwa kadatayo iti amin a rigattayo.’—2 Corinto 1:3, 4.

Mangipaay ti Biblia a Sao ti Dios iti kasayaatan a liwliwa. Kinuna ti Kristiano a ni apostol Pablo: “Adda inanamak iti Dios . . . nga addanto panagungar agpadpada dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.” (Aramid 24:15) Bayat ti panagleddang gapu iti ipupusay ti ay-ayaten, ti panangpampanunot iti naibasar-Biblia a namnama a panagungar ti kasayaatan a liwliwa.d Napaneknekan dayta ni Lauren, a natay ti agtutubo nga adingna gapu iti aksidente. “Uray no kasano kasaem ti riknak, agbasaak iti Biblia, uray no maysa la a bersikulo. Piliek dagiti teksto a talaga a makaparegta sa ulit-ulitek a basaen. Kas pagarigan, naliwliwaak kadagiti imbaga ni Jesus ken Marta idi natay ni Lazaro: ‘Bumangonto ni kabsatmo.’”—Juan 11:23.

“Dimo Koma Itulok a Dayta ti Manglapunos Kenka”

Nupay narigat, makatulong kenka a mangabaruanan ti panangdaermo iti leddaang. Dika koma makonkonsiensia, a kasla ket tay gulgulibam ti ay-ayatem wenno liplipatemon no aramidem dayta. Kinaagpaysuanna, pulos a dimonto malipatan ti ay-ayatem. Addanto dagiti kanito a kellaat a malagipmo, ngem saanton a kas iti dati ti saemna.

Nalabit agay-ayam pay iti panunotmo dagiti naragsak ken naliday a lagip ti napalabas. Kas kinuna ti nadakamaten a ni Ashley: “Malagipko ti aldaw sakbay a pimmusay ni Nanang. Kasla sumalsalun-aten tangay bimmangonen kalpasan a naidalit iti adu nga aldaw. Bayat a sagsagaysayen ni manangko ti buok ni Nanang, adda kinatawaanmi a tallo, ket naimatangak ti nabayagen a diak nakita nga isem iti rupa ni Nanang. Napalalon ti ragsakna gapu ta addakami nga annakna iti dennana.”

Mabalin a malagipmo met dagiti napapateg a nasursurom bayat a kaduam ti ay-ayatem. Kas pagarigan, kinuna ni Sally: “Naglaing a mangisuro ni Nanang. Nagsayaat ti panangbalakadna ta dimo marikna a dikdiktarannaka. Sinuruannak met nga agaramid kadagiti bukodko a desision, saan ket a no ania laeng ti ibagada a dua ken ni Tatang.”

Mabalin a dagiti mismo a pakalaglagipan kadagiti pimmusay nga ay-ayatem ti makatulong kenka a mangabaruanan. Napaneknekan dayta ti agtutubo a ni Alex. Kinunana: “Kalpasan ti ipapatay ni Tatang, inkeddengko nga itultuloy ti agbiag a kas iti insurona—diak pulos liplipatan a tagiragsaken ti biag. Daytoy ti maibagak kadagidiay natayan iti nagannak: Talaga a dimo pulos malipatan ti ipapatay ti nagannakmo, ngem dimo koma itulok a dayta ti manglapunos kenka. Agleddaang wenno agladingitka no kasapulan, ngem dimo liplipatan nga adda biagmo a masapul nga asikasuem.”

[Footnotes]

[Blurb iti panid 8]

“Uray no kasano kasaem ti riknak, agbasaak iti Biblia, uray no maysa la a bersikulo”—Lauren

[Kahon/Ladawan iti panid 7]

PANANGSANGO ITI PANNAKAKONSIENSIA

Nalabit ipapanmo a nagliwayka a nakaigapuan ti ipapatay ti ay-ayatem. Makatulong ti pannakaamiris a ti pannakakonsiensia—pudno man wenno pagarup—ket normal a reaksion no agladingit. Manen, saan a nasken a bukbukodam dayta a rikna. Mabang-aranka no isarsaritam dayta.

Ngem bigbigentayo nga uray kasta unay ti panagayattayo iti sabali a tao, saantayo nga iggem ti biagna, wenno ditay malapdan ti “tiempo ken ti di mapakpakadaan a pasamak” a dumteng kadagiti ay-ayatentayo. (Eclesiastes 9:11) Kanayonanna, di pagduaduaan a saan a dakes ti motibom. Kas pagarigan, ginagaram kadi nga agsakit ken matay ti ay-ayatem gapu ta dimo naipadoktor a nasapsapa? Siempre saan! Basolmo kadi ngarud ti ipapatayna? Saan.

Nasursuro ti maysa nga ina a sanguen ti pannakakonsiensiana kalpasan a natay ti balasangna iti aksidente iti lugan. Ilawlawagna: “Nakonsiensiaak gapu ta imbaonko. Ngem nabigbigko a di umiso dayta. Awan dakesna nga imbaonko a kumuyog ken ni tatangna. Nakaro la ngamin daydi nga aksidente.”

‘Ngem adu ti rumbeng koma a naibagak wenno naaramidko,’ mabalin a kunaem. Pudno, ngem asino kadatayo ti makaibaga a perpektotayo nga ama, ina, wenno anak? Palagipannatay ti Biblia: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras. No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy ket perpekto a tao.” (Santiago 3:2; Roma 5:12) Isu a bigbigem a saanka a perpekto. Awan ti maitulong ti kanayon a panangpanunotmo kadagiti naibagam wenno naaramidmo koma, mabalin a bumayag laeng ti panangiliwliwagmo.e

[Footnote]

[Ladawan iti panid 6]

No dadduma, masapul a liwliwaen ti agladladingit a nataenganen a nagannak ti masmasnaayan nga adulto nga anakna

[Dagiti Ladawan iti panid 9]

Tapno mailiwliwag ti ipapatay ti ay-ayaten, makatulong ti panangusar iti diary, panagbuya kadagiti retrato, ken panangawat iti tulong