FEATURE
Israel Idiay Egipto
TI PASPASAMAK bayat ti periodo a nasurok a dua a siglo a kaadda dagiti inapo ti nasion ti Israel idiay Egipto ket napateg a paset ti rekord ti Biblia.
Dagiti maibilbilag a ladrilio a naaramid iti garami idiay Egipto, kas idi tiempo ti pannakaadipen ti Israel sadiay (Ex 1:14; 5:7)
Ni Jose nga anak ni Jacob nailako iti pannakaadipen ket naipan idiay Egipto. (Ge 37:28, 36) Sumagmamano a tawen kalpasanna, gapu iti panangiwanwan ti Dios, isu naam-ammo ni Faraon ket, kas administrador iti taraon, naipaayan iti autoridad a maikadua a mismo ken Faraon. (Ge 41:38-45) Ngem idi agangay adda timmaud iti Egipto a baro nga ari a saan a nangraem kadagiti naaramidan ni Jose ket inkeddengna a maikuspil iti pannakaadipen dagiti putot ni Jacob (Israel). (Ex 1:8-14) Awan a pulos ibaga ti sekular a pakasaritaan ti Egipto maipapan kadagitoy a pasamak, agraman ti natan-ok a saad ni Jose. Nakaskasdaaw kadi dayta?
Daytoy a kaawan ti aniaman a pannakadakamat ti kinatan-ok ni Jose ken ti pannakaadipen ti Israel ket saan a pakasdaawan dagidiay pamiliar kadagiti rekord a nailanad kadagiti monumento ti kadaanan nga Egipto. Gagangay kadagiti naud-udi nga agtuturay wenno relihioso nga eskriba ti panangikkat iti nagnagan kadagiti immun-una a monumento, mabalin a gapu ta imbilangda dagitoy kas di matarigagayan wenno tapno tuman-ok ti mismo a kinadayagda. Kas pagarigan, adda dagiti kitikit a binaliwan ni Ari Horemheb tapno maipatuldo nga isu ti nangibangon iti inaramid ni Tutankhamen. (LADAWAN, Tomo 1, p. 532) Ti Cairo Museum idiay Egipto ken ti Oriental Institute iti Unibersidad ti Chicago ket naglaon iti nakaad-adu a pagarigan ti kasta a di kinamapagtalkan.
Maisupadi iti dayta, bin-ig a kinapudno ti rekord a nailanad iti Biblia. Imposible nga akuen ti maysa a nasion a namunganay dayta kadagiti adipen ti maysa a ganggannaet a pagilian no saan met a pudno a kasta. Ti salaysay ti Biblia maipapan kadagitoy a pasamak ket naglaon iti nakaad-adu a detalye maipapan iti biag idiay Egipto a mabalin laeng nga istoriaen ti maysa a nagbiag sadiay. Kanayonanna, ti Paskua ket tinawen a ramrambakan dagiti Judio agingga itoy nga aldaw, maysa a selebrasion nga ipadamag ti Biblia a nangrugi bayat ti kaadda dagiti inapoda idiay Egipto ken kas resulta ti napasamak sadiay. Pulos a saan a nainkalintegan ti panangikuna a napukawen ti pudno a salaysay maipapan kadagitoy a pasamak ket ti laengen saan a pudno a rekord ti nabati.