Eware nọ A Kere Fihotọ Evaọ Oke Anwae E Kẹ Imuẹro Oria nọ Ahwo Orua Izrẹl Jọ O Jọ

Ebaibol na ọ ta nọ evaọ okenọ ahwo Izrẹl a ro fi Ẹkwotọ Eyaa na kparobọ nọ a jẹ ghale iẹe kẹ erua na, a kẹ inuwou ikpe erọ orua Manasẹ ekẹ otọ evaọ ukiediwo-ọre Jọdan, onọ u wo ohẹriẹ no oria nọ ahwo orua na edekọ a jọ. (Joshua 17:1-6) Kọ a kiẹ ku eware jọ nọ i dhesẹ nọ ere o ginẹ jọ?

Evaọ ukpe 1910, a jọ Samaria tọ ku ewẹ igbulẹvẹ jọ nọ a kere eme fihọ. Ẹvẹrẹ Hibru a ro kere eme fihọ ewẹ igbulẹvẹ nana, a kere odẹ eware akpọriọ nọ a jẹ wọ kpohọ ighẹ ovie nọ o rrọ okpẹwho esuo orẹwho na. Eware wọhọ enwaene gbe idẹ. Ewẹ igbulẹvẹ nọ a duku i bu te udhusoi-gbivẹ (102), yọ anwọ ikpe-udhusoi avọ eree taure Jesu ọ tẹ te ziọ akpọ a ro kere eme nọ e rrọ eva rai, rekọ 63 ọvo e rrọ vevẹ nọ a sai se. Yọ nọ a ku ewẹ 63 nana kugbe, a ruẹ ideti gbe edẹ inuwou, jegbe edẹ ahwo nọ a vi eware na gbe ahwo a bi vi ai se.

Mai wuzou na, inuwou kpobi nọ a ruẹ evaọ ewẹ igbulẹvẹ na yọ inuwou orua Manasẹ. Obe nọ a re se NIV Archaeological Study Bible o ta nọ, “onana o kẹ imuẹro efa kpahe inuwou orua Manasẹ gbe ekwotọ nọ Ebaibol na ọ ta nọ a jẹ rria.”

Ewẹ igbulẹvẹ nọ a jọ Sameria ruẹ na i te je dhesẹ nọ eme nọ Emọs o kere evaọ Ebaibol na e rrọ gbagba. Emọs o kere kpahe ahwo oke yena nọ: “A bi ku enwaene vọ omodhe okokodo da.” (Emọs 6:1, 6) Ewẹ igbulẹvẹ na i dhesẹ nọ a jẹ hae ginẹ fa eware itieye na kpobọ ofẹ ẹkwotọ nọ inuwou ikpe orua Manasẹ na a jẹ rria.