Uzou 6
Jesu Kristi–Ọghẹnẹ O vi Rie Ze?
1, 2. (a) Didi eware imuẹro jọ e riẹ nnọ Jesu Kristi yọ ghinọ ohwo? (b) Didi enọ jọ a kpare kpahe Jesu?
ENWENỌ ohwo kpobi nẹnẹ na o yo kpahe Jesu Kristi no. Obọ nọ o wo kpahe ikuigbe ọfa o rro vi onọ ohwo akpọ o gbe kpobi. Uzẹme nnọ ukeledẹ nọ a bi ro ru iruo eva abọ buobu akpọ na a rehe riẹ nọ ukpe nọ a roro nọ a ro yẹe ze! Wọhọ epanọ The World Book Encyclopedia ọ tae: “Edẹ nọ e jọ taore ukpe oyena u te te a re kele ae nọ B.C., hayo re Kristi ọ tẹ ze. Edẹ nọ e rọ anwaọ ukpe oyena ze, a re kele ae nọ A.D., hayo anno Domini (eva ukpe Olori mai).”
2 Fikiere Jesu ọ jọ ohwo a tanọ a tanọ họ. Ọ ghinẹ ria wọhọ ohwo eva otọakpọ na. “Eva oke anwae makọ enọ i mukpahe Ileleikristi dede a vroavro kpahe [ẹghinẹ ria] Jesu hu,” ere Encyclopædia Britannica ọ tae. Fikiere, tobọ kọ ono họ Jesu? Kọ ghinọ Ọghẹnẹ o vi rie i ze? Fikieme a jẹ riẹe ga te ere?
Ọ RIA NO VẸRE
3. (a) Wọhọ eme nọ ẹnjẹle na ọ ta, Meri o re yẹ ọmọ ono? (b) Ẹvẹ o rọ lọhọ kẹ Meri nọ ọ riẹ ọzae he re o yẹ Jesu?
3 Hẹriẹ oma no ahwo akpọ ọfa kpobi, ọmọtẹ nọ ọ riẹ ọzae he o yẹ Jesu. Odẹ riẹ Meri. Ẹnjẹle jọ ọ tẹ ta kpahe ọmọ riẹ: “Ọnana ọ te jọ ruaro yọ a ti sei Ọmọ ọnọ o Kpehru Kpobi na.” (Luk 1:28-33; Matiu 1:20-25) Rekọ kẹvẹ aye nọ o ri lele ọzae wezẹ hẹ ọ sai ro yẹ ọmọ? Orọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ. Jihova o kpeze uzuazọ Ọmọ ẹzi ologbo riẹ no obọ odhiwu ze fihọ edhede Meri nọ ọ riẹ ọzae he. Oware ugbunu o jọ! Umuẹro nọ Ọnọ o ru aye ọsosuọ avọ ogaga ugbunu nọ o re ro yẹ emọ na, ọ sai ru aye nọ o je yẹ ọmọ ababọ ọsọmọ ohwo akpọ. Ebaibol ọ faotọ riẹ: “Nọ ẹgbakiete oke na ọ ze, Ọghẹnẹ o te vi Ọmọ riẹ, ọnọ aye o yẹ.”—Ahwo Galesha 4:4.
4. (a) Didi uzuazọ Jesu o wo tao re a te ti yẹe wọhọ ọmọ? (b) Eme Jesu ọ ta ro dhesẹ nọ ọ ria eva obọ odhiwu no vẹre?
4 Fikiere re a te ti yẹi eva otọakpọ wọhọ ohwo, Jesu ọ jọ obọ odhiwu vẹre no wọhọ ohwo ẹzi ologbo. O wo oma ẹzi nọ ohwo ọ rẹ ruẹ hẹ, epanọ Ọghẹnẹ o wo na. (Jọn 4:24) Jesu oma riẹ ọ t’ẹme ẹsibuobu kpahe ọkwa okpehru nọ o wo vẹre eva obọ odhiwu. Ẹsejọ ọ lẹ nọ: “Ọsẹ ru omẹ rro eva abotọ ra avọ orro nọ me wo vẹre eva abotọ ra taore akpọ na ọ tẹ te jọ.” (Jọn 17:5) Ọ tẹ jẹ ta kẹ enọ e jẹ gaviezọ kẹ e: “Otọ wha no ze; ehru me no ze.” “Kẹvẹ wha re ruẹ, re wha tẹ ruẹ Ọmọ ohwo nọ a te rehiẹe kpo obọ ehru oria nọ ọ jọ vẹre?” “Nọ Abraham ọ te jọ họ, yọ mẹ rọ.”—Jọn 8:23; 6:62; 8:58; 3:13; 6:51.
5. (a) Fikieme a je se Jesu “Ẹme,” na “Ọnwara” gbe “ọmọ-ọvo”? (b) Didi iruo jọ Jesu o lele Ọghẹnẹ ru?
5 Re ọ tẹ te ze otọakpọ na, a je se Jesu Ẹme Ọghẹnẹ. Odẹ-ọkwa onana u dhesẹ nọ ọ jọ obọ odhiwu ru iruo ohwo nọ ọ rẹ rehọ unu Ọghẹnẹ ta ẹme. A se rie re nọ “Ọnwara” Ọghẹnẹ gbe “ọmọ-ọvo” nọ Ọghẹnẹ o woi. (Jọn 1:14; 3:16; Ahwo Hibru 1:6) Onana u dhesẹ nọ a ma riẹ no taore a tẹ te ma emama edekọ na kpobi; gbe nnọ ọye ọvo họ ọnọ Ọghẹnẹ ọvo ọ mae. Ebaibol ọ faotọ nọ Ọmọ “ọnwara” ọnana o lele Jihova ma eware nọ i kiọkọ kpobi. (Ahwo Kọlọsi 1:15, 16) Fikiere nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ, “Jọ ma ru ohwo eva uwoho mai,” Ọmọ ọnana ọ jẹ ta kẹ. Ẹhẹ, ọvo ọnana ọ ze otọakpọ na nọ aye oyẹ na, o wo obọ kugbe emama eware kpobi! Ọ ria eva obọ odhiwu kugbe Ọsẹ riẹ eva ikpe nọ ohwo ọvuọvo ọ riẹ hẹ!—Emuhọ 1:26; Itẹ 8:22, 30; Jọn 1:3.
UZUAZỌ RIẸ EVA OTỌAKPỌ
6. (a) Eme họ eware jọ nọ e via oke nọ a ri yẹ Jesu hu gbe okenọ a yẹ i no? (b) Diẹse a je yẹ Jesu, kọ diẹse ọ jẹ whẹro?
6 A yeya orọo Meri kẹ Josẹf. Rekọ nọ ọ jẹ riẹ nọ Meri o dihọ o te roro nọ Meri o lele ọzae ọfa jọ wezẹ, fikiere ọ gbẹ gwọlọ rehiẹe he. Dede, nọ Jihova ọ ta kẹe nọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo Riẹ a ro dieva ọmọ na họ, Josẹf ọ tẹ rehọ i Meri wọhọ aye riẹ. (Matiu 1:18-20, 24, 25) Uwhremuna, nọ a kpohọ ẹwho Bẹthlehẹm, a te yẹ Jesu. (Luk 2:1-7; Maeka 5:2) Nọ Jesu ọ gbẹ jọ ọmọfofa, Herọd Ovie na ọ tẹ gwọlọ kpe i. Rekọ Jihova ọ tẹ vẹvẹ Josẹf unu nọ ọ rọ rehọ ekru riẹ dhẹ kpohọ obọ Ijipti. Nọ Herọd Ovie na o je whu no, Josẹf avọ Meri a tẹ rehọ Jesu zihe ze ẹwho Nazarẹt obọ Galili. Etenẹ ọ jẹ whẹro.—Matiu 2:13-15, 19-23.
7. (a) Eme ọ via okenọ Jesu ọ jọ ikpe 12? (b) Didi iruo Jesu o wuhrẹ oke nọ ọ jẹ kpako ze?
7 Nọ Jesu ọ kpako te ikpe 12 o te lele imoni riẹ kpohọ obọ Jerusalẹm nya i ru eha jọ nọ a re se Pasova. Okenọ ọ jọ obei ọ tẹ ria edẹ esa eva tẹmpol jẹ gaviezọ kẹ iwuhrẹ na, yọ ọ nọ ae enọ. Ahwo nọ a gaviezọ kẹe kpobi, u te gbe ae unu kpahe epanọ ọ riẹ te. (Luk 2:41-52) Nọ Jesu ọ whẹro no eva obọ Nazarẹt, o te wuhrẹ iruo ọwena. Umuẹro nọ Josẹf, ọsẹ nọ ọ yọre riẹ, o wuhri riẹ iruo enana, keme ọye ọwena ọ jọ.—Mak 6:3; Matiu 13:55.
8. Eme ọ via eva oke nọ Jesu ọ kpako te ikpe 30 no?
8 Nọ ọ kpako te ikpe 30 no, enwene ologbo ọ tẹ via eva uzuazọ Jesu. Ọ nya bru Jọn Ọhame na re a họe ame, re a fiei kpobi họ otọame Ethẹ Jọdan. Ebaibol ọ nẹ iyẹrẹ nnọ: “Nọ a jẹ họe ame no Ọ tẹ nwane va no ame ze; koyehọ, Rri! ihru i rovie, ọ tẹ ruẹ ẹzi Ọghẹnẹ nọ ọ be tha wọhọ erueruẹ, o te kiemu uzou riẹ. Rri! Koyehọ urru jọ u no ehru ze nnọ: ‘Ọnana họ Ọmọ oyoyou mẹ, ọnọ ọ were omẹ hrọ.’” (Matiu 3:16, 17) Avro ọvuọvo ọ sae jọ udu ọ Jọn he, nnọ Ọghẹnẹ o vi Jesu ze.
9. (a) Eva uzẹme, oke ovẹ Jesu o ro zihe ruọ Kristi, kọ fikieme o jẹ rọ oke oye? (b) Eva ẹkwoma ameọhọ riẹ na, eme Jesu ọ jẹ rehọ oma riẹ kẹ re o ru?
9 Ẹkwoma ẹzi ọfuafo Riẹ nọ o ku ku Jesu na, Jihova o je wholiei rehiẹ mu wọhọ ovie ọ uvie Riẹ nọ o be tha. Nọ a rehọ ẹzi wholiei ere no na, Jesu o te zihe ruọ “Emesaya,” hayo “Kristi,” eme Hibru avọ Griki nọ otọ rai o rọ “Ọnawholo.” Fikiere, eva uzẹme, o te ti zihe ruọ Jesu Kristi, hayo Jesu nọ Awholo. Fikiere Pita ukọ na ọ tẹ ta ẹme kpahe “Jesu nọ o no Nazarẹt ze, epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ ẹzi ọfuafo gbe ogaga wholiei.” (Iruẹru 10:38) Ere re, eva ẹkwoma ameọhọ riẹ na, Jesu ọ jẹ rehọ oma riẹ kẹ Ọghẹnẹ re o ru iruo nọ Ọghẹnẹ o vi rie ze otọakpọ ti ru. Eme họ iruo ilogbo eyena?
OWARE NỌ O SORIẸ NỌ Ọ JẸ ZE OTỌAKPỌ
10. Didi izẹme jọ Jesu ọ ze otọakpọ ti whowho?
10 Nọ ọ jẹ faotọ oware nọ o soriẹ nọ ọ jẹ ze otọakpọ, Jesu ọ tẹ ta kẹ Pọntiọs Paeleti osu nọ Romu o ro mu: “Fiki onana a je yẹ omẹ, yọ fiki [ẹjiroro] ọnana mẹ rọ ze akpọ na, re me se osẹri kẹ uzẹme na.” (Jọn 18:37) Rekọ, didi izẹme jọ a vi Jesu ze otọakpọ na re o ru vẹ? Orọsosuọ, izẹme kpahe Ọsẹ ob’odhiwu riẹ. O wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ nọ odẹ Ọsẹ riẹ o “jọ ọrẹri,” hayo o jọ fuafo. (Matiu 6:9, King James Version) Ọ tẹ jẹ lẹ nọ: “Me dhesẹ odẹ ra kẹ ahwo nọ whọ rọ k’omẹ.” (Jọn 17:6) Ere re, ọ ta nọ: “Mẹ rẹ vuẹovuẹ usiuwoma uvie Ọghẹnẹ, keme fiki onana a je vi omẹ ze.”—Luk 4:43.
11. (a) Fikieme Jesu o je rri iruo riẹ rro te ere? (b) Eme Jesu o si obọ no eruo vievie he? Fikiere, k’eme u fo nọ ma ru?
11 Ẹvẹ iruo ewhowho odẹ gbe uvie Ọsẹ riẹ onana e rro te eva aro Jesu? Ọ ta kẹ ilele riẹ: “Emu mẹ họ oreva ọnọ o vi omẹ ze, je gbe re me ru iruo riẹ re.” (Jọn 4:34) Fikieme Jesu o je rri iruo Ọghẹnẹ nọ e rro te emu? Keme ẹkwoma Uvie na Ọghẹnẹ o ti ro ru ẹjiroro ogbunu riẹ gba kẹ ahwo akpọ. Uvie na họ oware nọ o te raha emuemu kpobi u ve je ti si ẹpoviẹ nọ a fi họ odẹ na no. (Daniẹl 2:44; Eviavia 21:3, 4) Fikiere Jesu o si obọ no eruvia odẹ gbe uvie Ọghẹnẹ hẹ. (Matiu 4:17; Luk 8:1; Jọn 17:26; Ahwo Hibru 2:12) Ẹsikpobi ọ jẹ ta uzẹme, te owere ahwo te owere ahwo ho. Ọ tẹ rehọ ere fi oriruo họ otọ nọ ma re lele ma tẹ gwọlọ ru Ọghẹnẹ eva were.—1 Pita 2:21.
12. Fiki oware ulogbo ofa ovẹ jọ Jesu ọ rọ ze otọakpọ na?
12 Dede, re o ruei lọhọ k’omai re ma wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ eva otọ esuo uvie Ọghẹnẹ, Jesu o te ku azẹ-uzuazọ riẹ eva uwhu. Wọhọ epanọ ikọ Jesu ivẹ e ta: “A rehọ azẹ riẹ ru omai fo no.” Azẹ Jesu Ọmọ [Ọghẹnẹ] ọ wozẹ omai fo no izieraha kpobi.” (Ahwo Rom 5:9; 1 Jọn 1:7) Fikiere oware ulogbo jọ nọ o soriẹ nọ Jesu ọ jẹ ze otọakpọ họ re o whu k’omai. Ọ ta nọ: “Ọmọ ohwo ọ ze re a gba odibo kẹe he, rekọ re ọ gba odibo ọ vẹ jẹ rọ ẹwẹ riẹ [hayo, uzuazọ] ta ibuobu.” (Matiu 20:28) Rekọ otọ riẹ orọ nnọ Kristi ọ rehọ uzuazọ riẹ kẹ “ọtanigbo”? Fikieme e ku fihotọ azẹ-uzuazọ riẹ eva uwhu u je fo re ma te wo esiwo?
Ọ REHỌ UZUAZỌ RIẸ KẸ ỌTANIGBO
13. (a) Eme họ ọtanigbo? (b) Eme họ osa ọtanigbo nọ Jesu ọ hwa re o ro si omai no uzioraha gbe uwhu?
13 Ẹme nọ a re se “ọtanigbo” na a rẹ rehiẹe t’ẹme oke nọ a mu ohwo. Ohwo imuẹmu o te mu ohwo no, ẹsejọ ọ rẹ ta nọ ọye o re zihe ohwo na tha oke nọ a tẹ hwa unuigho jọ kẹe no wọhọ ọtanigbo. Koyehọ ọtanigbo yọ oware nọ a rẹ rehọ ta ohwo nọ a mu fihọ igbo. Oware nọ a rẹ hwa re ọ se uzuazọ riẹ ba ekufiẹ. Uzuazọ ohwo ọgbagba Jesu ọ rọ kẹ re u si ahwo akpọ no igbo uzioraha gbe uwhu. (1 Pita 1:18, 19; Ahwo Ẹfẹsọs 1:7) Fikieme a jẹ gwọlọ obusino utioye?
14. Fikieme ọtanigbo nọ Jesu ọ kẹ na o ro fo?
14 Onana o jọ fiki nọ Adamu, ọsẹ ologbo mai kpobi, ọ wọso Ọghẹnẹ. Uruemu ọ seuziba ekoko riẹ na u te rue’i fihọ ọrahuzi, keme Ebaibol ọ faotọ riẹ nọ “uzioraha yọ seuziba ekoko.” (1 Jọn 3:4; 5:17) Fiki onana o gbe fo kẹ okẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ Ọghẹnẹ hẹ. (Ahwo Rom 6:23) Fikiere Adamu o te ku uzuazọ ohwo ọgbagba eva otọakpọ kufiẹ k’oma riẹ. Ere re, o ku omamọ obaro ogbunu onana kufiẹ kẹ emọ kpobi nọ o re yẹ. ‘Rekọ,’ whọ sae ta, ‘fikieme emọ riẹ kpobi i je whuẹ, nọ orọ nọ Adamu ọvo ọ rahuzi na?’
15. Nọ o rọnọ Adamu ọ raha uzi na, fikieme emọ riẹ e jẹ be ruẹuye je whuẹ?
15 Oware nọ o soriẹ ze họ Adamu, okenọ o zihe ruọ ọrahuzi no, o te kpeze uzioraha gbe uwhu se emọ riẹ te ahwo kpobi nọ a be ria nẹnẹ na. (Job 14:4; Ahwo Rom 5:12) “Ahwo kpobi a raha uzi a te kie thọ eva orro Ọghẹnẹ,” ere Ebaibol ọ ta. (Ahwo Rom 3:23; 1 Ivie 8:46) Makọ Davidi ohwo Ọghẹnẹ na ọ ta nọ: “Eva eyoma a jẹ yọrọ omẹ, jegbe eva uzioraha oni mẹ o je dieva mẹ họ.” (Olezi 51:5) Fikiere, ahwo a bi he whuẹ fiki uzioraha nọ a reuku riẹ no obọ Adamu ze. Kọ, ẹvẹ o rọ lọhọ re idhe uzuazọ Jesu e sae si ahwo kpobi no igbo uzioraha gbe uwhu?
16. (a) Evaọ ọtanigbo nọ o ru na, edhere ọvẹ Ọghẹnẹ o ro dhesẹ uzi riẹ kpahe ‘uzuazọ rọ hwosa uzuazọ’? (b) Fikieme ojẹ rọnọ Jesu ọvo họ ohwo akpọ nọ ọ sae hwosa ọtanigbo na?
16 Ehri-uzi evaọ ijaje nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ orẹwho Izrẹl u kpomahọ ẹme na. O ta nọ ‘uzuazọ a rọ hwosa uzuazọ.’ (Ọnyano 21:23; Iziewariẹ 19:21) Ẹkwoma aghọẹmeeyo riẹ ohwo ọgbagba na, Adamu, o te ku uzuazọ ogbagba eva aparadase otọakpọ kufiẹ kẹ oma riẹ gbe emọ riẹ kpobi. Jesu Kristi ọ tẹ rehọ uzuazọ ogbagba rọ dẹ onọ Adamu o kufiẹ na zihe ze. Ẹhẹ, Jesu “ọ rehọ oma riẹ kẹ ọtanigbo ẹrẹrẹe kẹ ahwo kpobi.” (1 Timoti 2:5, 6) Fiki nọ ọ jọ ohwo ọgbagba, wọhọ epanọ Adamu ọ jọ vẹre, a te se Jesu nọ “Adamu urere.” (1 Ahwo Kọrint 15:45) U te no Jesu no ohwo akpọ ọvuọvo nọ ọ hẹ sai ru ọtanigbo na ọ rọ họ. Oware nọ o soriẹ ze họ Jesu họ ohwo ọvuọvo nọ ọ ria nọ okiẹrẹe kugbe Adamu wọhọ ọmọ ọgbagba Ọghẹnẹ eva otọakpọ.—Olezi 49:7; Luk 1:32; 3:38.
17. Oke ovẹ a rọ hwosa ọtanigbo na kẹ Ọghẹnẹ?
17 Jesu o whu okenọ ọ kpako te ikpe 331/2. Rekọ evaọ ẹdẹ avesa nọ o ro whu no, a tẹ kpariẹe ze uzuazọ. Edẹ udhuvẹ efa e jẹ vrẹ no, o te zihe kpohọ obọ odhiwu. (Iruẹru 1:3, 9-11) Evaọ obei, nọ ọ wariẹ rọ ọmọ ẹzi Ọghẹnẹ no, ọ tẹ rehọ oma via “eva aro Ọghẹnẹ k’omai,” be wha aghare idhe ọtanigbo riẹ. (Ahwo Hibru 9:12, 24) Evaọ oke oyena a rọ hwosa ọtanigbo na kẹ Ọghẹnẹ eva obọ odhiwu. Esiwo ọ tẹ te jọ rọ kẹ ahwo akpọ. Rekọ, kọ oke ovẹ a rẹ te ruẹ irere riẹ?
18. (a) Ẹvẹ ma sai ro wo erere no ọtanigbo na tha makọ eva enẹna? (b) Eme ọtanigbo na o ru lọhọ eva obaro?
18 Makọ eva enẹna, idhe ọtanigbo Jesu na e sae k’omai erere. Edhere ọvẹ? Ma te wo ẹrọwọ kpahiẹe ma sae reawere edikihẹ ọfuafo eva aro Ọghẹnẹ ma vẹ ze otọ ẹruọsa oyoyou owowolẹ riẹ. (Eviavia 7:9, 10, 13-15) Ẹsejọ ibuobu mai e raha izi yoyoma gaga tao re ma te ti wuhrẹ riẹ kpahe Ọghẹnẹ. Makọ eva enẹna dede, eware e rẹ thọ omai obọ ẹsejọ gaga. Rekọ uvẹ o rọ k’omai nọ ma rọ yare erọvrẹ mi Ọghẹnẹ ẹkwoma ọtanigbo na, avọ evaifihọ nnọ o ti yo k’omai. (1 Jọn 2:1, 2; 1 Ahwo Kọrint 6:9-11) Ere re, eva edẹ nọ e be tha, ọtanigbo na o ti rovie edhere k’omai nọ ma re ro wo okẹ Ọghẹnẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ eva eyero ọkpokpọ okiẹrẹe riẹ. (2 Pita 3:13) Eva oke oyena enọ idhesẹ ẹrọwọ kpahe ọtanigbo na kpobi a re ti siai riẹriẹriẹ ro no igbo uzioraha gbe uwhu. A sai rri kpohọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ eva ẹgbagba!
19. (a) Ẹvẹ ọruẹrẹfihotọ ọtanigbo na ọ rọ owhẹ oma? (b) Ẹvẹ Pọl ukọ na ọ ta nọ ma re ro dhesẹ uyere mai via kpahe ọtanigbo na?
19 Ẹvẹ o rọ owhẹ oma nọ who wuhrẹ riẹ kpahe ọtanigbo na? Kọ o gbẹ sasa owhẹ udu kpahe Jihova Ọghẹnẹ nọ whọ riẹ nọ ọ be rehọ ẹro te owhẹ ga te epanọ o ro siobọno Ọmọ ọghaghae riẹ fiki ra? (Jọn 3:16; 1 Jọn 4:9, 10) Rekọ, who je roro re kpahe uyoyou Kristi. Ọ rehọ unevaze nyaze obọ otọakpọ obonẹ ti whu k’omai. Kọ u gbe fo re ma kẹ uyere? Pọl ukọ na o dhesẹ epanọ ma rẹ kẹ uyere eva oke nọ ọ ta nọ: “O te whu kẹ ahwo kpobi re enọ egberọ uzuazọ egbẹ jọ kẹ oma obọ rai ofaha, rekọ a rẹ jọ kẹ ọnọ o whu fiki rai ọ tẹ jẹ kparoma.” (2 Ahwo Kọrint 5:14, 15) Kọ whọ sai dhesẹ uyere ra kẹ Ọghẹnẹ avọ Ọmọ odhiwu riẹ Jesu Kristi nẹ’kwoma uzuazọ ra nọ whọ rẹ rọ gọ ae?
OWARE NỌ OSORIẸ ZE NỌ JESU OJE RU EWARE IGBUNU
20. Eme ma wuhrẹ kpahe Jesu ro no esiwo nọ o siwi ọmoti na?
20 A riẹ Jesu ziezi kpahe eware igbunu nọ o ru. O wo ọdawẹ kokodo kẹ ahwo nọ a jọ uye, yọ o ja riẹ oja re ọ rehọ egaga nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na ro fiobọhọ kẹ ae. Wọhọ oriruo, ohwo jọ nọ o wo ekpehre ẹyao nọ a re se oti na ọ nya bru ei ẹdẹjọ ọ tẹ ta nọ: “O tẹ ruowhẹ, whọ rẹ sai ru omẹ fua.” Jesu “ohrọ riẹ o tẹ riẹ e, ọ tẹ riẹ obọ riẹ ro tei, ta kẹe nọ: ‘O ruomẹ. A ru owhẹ fo.’” A te siwi ọnọ ọ jẹ mọ na!—Mak 1:40-42.
21. Ẹvẹ Jesu o ro fiobọhọ kẹ ogbotu na?
21 Who roro kpahe oware ofa nọ o via eva Ebaibol, re who rri ọdawẹ owowolẹ nọ Jesu o dhesẹ kẹ ahwo na: “Otu obuobu ọ tẹ nya bru ei, avọ enọ eko enọ i wo eka, ituaro, idienu, gbe efa buobu, o te siwi ai; ere re, nọ otu obuobu na a ruẹ idienu nọ e ta ẹme, enọ i wo eka e gae, enọ eko e nyae, gbe ituaro nọ e ruẹ ude, a te jiri Ọghẹnẹ Izrẹl.”—Matiu 15:30, 31.
22. Eme o dhesẹ nọ Jesu o ghine wo ọdawẹ kpahe ahwo nọ o fiobọhọ kẹ?
22 Nnọ Jesu o ghine wo ọdawẹ kpahe enana nọ uye o jẹ bẹ na jẹ gwọlọ fiobọhọ kae u re vevẹ ro no ẹme nọ ọ ta kẹ ilele riẹ. Ọ ta nọ: “Ohrọ otu obuobu na o be re omẹ, keme anwọ edẹ esa mẹ avọ ai a gbẹ rọ na, yọ a wo oware ovuovo nọ a rẹ ria ha, mẹ gwọlọ nọ me re viai kpo eveva ha. Otiẹsejọ aro o re ti bi ai eva edhere.” Fikiere Jesu ọ tẹ rehọ ikulu ihrẹ evo gbe imiyei jọ kakao rehọ edhere igbunu ko “idu ene, yọ eyae avọ emaha na riẹe he.”—Matiu 15:32-38.
23. Eme o mu Jesu rọ kpare ọmọ owhowhu aye-uku jọ?
23 Eva oke ofa Jesu o te zere ahwo nọ a bi lele ori no eva okpẹwho Nein tha. Ebaibol o dhesi rie, nọ: “Koyehọ, a be wha ọ jọ nọ o whu vrẹ ọye ọvo họ ọmọzae oni riẹ. Ọ tẹ jẹ rọ aye-uku. . . . Nọ Olori na ọ rue riẹ, ohrọ riẹ o tẹ riẹ e.” O werri kẹe gaga. Fikiere, Jesu ọ tẹ ta kẹ ori na nọ: “Ẹghele, mẹ ta k’owhẹ nọ, Kparoma!” Oware u gbunu thesiwa! “Ọnọ o whu na ọ tẹ keria, o te mu ẹme họ ẹta, ọ tẹ rehiẹe kẹ oni riẹ.” Who roro epanọ o rẹ jọ oniọmọ ọyena oma! Ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ, oma? Usi oware ugbunu onana o tẹ vaha ruọ eria kpobi. Gheghe a rọ riẹ Jesu te ere na ha.—Luk 7:11-17.
24. Eme eware igbunu Jesu na i dhesẹ kpahe obaro?
24 Dede eware igbunu nọ Jesu o ru na i wo erere omoke kpẹkpẹ ọvo. Ahwo nọ o siwi a wariẹ wo edada ugboma oke ofa. Yọ enọ ọ kpare no uwhu ze a wariẹ whu. Rekọ eware igbunu nọ Jesu o ru na i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o vi rie ze, nnọ ghinọ yọ Ọmọ Ọghẹnẹ. I te je dhesẹ re nọ, eva ogaga Ọghẹnẹ, a sai siwi idhọvẹ ohwo akpọ kpobi. Ẹhẹ, e rehọ edhere ọsese dhesẹ oware nọ o te via eva otọakpọ na, eva otọ uvie Ọghẹnẹ. Eva oke oyena, enọ ohọo u re kpe e te re eva vọ, enọ e be mọ a ti siwai, makọ enọ iwhu no dede a rẹ te kpare ae! Oke ovuọvo o gbẹ te jọ nọ ẹyao, uwhu hayo ebẹbẹ ọfa jọ o rẹ gbẹ wha uweli tha ha. Kọ didi oghale oyena o te jọ!—Eviavia 21:3, 4; Matiu 11:4, 5.
OSU UVIE ỌGHẸNẸ
25. Abọ esa evẹ a rẹ sae ghale uzuazọ Jesu kpohọ?
25 Abọ esa e rọ uzuazọ Ọmọ Ọghẹnẹ. Orọ ọsosuọ, ikpe nọ a riẹ unu rai hi nọ ọ ria kugbe Ọsẹ riẹ eva obọ odhiwu taore o te ti zihe ruọ ohwo akpọ. Ofariẹ, ikpe 33-1/2 nọ ọ ria eva obọ otọakpọ okenọ a yẹ i no. Gbe enẹna ọ wariẹ rọ uzuazọ eva obọ odhiwu wọhọ ohwo ẹzi. Didi ọkwa o wo eva obọ odhiwu anwọ ẹkparomatha riẹ na?
26. Ẹkwoma ẹrọwọ riẹ eva otọakpọ na, eme Jesu o dhesẹ oma riẹ fo kẹ?
26 U re vevẹ nnọ Jesu ọ rẹ te jọ ovie. Ẹnjẹle na o tube whowho onana kẹ Meri: “O re ti su wọhọ ovie . . . bẹdẹ bẹdẹ, yọ uvie riẹ u re ti wo oba ha.” (Luk 1:33) Eva oke odibo-ọgba riẹ obọ otọakpọ, kẹse kẹse ọ jẹ ta ẹme kpahe uvie Ọghẹnẹ. O wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ: “Jọ uvie ra o ze. Jọ a jọ otọakpọ na ru oreva ra, epanọ a rọ obọ odhiwu ruẹ.” Ọ tẹ jẹ ta kẹ ae re a “hẹ kake gwọlọ uvie na.” (Matiu 6:10, 33) Ẹkwoma ẹrọwọ riẹ eva otọakpọ na, Jesu o te dhesẹ oma riẹ nọ ọye o fo re ọ jọ ovie eva uvie Ọghẹnẹ. Kọ o muhọ esuo wọhọ ovie eva oke nọ o nwani zihe kpo obọ odhiwu?
27. (a) Eme Jesu o ru nọ o zihe kpo obọ odhiwu no? (b) Eme họ oware ọsosuọ nọ Jesu o ru wọhọ ovie uvie Ọghẹnẹ?
27 Ijo, o ru ere he. Pọl ukọ ọ rehọ ẹme no Olezi 110:1 ze fotọ riẹ nọ: “Ohwo na [Jesu] o dhidhe evo ẹsiẹvo fiki izieraha ebẹdẹ kpobi no, ọ tẹ keria obọze Ọghẹnẹ, be hẹrẹ bẹdẹ nọ a re ti ru ewegrẹ riẹ họ uthihi awọ riẹ.” (Ahwo Hibru 10:12, 13) Jesu ọ jẹ hẹrẹ ujaje Jihova: “Jọ eva evie ewegrẹ ra tahọ ae obọ.” (Olezi 110:2) Nọ oke oyena u te, o te mu obọ idhiwu na họ eru fuọ, si Setan avọ enjẹle riẹ no. Oware nọ u no ẹmo obọ odhiwu ọyena ze a ta riẹ enẹ: “Enẹna usiwo gbe ogaga gbe uvie Ọghẹnẹ mai gbe udu ogaga Kristi riẹ e ze i no re, keme oguiguẹgu imoni mai na o geli riei kie no, ọ nọ o je he gu ai kẹ Ọghẹnẹ mai t’uvo t’aso!” (Eviavia 12:10) Wọhọ epanọ ma ruẹ eva uzou obe onana jọ nọ o vrẹ no, eware izẹme i dhesẹ nọ ẹmo obọ odhiwu ọnana ọ via vrẹ no, gbe re nọ Jesu Kristi o bi su enẹna eva udevie ewegrẹ riẹ.
28. (a) Eme Kristi o ti ru kẹle? (b) Eme ma re ruẹ re ma wo ethathọ riẹ?
28 Kẹle na Kristi avọ enjẹle obọ odhiwu riẹ a re ti ru oware no a re ti ro si isuẹsu ahwo akpọ ro no otọakpọ ọnana no. (Daniẹl 2:44; Eviavia 17:14) Ebaibol ọ ta nọ o wo “ọgbọdọ ọdada othethei, nọ o ti ro kpe erẹwho na, ọ vẹ te rehọ ọkpọ uteru su ai.” (Eviavia 19:11-16) Re ma dhesẹ oma mai fo kẹ ethathọ eva ọraha nọ ọ be tha na, kọ ma re dhesẹ ẹrọwọ mai fihọ Jesu Kristi. (Jọn 3:36) Ma rẹ jọ ilele riẹ ma vẹ rehọ oma mai kpotọ kẹe wọhọ Ovie obọ odhiwu mai. Who ti ru ere i?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 58]
Jesu ọ nyase iruo ọwena riẹ ba re ọhọ-ame je ziheruọ ọnọ Jihova o wholo
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 63]
Jesu ọ jọ ẹrẹrẹe kugbe ohwo ọgbagba na Adamu
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 64]
Ohrọ o re Jesu ro fiobọhọ kẹ enọ e jẹ mọ gbe ohọo u je kpe
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 67]
Ẹkwoma iwhowhu nọ ọ kpare, Jesu o te dhesẹ oware nọ o ti ru rro vi erei oke nọ uvie Ọghẹnẹ u ti suẹ