Uzou Avọ 35

Ovuẹ nọ O Mae Viodẹ nọ A Kẹ

ORIA na yọ onọ a rẹ mae kareghẹhọ evaọ ikuigbe Ebaibol: Jesu ọ keria abotọ ugbehru, be kẹ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ nọ o viodẹ na. Oria na o kẹle Abade Galili, ẹsejọhọ kẹle Kapaniọm dede. Nọ ọ lẹ okioke no, Jesu ọ tẹ nwane salọ ilele 12 riẹ re a jọ ikọ. Kẹsena, kugbe ai kpobi, ọ tẹ nyaze oria ọpraprara ọnana eva ugbehru na.

Whọ rẹ sai roro nọ oma o hae lọhọ Jesu no gbe nọ ọ hae gwọlọ umutho owezẹ jọ. Rekọ ogbotu obuobu a nyaze no, ejọ no ugbobọ Judia gbe Jerusalẹm ze, emaele 60 rite 70 ziọ etenẹ. Efa a no abotọ abade ọ Taya gbe Saidọn ze enọ e rọ ofẹ obọ ẹkpẹlobọ-ọre. A nyaze te gaviezọ kẹ Jesu re o je siwi eyao rai. Ahwo jọ a tubẹ riẹ nọ idhivẹri i bi kpokpo, enjẹle imuomu Setan.

Nọ Jesu ọ nyaze, ahwo nọ e be mọ a te si kẹle re a r’obọ tei, o te siwi ai kpobi. Uwhremu na, ẹsejọhọ Jesu ọ gadiẹ oria ukpehru evaọ ugbehru na. Etẹe ọ keria o te mu ogbotu nọ e kẹle riẹ nọ e keria oria ọpraprara na họ ewuhrẹ. Dai roro iei! Enẹna makọ omọvo dede evaọ ogbotu na kpobi nọ ọ be mọ ọ rọ họ!

Oma o be kpakpa ahwo na re a yo ẹme owuhrẹ nọ ọ sai ru eware igbunu enana. Rekọ Jesu ọ kẹ ovuẹ riẹ maero rọ kẹ erere ilele riẹ, enọ e keria mae kẹle iẹe. Rekọ re ma sai wo erere re, te Matiu te Luk a te keriei fihọ otọ.

Ekere Matiu ọrọ ovuẹ na o rehọ akuane theri vi orọ Luk. Ofariẹ, abọ ikere Matiu jọ, Luk o kere i rai wọhọ eme nọ Jesu ọ ta evaọ odibọgba riẹ oke ọfa, wọhọ epanọ ma re muẹrohọ nọ ma tẹ rehọ Matiu 6:9-13 rọ wawo Luk 11:1-4, gbe Matiu 6:25-34 kugbe Luk 12:22-31. Ghele na, onana u re gb’omai unu hu. O sae jọ nọ Jesu o wuhrẹ oware ovo na bu vi ẹsiẹvo, yọ Luk ọ tẹ salọ nọ o re kere ai fihọ edhere sa-sa.

Oware nọ o lẹliẹ ovuẹ Jesu wo erere gaga na orọnikọ eme abọ-ẹzi nọ ọ ta ọvo ho rekọ edhere ọlọlọhọ gbe ovevẹ nọ ọ rọ kẹ ovuẹ izẹme enana. Ọ jẹ ta eme na vevẹ jẹ fodẹ eware nọ ahwo na a riẹ kpahe, fikiere eme riẹ i te je vẹro rọ kẹ ahwo kpobi enọ e be gwọlọ uzuazọ uwoma evaọ edhere Ọghẹnẹ.

Amono A Ghine Wo Evawere?

Ohwo kpobi ọ gwọlọ wereva. Je vuhu onana mu, Jesu o te muọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ họ ẹkwoma edhesẹ ahwo nọ i ghine wo evawere. Epanọ ma rẹ sai roro, onana o tẹ nwane duobọ te iroro ogbotu obuobu riẹ. Ghele o rẹ sae jọ ẹro ahwo buobu wọhọ nọ eme emuhọ riẹ e wọso ohwohwo.

Nọ ọ kpọ eme riẹ bru ilele riẹ, Jesu o te muhọ nọ: “Eva e were owhai iyogbere, keme wha wo uvie Ọghẹnẹ. Eva e were owhai enọ ohọo u bi kpe enẹna, keme eva e rẹ te vọ owhai. Eva e were owhai enọ e be viẹ enẹna, keme wha te hwẹ. Eva e were owhai oke kpobi nọ ahwo a te mukpahe owhai . . . Wha ghọghọ evaọ ẹdẹ ọyena re wha je duola oghọghọ, keme, rri! osaohwa rai o rọ ruaro evaọ obọ odhiwu.”—NW.

Enẹ ekere Luk ọ ta kpahe emuhọ ovuẹ Jesu. Rekọ wọhọ epanọ ekere Matiu o ta, Jesu ọ tẹ jẹ ta nọ erọ omarokpotọ, erọ ohrọ, erọ udu ofuafo, gbe erọ udhedhẹ a rẹ wereva re. Jesu o muẹrohọ nọ enana e rẹ wereva keme a te rọ otọakpọ na riuku, a ti dhesẹ ohrọ kẹ ai, a te ruẹ Ọghẹnẹ, yọ a re ti se ai emọ Ọghẹnẹ.

Otofa evawere nọ Jesu ọ fodẹ na họ orọnikọ re ohwo ọ jọ whẹtiẹwhẹtiẹ hayo va ruọ ehwẹ ọvo ho, nọ e rẹ via okenọ ohwo ọ tẹ be zaharo na. Uvi evawere u re diwi viere, nọ u re no iroro edẹro ze, evevọwẹ gbe orugba evaọ uzuazọ.

Fikiere Jesu o te dhesẹ nọ ahwo nọ i ghine wo evawere a re vuhu ẹgwọlọ abọ-ẹzi rai mu, a rẹ jọ enọ eyero uzioraha rai o be da, gbe enọ e nyaze te riẹ jẹ be gọ Ọghẹnẹ. Kẹsena, o tẹ make rọnọ a mukpahe ai hayo bi kpokpo ai fikinọ a bi ru oreva Ọghẹnẹ, a rẹ wereva keme a riẹ nọ a bi ru Ọghẹnẹ eva were gbe nọ a ti wo osaohwa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

Ghele na, ibuobu ahwo nọ e gaviezọ kẹ Jesu, wọhọ ahwo jọ nẹnẹ re, a roro nnọ efe gbe ariakpọkuoma họ oware nọ o rẹ lẹliẹ ohwo wo evawere. Ere Jesu o roro ho. Nọ o dhesẹ ohẹriẹ nọ u re gbe ibuobu nọ e be gaviezọ kẹe unu, ọ tẹ ta nọ:

“Uye u te owhai edafe na, keme wha wo omosasọ rai no. Uye u te owhai enọ e be re evavọ enẹna, keme ohọo u re ti kpe owhai. Uye u te owhai enọ e be hwẹ enẹna, keme wha re ti weri jẹ viẹ. Uye u te owhai, nọ ahwo kpobi a tẹ ta eme ezi rai, keme ere esẹ rai i ru eruẹaro erue na.”—NW.

Eme họ otofa eme Jesu na? Fikieme ewo efe, ilale isiuru avọ ehwẹ, gbe re a reawere ujiro ahwo o jẹ wha uye ze? Fikinọ okenọ ohwo o te wo je bi rri eware enana ghaghae, egagọ Ọghẹnẹ, onọ oy’ọvo o rẹ wha uvi evawere ze na, u ve no uzuazọ riẹ no. Eva okiovo na, orọnikọ Jesu ọ be ta nọ re ohwo ọ jọ oyogbere, re ohọo u kpe ohwo, re ohwo ọ jọ uweri oye o rẹ wha evawere se ohwo ho. Rekọ ẹsibuobu ahwo itieye na nọ akpọ o yoma kẹ na a rẹ sae kuyo kẹ iwuhrẹ Jesu, fikiere a vẹ te rehọ uvi evawere ghale ai.

Ofariẹ, nọ ọ jẹ ta kẹ ilele riẹ, Jesu ọ tẹ ta nọ: ‘Whai họ uwhei rọkẹ akpọ na.’ Orọnikọ ọ be ta nọ uzedhe uwhei a ghinẹ rọ họ. Ukpoye, a rẹ rọ uwhei rawo oware. Ukpulu ulogbo riẹ jọ o jọ kẹle aruẹri etẹmpol Jihova, yọ izerẹ nọ i je ruiruo evaọ etẹe a rẹ jọ etẹe fi uwhei họ akpẹwẹ na.

Ilele Jesu họ ‘uwhei rọkẹ akpọ na’ keme a wo okpomahọ nọ o re siwi ahwo. Uzẹme, ovuẹ rai u re ti siwi izuazọ ahwo nọ a kuyo kẹ ai kpobi! O te rehọ ekwakwa ebẹdẹ kẹ ahwo itieye na, ekwakwa omarokpotọ, gbe ẹrọwọ, nọ o rẹ whaha egbogbo abọ-ẹzi gbe uruemu evaọ oma rai.

“Whai họ elo rọkẹ akpọ na,” ere Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ. A re fi ukpẹ họ otọ ekete he rekọ a re fi ei họ ehru adada-ukpẹ, fikiere Jesu ọ tẹ ta nọ: “Ere ru re elo rai o lo iraro ahwo.” Ilele Jesu a re ru onana ẹkwoma isẹri-ise ẹgbede rai, a vẹ jẹ jọ wọhọ iriruo obọdẹ ọrọ uruemu nọ o rọwo kugbe izi Ebaibol.

Ute Okpehru kẹ Ilele Riẹ

Isu egagọ na a rri Jesu wọhọ ohwo nọ ọ be raha Uzi Ọghẹnẹ yọ kẹle na a tubẹ gbẹguae no dede re a kpei. Fikiere nọ Jesu ọ gbẹ jẹ ta haro evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ, ọ tẹ ta nọ: “Wha roro nọ mẹ ze te raha uzi na gbe eruẹaro na ha, mẹ nyaze te raha ha, rekọ [ti rugba].”

Jesu họ ohwo nọ ọ mai se Uzi Ọghẹnẹ gb’oja ọ tẹ jẹ tudu họ amọfa awọ re a ru epọvo na. Evaọ uzẹme, ọ ta nọ: ‘Fikiere ọnọ ọ raha ijaje ekakawo enana jọ, o je wuhrẹ ahwo ere, ọye a re se ọkakawo kpobi evaọ uvie odhiwu,’ nọ u dhesẹ nọ ohwo yena ọ rẹ te ruọ Uvie na vievie he.

Ukpenọ ọ jẹ Uzi Ọghẹnẹ fiẹ, Jesu o brukpe makọ iruemu nọ i re su ohwo kpohọ ẹraha uzi na. Nọ o muẹrohọ no nọ Uzi na o ta nọ, “Who kpe ohwo ho” no, Jesu o te fibae nọ: “Rekọ mẹ ta kẹ owhai, kohwo kohwo nọ o muofu kẹ omoni riẹ, [yọ ọ] suọ ẹdhọ.”

Nọ ofu nọ a re kru họ eva kẹ omoni ohwo o ga tere na, nọ o rẹ sai tube su kpohọ ohwo-okpe dede na, Jesu o te dhesẹ epanọ ma rẹ nya thabọ te re ma ruẹse ru udhedhẹ. Ọ hrẹ nọ: “Fikiere whọ tẹ be kẹ okẹ ra evaọ aruẹri [idheidhe], etẹe who je roro nọ whẹ avọ omoni ra wha wo ẹme, siọ okẹ ra ba obọ aruẹri na tao, nyavrẹ, kake ruẹrẹ omoni ra họ, kẹsena whọ [rẹ] nyatha te kẹ okẹ ra.”

Nọ ọ rẹriẹ ova dhe ọrọ avọ ihrẹ evaọ Ijaje Ikpe na, Jesu ọ tẹ ta haro nọ: “Wha yo nọ a ta nọ, ‘Who bruẹnwae he’.” Ghele na, Jesu o brukpe makọ uruemu nọ o rẹ bẹbẹ ohwo kpohọ ẹnwae-obro. “Rekọ mẹ ta kẹ owhai [nọ], kohwo kohwo nọ o re ri aye rite ẹguọlọ riẹ, ọ jọ eva lele ie bruẹnwae no.”

Orọnikọ Jesu ọ be jọ etenẹ t’ẹme kpahe iroro ọfariẹ-ogbe nọ o rẹ dhẹ ruọ ohwo iroro ẹsiẹvo ho rekọ ọ be ta kpahe ‘erieriwo.’ Erieriwo utioye na o rẹ kpare isiuru ẹnwae-obro, nọ, otẹrọnọ uvẹ u rovie, o vẹ wha ẹnwae-obro ze. Ẹvẹ ohwo ọ sae rọ whaha onana? Jesu ọ fodẹ epanọ ma re se ẹme na gboja te, ta nọ: ‘Otẹrọnọ ẹro ọze ra o bi ru owhẹ zoruẹ, vre rie no who ku ei fiẹ . . . Otẹrọnọ obọ ọze ra u bi ru owhẹ zoruẹ, bru ei no, who ku ei fiẹ.’

Ahwo a rẹ gwọlọ bru obọ hayo owọ rai nọ ẹyao ọ rọ kufiẹ re a ruẹse siwi izuazọ rai. Rekọ wọhọ epanọ Jesu ọ ta, o tubẹ mai wuzou dede re a ‘gbolo’ oware kpobi kufiẹ, makọ oware nọ o ghare te ubiẹro hayo obọ, re ọ whaha iroro hayo owojẹ ẹnwae-obro. Ogbẹrọ ere he, Jesu ọ ta nọ, a re ti gbolo ohwo otiọye na fihọ Gehenna (ezuzu nọ ọ rẹ to ẹsikpobi nọ o kẹle Jerusalẹm), onọ u dikihẹ kẹ ọraha ebẹdẹ bẹdẹ na.

Jesu ọ tẹ jẹ t’ẹme kpahe epanọ a re ro yeri kugbe amọfa enọ i ru omai thọ hayo eva dha. Ohrẹ riẹ họ: “Who mudhe kẹ ọnọ oyoma ha. Rekọ ohwo nọ ọ tehe agba ọze ra, rẹriẹ ọdekọ kẹ ei re.” Orọnikọ Jesu ọ be ta nọ ohwo ọ rẹ thọ oma riẹ hẹ hẹ otẹrọnọ a wọ ohọre bru ei hayo uviuwou riẹ ze. Ẹjiroro ẹtehe orọnikọ re o nwa ohwo oma ha rekọ, ukpoye, re o ruei oma vo. Fikiere, ẹme nọ Jesu ọ be ta na họ otẹrọnọ ohwo jọ ọ gwọlọ wha ohọre hayo avro ze, otẹrọnọ ọ ghinẹ tehe omai hayo la omai eka, o rẹ jọ thọthọ re ma ru ei kele.

Nọ o si ẹjiroro kpohọ uzi Ọghẹnẹ no re a you ọrivẹ ohwo, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Rekọ mẹ ta kẹ owhai, you ewegrẹ rai, lẹ kẹ enọ e be kẹ owhai uye.” Nọ ọ jẹ kẹ ẹjiroro ọgaga nọ a re ro ru erei, o te fibae nọ: “Re wha te jọ emezae Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu; keme o bi ru ọre riẹ vatha ehru ahwo oyoma gbe ahwo owoma.”

Jesu o ku abọ ovuẹ riẹ ọnana họ evaọ ohrẹ nọ: ‘Fikiere epanọ Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu ọ gbunu na, wha rẹ gbunu re.’ Orọnikọ Jesu ọ be ta nọ ahwo a sae ghinẹ jọ gbagba ha. Ukpoye, evaọ aruorokele Ọghẹnẹ, a rẹ sae kẹre uyoyou rai te ewegrẹ rai re. Oghẹrẹ nọ Luk o fi eme Jesu ọvo na họ họ: “Wha wo ohrọ-oriọ wọhọ epanọ Ọsẹ rai o wo na.”

Olẹ, gbe Evaifihọ Ọghẹnẹ

Nọ Jesu ọ gbẹ be kẹ ovuẹ riẹ haro na, o te brukpe eviẹhọ ahwo nọ i bi ghoro omarọkẹ Ọghẹnẹ rai. Ọ ta nọ: “Fikiere nọ who ti ru ọghọ-ohrọ ra, who kporo ọgba aro ra ha, wọhọ epanọ eviẹwẹ na i re ruẹ.”

Jesu ọ tẹ gbẹ ta haro nọ: “Nọ wha te lẹ, wha jọ epanọ eviẹwẹ na e rọ họ; keme o rẹ were ae nọ a re dikihẹ lẹ eva iwou-egagọ gbe eva omoko afe izore, re ahwo a rue rai.” Ukpoye, ọ tẹ hrẹ nọ: “Rekọ nọ whọ te [lẹ], who kpo eva ukpẹ ra, no who wuhu ẹthẹ ra no, lẹ [se] Ọsẹ ra nọ ọ rọ edidi.” Jesu omariẹ ọ jọ ẹgbede lẹ, fikiere orọnikọ oghẹrẹ elẹ enana o brukpe na ha. Oware nọ o brukpe na họ elẹ nọ a rẹ lẹ ro ru enọ e be gaviezọ eva were re o jẹ wha ujiro rai ze.

Jesu ọ tẹ gbẹ hrẹ haro nọ: “No wha tẹ be lẹ, wha dhe eme evo na ẹwẹwariẹ hẹ, wọhọ epanọ ahwo erẹwho na a re ru.” (NW ) Orọnikọ Jesu ọ be ta nọ re a wariẹ ẹme o thọ họ. Ẹsiẹvo jọ, ọye omariẹ ọ wariẹ “eme evo na” okenọ ọ jẹ lẹ. Rekọ ọ ghọ “ẹwẹwariẹ” eme nọ ohwo o se fihọ uzou no, wọhọ ahwo nọ e rẹ rehọ iziabọ kele ifiare na yọ a be wariẹ elẹ nọ a se fihọ uzou no.

Re u fiobọhọ kẹ enọ e be gaviezọ na lẹ, Jesu ọ tẹ kẹ olẹ oriruo nọ u kugbe ayare ihrẹ. Esa ọsosuọ na e rọ ovuhumuo kẹ esuo okpehru Ọghẹnẹ gbe ẹjiroro riẹ. E rọ ayare kẹ orufuọ odẹ Ọghẹnẹ, re Uvie riẹ o ze, re a je ru oreva riẹ. Ene nọ i kiọkọ na e rọ ayare omobọ ohwo, koyehọ, rọ kẹ emuore okpẹdẹ, rọ kẹ erọvrẹ izieraha, re a siọ ohwo ba ẹdawo vrẹ ẹta, re a jẹ thọ ohwo no obọ omuemu na.

Nọ ọ nyaharo, Jesu ọ tẹ fodẹ agbefẹ ekwakwa efe nọ a re le vrẹta. Ọ ta nọ: “Wha kọ okọ akpọ na kẹ oma rai hi, oria nọ ehẹhẹ gbe ẹgbẹomuo e jẹ rahae gbe enọ iji erẹ tọ lafiẹ a tho.” Orọnikọ efe itieye na e rẹ raha ọvo ho rekọ e rẹ kẹ ohwo odẹ ezi evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ.

Fikiere, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Rekọ kọ okọ obọ odhiwu kẹ oma ra.” A re ru onana ẹkwoma iruo Ọghẹnẹ nọ a re fihọ oware ọsosuọ evaọ uzuazọ. Ohwo ọvo ọ rẹ sae rehọ odẹ ezi nọ a ru kugbe Ọghẹnẹ hayo osaohwa ologbo riẹ siọ ohwo ba ha. Kẹsena Jesu o te fibae nọ: “Oria nọ okọ ra o rọ, etẹe eva ra e rẹ jọ re.”

Nọ ọ jẹ wariẹ t’ẹme kpahe agbefẹ ilale efe, Jesu ọ tẹ kẹ ọtadhesẹ nana: “Ukpẹ oma na [họ] ẹro. Fikiere ẹro ra ote woma, oma ra ososo u re lo; rekọ ẹro ra o te yoma, oma ra ososo u re biẹ.” Ubiẹro nọ u bi ruiruo ziezi o rẹ jọ wọhọ ukpẹ kẹ oma na evaọ ebi. Rekọ re ohwo ọ ruẹ ude ziezi, ubiẹro na o rẹ jọ lọlọhọ, koyehọ, o rẹ tẹro vi oware ovo. Ẹro nọ ọ liọ họ ọ rẹ lẹliẹ ohwo rri eware thọ, fi ilale efe haro egagọ Ọghẹnẹ, nọ o rẹ suẹe ze nọ ‘oma na soso’ o jẹ jọ biebi.

Jesu ọ rehọ ọtadhesẹ ọgaga ọnana ku ẹme na họ: “Ohwo ọvo ọsai ru iruo kẹ ilori ivẹ hẹ; kiyọ o re you ọjọ o mukpahe ọjọ, hayo o re kru ọvo ọjẹ ọdekọ fiẹ. Wha sai ru iruo kẹ Ọghẹnẹ gbe efe he.”

Nọ ọ kẹ ohrẹ onana no, Jesu ọ tẹ kẹ enọ e be gaviezọ kẹe imuẹro inọ u du fo re a ruawa kpahe ẹgwọlọ iwo ho otẹrọnọ a fi iruo Ọghẹnẹ họ oware ọsosuọ. Ọ ta nọ: “Ri erao ora ehru na; a rẹ kọ họ, a rẹ kọrọ họ, a re koko họ eru hu, rekọ Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ rae ẹkuọ.” Ọ tẹ nọ nọ: “Kọ wha gbẹ ghare vi ai”?

Ofariẹ, Jesu ọ tẹ riobọ kpohọ idodo obọ ẹwọ je muẹrohọ nọ makọ “Solomọn nọ ọ jẹ ruaro ọ gẹgọ te enana ọvo ho.” Ọ tẹ ta haro nọ: ‘Otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ rẹ gọ ebe ẹwọ ẹgọ . . . kọ ọ gbẹ gọ owhai ẹgọ vi ere, o whai enọ i wo ẹrọwọ kakao?’ Fikiere Jesu o te kuei họ nọ: “Wha ruawa ha, nnọ, Didi oware ma rẹ ria? hayo oware nọ ma rẹ da? hayo eme ma rẹ rehọ gọ egọ? . . . Keme Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ riẹ nọ eware enana kpobi i kiọkọ kẹ owhai. Rekọ wha kake guọlọ uvie riẹ gbe erẹreokie riẹ, eware enana kpobi a reti fi ai họ kẹ owhai.”

Edhere Uzuazọ

Edhere uzuazọ họ eyo iwuhrẹ Jesu. Rekọ onana o lọhọ eruo ho. Ahwo Farisi, wọhọ oriruo, a rẹ dharo gu amọfa ẹdhọ, yọ o wọhọ nọ ahwo buobu a jẹ raro kele ai. Fikiere nọ Jesu ọ be nyaharo evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ na, ọ tẹ kẹ unuovẹvẹ onana: “Wha gu ahwo ho, re a se owhai ba eguo. Keme oziẹ nọ owha ro bru a je ro bru owhai re.”

O rọ oware enwoma re a lele ithihi otu Farisi nọ e rẹ rọ eva egaga gu ahwo ẹdhọ na. Wọhọ epanọ ekere Luk o ta, Jesu o dhesẹ enwoma ọnana ta nọ: “Otuaro ọ sai su otuaro? Kọ ae imava na a gbe kie fihọ ọgọdọ”?

Re a fo amọfa, ru iruthọ rai ruaro jẹ gwọlọ iruthọ rai, yọ emuemu ologbo. Fikiere Jesu ọ tẹ nọ nọ: ‘Ẹvẹ whọ rẹ ta kẹ omoni ra nọ, “Ru re me si orara no ẹro ra,” yọ ubro-ure o rọ ẹro ra? Whẹ ọviẹwẹ, kaki si ubro-ure na no ẹro ra, kẹsena whọ vẹ te ruẹ ude vevẹ si orara no ẹro omoni ra.’

Orọnikọ onana u dhesẹ nọ ilele Jesu a re dhesẹ otoriẹ hẹ hẹ nọ a te bi yeri kugbe amọfa, keme ọ ta nọ: “Wha kẹ erakọ onọ uwoma ha; wha fi uzuu rai họ aro isi gbehe.” Izẹme nọ i no Ẹme Ọghẹnẹ ze e rọ fuafo. E wọhọ izuu. Rekọ otẹrọnọ ahwo jọ, enọ e wọhọ erakọ hayo isi, a te dhesẹ ababọ ovuhumuo kẹ izẹme eghaghae enana, ilele Jesu a rẹ nyasiọ ahwo yena ba a vẹ gwọlọ ahwo nọ e be mae gaviezọ.

Dede nọ Jesu ọ t’ẹme te olẹ no vẹre evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ, o te fiẹgba họ ẹgwọlọ nọ a rẹ rọ ruabọhọ iẹe. Ọ ta nọ: ‘Hae yare, a rẹ te kẹ owhai.’ Re o dhesẹ unevaze Ọghẹnẹ nọ o re ro yo elẹ, Jesu ọ tẹ nọ nọ: “Whai ono, nọ ọmọzae riẹ ọ rẹ yare ukulu [ebrẹdi evaọ] obọ riẹ, ọ rẹ kẹ e utho? . . . Whai enọ iyoma, wha tẹ riẹ epanọ a rẹ rehọ emamọ eware kẹ emọ rai kẹvẹ Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu ọ rẹ rehọ emamọ eware kẹ enọ eyare riẹ vi ere te re?”

Ofa Jesu ọ tẹ kẹ oware nọ u zihe ruọ uzi uruemu nọ o viodẹ na, onọ a re se Uzi Oro na. Ọ ta nọ: “Fikiere koware koware nọ wha guọlọ nọ ahwo a ru kẹ owhai, wha ru i tieye kẹ ai re.” Ẹria lele uzi onana o gwọlọ emamọ owojẹ evaọ ewoma ru kẹ amọfa, ru ai oghẹrẹ nọ whọ gwọlọ nọ a re ru owhẹ.

Inọ edhere uzuazọ o lọhọ họ u dhesẹ oma via evaọ ohrẹ Jesu: “Wha rehọ unu ohwahwa ruọ eva; keme edhere ọraha ọ rẹ kẹkẹe o riama fihọ, e nọ e rehọ e riẹ ruọ eva a re buobu. Keme edhere nọ a re ro kpohọ uzuazọ ọ rẹ kekeke, unu riẹ ọ rẹ hwahwa, enọ e ro riẹ e rẹ kakao.”

Enwoma osuthọ o rẹ ruaro, fikiere Jesu ọ tẹ vẹvẹ unu nọ: “Wha sẹro oma rai obọ eruẹaro erue, e nọ e rẹ gọ ẹgọ iwu igodẹ bru owhai tha rekọ eva rai erao ijihẹ.” Nwane wọhọ epanọ a rẹ rehọ ibi vuhu ire iwoma gbe iyoma na, Jesu o te muẹrohọ inọ, a rẹ sae rehọ uruemu gbe iwuhrẹ vuhu eruẹaro erue.

Be nyaharo, Jesu ọ tẹ ta nọ orọnikọ oware nọ ohwo ọ ta ọvo u re ru ei fihọ olele Riẹ hẹ rekọ oware nọ ohwo na o ru. Ahwo jọ a rẹ ta nọ Jesu yọ Olori rai, rekọ otẹrọnọ a bi ru oreva Ọsẹ riẹ hẹ, ọ ta nọ: “Mẹ vẹ te ta kẹ ae nọ, ‘Mẹ riẹ owhai vievie he; wha nya no omẹ no, whai irumuomu.’ ”

Ukuhọ riẹ, Jesu ọ tẹ rehọ eme ezi enana ku ovuẹ riẹ họ. Ọ ta nọ: “Kohwo kohwo nọ o yo eme mẹ nana o te ru ai ọ rẹ te jọ wọhọ ohwo owareghẹ nọ ọ bọ uwou riẹ họ ehru utho; oso o hwẹze, evo e vọze, ifou i fou e tẹ tehe uwou na, u nwo ho, fiki epanọ a bọ e họ ehru utho.”

Evaọ abọdekọ riẹ, Jesu o whowho nọ: “Kohwo kohwo nọ o yo eme mẹ nana o gbe ru ai hi ọ rẹ te jọ wọhọ ohwo ogheghẹ nọ ọ bọ uwou riẹ họ uwẹkpẹ; oso o hwẹze, evo e vọze, ifou i fou e tẹ tehe uwou na, u te nwo; enwo riẹ ọ rẹ ruaro.”

Nọ Jesu o ku ovuẹ riẹ họ no, edhere uwuhrẹ riẹ u te gbe ogbotu na unu, keme o bi wuhrẹ wọhọ ohwo nọ o wo udu orọnikọ wọhọ isu egagọ na ha. Luk 6:12-23; Matiu 5:1-12; Luk 6:24-26; Matiu 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Luk 6:27-49.

▪ Diẹse Jesu ọ jọ nọ ọ kẹ ovuẹ ezi riẹ nọ o viodẹ na, amono a jọ etẹ, kọ eme ọ via taure ọ tẹ te nwani mu ei họ ẹkẹ?

▪ Fikieme u gbe gbunu hu inọ Luk o kere iwuhrẹ obọ ugbehru na jọ kie kpahe oria ọfa?

▪ Eme u ru ovuẹ Jesu wo aghare tere?

▪ Amono a ghine wo evawere, kọ fikieme?

▪ Amono uye u re te, kọ fikieme?

▪ Ẹvẹ ilele Jesu a rọ rọ ‘uwhei rọkẹ akpọ na’ gbe “elo rọkẹ akpọ na”?

▪ Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ adhẹẹ odidi kẹ Uzi Ọghẹnẹ?

▪ Didi ohrẹ Jesu ọ kẹ re u si ehri ohwo-okpe gbe ẹnwae-obro no udu?

▪ Eme họ otofa ẹme Jesu nọ ọ ta kpahe ẹkẹ abova ọdekọ?

▪ Ẹvẹ ma rẹ rọ jọ gbagba wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ gbagba na?

▪ Didi ohrẹ kpahe olẹ Jesu ọ kẹ?

▪ Fikieme efe obọ odhiwu e jẹ mai woma, kọ ẹvẹ a re ro wo ai?

▪ Didi etadhesẹ a kẹ re u fiobọhọ k’ohwo whaha ilale efe?

▪ Fikieme Jesu ọ jẹ ta nọ u du fo re ma ruawa ha?

▪ Eme Jesu ọ ta kpahe ẹdhoguo amọfa; ghele ẹvẹ o ro dhesẹ nọ u fo re ilele riẹ a dhesẹ orimuo kpahe ahwo?

▪ Eme ọfa Jesu ọ ta kpahe olẹ, kọ didi uzi uruemu ọ kẹ?

▪ Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ edhere uzuazọ o te lọhọ họ gbe nọ enwoma o rọ osuthọ?

▪ Ẹvẹ Jesu o ro ku ovuẹ riẹ họ, kọ didi okpomahọ u wo?