Uzou Avọ 111

Oka Edẹ Urere Na

OKE u te uvo Edivẹ-Oka no. Nọ Jesu ọ keria Ugbehru Olivi na, bi rri etẹmpol nọ o rọ obotọ, Pita, Andru, Jemis, avọ Jọn a tẹ lẹliẹ nya bru ei ze. A rọ awa kpahe etẹmpol na, keme Jesu ọ nwane ruẹaro kẹ ai no nnọ a te nyasiọ utho ba ehru utho evaọ eva riẹ hẹ.

Rekọ o wọhọ nọ eware efa e re rai iroro kugbe nọ a nyabru Jesu ze. Eka jọ nọ e vrẹ no, ọ t’ẹme kpahe “ọzino” riẹ, evaọ oke nọ “a rẹ te rehọ Ọmọ ohwo via.” Yọ okejọ nọ u kpemu no, ọ ta kẹ ai no kpahe “ekuhọ eyero-akpọ na.” Fikiere ikọ na a bi gbe okpakpa.

A ta nọ: “Ta kẹ omai, okevẹ eware nana e rẹ te via [nọ o te wha ọraha Jerusalẹm gbe etẹmpol riẹ ze], gbe eme ọ rẹ te jọ oka ọzino ra gbe ekuhọ eyero-akpọ na?” (NW ) Koyehọ, onọ rai na o rọ abasa. Orọ ọsosuọ, a gwọlọ riẹ kpahe ekuhọ Jerusalẹm gbe etẹmpol riẹ, a tẹ jẹ gwọlọ riẹ kpahe ọzino Jesu evaọ ogaga Uvie, jẹ gwọlọ riẹ kpahe ekuhọ eyero-akpọ na kpobi.

Evaọ uyo uthethei riẹ, Jesu ọ kuyo abasa enọ na kpobi. Ọ fodẹ oka nọ u ti dhesẹ okenọ eyero-akpọ ahwo Ju na o ti ro kuhọ; rekọ ọ fodẹ bu viere. Ọ tẹ jẹ fodẹ oka nọ o rẹ lẹliẹ ilele obaro riẹ kp’aro fihọ re a ruẹse riẹ nnọ a be rria etoke ọzino riẹ gbe nnọ a kẹle ekuhọ eyero-akpọ na no.

Nọ ikpe na e be nyaharo na, ikọ na a te muẹrohọ orugba eruẹaruẹ Jesu. Ẹhẹ, uzedhe eware nọ ọ ruẹaro riẹ na i muhọ erugba evaọ edẹ rai. Fikiere, ọraha eyero ahwo Ju gbe etẹmpol riẹ o jọ ọza ha kẹ Ileleikristi nọ e jọ uzuazọ ikpe 37 evaọ obaro, evaọ 70 C.E.

Ghele na, ọzino Kristi o roma via evaọ 70 C.E. hi. Ọzino riẹ evaọ ogaga Uvie o roma via oke krẹkri no oyena. Rekọ okevẹ? Eroro kpahe eruẹaruẹ Jesu u dhesẹ onana via.

Jesu ọ ruẹaro nnọ a ti “yo usi emo gbe edo emo.” “Orẹwho o rẹ te kpare bru orẹwho,” ere ọ ta, yọ odubẹ emuore o rẹ te jọ, etọ-nuhu, gbe eyao. A re ti mukpahe je kpe ilele riẹ. Eruẹaro erue i ti tovrẹ je su ibuobu thọ. Uzithọ u re ti vihọ, yọ uyoyou ibuobu u re ti kiekpo. Eva okiọvo na, a rẹ te ta usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ re o jọ isẹi kẹ erẹwho na kpobi.

Dede nọ eruẹaruẹ Jesu i wo orugba ọsese taure ọraha Jerusalẹm evaọ 70 C.E. u te ti te, orugba ologbo riẹ o roma via evaọ etoke ọzino riẹ gbe ekuhọ eyero-akpọ na. Ọkiẹkpemu eviavia akpọ anwọ 1914 u dhesẹ nnọ eruẹaruẹ logbo Jesu i bi wo orugba ologbo riẹ anwọ ukpe oyena ze.

Abọ ọfa ọrọ oka nọ Jesu ọ kẹ họ omarọvia ‘oware aghọ nọ o rẹ wha ọraha ze.’ Evaọ 66 C.E. oware aghọ onana o tẹ roma via wọhọ ‘egbaẹmo’ ahwo Rom nọ e wariẹ Jerusalẹm họ a te mu ugbẹhẹ etẹmpol na họ ẹtọ lafi. ‘Oware aghọ na’ u dikihẹ oria nọ u fo rie he.

Evaọ orugba ologbo oka na, oware aghọ na họ Ọvọ Erẹwho na gbe onọ o rehọ ẹta riẹ, Okugbe Erẹwho na. Kristẹndọm a rri ukoko onana kẹ udhedhẹ akpọ wọhọ enwene kẹ Uvie Ọghẹnẹ. Ẹvẹ o rọ aghọ te! Fikiere, evaọ obaro egaga isuẹsu nọ i wo abọ kugbe Okugbe Erẹwho na a te kpare so Kristẹndọm (ọkpọ Jerusalẹm) a vẹ raha iẹe.

Fikiere Jesu ọ tẹ ruẹaro nọ: “Keme uye obẹbẹ ruaro o rẹ te jọ, u tioye o te jọ no emuhọ akpọ na ze ri te enẹ hẹ, ijo, o gbẹ sae jọ ofa ha.” Ọraha Jerusalẹm evaọ 70 C.E. o ghinẹ jọ uye ulogbo, avọ ahwo nọ i bu vi ima ọvo nọ a whu. Orugba ologbo ọrọ abọ eruẹaruẹ Jesu nana o te mae rro.

Evaifihọ Evaọ Etoke Edẹ Urere Na

Nọ Edivẹ-Oka, Nisan 11, u bi si te ekuhọ na, Jesu ọ tẹ ruabọhọ ẹmeọta kugbe ikọ riẹ kpahe oka ọzino riẹ evaọ ogaga Uvie gbe urere eyero-akpọ na. Ọ vẹvẹ e rai unu kpahe ẹdhẹ lele Kristi erue. Wọhọ epanọ ọ ta a te daoma re a “su enọ a sanọ na thọ.” Rekọ, wọhọ igo nọ e fiọfiọ ẹro, enana nọ a salọ na a ti kokohọ oria nọ emamọ emu abọ-ẹzi ọ rọ, koyehọ, nya lele Kristi uzẹme na eva ọzino riẹ nọ a rẹ ruẹ hẹ. A re ti su ai thọ re a dhẹ lele Kristi erue jọ họ.

Kristi erue e rẹ sai dhesẹ oma rai via ọvo. Wo ẹhẹriẹ, a te ruẹ ọzino Jesu hu. Jesu ọ ta nọ okenọ uye ulogbo na u te du lahwe no: “Ọre o ve ti bi, ọvẹre o gbe ti lo [ho].” Ẹhẹ, onana o rẹ te jọ etoke ẹrria ohwo-akpọ nọ o mai yoma kpobi. O te jọ epaọ ẹsenọ ọre o re muebi evaọ uvo, jẹ wọhọ epaọ ẹsenọ ọvẹre ọ kẹ elo riẹ hẹ evaọ oke aso.

Jesu ọ ta haro nọ: “Egaga obọ ihru i re ti nuhẹ.” Ọ tẹ rọ enẹ dhesẹ nnọ ekwakwa idhiwu na i re ti dhesẹ eka. Ozodhẹ gbe ozighi na o te rro vi onọ a ruẹ no kpobi evaọ ikuigbe ohwo-akpọ.

Jesu ọ tẹ ta nnọ, fiki onana, “erẹwho e rẹ te riakọ, avọ ozọ fiki edo abade gbe ẹvohẹ riẹ, ahwo a re ti kie ewawa fiki ozọ gbe irẹro eware nọ e be te jọ akpọ na via.” (NW ) Uzẹme, nọ oke onana nọ o mai yoma evaọ ikuigbe ohwo-akpọ u bi te urere riẹ na, “oka Ọmọ ohwo o [rẹ] te via eva obọ ehru, kẹsena evẹrẹ akpọ na kpobi a ve ti bruenu.”

Rekọ orọnikọ ahwo kpobi a ti bruenu hu okenọ ‘Ọmọ ohwo ọ te ze evaọ ogaga’ re ọ raha eyero-akpọ ọnana no. ‘Enọ a salọ’ na, ahwo 144,000 nọ i ti wo abọ kugbe Kristi evaọ Uvie obọ odhiwu na, a ti bruenu hu, hayo kọ egbẹnyusu rai hi, enọ Jesu o se no vẹre wọhọ “igodẹ efa” na. Dede nọ a be rria etoke ikuigbe ohwo-akpọ nọ o mai yoma kpobi, enana a tẹ kuyo kẹ uduotahawọ Jesu: “Nọ eware nana i biti muhọ [eruo], kpare uzou rai wha ri ehru keme ẹta rai ọ kẹle ino.”

Re ilele riẹ nọ e be te rria etoke edẹ urere na a ruẹse riẹ kpahe ẹkẹle urere na, Jesu ọ tẹ fodẹ ọtadhesẹ ọnana: “Wha ri ure ojo gbe ire kpobi; nọ e ta ebe via [wha vẹ riẹ] nọ oke okpakpọ o kẹle ino. Whaọ ere re, nọ wha ruẹ eware enana nọ i biti ruẹ, wha riẹ nọ uvie Ọghẹnẹ o kẹle ino. Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, oge ọnana ọ rẹ vrẹ bẹsenọ eware kpobi e rẹ gba no ho.”

Fikiere, nọ ilele na a tẹ ruẹ abọ sa-sa oka na nọ i bi rugba, a vẹ riẹ nnọ urere eyero-akpọ nana o kẹle ino jegbe nnọ kẹle na Uvie Ọghẹnẹ o ti si emuemu kpobi no. Evaọ uzẹme, urere na o te roma via evaọ etoke uzuazọ ahwo nọ a ruẹ orugba eware kpobi nọ Jesu ọ ruẹaro rai na! Nọ ọ jẹ hrẹ ilele riẹ enọ e te jọ uzuazọ evaọ etoke edẹ urere okpẹtu na, Jesu ọ tẹ ta nọ:

“Rekọ wha yọrọ oma rai ogbẹrọ ere he emuọriọ obuobu gbe edada ibuobu, gbe iroro akpọ na i ve ti ru owhai zoruẹ, re ẹdẹ ọyena ọ se owhai ba emu idudhe wọhọ agbefẹ. Keme ere o re zi mu ai kpobi nọ erọ evaọ akpọ na soso. Rekọ wha roro kẹse kẹse, wha hẹ lẹ re wha sae va eware nana kpobi abọ, [enọ] i re ti ruẹ na, re wha sai dikihẹ aro Ọmọ ohwo.”

Emetẹ-Kọkọ Iwareghẹ gbe Igheghẹ

Jesu ọ be kuyo kẹ ayare ikọ riẹ kpahe oka ọzino ogaga Uvie riẹ. Ọ tẹ rehọ ehare, hayo etadhesẹ esa fodẹ abọ oka ọfa kẹ ai.

Ahwo nọ a be rria etoke ọzino riẹ a ti muẹrohọ orugba ọvuọvo ọtadhesẹ na. Ọ rehọ eme enana muọ orọ ọsosuọ na họ: “Kẹsena uvie odhiwu o rẹ te wọhọ [emetẹ-kọkọ] ikpe nọ e rehọ ikpẹ rai, a tẹ nya i zere ọva. Isoi rai jọ igheghẹ, isoi rai jọ iwoareghẹ.”

Orọnikọ Jesu ọ be rehọ eme riẹ na “uvie odhiwu o rẹ te wọhọ [emetẹ-kọkọ] ikpe” ro dhesẹ nnọ abọjọ enọ e te rọ Uvie odhiwu na reuku a rọ gheghẹ ejọ i te wo areghẹ hẹ! Ijo, rekọ ọ be ta nọ kpahe Uvie idhiwu na, eware nọ i tho ere e rẹ te jariẹ, hayo inọ eware nọ i kpomahọ Uvie na i re ti tho eware itieye na.

Emetẹ-kọkọ ikpe na i dikihẹ kẹ Ileleikristi kpobi nọ e rọ edhere hayo enọ e ta nọ a rọ edhere kẹ Uvie obọ odhiwu. Eva Pẹntikọst 33 C.E. họ okenọ Jesu Kristi, Ọva oruaro nọ ọ kparoma ze no na, ọ rọ sa ukoko Ileleikristi na hotọ. Rekọ obọ odhiwu a ti jo ru orọo na evaọ oke nọ a riẹ hẹ evaọ obaro.

Evaọ ọtadhesẹ na, emetẹ-kọkọ ikpe na a nya avọ iroro nnọ a re dede ọva na a ve je kuomagbe usu ehaa-orọo na. Okenọ ọ tẹ nyaze, a vẹ te rọ ikpẹ rai tu edhere na, a vẹ rọ enẹ kẹe adhẹẹ nọ ọ be rehọ ọmọtibobo riẹ ziọ uwou nọ a ruẹrẹ kẹe na. Ghele na, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Igheghẹ nọ e rehọ ikpẹ rai, a rehọ ewhri kugbe ai hi; rekọ iwoareghẹ a tẹ wha ewhri evaọ [ikolo] rai gbe ikpẹ rai. Whaọ nọ ọva o kri, ai kpobi a te ti go a tẹ wezẹ.”

Elehie ọva na u dhesẹ nnọ ọzino Kristi wọhọ Ovie nọ o bi su ọ gbẹ rọ ugbothabọ. Uwhremu na ọ tẹ ziọ agbara-uvie riẹ evaọ ukpe 1914. Evaọ etoke ohẹrẹ aso na kpobi, emetẹ-kọkọ na kpobi a te kie ruọ owezẹ. Rekọ a brukpe ai fiki onana ha. Obrukpe emetẹ-kọkọ igheghẹ na họ a wha ewhri fihọ ikolo rai hi. Jesu o dhesẹ epanọ emetẹ-kọkọ na a rọ kparoma taure ọva na ọ tẹ te nyaze: “Rekọ udevie aso a te bo nọ, ‘Ri, ọva ọna! Wha nyaze [ti] zere ie.’ Kẹsena [emetẹ-kọkọ] na kpobi a tẹ kparoma a tẹ ruẹrẹ ikpẹ rai. Igheghẹ na e tẹ ta kẹ iwoareghẹ na nọ, ‘Wha kẹ omai iwhri rai jọ, keme ikpẹ mai i bi fuẹ.’ Rekọ iwoareghẹ i te yo kẹ ae nọ, ‘Otiẹsejọ i re ti te omai gbe owhai hi; ikpoye wha nya kpo obọ enọ e rẹ zẹ wha dẹ rehọ.’ ”

Ewhri na u dikihẹ kẹ oware nọ u bi ru Ileleikristi kpobi lo wọhọ ikpẹ. Onana họ Ẹme Ọghẹnẹ onọ a kẹ ẹgba na, onọ Ileleikristi a re kru gaga, avọ ẹzi ọfuafo riẹ, onọ u bi fiobọhọ kẹ ai wo otoriẹ Ẹme na. Ewhri abọ-ẹzi na u re fiobọhọ kẹ emetẹ-kọkọ iwareghẹ na lo evaọ odederehọ ọva na eva etoke usu-eha kpohọ ehaa orọo na. Rekọ otu emetẹ-kọkọ igheghẹ na a jọ oma rai, evaọ ikolo rai, wo ewhri abọ-ẹzi nọ a gwọlọ na ha. Fikiere Jesu o te dhesẹ oware nọ o via:

‘Okenọ [emetẹ-kọkọ igheghẹ na] a nyavrẹ e dẹ ewhri, ọva na ọ tẹ nwane nyaze, avọ enọ e ruẹrẹ oma kpahe a tẹ ruọ eva kpo obọ eha orọo na; a te wuhu ẹthẹ. Uwhremu na emetẹ nọ i kiọkọ e tẹ jẹ nyaze, anọ, “Olori, olori, rovie kẹ omai.” Rekọ o te yo kẹ ae nọ, “Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, mẹ riẹ owhai hi.” ’

Okenọ Kristi o zihe ze no evaọ Uvie obọ odhiwu riẹ, otu emetẹ-kọkọ iwareghẹ Ileleikristi uzẹme nọ a wholo na a tẹ jaja aro vi kẹ ọghọ elo nọ a re ro lo evaọ akpọ ebi ọnana evaọ ujiro Ọva nọ o kpozi no na. Rekọ enọ a rọ emetẹ-kọkọ igheghẹ na dhesẹ a ruẹrẹ oma kpahe re a kẹ ujiro odederehọ onana ha. Fikiere nọ oke na u te, Kristi o rovie ẹthẹ ehaa orọo obọ odhiwu kẹ ai hi. Ọ nyase ai ba otafe evaọ ebi aso akpọ na nọ ọ mai bi na, re a whu kugbe iruiruo uzithọ efa. Jesu o te ku ei họ nọ: “Fikiere wha roro, keme wha riẹ ẹdẹ na hayo oke gbe he.”

Ọtadhesẹ ọ Talẹnti Na

Jesu ọ gbẹ ruabọhọ ẹmeọta kugbe ikọ riẹ evaọ Ugbehru Olivi ẹkwoma ọtadhesẹ ọfa nọ ọ ta kẹ ai, orọ avivẹ evaọ uhie etadhesẹ esa na. Edẹ jọ kakao nọ e vrẹ no, okenọ ọ jọ Jeriko, ọ fodẹ ọtadhesẹ emaena na ro dhesẹ nnọ Uvie na o gbẹ rọ ugbothabọ. Ọtadhesẹ nọ ọ kẹ obọnana, dede nọ eware jọ e ja rai thoma, u dhesẹ orugba iruẹru sa-sa eva etoke ọzino Kristi evaọ ogaga Uvie. U dhesẹ nnọ ilele riẹ a re ruiruo hrọ nọ a gbẹ rọ otọakpọ na re a ru ‘ekwakwa riẹ’ wo ẹvi.

Jesu o te muhọ: “Keme [koyehọ, eware nọ i wo abọ kpahe Uvie na] o wọhọ epanọ ohwo jọ o je kpo orẹwho ofa, o te se idibo riẹ ọ tẹ rehọ eware riẹ kẹ ae.” Jesu họ ohwo nọ ọ rehọ ekwakwa riẹ kẹ idibo riẹ na—ilele riẹ nọ i wo ẹruore Uvie obọ odhiwu—taure o te ti kpohọ odhiwu. Ekwakwa nana e rọ eware iwo ho, rekọ i dikihẹ kẹ otọ nọ o kporo nọ ọ ruẹrẹ họ kẹ eruo ilele efa.

Jesu ọ nwani mu ekwakwa riẹ họ obọ irigbo riẹ taure o te ti kpohọ odhiwu. Ẹvẹ o ro ru ere? Ẹkwoma ohrẹ nọ ọ kẹ rai re a ruabọhọ iruo evaọ udhu na ẹkwoma ẹvuẹ ovuẹ Uvie na kpohọ ọnyaba akpọ na kpobi. Wọhọ epanọ Jesu ọ ta: “Ọ tẹ rehọ talẹnti isoi rọ kẹ ọjọ, ọfa ivẹ, ọfa ọvo, epanọ a rẹ sai ruẹ ọ rọ kẹ omomọvo ọ tẹ nwani kpo erẹ riẹ.”

Kọ enẹ a rọ ghale talẹnti eree na—ekwakwa Kristi—kẹ irigbo na wọhọ epanọ ẹgba hayo uvẹ abọ-ẹzi rai o rro te. Irigbo na i dikihẹ kẹ utu ilele riẹ. Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, ababọ avro ẹko nọ a kẹ talẹnti isoi na u kugbe ikọ na. Jesu ọ tẹ gbẹ nyaharo ta nnọ irigbo nọ a kẹ talẹnti isoi gbe ivẹ na a wo ẹvi akuava fiki usiuwoma ota Uvie rai gbe eruo ilele. Rekọ, ọrigbo nọ a kẹ talẹnti ọvo na o te si ei fihọ otọ.

Jesu ọ tẹ gbẹ ta haro nọ: “Whaọ nọ u kri no olori idibo na ọ tẹ nyaze, a vae a te bi kele igho.” Evaọ ikpe-udhusoi avọ 20 na, enwenọ ikpe 1,900 evaọ obaro, Kristi o ro zihe ze ti kele igho na, fikiere, u ghine “kri.” Kẹsena Jesu ọ tẹ ta nọ:

“Ọnọ ọ rehọ talẹnti isoi ọ tẹ rehọ talẹnti isoi efa ze nọ, ‘Olori, whọ kẹ omẹ talẹnti isoi; ri talẹnti isoi efa eruọ omẹ erere.’ Olori riẹ ọ tẹ ta kẹ e nọ, ‘Whẹ emamọ ohwo whọ riẹ ru, whẹ oruọzewọ; [whọ jọ] oruọzewọ eva eware ekakao, mẹ rẹ rehọ owhẹ muẹ uzou eware buobu; ruọ eva oghọghọ olori ra.’ ” Ọrigbo nọ a kẹ talẹnti ivẹ na o wo erere akuava re, a tẹ kẹe ujiro gbe osa ovo na.

Rekọ ẹvẹ irigbo eruọzewọ enana a rọ ruọ oghọghọ Olori rai? Whaọ, oghọghọ Olori rai, Jesu Kristi, họ ewo ekwakwa Uvie na okenọ ọ nyabru Ọsẹ riẹ evaọ obọ odhiwu. Rọ kẹ erigbo oruọzewọ na evaọ oke onana, a wo oghọghọ ulogbo nọ a rọ kẹ ai ewha-iruo Uvie efa, yọ nọ a bi ku iruo otọakpọ rai họ na, a ti wo oghọghọ urere ọrọ ẹkparoma kpohọ Uvie obọ odhiwu. Rekọ ẹvẹ kpahe ọrigbo avọ esa na?

Ọrigbo ọnana o gu unoma nọ: “Olori, mẹ riẹ nọ whẹ ọrivri, . . . ozọ u mu omẹ mẹ tẹ nyavrẹ me je si talẹnti ra no họ otọ. Ri, ora ona.” Ọrigbo ọnana o keke aro fihọ siọ iruo evaọ udhu na ẹkwoma usiuwoma ota gbe eruo ilele. Fikiere olori na o te sei “omuomu avọ ọyẹlẹ” o te bruoziẹ na nọ: “Wha mi ei talẹnti na . . . Wha le odibo nọ o fioka ha na fihọ ebi obọ otafe; oria nọ ahwo a jẹ viẹ gbe akọ ọriọ.” Otu ọrigbo omuomu ọnana, enọ a le fihọ otafe na, a gbọ rai oghọghọ abọ-ẹzi kpobi.

Onana o tẹ rọ uwuhrẹ ulogbo kẹ ahwo kpobi nọ a ta nọ ilele Kristi a rọ. Otẹrọnọ a rẹ reawere ajiri gbe osohwa riẹ, re a jẹ whaha egbolo fihọ ebi otafe gbe ọraha nọ u re noi ze, a re ruiruo hrọ kẹ ẹvi ekwakwa Olori obọ odhiwu rai ẹkwoma abọ nọ a re wo vọvọ evaọ ẹta usiuwoma na. Kọ whọ be daoma evaọ abọ ọnana?

Okenọ Kristi Ọ tẹ Nyaze Evaọ Ogaga Uvie

Jesu ọ gbẹ rọ kugbe ikọ riẹ evaọ Ugbehru Olivi. Evaọ uyo kẹ ayare rai kẹ oka ọzino gbe ekuhọ eyero-akpọ na, ọ tẹ fodẹ ọtadhesẹ urere kẹ ai evaọ usu esa na. O muhọ nọ: “Nọ Ọmọ ohwo ọ te tha eva oruaro riẹ, gbe ikọ-odhiwu kpobi a viẹ, kẹsena ọvẹ te keria ehru akaba oruaro riẹ.”

Ẹtha na o via okenọ urere eyero eware enana o kẹle gaga no. Rekọ rọkẹ ẹjiroro vẹ? Jesu ọ ta nọ: “Erẹwho kpobi i re ti kuku aro riẹ ọ vẹ te hẹriẹ ae ọjọ nọ ọjọ wọhọ epanọ othuru-igodẹ ọ rẹ hẹriẹ igodẹ no ewe, ọ vẹ te rehọ igodẹ fihọ obọze riẹ, rekọ ewe kọ ẹkpẹlobọ.”

Bi dhesẹ oware nọ o te via kẹ enọ a hẹriẹ kpohọ ofẹ woma na, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Kẹsena ovie na ọ [vẹ] te takẹ enọ erọ obọze riẹ nọ, ‘Wha nyaze, enọ Ọsẹ mẹ ọ ghale, wha te reuku uvie nọ a ruẹrẹ kẹ owhai nọ emuhọ akpọ na ze.’ ” Igodẹ na evaọ ọtadhesẹ ọnana a ti su kugbe Kristi hi evaọ uvie obọ odhiwu rekọ a te rria Uvie na evaọ ofẹ otọakpọ riẹ nọ a te jọ. “Emuhọ akpọ na” o roma via nọ Adamu avọ Ivi a kaki yẹ emọ nọ i ti wo erere no ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ ọrọ ẹtanigbo ohwo-akpọ ze.

Rekọ fikieme a jẹ salọ igodẹ na kpohọ emamọ obọ Ovie na? Ovie na ọ kuyo nọ: “Keme ohọo uje kpe omẹ wha kẹ omẹ emu, uruame uje kpe omẹ wha kẹ omẹ da, mẹ jọ ọrara wha kru omẹ rehọ, mẹ jọ ẹbẹba wha zuo omẹ, mẹ jẹ mọ wha ri omẹ, mẹ jọ eva uwou-odi wha bru omẹ ze.”

Nọ igodẹ na a rọ otọakpọ na, a gwọlọ riẹ epanọ a sai ro ru eware iwoma enana kẹ Ovie odhiwu rai. A nọ nọ: “Olori, oke ovẹ ma ruẹ owhẹ nọ ohọo u je kpe owhẹ nọ ma jẹ kuọ owhẹ, hayo uruame nọ ma jẹ kẹ [owhẹ] da? Oke ovẹ ma ruẹ owhẹ ọrara nọ oma je kru owhẹ rehọ, hayo ẹbẹba nọ ma je zuo owhẹ? Gbe oke ovẹ ma ruẹ owhẹ nọ whọ jẹ mọ hayo eva uwou-odi nọ ma je bru owhẹ ze?”

Ovie na ọ tẹ kuyo nọ: “Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, fiki epanọ wha ru kẹ imoni mẹ enana ọjọ, makọ ekakao rai kpobi, wha ru kẹ omẹ.” Inievo Kristi họ erọ 144,000 nọ i kiọkọ otọakpọ na enọ i ti su kugbei evaọ odhiwu. Yọ Jesu ọ ta nọ re a ru ewoma kẹ ai o wọhọ ẹsenọ a bi ru ewoma kẹe.

Ovie na ọ tẹ te rẹriẹ ovao ku ewe na. “Wha nyawa no omẹ no, whai enọ abọwo ehao, kpo obọ erae ebẹdẹ bẹdẹ nọ a ruẹrẹ kẹ [Ẹdhọ] na gbe ikọ riẹ; keme ohọo uje kpe omẹ wha kẹ omẹ emu hu, uruame u je kpe omẹ wha kẹ omẹ da ha, mẹ jọ ọrara wha kru omẹ rehọ họ, ẹbẹba, wha zu omẹ hẹ, mẹ jẹ mọ gbe eva uwou-odi wha ti ri omẹ hẹ.”

Rekọ ewe na a te gu unoma nọ: “Olori, oke ovẹ ma ruẹ owhẹ nọ ohọo u je kpe owhẹ hayo uruame hayo ẹbẹba hayo whọ jẹ mọ hayo eva uwou-odi, ma gbẹ gba odibo kẹ owhẹ hẹ?” Oware ovo nọ a ro bru kẹ igodẹ na a ro brukpe ewe na. Jesu ọ tẹ kuyo nọ: “Epanọ wha ru kẹ ohwo ọvo eva ekakao enana jọ họ [erọ inievo mẹ na], wha ru kẹ omẹ gbe he.”

Fikiere ọzino Kristi evaọ ogaga Uvie, nwane taure ekuhọ eyero-akpọ omuemu ọnana o te ti te evaọ uye ulogbo na, u ti kugbe oke ẹdhoguo. Ewe na a ti “kpohọ ọraha kufiẹ ebẹdẹ bẹdẹ, rekọ ikiẹrẹe na [igodẹ na] uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”—NW. Matiu 24:2–25:46; 13:40, 49; Mak 13:3-37; Luk 21:7-36; 19:43, 44; 17:20-30; 2 Timoti 3:1-5; Jọn 10:16.

▪ Eme ọ wha enọ ikọ na ze, rekọ didi eware efa o wọhọ nọ a wo họ iroro?

▪ Didi abọ eruẹaruẹ Jesu i rugba evaọ 70 C.E., rekọ eme ọ via evaọ okioye he?

▪ Okevẹ eruẹaruẹ Jesu i ro wo orugba ọsosuọ, rekọ okevẹ i ro wo orugba ologbo?

▪ Eme họ oware aghọ evaọ orugba ọsosuọ gbe orọ urere na?

▪ Fikieme uye ulogbo na u gbe wo orugba urere riẹ hẹ evaọ ọraha Jerusalẹm?

▪ Didi iyero akpọ i ti kpoka họ ọzino Kristi?

▪ Okevẹ ‘erua akpọ na kpobi i ti ro bruenu,’ rekọ eme ilele Kristi a te hai ru?

▪ Didi ọtadhesẹ Jesu ọ kẹ re u fiobọhọ kẹ ilele obaro riẹ riẹ okenọ urere na o tẹ kẹlino?

▪ Didi ohrẹ Jesu ọ rọ kẹ ilele riẹ nọ e te rria etoke edẹ urere na?

▪ Amono a rehọ emetẹ-kọkọ ikpe na dhesẹ?

▪ Okevẹ ọva na ọ rọ sa ukoko Ileleikristi na hotọ, rekọ okevẹ ọva na ọ rọ nyaze te rehọ ọmọtibobo na kpohọ ehaa orọo na?

▪ Eme ewhri na o dhesẹ, kọ eme ewo riẹ o rẹ lẹliẹ emetẹ-kọkọ iwareghẹ na ru?

▪ Diẹse a jo ru ehaa orọo na?

▪ Didi osa ulogbo u vru mi emetẹ-kọkọ igheghẹ na, kọ eme ọ via kẹ ai?

▪ Didi uwuhrẹ ọtadhesẹ talẹnti na u wuhrẹ?

▪ Amono họ erigbo na, kọ didi ekwakwa a mu họ ai obọ?

▪ Okevẹ olori na ọ rọ nyaze ti roro igho, kọ eme ọ ruẹ?

▪ Eme họ oghọghọ nọ irigbo oruọzewọ na a ro, kọ eme ọ via kẹ ọrigbo avọ esa na, omuomu na?

▪ Evaọ etoke ọzino Kristi, didi iruo ẹdhoguo o ti ru?

▪ Edhere vẹ igodẹ na a rọ reuku Uvie na?

▪ Okevẹ họ “emuhọ akpọ na”?

▪ Eme a ti ro gu ahwo ẹdhọ wọhọ igodẹ hayo ewe?