SUHETO ITI AKKUB | TI SIENSIA KADI TI KASUKAT TI BIBLIA?

Adda Limitasion ti Siensia

Iti nabiit pay, maiwarwaras ti adu a libro a naglaon kadagiti opinion dagiti makunkuna a barbaro nga ateista wenno dagiti di mamati iti Dios. Adu ti naginteres ket nagresulta dayta kadagiti nabara a debate. Insurat ti neuroscientist a ni David Eagleman: “Saan a nagustuan ti dadduma a nakabasa dagita a libro ta dida maawat ti ideya nga ammon dagiti sientista ti amin a banag.” Intuloyna: “Ngem dagiti nasayaat a sientista ket kanayon a nalawa ti panagpampanunotda, ken karaman iti trabahoda ti agdiskobre kadagiti baro ken di ninamnama a bambanag.”

Astronomer a mangsirsirip iti teleskopio

Iti panaglabas ti panawen, adu ti nadiskobre ken naimbento dagiti nalaing a sientista bayat a birbirokenda dagiti sungbat kadagiti makapaintriga a salsaludsod maipapan iti nakaparsuaan. Nupay kasta, adda met dagiti saan a nagballigi, kas ken Isaac Newton, a maysa kadagiti mabigbigbig a sientista agingga ita. Inlawlawagna no kasano a manmanteneren ti grabidad ti posision dagiti planeta, bituen, ken galaksi iti uniberso. Inimbentona met ti calculus, sangay ti matematika a nausar iti pannakaaramid ti kompiuter, panagbiahe iti law-ang, ken nuclear physics. Ngem inyam-ammona met ti alchemy, sinsinan a siensia nga agusar iti astrolohia ken mahika tapno mapagbalin a balitok ti buli (lead) ken dadduma pay a metal.

Nasurok a 1,500 a tawen sakbay ti panawen ni Newton, maysa a Griego nga astronomo nga agnagan Ptolemy ti nangadal iti tangatang nga awan inusarna nga instrumento. Inobserbaranna ti panaggaraw dagiti planeta iti tangatang bayat ti rabii ken naglaing met a nangimapa kadagita. Ngem mamati a ti daga ti sentro ti uniberso. Insurat ti astrophysicist a ni Carl Sagan maipapan ken Ptolemy: “Iti uneg ti 1,500 a tawen, naakseptar ti kamali nga ideyana a ti daga ti sentro ti uniberso. Ipakita dayta nga uray nalaing ti maysa, agkamali latta.”

Kasta met laeng ti pakaipaspasanguan dagiti sientista ita. Mailawlawagdanto kadi ti amin a banag maipapan iti uniberso? Siempre, rumbeng a bigbigentayo nga adda rimmang-ayan ti siensia ken adda dagiti naitulongna kadatayo. Ngem laglagipentayo met nga adda limitasionna. Kastoy ti naobserbaran ti physicist a ni Paul Davies: “Imposible a makabiroktayo iti eksplanasion maipapan iti uniberso nga umiso iti amin a situasion ken saan a pulos agkokontra dagiti ideyana.” Paneknekan dagita a sasao ti di mapagduaduaan a kinapudno: Saan a kabaelan ti tao a tarusan ti amin a banag iti uniberso. Isu a no adda mangibaga a kabaelan ti siensia nga ilawlawag ti amin a banag, rasonable laeng a saantayo a dagus a mamati.

Nalawag a maited ti Biblia dagiti kasapulantayo a saan a maited ti siensia

Dakamaten ti Biblia dagiti nakaskasdaaw a banag iti nakaparsuaan: “Adtoy! Dagitoy ti pingir ti daldalanna [ti Dios], ket anian nga arasaas ti maysa a banag ti nangngegan kenkuana!” (Job 26:14) Nakaad-adu a pannakaammo ti saan pay a kaya a tarusan ti tao. Nalawag ngarud a pudno pay laeng ti kuna ni apostol Pablo a naisurat nasurok a 2,000 a tawenen ti napalabas: “O nagunegen ti kinabaknang ken sirib ken pannakaammo ti Dios! Anian a di pannakasukimat kadagiti panangukomna ken di pannakatalunton kadagiti dalanna!”—Roma 11:33.

Tulong a Di Maited ti Siensia

Nupay adu a pannakaammo maipapan iti nakaparsuaan ti maited ti siensia, ti Biblia laeng ti makaited kadagiti prinsipio a makatulong tapno agbalin a naragsak ken makapnek ti biagtayo ken maaddaantayo iti natalna a relasion iti sabsabali. Kitaem dagiti sumaganad a pagarigan.

Tapno Malapdan ti Krimen

Ipategmo ti Biag

“Dika mamapatay.”—Exodo 20:13.

“Tunggal maysa a manggura iti kabsatna mananggudas [wenno mammapatay].”—1 Juan 3:15.

Makikappiaka

“Umadayoka iti dakes, ket aramidem ti naimbag; ikagumaam a saraken ti talna, ket surotem dayta.”—Salmo 34:14.

“Kinaimbag met ti apiten dagiti mamagkappia manipud kadagiti bukel nga itukitda iti nagan ti kappia.”—Santiago 3:18, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Adaywam ti kinaranggas

“Ni met laeng Jehova sukimatenna daydiay nalinteg kasta met daydiay nadangkes; Ket ti asinoman a mangay-ayat iti kinaranggas pudno unay a guraen ti kararuana.”—Salmo 11:5.

“Dika agbalin a naapal iti tao ti kinaranggas, wenno uray pilien ti aniaman kadagiti dalanna. Ta ti nasikap a tao nakarimrimon [wenno nakadakdakes] a banag ken Jehova.”—Proverbio 3:31, 32.
Tapno Agbalin a Naragsak ti Pamilia

Agtulnogka kadagiti nagannakmo

“Annak, agtulnogkayo kadagiti nagannak kadakayo a maikaykaysa iti Apo, ta daytoy nalinteg: ‘Dayawem ni amam ken ni inam’; nga isu ti umuna a bilin nga addaan iti kari: ‘Tapno naimbag ti lak-ammo ken makapagtalinaedka iti daga iti atiddog a tiempo.’”—Efeso 6:1-3.

Isurom dagiti annakmo iti umiso a pamay-an

“Dikay ruroden ti annakyo, no di ket itultuloyyo a padakkelen ida iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.”—Efeso 6:4.

“Dikay rurruroden ti annakyo, tapno saan a maupay ti riknada.”—Colosas 3:21.

Ayatem ken raemem ti asawam

“Ayaten koma ti tinunggal maysa kadakayo ti asawana a babai a kas ti panagayatna iti bagina; iti sabali a bangir, ti babai rebbeng nga addaan iti nauneg a panagraem iti asawana.”—Efeso 5:33.
Tapno maprotektaran ti nakaparsuaan

Kinuna ti Biblia maipapan kadagiti mangdaddadael iti daga iti nagkauna nga Israel: “Ti mismo a daga narugitan iti sidong dagiti agnanaed iti dayta . . . Dagidiay agnanaed kenkuana maibilangda a nakabasol.” (Isaias 24:5, 6) Singirento ti Dios dagiti mangdaddadael iti aglawlaw. ‘Dadaelennanto dagidiay mangdaddadael iti daga.’ (Apocalipsis 11:18) Apitenda ti immulada.