Alhazen

Nayanak ni Alhazen idi agarup 965 C.E. idiay Basra a paset itan ti Iraq. Naginteres iti astronomia, daniw, matematika, medisina, musika, chemistry, optics, ken physics. Ania ti pagyamanantayo kenkuana?

DAM ITI NILO

Adda nagwaras iti nabayag a panawen nga estoria maipapan ken Alhazen. Planona kano a kontrolen ti panagayus ti Karayan Nilo dandani 1,000 a tawen sakbay a naaramid ti proyekto idiay Aswân idi 1902.

Naibaga pay iti estoria nga adda dakkel a plano ni Alhazen a mangkontrol iti kanayon a panaglayus ken panagtikag iti Egipto babaen ti panagaramid iti dam. Idi nangngeg dayta ti Caliph nga agturay iti Cairo a ni al-Hakim, inawisna ni Alhazen iti Egipto tapno agaramid iti dam. Ngem idi nakita ni Alhazen a mismo ti karayan, nabigbigna a saanna a kabaelan ti proyekto. Gapu ta mabuteng a dusaen ti naulpit ken agbaliwbaliw ti panunotna nga agturay, naginmamauyong ni Alhazen, agingga a natay ti caliph kalpasan ti agarup 11 a tawen, idi 1021. Bayat nga adda iti pagyanan dagiti agmauyong, adu ti tiempo ni Alhazen a mangaramid iti dadduma a paginteresanna.

TI BOOK OF OPTICS

Idi nawayawayaan ni Alhazen, dandaninan malpas ti pito ti volume-na a librona a Book of Optics a maibilang kas “maysa kadagiti kapatgan a libro iti pakasaritaan ti physics.” Inlawlawagna iti dayta dagiti eksperimentona maipapan iti lawag, kas iti no kasano a mailasin dagiti agduduma a kolor nga adda iti lawag, agballatek (ag-reflect) iti sarming, ken agpilko ti direksionna no sumarut iti maysa a banag. Inadalna met ti maipapan iti panagkita ken ti pakabuklan ken panagandar ti mata.

Idi 1200’s, naipatarus ti Arabic a libro ni Alhazen iti Latin, ket ginasut a tawen kalpasanna, imbilang dayta dagiti eskolar iti Europe kas mapagtalkan a reperensia. Dagiti insurat ni Alhazen maipapan iti kualidad dagiti lente ti nagbalin a pundasion dagiti taga-Europe nga agar-aramid iti anteohos a nakaimbento ti teleskopio ken mikroskopio babaen iti panangiplastarda nga agbatog ti dua a lente.

TI CAMERA OBSCURA

Nadiskobre ni Alhazen dagiti prinsipio iti photography idi inaramidna ti umuna a nairekord a camera obscura. Maysa dayta a “nasipnget a kuarto” nga addaan nakabasbassit nga abut a pagserkan ti lawag ket no tumama iti diding iti uneg, maipakita ti baliktad a ladawan ti aniaman nga adda iti ruar.

Idi 1800’s, nainayon dagiti photographic plate iti camera obscura tapno permanente a maala dagiti ladawan. Ania ti resultana? Ti kamera. Amin a kamera ita—ken uray ti matatayo—us-usarenda met laeng ti prinsipio ti camera obscura.a

TI NASIENTIPIKUAN A PANAGSUKIMAT

Ti metikuloso ken sistematiko a panagsukimat ni Alhazen kadagiti natural a bambanag ti kasayaatan nga aspeto ti aramidna. Saan a gagangay idi panawenna ti pamay-anna. Maysa ni Alhazen kadagiti damo a nangsubok kadagiti teoria babaen iti panageksperimento, ken saan a nagbuteng a nangkuestion kadagiti maakseptar a kapanunotan no awan ti ebidensia a mangsuporta iti dayta.

Mabalin a magupgop ti prinsipio ti moderno a siensia iti kastoy: “Paneknekam no ania ti patpatiem!” Ibilang ti dadduma ni Alhazen kas “ti ama ti moderno a nasientipikuan a panagsukimat (scientific method).” Gapu iti dayta, adu ti pagyamanantayo kenkuana.