NALABAGA A BAYBAY

Ti dakkel a danum a mamagsina iti makin-amianan a daya nga Africa ken ti Peninsula ti Arabia; ramanenna ti dua a sanga a pagaammo kas ti Gulpo ti Suez ken ti Gulpo ti ʽAqaba. Ti Nalabaga a Baybay, ti termino a maus-usar itan, ket agarup 2,250 km (1,400 mi) ti kaatiddogna, agarup 354 km (220 mi) ti kaakabaanna ken agarup 610 m (2,000 pie) ti promedio a kaadalemna. Paset dayta ti dakkel a rengngat iti daga a pagaammo kas ti Rift Valley. Gapu iti napartak a panagalibungubong, naapgad unay ti danum daytoy a baybay. Dagiti napigsa nga angin, napardas a panagbaliwbaliw ti turong ti angin, ken ti kaadda dagiti dadakkel a baknad pagbalinenda a napeggad ti panaglayag dagiti barangay iti Nalabaga a Baybay. Nangato a kabambantayan ti adda iti makindaya nga igid ti baybay, idinto ta nabato a tantanap ken nababa a turturod ti adda iti makinlaud nga igid ti baybay.

Adda naimbag a rason tapno ti sasao iti orihinal a pagsasao a naipatarus a “Nalabaga a Baybay” ket tarusan nga agaplikar iti intero a Nalabaga a Baybay wenno iti aniaman kadagiti makin-amianan a sangana. (Ex 10:19; 13:18; Nu 33:10, 11; Uk 11:16; Ara 7:36) Iti namilagruan a pamay-an, binisngay ni Jehova ti dandanum ti Nalabaga a Baybay tapno namaga a daga ti paglasatan dagiti Israelita, ngem linemmesna ni Faraon ken dagiti puersa militarna a kimmamat. (Ex 14:21–15:22; De 11:4; Jos 2:10; 4:23; 24:6; Ne 9:9; Sal 106:7, 9, 22; 136:13, 15) Dagiti teksto iti Biblia a mangisalsalaysay iti daytoy a pasamak usarenda ti Hebreo a sao a yam (baybay) wenno yam-suphʹ (baybay dagiti runo wenno tanutubo). Maibatay iti literal a kaipapanan ti yam-suphʹ, adda dagiti eskolar a nangirupir a ti binallasiw dagiti Israelita ket maysa laeng a nalutulot a lugar, a kas iti rehion ti Bitter Lakes, saan a ti Nalabaga a Baybay (kangrunaanna ti makinlaud a sanga, ti Gulpo ti Suez, a pagarupen ti dadduma a mabalbalin a nakapasamakan ti ibaballasiw). Nupay kasta, maimutektekan koma a ti dandanum umdas a nanglapunos kadagiti puersa militar ni Faraon. (Ex 14:28, 29) Imposible a mapasamak daytoy iti lutulot laeng a disso. Kasta met, ti Aramid 7:36 ken Hebreo 11:29 saanda nga ipasimudaag ti nalutulot laeng a disso, ta dakamaten dagitoy a teksto ti isu met laeng a pasamak ken usarenda ti Griego a sasao nga e·ry·thraʹ thaʹlas·sa, a kaipapananna ti “Nalabaga a Baybay.” (Kitaenyo ti IPAPANAW.) Ti historiador a ni Herodotus (maikalima a siglo K.K.P.) inusarna ti isu met laeng a Griego a sasao a tumukoy, saan nga iti maysa a lutulot wenno nakabasbassit a bagi ti danum, no di ket iti “Taaw Indiano, nga ayan ti Nalabaga a Baybay.”​—A Greek-English Lexicon, da H. G. Liddell ken R. Scott, rinebisar ni H. Jones, Oxford, 1968, p. 693; kitaenyo ti PIHAHIROT.

Iti maysa a pammakdaar maipapan iti pannakadadael ti Edom, ti ikkis nga imbunga ti didigra ti Edom ket nadeskribir kas nangngegan iti Nalabaga a Baybay. (Jer 49:21) Saan a pagsiddaawan daytoy, yantangay ti Nalabaga a Baybay ti kadenna ti teritoria ti Edom iti makin-abagatan nga ungtona (1Ar 9:26), kayatna a sawen, ti makin-amianan a daya a sanga ti baybay, ti Gulpo ti ʽAqaba. Ti beddeng ti Israel dimmanon met agingga iti daytoy a disso.​—Ex 23:31.