Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
ỌVO 1-7
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOB 32-33
Hae Sasa Ahwo nọ A be Ruawa Oma
it-1 710
Elaihu
Elaihu o je jiri ohwo ọvo ujiro igbenu hu, yọ o je ku edẹ họ ohwo ọvo rọ d’orro họ iẹe oma ha. Ọ riẹ vevẹ nọ ọviẹ a rọ mae wọhọ epanọ a rọ ọviẹ ma Job na, gbe nọ Erumeru na họ ọnọ ọ ma ọyomariẹ re. Nọ Elaihu o je lele Job ta ẹme, o doku ei hi rekọ ọ rọ unu kpotọ ta ẹme kẹe wọhọ epanọ a re lele ogbẹnyusu ọkpekpe ta ẹme. O tube se odẹ Job dede, rekọ okenọ Ẹlifaz, Bildad, avọ Zofa a je lele iei ta ẹme, ọvuọvo o se odẹ Job hu.—Job 32:21, 22; 33:1, 6.
Kọ Who bi Rri Omoyẹlẹ Ohwo-Akpọ Epanọ Jihova O Rri Rie?
8 Ma ti wo ọdawẹ kẹ inievo mai nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ a gine wo ebẹbẹ jọ nọ o rẹ sae lẹliẹ oma lọhọ ae, wọhọ ẹyao gbe ọkora, hayo ebẹbẹ nọ a bi wo fikinọ ahwo uviuwou rai jọ a rrọ ukoko ho. Oghẹrẹ eware itiena e sae via kẹ omai ẹdẹjọ re, yọ ma te gwọlọ nọ amọfa a wo ọdawẹ kẹ omai. Roro kpahe ahwo Izrẹl. A jọ iyogbere nọ e jẹ ruẹ uye evaọ igbo Ijipti, fikiere taure a tẹ te ruọ Ẹkwotọ Eyaa na, Ọghẹnẹ ọ kareghẹhọ ae nọ a du “faobọ kpegheghe” kẹ omoni rai nọ ẹbẹbẹ ọ rrọ oma ha. Jihova ọ gwọlọ nọ a fiobọhọ kẹ iyogbere na.—Izie. 15:7, 11; Izerẹ 25:35-38.
9 Ukpenọ ma re gu amọfa ẹdhọ hayo viẹro ku ae, u fo nọ ma rọ ẹme Ọghẹnẹ fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rẹriẹ ovao dhẹ ebẹbẹ wo omosasọ. (Job 33:6, 7; Mat. 7:1) Wọhọ oriruo: Nọ ohwo nọ ọ be dhẹ imotosaikoro o te wo asidẹnte je kpohọ ẹsipito avọ oma nọ ọ nwa, kọ edọkita na a te gwọlọ riẹ sọ ọye ọ wha asidẹnte na ze taure a te ti mu ei họ esiwi? Ijo, a ti mu ei họ esiwi ababọ oke-oraha. Epọvo na re, nọ ebẹbẹ i te bi ru ibe Oleleikristi mai jọ moyẹlẹ, oware nọ o rẹ jọ omai oja họ epanọ ma rẹ rọ rehọ ẹme Ọghẹnẹ fiobọhọ kẹe.—Se 1 Ahwo Tẹsalonika 5:14.
10 Ma tẹ romatotọ roro kpahe oware nọ inievo mai a rẹriẹ ovao dhe, ẹsejọhọ u ti ru omai wo eriwo ọfa kpahe abọ nọ ma bi roro nọ a jọ yẹlẹ na. Roro kpahe inievo-emetẹ mai nọ i bi thihakọ ukpokpoma ahwo uviuwou anwọ ikpe buobu ze na. Nọ ma tẹ ruẹ ejọ, o rẹ wọhọ nọ a rrọ hẹhẹhẹ hayo a be moyẹlẹ, rekiyọ a wo ẹrọwọ ziezi je bi ru oreva Ọghẹnẹ. O sae jọnọ whọ be hae ruẹ oniọvo-ọmọtẹ nọ ọye ọvo ọ be yọrọ emọ riẹ yọ ewuhrẹ o re voi hi, kọ ẹrọwọ gbe ọtamuo riẹ ọ gbẹ be were owhẹ oma? Kọ ẹvẹ kpahe izoge nọ i bi kpohọ isukulu nọ ikpehre iruemu e dafia yọ a gbe kruga ziezi evaọ ukoko na ghele? Ma te gine rri rie, ma rẹ ruẹ nọ inievo itiena nọ o wọhọ nọ a be moyẹlẹ na, “a fe eva orọwọ” na wọhọ ibe Ileleikristi rai nọ a wo ebẹbẹ itieye he.—Jem. 2:5.
Oke Vẹ U Fo nọ Ma rẹ rọ Ta Ẹme?
17 Ọzae avọ ene nọ ọ jọ kugbe Job họ Elaihu, omoni Abraham. Ọ jẹ gaviezọ okenọ Job avọ ezae esa edekọ a jẹ ta ẹme na. O wọhọ nọ ọ romatotọ gaviezọ, oyejabọ nọ ọ sae rọ rehọ edhere owowolẹ kẹ Job ohrẹ nọ u fiobọhọ kẹe kpọ iroro riẹ vi. (Job 33:1, 6, 17) Oware nọ o mae jọ Elaihu oja họ re ọ wha orro se Jihova orọnikọ omobọ riẹ hayo omọfa jọ họ. (Job 32:21, 22; 37:23, 24) Oriruo Elaihu o wuhrẹ omai nọ u wo oke nọ a re ro fibo jẹ gaviezọ. (Jem. 1:19) Ma te je wuhrẹ nọ ma tẹ be kẹ amọfa ohrẹ, oware nọ o rẹ mae jọ omai oja họ re ma wha orro se Jihova orọnikọ omobọ mai hi.
18 Nọ ma te bi ru lele oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe oke nọ ma rẹ rọ ta ẹme gbe oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ tae, yọ ma bi dhesẹ nọ ma rri okẹ ẹmeọta nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na ghaghae. Solomọn ovie owareghẹ na o kere nọ: “Wọhọ apo igoru nọ e rrọ eva ekwakwa isiliva ere ẹme nọ a ta evaọ oke nọ u fo o rrọ.” (Itẹ 25:11) Ma tẹ be hae romatotọ gaviezọ kẹ ẹme nọ amọfa a be ta je roro taure ma tẹ te ta ẹme, eme mai e te jọ wọhọ apo igoru nọ i re siuru jẹ were amọfa. Ma te ru ere, o tẹ make rọnọ umutho ẹme ma ta hayo ma ta eme buobu, ẹme mai ọ te bọ amọfa ga, je ru eva were Jihova. (Itẹ 23:15; Ẹf. 4:29) Kọ ogbẹrọnọ enẹ ma re ro dhesẹ nọ okẹ ẹmeọta nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na o da omai ẹro?
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Gbẹ Hai Si Kẹle Jihova
10 Epọvo na re, u fo re ma roro kpahe oghẹrẹ nọ ma sae rọ rẹrote ugboma mai. Rekọ u fo ho re ma dhogbo vrẹta kpahe epanọ ma re ro si oka owho kpobi no oma mai. Eka itieye na i re dhesẹ nọ ohwo ọ kpako no evaọ iroro, o wo adhẹẹ, o te je wo orimuo. Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ ta nọ: “Eza uzou yọ etu uvie adhẹwẹ; ọriẹruo a ro wo i.” (Itẹ 16:31) Ere Jihova o bi rri omai, yọ epọvo na u fo nọ ma re rri omamai re. (Se 1 Pita 3:3, 4.) Nọ o rrọ ere na, kọ u fo re ma jọ ẹsipito bẹre oma hayo rehọ usiwo-imu jọ nọ o rẹ sae wha enwoma se omai fikinọ ma gwọlọ erru? “Evawere ỌNOWO na” họ oware nọ o rẹ kẹ erru nọ o mai woma kpaobọ, nọ ohwo ọ tẹ make kpako no hayo nọ ọ tẹ be mọ. (Neh. 8:10) Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na ọvo ma te jọ wo omokpokpọ gbe erru ọmoha. (Job 33:25; Aiz. 33:24) Bọo oke yena, areghẹ gbe ẹrọwọ nọ ma re wo ghelọ epanọ oma mai o rrọ enẹna kẹhẹ u ti fi obọ họ kẹ omai si kẹle Jihova vi epaọ ọsosuọ.—1 Tim. 4:8.
ỌVO 8-14
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOB 34-35
Nọ Eware Iyoma E tẹ be Via kẹ Emamọ Ahwo
Ẹvẹ Ọghẹnẹ Ọ Rrọ?
Ọghẹnẹ o re ru oware nọ u woma ẹsikpobi. Uzẹme riẹ họ, o rrọ “bẹbẹ kẹ Ọghẹnẹ re o ru umuomu,” o tẹ jẹ “bẹ kẹ Erumeru nọ o re ro ru oware othọthọ.” (Job 34:10) Ọghẹnẹ o re guẹdhọ nọ o kiẹrẹe ẹsikpobi. Ọso-ilezi na ọ ta kpahe Jihova nọ: “Who ti guẹdhọ ahwo” kiẹrẹe. (Olezi 67:4) Fikinọ Jihova ọ rẹ ruẹ “obọ eva” ohwo, a rẹ sae viẹe họ họ. Ọ rẹ riẹ uzẹme oware je bruoziẹ nọ o kiẹrẹe. (1 Samuẹle 16:7) Ofariẹ, Ọghẹnẹ ọ be ruẹ okienyẹ gbe ogbekuo kpobi nọ ọ be romavia evaọ akpọ na, yọ ọ ya eyaa nọ kẹle na o ti “kpe ahwo omuomu no otọ na.”—Itẹ 2:22.
Eme Uvie Ọghẹnẹ U ti Si No Otọ?
5 Eme Jihova o ti ru? Enẹna, Jihova ọ be kẹ ahwo omuomu uvẹ re a nwene. (Aiz. 55:7) Keme obọnana Jihova o ri bruoziẹ rai omomọvo no ho. Uyero-akpọ nana o bruoziẹ kpe no. Kẹvẹ kpahe ahwo nọ a rọwo nwene he, nọ a gbe bi kie lele akpọ nana bẹsenọ uye ulogbo na o te ze? Jihova ọ ya eyaa inọ o ti si ahwo omuomu no otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ. (Se Olezi 37:10.) Ahwo omuomu a sai roro nọ a te dhẹ vabọ no ẹdhoguo yena. Ibuobu e be hae kuọ eware iyoma nọ a bi ru dhere, yọ ẹsibuobu a rẹ vabọ no ẹdhoguo gbe uye nọ o hai ti no eyoma rai ze evaọ akpọ nana. (Job 21:7, 9) Rekọ Ebaibol nọ ọ kareghẹhọ omai nọ Ọghẹnẹ “ọ be ruẹ ithihi [ohwo] kpobi. Otu ugbarugba a wo ebi ọvuọvo nọ a re dhere he.” (Job 34:21, 22) A rẹ sai si oware ovo no Ọghẹnẹ hẹ. Ọviẹwẹ ọvuọvo ọ sae viẹ Ọghẹnẹ họ họ, ebi ọvuọvo o wo okpa te epanọ ibiaro Ọghẹnẹ e gbẹ sae rọ ruẹ oware nọ o be via evaọ eva riẹ hẹ hẹ. Nọ Amagẹdọn o te fi vrẹ no, ma ti rri oria nọ irumuomu na a jọ, rekọ ma te ruẹ e rai hi. A ti si ai no otọ na bẹdẹ bẹdẹ.—Ol. 37:12-15.
Lele Jesu, Jọ Oware Ovo U Ru Owhẹ Si Uke Kpemu Hu
19 Kọ oware ovona o be via nẹnẹ? Ee. O be kẹ ahwo buobu uye nẹnẹ inọ mai Isẹri Jihova ma re dhomahọ isuẹsu hu. A rẹ gwọlọ nọ ma votu. Rekọ ma riẹ nọ ma te votu kẹ ohwo jọ, kiyọ ma be ta nọ Jihova họ Osu mai hi. (1 Sam. 8:4-7) Ahwo jọ a rẹ jẹ ta nọ u fo nọ ma bọ isukulu, esipito, hayo ru eware itieye efa nọ i re fiobọhọ kẹ ẹwho. O be kẹ ae uye nọ usi uwoma ọvo ma be ta ukpenọ ma ru oware jọ kpahe ebẹbẹ nọ e be kẹ ahwo uye evaọ akpọ na nẹnẹ.
20 Eme ọ rẹ sai fiobọhọ nọ ma gbe ro si uke kpemu hu? (Se Matiu 7:21-23.) Oware nọ o rẹ mae jọ omai oja họ, epanọ ma re ro ru iruo nọ Jesu ọ kẹ omai. (Mat. 28:19, 20) Ajọ ma si iroro no iruo nana ha re ma dhogbo epanọ egọmeti i re ro woma gbe epanọ ma re ro ru akpọ na woma. Uzẹme riẹ họ, ma you amọfa, yọ o rẹ da omai nọ a tẹ be ruẹ uye. Rekọ ma riẹ nọ oware nọ o mai woma nọ ma re ru ro fiobọhọ kẹ ae họ, Uvie Ọghẹnẹ nọ ma re wuhrẹ ae kpahe, ma ve je fiobọhọ kẹ ae jọ egbẹnyusu Ọghẹnẹ.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Jọ Ẹzi Unevaze Ra O Wha Ujiro Se Jihova!
3 Jihova ọ whọku Elihu hu inọ ọ nọ keleme, inọ: “Otẹrọnọ who kiẹrẹe, eme whọ rọ kẹe, hayo eme o mi owhẹ?” (Job 35:7) Kọ Elihu ọ jẹ rọ onọ riẹ na dhesẹ nọ omodawọ mai evaọ egagọ Ọghẹnẹ u wiruo ho? Ijo. Ukpoye ọ jẹ ta nọ Jihova ọ rẹ rẹroso egagọ mai hi. Jihova ọ gba re. Ma rẹ sai ru ei fe hayo wo ẹgba vi epanọ ọ rrọ họ. Ukpoye, ọye ọ kẹ omai onaa, ẹgba, hayo eware iwoma efa kpobi nọ ma wo, yọ o re muẹrohọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rehọ ai ruiruo.
ỌVO 15-21
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOB 36-37
Oware nọ Whọ Sai ro Fievahọ Eyaa Uzuazọ Ebẹdẹ Bẹdẹ nọ Ọghẹnẹ Ọ Ya kẹ Omai Na
Kọ Ma Sae Ginẹ Riẹ Oghẹrẹ Ohwo nọ Ọghẹnẹ Ọ Rrọ?
ỌGHẸNẸ Ọ RRỌ NO EBẸDẸ RITE EBẸDẸ: Ebaibol ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ “no ebẹdẹ bẹdẹ rite ebẹdẹ bẹdẹ.” (Olezi 90:2) Onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o wo emuhọ họ, yọ o ti wo ekuhọ gbe he. Ohwo-akpọ ọvuọvo ọ “rẹ sae riẹ epanọ ikpe riẹ i bu te he.”—Job 36:26.
Erere nọ o re te owhẹ: Ọghẹnẹ ọ ya eyaa nọ ọ te kẹ owhẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ whọ tẹ riẹe ziezi. (Jọn 17:3) Kọ o hae jọnọ Ọghẹnẹ ọ be rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ, whọ sai gine fievahọ eyaa yena? “Ovie ebẹdẹ bẹdẹ na” ọvo ọye ọ rẹ sae ya eyaa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ ohwo, o ve gine ru ei gba.—1 Timoti 1:17.
Kọ Who bi Rri Ekẹ nọ Ọghẹnẹ Ọ Kẹ Owhẹ Ghaghae?
6 Oware nọ ma be sae rọ jọ akpọ na wo ame họ, akpọ na o thabọ no ọre na ga hrọ họ, yọ ọ kẹle riẹ ga hrọ gbe he. O hae jọnọ akpọ na ọ kẹle ọre na vi enẹ omojọ, ame na kpobi ọ hae te ya no, akpọ na soso ọ vẹ jọ wọhọ utho nọ o be rrorro. Yọ o hae jọnọ u thabọ no ọre na omojọ, ame kpobi nọ ọ rrọ akpọ na ọ hae te ma ukpulu, akpọ na soso ọ vẹ jọ wọhọ ukpulu ame ogheghelie. Rekọ fikinọ Jihova o fi akpọ na họ oria nọ u fo, u ru nọ ma bi ro wo ame ẹsikpobi. Nọ ọre ọ tẹ bẹre ze, ẹrrorro riẹ o ve ru nọ ame nọ ọ rrọ abade gbe eria efa o re ro kuye kpobọ ehru je zihe ruọ ẹgho. Kukpe kukpe, ame nọ ẹrrorro ọre na ọ rẹ wọ kuye kpehru o bu vi ame nọ ọ rrọ ewa kpobi nọ e rrọ akpọ na. Ame nana ọ rẹ jọ idadeghe na te oware wọhọ edẹ ikpe, kẹsena ọ vẹ rrọ oso ze hayo ru igrigri kie. Ame na ọ vẹ wariẹ su kpohọ abade hayo eria efa nọ ame ọ rrọ. Enenẹ ọvo o re ru. Edhere igbunu nana nọ ma be hai ro wo ame ẹsikpobi na u dhesẹ nọ Jihova o wo ẹgba ologbo je wo areghẹ thesiwa.—Job 36:27, 28; Ọtausi. 1:7.
Hai Roro Kpahe Ẹruore nọ Who Wo Ẹsikpobi
16 Ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ ma wo na yọ obọdẹ oware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai. Ma riẹ nọ eware i ti woma gaga evaọ obaro. Avro ọvo ọ rrọ omai udu hu. Ẹruore mai nọ ọ wọhọ umuokọ na o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ gbe ukpokpoma. O rẹ lẹliẹ omai kru ẹrọwọ mai nọ a tẹ make ta nọ a re kpe omai no. U te no ere no, ẹruore mai na ọ wọhọ etu-ọgaga. O re fiobọhọ kẹ omai siọ ekpehre iroro ba, o vẹ whae ze nọ ma gbe ru ekpehre oware he. Ma vẹ hai ru emamọ oware ọvo. Ẹruore mai ọ rẹ lẹliẹ omai go kẹle Ọghẹnẹ keme eware nọ ọ ta nọ o ti ru na i dhesẹ nọ o you omai gaga. Eghale buobu i re te omai nọ ma te bi ru eware nọ e rẹ lẹliẹ omai fievahọ Jihova ẹsikpobi.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 492
Epanọ A jẹ Hai ro Yo Usi
Evaọ ekwotọ nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, idhere sa-sa ahwo a jẹ hai ro yo eware nọ e be via. Evaọ ẹsibuobu, unu ta kẹ unu a jẹ hae mae rọ wha usi eware nọ e via evaọ ewho nọ e kẹle gbe erẹwho nọ i thabọ. (2Sa 3:17, 19; Job 37:20) Evaọ oke yena, ahwo buobu a jẹ hai du usu họ kpohọ erẹ, yọ ẹsibuobu ekamẹle a jẹ hae ro. Nọ a rrọ edhere na, a tẹ nya te ikpewho hayo eria efa, a rẹ wẹriẹ re a dẹ emu, vo ame, jẹ dẹ eware efa nọ a rẹ rọ rẹrote omarai evaọ edhere na. Oke yena a re ro gbiku eware nọ e be via evaọ obonọ a bi no ze. Yọ fiki oria nọ Palẹstain ọ jọ, ahwo nọ a rrọ obọ Esia, Africa gbe Europe a rẹ nyae vrẹ nọ a te bi kpohọ erẹ je kpozi. Fikiere ahwo nọ a jẹ rria Palẹstain oke yena a je yo eware nọ e be via evaọ erẹwho efa. Ẹsibuobu, a sae je yo usi eware nọ e be via evaọ orẹwho na gbe erẹwho nọ i thabọ evaọ eki ẹwho na.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Eme Ọ Via kẹ Isẹri Jihova Evaọ Etoke Esuo Nazi?
A je kpokpo Isẹri Jihova fikinọ a bi koko izi Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol na. Nọ ikpahwo esuo Nazi a ta kẹ Isẹri Jihova nọ a ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma ru hu, Isẹri Jihova a tẹ se. A ta nọ: “Ọghẹnẹ họ osu nọ ma re yoẹme kẹ orọnikọ ahwo ho.” (Iruẹru Ikọ 5:29) Joma ta kpahe idhere ivẹ nọ a ro ru ere.
1. A dhomahọ isuẹsu hu. Isẹri Jihova evaọ orẹwho kpobi a re dhomahọ isuẹsu hu, yọ ere Isẹri Jihova nọ a jọ otọ esuo Nazi evaọ obọ Germany a ru re. (Jọn 18:36) Fiki onana, a rọwo nọ
● A rẹ jọ isoja ha, yọ a re ru oware ovo nọ u wobọ kugbe ẹmo ho.—Aizaya 2:4; Matiu 26:52.
● A re votu hu, yọ a re kuomagbe utu ovuovo ho evaọ esuo Nazi.—Jọn 17:16.
● A re yere obiala ha, yọ a rẹ ta vievie inọ “Heil Hitler!” (koyehọ, “Obọ Hitler Usiwo U re No Ze!”).—Matiu 23:10; 1 Ahwo Kọrint 10:14.
2. A ruabọhọ egagọ rai. Dede nọ egọmeti ọ ta nọ a siọ egagọ rai ba, Isẹri Jihova a ruabọhọ eware nana:
● A jẹ hai kuomagbe, a vẹ lẹ jẹ gọ Ọghẹnẹ.—Ahwo Hibru 10:24, 25.
● A jẹ rọ Ebaibol wuhrẹ ahwo jẹ kẹ ahwo ebe nọ a re ro wuhrẹ Ebaibol.—Matiu 28:19, 20.
● A je ru eware iwoma kẹ ahwo nọ a gbẹ rrọ oria, makọ ahwo Ju.—Mak 12:31.
● A kru ẹrọwọ rai, a rọwo whobọhọ obe nọ o ta nọ a gbẹ rrọ Isẹri Jihova ha ha.—Mak 12:30.
Profẹsọ nọ a re se Robert Gerwarth ọ ta nọ u te no Isẹri Jihova no “utu ofa o riẹ hẹ nọ esuo Nazi a jẹ rọ fiki egagọ rai ọvo kpokpo.” Oghẹrẹ nọ Isẹri Jihova a rọ suobọhọ nọ a rẹ reoja ukpenọ a rẹ siọ Ọghẹnẹ rai ba ẹgọ, u je gbe amọfa nọ a jọ uwou-odi kugbe ai unu gaga. Ọzae jọ nọ ọ rrọ ohwo Austria nọ ọ jọ uwou-odi kugbe Isẹri Jihova ọ ta nọ: “A rọwo nọ a re kpohọ ẹmo ho. A rọwo nọ a tube kpe ai ukpenọ a rẹ nyai kpe amọfa.”
ỌVO 22-28
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOB 38-39
Kọ Whọ be Hae Romatotọ Rri Emama Ọghẹnẹ?
Kọ Whọ te Hẹrẹ Jihova re O Ru Oreva Riẹ?
7 Ebaibol ọ ta nọ Jihova o ru eware sa-sa evaọ oke nọ ọ jẹ ma akpọ na. Wọhọ oriruo, o ta nọ Jihova “o dhesẹ oghẹrẹ nọ ọ rẹ rro te,” o “fi otọhotọ riẹ họ,” ọ tẹ jẹ “rehọ utho ubienẹ riẹ vi.” (Job 38:5, 6) Nọ Jihova ọ ma akpọ na no, ọ tẹ jẹ romatotọ rri iruo riẹ kpobi. (Emu. 1:10, 12) Ma riẹ nọ eva e te were ikọ-odhiwu na gaga nọ a tẹ ruẹ oware okpokpọ kpobi nọ Jihova o ru evaọ oke nọ ọ jẹ ma akpọ na. Oma o te siọ ae ba emu hu! Eva nọ e jẹ were ae na u ru nọ a rọ “koyẹ jiri” Ọghẹnẹ. (Job 38:7) Eme onana u wuhrẹ omai? O rehọ Jihova ikpe idu buobu re ọ tẹ te ma eware kpobi re. Rekọ nọ ọ romatotọ rri eware kpobi nọ ọ ma, ọ tẹ ta nọ aikpobi i “woma gaga.”—Emu. 1:31.
Ẹkparomatha na O Dhesẹ nọ Ọghẹnẹ O Wo Uyoyou, Areghẹ, gbe Odiri
2 Jihova ọ kake ma Jesu. Kẹsena ọ tẹ rehọ iẹe “ma eware efa kpobi.” (Kọl. 1:16) Eva e were Jesu gaga inọ o lele Ọsẹ riẹ ru iruo. (Itẹ 8:30) Eva e were ikọ-odhiwu re. Fikieme? Keme iraro rai Jihova avọ Jesu a jọ ma eware efa kpobi evaọ odhiwu gbe akpọ. Eme u dhesẹ nọ eva e were rai? “A jẹ koyẹ” nọ Jihova ọ ma otọakpọ na no, yọ u muẹro nọ a jẹ koyẹ ẹsikpobi nọ a ruẹ eware efa nọ Jihova ọ ma unọjọ utọjọ, maero kọ ohwo-akpọ nọ o ro ku emama riẹ họ. (Job 38:7; Itẹ 8:31, ẹme-obotọ) Oware kpobi nọ Jihova ọ ma u dhesẹ nọ o wo uyoyou gbe areghẹ.—Ol. 104:24; Rom 1:20.
Hai Wuhrẹ Oware jọ Kpahe Jihova nọ Who te Rri Emama Riẹ
8 Ma sai fievahọ Jihova. Jihova o ru nọ Job o ro fievahọ iẹe vi epaọ ọsosuọ. (Job 32:2; 40:6-8) Nọ Jihova o je lele Job ta ẹme, ọ ta ẹme te emama riẹ ro wuhrẹ iẹe obọdẹ eware jọ. Ọ ta ẹme te isi, ẹgho na, oghoghẹrẹ erao wọhọ ogholi gbe anyenya. (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20) Eware yena kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ma na i dhesẹ nọ o wo areghẹ gbe ogaga thesiwa, o te je you omai gaga. Eware nana nọ Jihova ọ ta ẹme te kẹ Job na i fiobọhọ kẹe fievahọ Jihova vi epaọ ọsosuọ. (Job 42:1-6) Ma tẹ be hai muẹrohọ eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma, o rẹ lẹliẹ omai kareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ o wo areghẹ gbe ogaga thesiwa. Jihova o wo ogaga nọ ọ sai ro ku ẹbẹbẹ kpobi nọ o te omai họ, yọ ere o ti gine ru. Onana o rẹ lẹliẹ omai fievahọ Jihova gaga.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 222
Ọkẹ-Uzi
Jihova họ Ọkẹ-Uzi na. Jihova họ ọnọ u fo nọ o re fi izi họ evaọ ehrugbakpọ na. Jihova họ ọnọ o fi izi họ nọ e be kpọ uvo, oso, gbe eware itieye efa nọ ọ ma. (Job 38:4-38; Ol 104:5-19) O te je fi izi họ nọ e be kpọ erao. (Job 39:1-30) U te no ere no, izi nọ Jihova o fihọ nọ e be kpọ eware nọ ọ ma wọhọ uvo, aso, gbe ofou na, u fo nọ ohwo-akpọ o re lele ai re. Ma ve je koko izi nọ o fihọ kpahe emamọ iruemu nọ u fo nọ ma re wo keme Ọghẹnẹ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ riẹ oware nọ u woma gbe onọ u yoma, re ma jẹ gọe. (Rom 12:1; 1Kọ 2:14-16) Jihova o fi izi họ kẹ ikọ-odhiwu na re.—Ol 103:20; 2Pi 2:4, 11.
Izi nọ Jihova o fihọ nọ e be kpọ uvo, aso, gbe eware itieye efa nọ ọ ma na, ohwo ọvo ọ sae la ae vrẹ hẹ. (Jer 33:20, 21) Oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ eware nọ ọ ma fihọ odhiwu gbe akpọ na e rẹ jọ, ere e rẹ jọ dẹẹ, i re nwene he. U tube te epanọ egba-eriariẹ a re ro rri eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma wọhọ ọvẹre, eplanẹte gbe eware efa nọ e rrọ obọ ehru na, a vẹ rọ ere riẹ oghẹrẹ nọ eware e te jọ. Ohwo nọ o koko izi nọ Ọghẹnẹ o fihọ nọ e be kpọ eware nọ ọ ma ha, uye u re tei ẹsiẹsiẹ. Epọvo na re, ohwo nọ ọ rọwo koko izi nọ Ọghẹnẹ o fihọ kpahe oghẹrẹ uruemu nọ u fo nọ ma re wo ho, uye u re tei re. Ohwo ọvo ọ rẹ la ae vrẹ hẹ. Dede nọ ẹsejọ uye u re te ohwo na ẹsiẹsiẹ hẹ, uye o rẹ se iẹe ba ete he. Ebaibol na ọ ta nọ “Ọghẹnẹ ọ rrọ ọnọ a rẹ viẹhọ họ. Keme oware kpobi nọ ohwo ọ be kọ, oye o ti vu re.”—Gal 6:7; 1Ti 5:24.
ỌVO 29–AVA 4
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOB 40-42
Eme Ma Wuhrẹ No Eware nọ E Via kẹ Job Ze?
“Ono Ọ Riẹ Eva Ọnowo?”
4 Nọ ma bi roro didi kpahe iruẹru Jihova na, ma rẹ yọroma gaga, ogbẹrọ ere he ma ve ti rẹro inọ oghẹrẹ nọ ahwo-akpọ a re roro je ru eware, ere Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ. Jihova o dhunu te uruemu nana evaọ Olezi 50:21 nọ ọ ta nọ: “Wha roro nọ mẹ wọhọ owhai.” O wọhọ epanọ ọgba eriariẹ Ebaibol jọ ọ ta vrẹ ikpe 175 nọ i kpemu, inọ: “Ahwo a rẹ gwọlọ gu Ọghẹnẹ ẹdhọ, bi roro inọ izi nọ a fihọ kẹ omobọ rai e gba Ọghẹnẹ re.”
5 Ma rẹ kuvẹ hẹ re itee gbe isiuru mai i kpomahọ epanọ ma rri Jihova. Fikieme onana o rọ r’oja? Whaọ, nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol na, ma rẹ sai roro inọ eware jọ nọ Jihova o ru i kiehọ họ evaọ eriwo mai. Eriwo otiọye emọ Izrẹl a wo, a tẹ jẹ fo Jihova kẹ eware jọ nọ o ru. Muẹrohọ ẹme nọ Jihova ọ ta kẹ ae inọ: “Wha ta nọ, ‘Uruemu ỌNOWO na u kiete he.’ Enẹna wha yo, O uwou ahwo Izrẹl: kọ uruemu mẹ u kiete? Kọ ogbẹrọnọ uruemu rai oye u kiete he?”—Izik. 18:25.
6 Oware jọ nọ u re fi obọ họ k’omai whaha ẹdhọ nọ ma re gu Jihova họ, ma re vuhumu inọ ma re wo otoriẹ eware jọ ziezi hi, yọ ẹsejọ ma re roro thọ. Onana yọ oware nọ Job o vuhumu uwhremu na. Okenọ Job ọ jẹ ruẹ uye, ọ jọ ọkora, o te je roro kpahe omobọ riẹ ọvo. Ọ tẹ kpairoro vrẹ eware nọ e mai wuzou. Rekọ, avọ uyoyou, Jihova o te fi obọ họ kẹe kpọ iroro riẹ vi. Jihova o dhesẹ epanọ otoriẹ Job o kpafua te okenọ ọ nọ Job enọ nọ i bu vi udhosa gbe ikpe, enọ ọ sae za ha. Avọ omaurokpotọ, Job ọ tẹ kpọ eriwo riẹ vi.—Se Job 42:1-6.
Tẹrovi Ẹme Udu Esuo Ehrugbakpọ Na
12 Kọ eme nọ Jihova ọ rọ kpọ Job họ na e ga hrọ, maero nọ ma te roro kpahe ebẹbẹ nọ Job o thihakọ rai no? Ijo, yọ Job omariẹ dede o roro ere he. Ghele ebẹbẹ nọ e jariẹ oma na, Job ọ ta eme nọ i dhesẹ edẹro uwhremu na. Ọ tubẹ ta nọ: “Mẹ . . . vro oma mẹ, me je kurẹriẹ evaọ ovu gbe enwo.” Ohrẹ nọ Jihova ọ kẹ Job na o wọ riẹ ta ẹme yena. (Job 42:1-6) Elaihu ọ kake kpọ Job họ no taure Jihova ọ tẹ te ta ẹme kẹe. (Job 32:5-10) Nọ Job ọ jẹ ọwhọkuo Ọghẹnẹ rehọ jẹ kpọ eriwo riẹ vi no, Jihova o te dhesẹ kẹ amọfa nọ eva Job e be were iẹe keme o kru ẹrọwọ riẹ evaọ otọ edawọ.—Job 42:7, 8.
“Fi Ẹruore Ra Họ Jihova”
17 Job ọvo ma ta ẹme te na evaọ usu idibo Jihova nọ i kru ẹrọwọ rai je dikihẹ ga nọ ebẹbẹ ilogbo i te ai. Nọ Pọl ukọ na o je kere ileta se Ileleikristi obọ Hibru, ọ fodẹ idibo Jihova efa buobu nọ i kru ẹrọwọ rai. O se rai “isẹri buobu nọ e wọhọ ẹgho.” (Hib. 12:1) Edawọ ilogbo i te rai kpobi na, rekọ a kru ẹrọwọ rai. (Hib. 11:36-40) Kọ ithihakọ rai gbe iruo nọ a ru kẹ Ọghẹnẹ kpobi ivrẹvru? Vievie! Dede nọ orọnikọ eyaa Ọghẹnẹ kpobi i rugba evaọ oke rai hi, a wo ẹruore inọ eware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kpobi i ti rugba evaọ obaro. Fikinọ u mu rai ẹro nọ a bi ru eva were Jihova, a riẹ nọ Jihova ọ te ghale ae. (Hib. 11:4, 5) Iku rai e rẹ sae kẹ omai udu nọ ma rẹ rọ gọ Jihova avọ ẹruore.
18 Who te rri akpọ na nẹnẹ, whọ rẹ ruẹ nọ eyeyoma ọvo eware i bi yoma. (2 Tim. 3:13) Oma o re lọhọ Ẹdhọ họ. Ọ gbẹ be dawo idibo Jihova. Odawọ kpobi nọ u te omai kẹhẹ, joma gbaemu nọ ma rẹ gọ Jihova avọ ajọwha je “fi ẹruore mai họ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzuazọ” na. (1 Tim. 4:10) Nọ Job ọ ruẹ uye te oria no, Jihova ọ tẹ ghale iẹe. Onana u dhesẹ nọ “Jihova ọ rrọ yoyou gaga je wo ohrọ-oriọ.” (Jem. 5:11) Joma talamu Jihova wọhọ epanọ Job o ru. Jọ u mu omai ẹro inọ Jihova “ọ rẹ hwosa kẹ enọ e be rọ ọwhọ gwọlọ iẹe.”—Se Ahwo Hibru 11:6.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 808
Ẹkoko
Dede nọ ẹkoko nọ egbẹnyusu esa Job a je sei ọmọziọ oware he, o kru ẹgbakiete riẹ ghele, ọ gbẹ jọ ohwo okiẹrẹe. Rekọ nọ u te oke jọ no, o gbe je rri eware epanọ u fo ho, yọ ọ ta eme jọ thọ nọ a rọ fiki riẹ whọku ei. Elaihu ọ ta kpahe Job nọ: “Ọzae vẹ ọ wọhọ Job, nọ ọ rẹ da ẹpoviẹ wọhọ ame?” (Job 34:7) Oware nọ o mae jọ Job oja họ, epanọ o re ro dhesẹ omariẹ fihọ emamọ ohwo viukpọ Ọghẹnẹ. Job o je rri omariẹ nọ o kiẹrẹe gaga, tube vi Ọghẹnẹ dede. (Job 35:2; 36:24) Nọ egbẹnyusu eviẹhọ esa Job a jẹ rọ eme fae ovao na, Job o je roro nọ ọyomariẹ a be ta eme na kpobi fihọ uzou na orọnikọ Ọghẹnẹ a be wọso na ha. Ọ tẹ wọhọ ohwo nọ o fi oma hotọ re a sei ẹkoko jẹ ta akpọ riẹ kẹe yọ eva e be were iẹe, wọhọ ẹsenọ ọ be da ame yọ ame na ọ be were iẹe. Uwhremu na Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Job nọ egbẹnyusu esa riẹ nọ e be poviẹ ẹe na, orọnikọ Job a be ta eme na kpahe he rekọ Ọghẹnẹ a bi gu erue na kpobi fihọ uzou na. (Job 42:7) Epọvo na re, okenọ ahwo Izrẹl a ta nọ a gwọlọ ovie, Jihova ọ ta kẹ Samuẹle ọruẹaro na nọ: “Orọnọ whẹ a se na ha, rekọ mẹ a se nọ ọ jọ ovie rai hi na.” (1Sa 8:7) U te no ere no, Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Ahwo a ti kpokpo owhai je ti kpe owhai, yọ erẹwho na kpobi i ti mukpahe owhai [orọnikọ fiki eware nọ wha ru hu, rekọ] fiki odẹ mẹ.” (Mt 24:9) Oleleikristi nọ a bi kpokpo ọ tẹ kareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ ọye ahwo na a be wọso na, u re fiobọhọ kẹe thihakọ yọ eva e be were iẹe vrẹ. Ukuhọ riẹ, Ọghẹnẹ ọ vẹ jẹ ghale iẹe fiki ithihakọ riẹ.—Luk 6:22, 23.
AVA 5-11
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | OLEZI 1-4
Jọ Abọ Uvie Ọghẹnẹ
“Me ti Nuhu Erẹwho na Kpobi”
8 Eme ahwo a bi ru kpahe ovuẹ Uvie nọ ma bi whowho na? Ahwo buobu a be rọwo gaviezọ kẹ ovuẹ na ha. (Se Olezi 2:1-3.) Eva e be dha ahwo erẹwho na fiki ovuẹ na. A be rọwo nọ Osu nọ Jihova o ro mu na o su ai hi. A bi rri ovuẹ Uvie nọ ma bi whowho na wọhọ “usi uwoma” ha. Egọmeti erẹwho jọ dede a tubẹ ta nọ ma gbẹ ta usi uwoma na ha evaọ erẹwho rai. Dede nọ ahwo buobu nọ a rrọ erẹwho nana su a be ta nọ Ọghẹnẹ a be gọ, a be rọwo siobọno esuo rai re a jọ otọ Ọghẹnẹ hẹ. Nwane wọhọ epanọ isu oke Jesu a je ru, a be họre idibo Ọghẹnẹ, jẹ be rọ ere wọso Ovie nọ Jihova o ro mu, Jesu Kristi.—Iruẹru 4:25-28.
Whọ Jọ Abọ Ọvo Ho Evaọ Akpọ Omohẹriẹ Nana
11 Ekwakwa-efe. Nọ ma te rri igho gbe ekwakwa-efe nọ ma wo ghaghae gaga, o rẹ sae jọ lọlọhọ kẹ omai re ma whomahọ abọ jọ. Nọ ukpe 1970 o vrẹ no, Isẹri Jihova buobu evaọ obọ Malawi a nyasiọ eware rai kpobi ba fikinọ a rọwo kuomagbe utu esuo-ohrowo jọ họ. Rekọ u yoma gaga inọ ejọ i ru ere he. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Ruth ọ ta nọ, “Ejọ i lele omai dhẹ no ẹwho, rekọ uwhremu na a te zihe kpo je kuomagbe utu esuo-ohrowo na keme a gwọlọ yeri uzuazọ obẹbẹ nọ a je yeri evaọ oria nọ ma dhẹ kpohọ na ha.” Rekọ idibo Ọghẹnẹ buobu a rrọ ere he. A rẹ jọ abọ ọvuọvo họ dede nọ onana o sai ru nọ a gbe ro wo ugho tere he, hayo nọ eware kpobi nọ a wo e tẹ maki vru ku ae.—Ahwo Hibru 10:34.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 425
Ehọrọ
Ehọrọ yọ eware evẹvẹ nọ e rẹ jọ uke ekakọ kerọ ebali gbe iwhiti. Dede nọ a jọ Ebaibol na rehọ ehọrọ dhesẹ eware sa-sa, aikpobi i bi dhesẹ epanọ a jẹ hai ro si ibi no igbe ekakọ evaọ oke anwae. A tẹ kọrọ ekakọ na no, ehọrọ nọ e rrọ uke rai nọ a rẹ re he na, a re si ai no keme i wo iruo ho. Fikiere, a rẹ rehọ ehọrọ dhesẹ oware nọ o rrọ vovovo, nọ u fioka ha, nọ a re ro ru oware ovo ho. Yọ eware itieye na, a re ku ai kufiẹ.
Nọ a tẹ kọrọ ekakọ, oware ọsosuọ nọ a re ru họ, a re si ehọrọ na no ibi na no, kẹsena a vẹ frẹ rai re ehọrọ na nọ e rrọ vovovo na, ofou o ve fou rai vrẹ wọhọ epanọ ofou o re fou ovu na. (Rri FRẸ EHỌRỌ NO IBI EKAKỌ.) Onana o nwani dhesẹ oware nọ Jihova o ti ru ahwo nọ a kie no ukoko riẹ no nọ a be wọso ẹe. Ọ te hẹriẹ ai no udevie idibo riẹ no. Ere ọvo ho, u dhesẹ epanọ Jihova ọ te rọ raha ahwo omuomu gbe erẹwho nọ e be wọso ẹe kpobi no. (Job 21:18; Ol 1:4; 35:5; Aiz 17:13; 29:5; 41:15; Ho 13:3) Ọghẹnẹ ọ te rehọ Uvie riẹ hẹhẹ ewegrẹ riẹ kpobi no. Ofou o ve ti fou rai kufiẹ, wọhọ odẹme, wọhọ epanọ ofou ọ rẹ wọ ehọrọ kufiẹ na.—Da 2:35.
A jẹ hai koko ehọrọ họ, a vẹ mahe ae no re ofou ọ gbẹ wọ ae ze ti kuomagbe emamọ ibi na ha. Epọvo na re, Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ ruẹaro nọ a te mahe egagọ erue muotọ. Jesu Kristi nọ ọ rrọ ọnọ Ọghẹnẹ o ro mu re o si ibi no igbe ekakọ na wọhọ odẹme, o ti koko iwhiti na họ rekọ “ọ te rehọ erae nọ a rẹ sai furie he rọ mahe ehọrọ na no.”—Mt 3:7-12; Luk 3:17; rri EPANỌ A RE SI IBI NO IGBE EKAKỌ.
AVA 12-18
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | OLEZI 5-7
Yoẹme kẹ Jihova Ghelọ Oware nọ Amọfa A bi Ru Kẹhẹ
Epanọ Ebaibol na Ọ Sae rọ Kẹ Owhẹ Ẹgba
7 Kọ ogbẹnyusu hayo ohwo uviuwou ra jọ nọ who fievahọ o ru owhẹ oware jọ nọ o da owhẹ gaga no ẹdẹjọ? O tẹ rrọ ere, kiyọ who ti wuhrẹ oware jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ nọ who te se kpahe oware nọ Devidi o ru evaọ oke nọ ọmọ riẹ, Absalọm ọ jẹ rọ gwọlọ mi ei uvie.—2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14.
8 (1) Lẹ. Nọ who bi roro kpahe iku Devidi na, lẹ se Jihova kpahe oware odada nọ a ru owhẹ gbe epanọ o be kẹ owhẹ uye te. (Ol. 6:6-9) U te no ere no, yare nọ o ru re whọ jọ iku na muẹrohọ oware jọ nọ o rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ onọ who re ru evaọ ẹbẹbẹ ra na.
Jọ U Mu Owhẹ Ẹro nọ Eware nọ Whọ Jọ Ebaibol Wuhrẹ na Uzẹme
3 Orọnikọ uyoyou nọ o rrọ udevie idibo Ọghẹnẹ ọvo o rẹ lẹliẹ omai wo ẹrọwọ họ. Fikieme ma rọ ta ere? Ibe Oleleikristi mai, ọkpako ukoko, hayo ọkobaro oke-kpobi ọ sae thọ uzi ulogbo. Oniọvo jọ ọ sai ru owhẹ oware uyoma jọ evaọ ukoko na. Oniọvo jọ ọ sai kiukeku ukoko na, o ve muhọ ẹta nọ ma bi wuhrẹ uzẹme na ha. O tẹ via enẹ, kọ whọ te siọ Jihova ba ẹgọ? Oware nọ ma be ta na họ, otẹrọnọ emamọ uruemu nọ amọfa a wo ọvo o be lẹliẹ owhẹ gọ Ọghẹnẹ, ẹrọwọ ra ọ te ga ha. Orọnikọ fiki uruemu ahwo jọ hayo oware jọ nọ u si owhẹ urru ọvo o rẹ lẹliẹ owhẹ kruga evaọ egagọ Ọghẹnẹ hẹ, ukpoye, who re wuhrẹ Ebaibol na je wo otoriẹ eware nọ who bi wuhrẹ. Whọ rẹ kiẹ eware nọ who bi wuhrẹ na riwi ziezi re u mu owhẹ ẹro inọ eware nọ Ebaibol ọ ta kpahe Jihova na uzẹme.—Rom 12:2.
4 Jesu ọ ta nọ ahwo jọ a te “rọ oghọghọ” jẹ uzẹme na rehọ, rekọ nọ ukpokpoma o tẹ ze ẹrọwọ rai o ve lo no. (Se Matiu 13:3-6, 20, 21.) Ẹsejọhọ a riẹ nọ ebẹbẹ i re te ohwo nọ o re lele Jesu hu. (Mat. 16:24) A je roro nọ eghale ọvo a re wo. Rekọ evaọ akpọ omuomu nana, ebẹbẹ e rẹ siọ ohwo ba ete he. Eware e rẹ sai kurẹriẹ, nọ o rẹ whae ze nọ eva e gbẹ rọ were ohwo tere ẹsejọ họ.—Ol. 6:6; Ọtausi. 9:11.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 995
Uki
Pọl ukọ na ọ jọ obe Ahwo Rom 3:13 fodẹ ẹme nọ ọso-ilezi na ọ ta evaọ obe Olezi 5:9. Ọ ta nọ edhuru ahwo omuomu gbe ahwo eviẹhọ na ọ wọhọ “uki nọ u kpefihọ.” Wọhọ epanọ whọ rẹ jọ uki nọ u kpefihọ ruẹ ahwo nọ i whu no nọ i gbo no na, ere eme igbogbo nọ e rẹ sae wha uwhu se ohwo i re no unu ahwo omuomu gbe ahwo eviẹhọ ze.—Je rri Mt 15:18-20.
Odhesẹvia
ijwfq 64
Fikieme Isẹri Jihova A gbe ro Ru Eware nọ A rẹ rọ Kẹ Orẹwho Rai Orro Ho?
Isẹri Jihova a rẹ kẹ ahwo egọmeti adhẹẹ, gbe eware kpobi nọ i dikihẹ kẹ isuẹsu orẹwho na wọhọ eflage. Ahwo jọ a re yere eflage hayo so ole orẹwho rai, yọ ma re gu ai ẹdhọ hayo whaha ae he.
Rekọ mai Isẹri Jihova ma re ru eware yena ha keme ma riẹ nọ e rọwokugbe eware nọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ hẹ. Wọhọ epanọ ma rẹ whaha amọfa hayo gu ai ẹdhọ nọ a te bi ru eware nana ha na, ma gwọlọ nọ a re gu omai ẹdhọ gbe he inọ ma bi yere eflage hayo so ole orẹwho ho.
Ma te ta kpahe eware nana
Eria Ebaibol vẹ e ta kpahe ẹme nana?
Eme ma re ru otẹrọnọ uzi egọmeti o gba ohwo kpobi họ nọ o re yere eflage hayo so ole orẹwho?
Kọ onana u dhesẹ nọ Isẹri Jihova a be gwọlọ whomahọ abọjọ evaọ isuẹsu?
Eria Ebaibol vẹ e ta kpahe ẹme nana?
Joma ta kpahe eria Ebaibol ivẹ jọ nọ e mae whae ze nọ ma gbe ro yere eflage hayo so ole orẹwho ho:
● Ọghẹnẹ ọvo u fo nọ ma rẹ gọ. Ebaibol ọ ta nọ: “Jihova Ọghẹnẹ ra o gba owhẹ họ nọ whọ rẹ gọ, yọ ọye ọvo o gba owhẹ họ nọ who re ru iruo ọrẹri kẹ.” (Luk 4:8) Whọ rẹ jọ ile erẹwho buobu ruẹ nọ ahwo a be ya eyaa nọ oware nọ orẹwho na o gwọlọ a rẹ rọ karo kẹ oware ofa kpobi. Fikiere mai Isẹri Jihova ma riẹ nọ o thọ re ma ya oghẹrẹ eyaa itieye.
U te no ere no, Isẹri Jihova a riẹ nọ a te bi yere eflage, yọ ẹgọ a be gọe na, yọ Ebaibol ọ ta nọ ma rẹ gọ emema vievie he. (1 Ahwo Kọrint 10:14) Igbiku jọ a ta nọ eflage orẹwho yọ ẹmema nọ ahwo a be gọ. Ogbiku jọ nọ a re se Carlton J. H. Hayes o kere nọ: “Orẹwho ohwo nọ a rẹ họre kẹ ọ wọhọ egagọ, yọ oware nọ a re ro vuhu egagọ yena họ eflage.”a Ọzae jọ nọ a re se Daniel P. Mannix nọ o re kere ebe ọ ta ẹme jọ kpahe Ileleikristi ọsosuọ. O kere nọ: “Ileleikristi ọsosuọ a rọwo nọ a rẹ gọ ẹdhọ ọba Rom hu. Yọ oware nọ a ru na o nwane wọhọ ẹsenọ ohwo ọ rọwo salotu eflage he evaọ oke mai na.”b
Dede nọ mai Isẹri Jihova ma re yere eflage he, ma rẹ rehọ iẹe ru ugberuo ho, ma rẹ mahe iẹe he, yọ ma rẹ raha iẹe gbe he. Ma re ru oware ọvo ho nọ u re dhesẹ nọ ma wo adhẹẹ kẹ eflage hayo ole orẹwho mai hi.
● Ahwo-akpọ kpobi a rrọ ẹrẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ. (Iruẹru Ikọ 10:34, 35) Ebaibol ọ ta nọ Ọghẹnẹ “ọ ma ahwo erẹwho na kpobi no oma ọzae ọvo ze.” (Iruẹru Ikọ 17:26) Oye o soriẹ ze nọ Isẹri Jihova a ro rri rie nọ o thọ re a rri ahwo uyẹ hayo orẹwho jọ inọ a woma vi efa. Ma rẹ kẹ oghẹrẹ ahwo kpobi adhẹẹ ghelọ oria nọ a no ze hayo oria nọ a be rria kẹhẹ.—1 Pita 2:17.
Eme ma re ru otẹrọnọ uzi egọmeti o gba ohwo kpobi họ nọ o re yere eflage hayo so ole orẹwho?
Mai Isẹri Jihova ma rẹ wọso ahwo nọ a bi su hu. Ma riẹ nọ isuẹsu yọ “ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ” keme ọye ọ kẹ rai uvẹ nọ a su. (Ahwo Rom 13:1-7) Ma tẹ jẹ riẹ nọ u fo nọ ma re yoẹme kẹ ahwo nọ a bi su.—Luk 20:25.
Kọ eme ma re ru nọ ahwo nọ a bi su a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma ru hu? Evaọ oghẹrẹ eware jọ, ma sai kere ileta se isu na re a nwene oghẹrẹ izi jọ nọ a fihọ.c Rekọ nọ isu nọ a gbẹ rọwo ho, Isẹri Jihova a re ‘yoẹme kẹ Ọghẹnẹ viukpọ ahwo.’—Iruẹru Ikọ 5:29.
Kọ onana u dhesẹ nọ Isẹri Jihova a be gwọlọ whomahọ abọjọ evaọ isuẹsu?
Ijo. Mai Isẹri Jihova ma re wobọ ọvuọvo ho evaọ isuẹsu akpọ na. Yọ nọ Isẹri Jihova a gbẹ be salotu eflage hayo so ole orẹwho ho, oyena u dhesẹ nọ a be wọso egọmeti hayo a gwọlọ nọ a nwene isu jọ họ. Rekọ ma bi yoẹme kẹ Ọghẹnẹ. Eware itieye na nọ e wọso uzi Ọghẹnẹ na, ma re ru ai vievie he.
AVA 19-25
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | OLEZI 8-10
‘Me re Jiri Owhẹ, O Jihova’!
Rri Uvẹ nọ Whọ rọ Rrọ Uviuwou Jihova na Ghaghae
6 Jihova ọ ma otọakpọ na wowoma kẹ omai. Jihova ọ ma otọakpọ na jẹ ruẹrẹ iẹe fihọ wowoma kpahotọ bẹ no taure ọ tẹ te ma ohwo fihọ iẹe. (Job 38:4-6; Jeri. 10:12) Fikinọ Jihova ọ rrọ wowou yọ o re ru emamọ eware kẹ amọfa gaga, ọ ma eware iwoma buobu fihọ otọakpọ na nọ e rẹ lẹliẹ eva were ohwo-akpọ. (Ol. 104:14, 15, 24) Nọ ọ ma eware kpobi no, o te rri eware na jẹ “ruẹ nọ eware kpobi nọ ọ ma i woma.” (Emu. 1:10, 12, 31) O bru ọghọ họ ohwo-akpọ oma nọ ọ rọ rehọ iẹe “mu ọnọ o wuzou” eware iwoma kpobi nọ ọ ma fihọ otọakpọ na. (Ol. 8:6) Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ nọ a rrọ gbagba a rẹ rẹrote eware iwoma kpobi nọ ọ ma na yọ eva e be were ae. Dede nọ o rrọ ere nẹnẹ hẹ, Jihova ọ ta nọ oke o be tha nọ o te jọ ere. Kọ whọ be hai yere Jihova kẹ obọdẹ eyaa nana?
Kọ Who bi Rri Ekẹ nọ Ọghẹnẹ Ọ Kẹ Owhẹ Ghaghae?
10 Edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma rri okẹ ẹmeọta nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na ghaghae họ, ma re dhesẹ vevẹ kẹ ahwo nọ a rọwo uwuhrẹ eghrorotha na oware nọ ma rọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware kpobi. (Ol. 9:1; 1 Pita 3:15) Ahwo nọ a rọwo uwuhrẹ eghrorotha a rẹ ta nọ akpọ na avọ emama kpobi nọ e riẹe eva i mu romavia, orọnikọ ẹma a ma rai hi. Ma sae rọ Ebaibol na gbe eware jọ nọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nana ta kpahe Ọsẹ obọ odhiwu mai na, je dhesẹ vevẹ kẹ enọ e gwọlọ gaviezọ oware nọ u ro mu omai ẹro nọ Jihova họ Ọnọ ọ ma idhiwu gbe akpọ na.—Ol. 102:25; Aiz. 40:25, 26.
Kọ Who bi Dhesẹ Emamọ “Oriruo . . . Evaọ Ẹmeọta”?
13 So ile no udu ra kpobi ze. Nọ a tẹ ta ẹme te ile-esuọ, ma rẹ kareghẹhọ nọ oware nọ o mai wuzou họ epanọ ma re ro jiri Jihova. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Sara o re rri omariẹ nọ ọ riẹ ole ẹso tere he. Rekọ ọ gwọlọ so ole jiri Jihova. Kọ eme o ru? Ọ rẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ile na wọhọ epanọ ọ rẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ eme nọ a ti ru evaọ ewuhrẹ na. O re wuhrẹ ile na je muẹrohọ epanọ eme ile na i ro wobọ kugbe eme nọ a te jọ ewuhrẹ na ta. Ọ ta nọ: “Onana u bi fiobọhọ kẹ omẹ tẹrovi eme ole na viukpọ uvou nọ mẹ be rọ so ẹe.”
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 832
Uziobọ
A jọ Ebaibol fodẹ eware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ uziobọ hayo iziabọ riẹ ru, wọhọ odẹme. Eware nana jọ họ Izi Ikpe na nọ o kere fihọ ewẹ-itho (Ọny 31:18; Izi 9:10), iruo igbunu (Ọny 8:18, 19), gbe idhiwu na nọ ọ ma (Ol 8:3). “Iziabọ” Ọghẹnẹ nọ ọ rọ ma idhiwu na họ ẹzi ọfuafo riẹ keme a jọ obe Emuhọ ta nọ, nọ Ọghẹnẹ ọ jẹ ma idhiwu gbe akpọ na, ogaga-iruo riẹ koyehọ “ẹzi” riẹ u je kpenẹ avọ enẹ evaọ ehru ame na. (Emu 1:2) A jọ Ikereakere Griki Ileleikristi ru ẹme na vẹ ziezi. A jariẹ fodẹ oware nọ uziobọ Ọghẹnẹ u dikihẹ kẹ dẹẹ. Matiu o kere nọ “ẹzi Ọghẹnẹ” ọye ọ kẹ Jesu ogaga nọ o je ro le idhivẹri no ahwo oma. Nọ Luk ọ jẹ be ta kpahe oware ovona, ọ tẹ ta nọ “uziobọ Ọghẹnẹ” oye o kẹ Jesu ogaga.—Mt 12:28; Luk 11:20.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Fiobọhọ kẹ Ahwo nọ Who bi Wuhrẹ Ebaibol Te kẹ Ame-Ọhọ
15 Kọ ozọ o jẹ dina mu owhẹ oke nọ who je ro kurẹriẹ ze obọ? Ẹsejọhọ who je roro nọ whọ te sae wọ ẹkpa nyae ta usi uwoma ha. Hayo o sae jọ nọ ozọ u je mu owhẹ inọ ahwo uviuwou hayo egbẹnyusu ra a te wọso owhẹ. O tẹ rrọ ere, kiyọ whọ riẹ nọ ozọ o sai mu ohwo nọ who bi wuhrẹ na re. Jesu ọ ta nọ ozọ o sai gine mu ahwo jọ. Rekọ ọ ta kẹ ilele riẹ nọ a du kuvẹ re ozọ u ru ai siọ Jihova ba ẹgọ họ. (Mat. 10:16, 17, 27, 28) Ẹvẹ Jesu o ro fiobọhọ kẹ ilele riẹ si ozọ no ẹro? Kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?
16 Fiobọhọ kẹ ohwo nọ who bi wuhrẹ re ọ riẹ epanọ ọ sae rọ ta usi uwoma. Oke nọ Jesu o vi ilele riẹ nọ a nyae ta usi uwoma, o sae jọ nọ ozọ u je mu ai. Rekọ nọ Jesu ọ vuẹ ae oria nọ a rẹ jọ ta usi uwoma gbe ẹme nọ a rẹ ta no, udu u te te ae otọ. (Mat. 10:5-7) Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Jesu? Vuẹ ohwo nọ who bi wuhrẹ na ahwo jọ nọ ọ rẹ sae ta usi uwoma kẹ. Whọ sae nọe sọ ọ riẹ ohwo jọ nọ ẹme jọ nọ wha wuhrẹ no evaọ Ebaibol o ti fiobọhọ kẹ. Kẹsena who ve wuhrẹ iẹe epanọ ọ sae rọ rehọ ẹme yena ta usi uwoma kẹ ohwo. O tẹ lọhọ, whọ sae vuẹe re ọ kake rọ ẹme na ta usi uwoma kẹ owhẹ tao. Whọ sae rọ oria “Ahwo Jọ A rẹ Ta Nọ” gbe “Ohwo Jọ Ọ tẹ Nọ Owhẹ Nọ” evaọ obe Reawere Uzuazọ Bẹdẹ Bẹdẹ! na wuhrẹ iẹe epanọ ọ rẹ rọ ta usi uwoma. Wuhrẹ iẹe re ọ hae rọ Ebaibol na kuyo nọ a tẹ nọe onọ evaọ oghẹrẹ nọ u re ro vẹ ohwo ẹro. O ve je ru ei evaọ oghẹrẹ nọ o gbẹ rọ dha ohwo na eva ha.
17 Fiobọhọ kẹ ohwo nọ who bi wuhrẹ re ọ hae rẹroso Jihova. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ Jihova o you rai yọ o ti fiobọhọ kẹ ae. (Se Matiu 10:19, 20, 29-31.) Vuẹ ohwo nọ who bi wuhrẹ na inọ Jihova o ti fiobọhọ kẹe. Hae lẹ re Jihova o fiobọhọ kẹe ru eware nọ ọ ma omaa rai nọ o ti ru re ọ sae họ-ame. Onana u ti fiobọhọ kẹe rẹroso Jihova. Franciszek nọ ọ be rria obọ Poland ọ ta nọ: “Oniọvo nọ o je wuhrẹ kugbe omẹ ọ jẹ hae fodẹ eware nọ mẹ ma omaa rai nọ ọ tẹ be lẹ. Nọ mẹ ruẹ nọ Jihova ọ be ginẹ kuyo elẹ na, me te muhọ ẹlẹ re. Mẹ ruẹ nọ Jihova ọ kuyo olẹ mẹ nọ mẹ yare nọ jọ o ru re ọga-iruo mẹ ọ kẹ omẹ uvẹ kpohọ ewuhrẹ gbe okokohọ.”
18 Jihova o you ahwo nọ ma bi wuhrẹ na gaga. U te no ere no, eva mai e be were iẹe gaga inọ ma be daoma fiobọhọ kẹ ahwo si kẹle iẹe. (Aiz. 52:7) O tẹ make rọnọ who ri wo ohwo nọ who bi wuhrẹ Ebaibol kugbe he, whọ sai fiobọhọ kẹ ahwo nọ inievo efa a bi wuhrẹ nyaharo te epanọ a rẹ rọ họ-ame nọ whọ tẹ be hai kuomagbe ai wuhrẹ ahwo na.
AVA 26–ASA 3
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | OLEZI 11-15
Dae Rehọ iẹe nọ Whọ Rrọ Akpọ Ọkpokpọ na nọ Udhedhẹ O Da Fia
Oruvẹ No Obe Ọsosuọ Orọ Ilezi Ze
11:3—Etọhotọ vẹ a re kporo no? Etọhotọ enana họ eware nọ ikoko ohwo-akpọ e roma hwa—uzi, ehri-uzi, gbe uvioziẹ. Nọ enana e gbẹ dọmu ziezi hi, ozighi ọ rẹ dafia, uvioziẹ o gbẹ jariẹ hẹ. Evaọ otọ iyero itieye na, “ọnọ okiẹrẹe kpobi” o re fi eva họ Ọghẹnẹ hrọ.—Olezi 11:4-7.
Kọ Ma te Rria Akpọ nọ Ọ Kare Ozighi Ẹdẹjọ?
Ebaibol na ọ ya eyaa nọ Ọghẹnẹ o ti si ozighi no otọ kẹle. “Ẹdẹ ẹdhoguo gbe ẹdẹ nọ a te rọ raha ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ” ọ kẹle no, nọ Ọghẹnẹ o ti ro si ozighi kpobi no otọ riẹriẹriẹ. (2 Pita 3:5-7) Ahwo a te gbẹ ruẹ uye fiki ozighi otu ugbarugba ha. Rekọ ẹvẹ o sai ro mu omai ẹro inọ Ọghẹnẹ o ti gine si ozighi no otọ?
Ebaibol na ọ ta nọ Ọghẹnẹ “mukpahe ọnọ o you igbruku,” koyehọ ozighi. (Olezi 11:5) Ọghẹnẹ o you udhedhẹ gbe oziẹ-okiẹrẹe. (Olezi 33:5; 37:28) Fikiere ọ te kẹ ahwo ozighi uvẹ bẹdẹ bẹdẹ hẹ.
Kọ O Ruọ Owhẹ nọ Whọ rẹ rọ Odiri Hẹrẹ?
15 Fikieme o rọ ruọ Devidi nọ ọ rẹ rọ odiri hẹrẹ? Ọ kuyo na evaọ Olezi ọvona nọ ọ jọ nọ inọ: “Ẹvẹ u re kri te?” Ọ ta nọ: “Mẹ rọ ẹroso uyoyou ra nọ u re kpoho ho; ẹwẹ mẹ ọ rẹ te ghọghọ evaọ usiwo ra. Mẹ rẹ te suile kẹ ỌNOWO na, keme o kuome ẹvo ẹgwọlọ mẹ no.” (Ol. 13:5, 6) Devidi o fievahọ uyoyou Jihova nọ o rẹ hiẹ hẹ. Ọ jẹ rọ evawere rẹro esiwo riẹ, yọ o je roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹe no evaọ okenọ u kpemu. Ẹhẹ, Devidi ọ ruẹ nọ emamọ eware nọ o bi rẹro rai i gine te oware nọ o re thihakọ hẹrẹ.
Uvie na U bi Ru Oreva Ọghẹnẹ Evaọ Otọakpọ
16 Ufuoma. Nọ aparadase ọ tẹ ze no, eyaa nọ e rrọ obe Aizaya 11:6-9 na i ti rugba vọvọ. Ezae, eyae, gbe emọ a ti wo udhedhẹ gbe ufuoma evaọ oria kpobi akpọ na. Ohwo ọvo hayo oware ovo nọ o te lẹliẹ ozọ mu omai o te jọ họ. Dai roro kpahe oke nọ otọakpọ na soso o te jọ uwou ra, nọ whọ te jọ ya ame evaọ ethẹ gbe abade, gadiẹ igbehru, je kpohọ oria kpobi nọ u je owhẹ. Oria kpobi nọ oke u kpo di owhẹ họ kẹhẹ, whọ te ruawa ha. Ẹme nọ ọ rrọ obe Izikiẹl 34:25 o ve ti rugba, onọ u ti ru nọ idibo Ọghẹnẹ a te rọ rria avọ “ufuoma eva igbrẹwọ na re a wezẹ udevie owhawho.”
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Kọ Whọ Rẹriẹ No?
12 Uyoma gaga inọ otu nọ o wo ọkpọ iruemu nọ Pọl ọ fodẹ na a da akpọ na fia. A re roro nọ oke anwae o gwọlọ nọ ohwo o re se izi Ọghẹnẹ gboja je ru lele obroziẹ-iroro riẹ orọnikọ oke nana ha. Iroro nọ otu iwuhrẹ gbe esẹgbini buobu a wo họ, epanọ u je ohwo o re yeri uzuazọ riẹ, oware ovo o rrọ nọ a rẹ jọ nọ ohwo unu hu. Makọ ahwo buobu nọ a se omarai eg’Ọghẹnẹ dede a be rọ uruemu dhesẹ nọ u muẹme he nọ ohwo ọ gbẹ maki koko izi Ọghẹnẹ hẹ. (Ol. 14:1) Uruemu utionana o rẹ sai kpomahọ Ileleikristi uzẹme yoyoma. Oleleikristi ọ gbẹ yọroma ha, onana o sai ru ei nọ ọ gbẹ gwọlọ nya lele eruẹrẹfihotọ ukoko ho, je gu inoma kpahe oware kpobi nọ a ru evaọ ukoko na nọ o nwani kiehọ iẹe oma ha. Ọ sai tube gu inoma kpahe ithubro Ebaibol nọ i kiekpahe erozaha ẹkeriotọ, Itanẹte, gbe isukulu ikpehru.
[Eme-Obotọ]
a Essays on Nationalism, ẹwẹ-obe avọ 107-108.
b The Way of the Gladiator, ẹwẹ-obe avọ 212.
c Wọhọ oriruo, rri uzoẹme na, “A Stand of Courage and Conscience Established Supreme Court Precedent 75 Years Ago.”