Uzou Avọ 7

Kọ Who Rri Uzuazọ Ghaghae Wọhọ Epanọ Ọghẹnẹ O Rri Rie?

“Who wo eyeri azọ.”—OLEZI 36:9.

1, 2. Okẹ vẹ u no obọ Ọghẹnẹ ze nọ o rrọ ghaghae gaga nẹnẹ, kọ ẹvẹ o jẹ rrọ ere?

ỌSẸ obọ odhiwu mai ọ kẹ omai ahwo-akpọ nọ e rẹ sae rọ aro kele ekwakwa-aghae riẹ okẹ oghaghae jọ—okẹ uzuazọ. (Emuhọ 1:27) Fiki okẹ oghaghae yena, ma rẹ sai wo otoriẹ epanọ ehri-izi Ebaibol i bi ro fi obọ họ kẹ omai. Nọ ma te fi ehri-izi na họ iruo, ma te jọ ahwo nọ a kpako evaọ abọ-ẹzi nọ i you Jihova, nọ “i wo areghẹ te epanọ a sae [rọ] hẹriẹ uwoma no uyoma.”—Ahwo Hibru 5:14.

² Enẹna o jẹ mai wuzou re ma wo ẹgba nọ ma rẹ sai ro roro kpahe ehri-izi Ebaibol, keme akpọ na ọ ga te epanọ o gbẹ rọ lọhọ họ re a wo izi nọ i duobọte uyero kpobi nọ o rẹ sae roma via evaọ uzuazọ. Otọkiẹ-eriariẹ usiwo-imu o nwani dhesẹ onana via vevẹ, maero rọ kpahe ekwakwa azẹ gbe oghẹrẹ usiwo-imu nọ u kpomahọ eroruiruo azẹ. Ẹme nana o wuzou gaga kẹ ahwo kpobi nọ a gwọlọ yoẹme kẹ Jihova. Rekọ, ma te wo otoriẹ ehri-izi Ebaibol nọ i kie kpahe ẹme nana, ma sae te jiroro nọ e rẹ lẹliẹ omai wo obroziẹ-iroro ọfuafo, je fi obọ họ kẹ omai daji uyoyou Ọghẹnẹ. (Itẹ 2:6-11) Roro kpahe ehri-izi enana jọ.

UZUAZỌ GBE AZẸ E RẸ GHAGHAE

3, 4. Okevẹ họ oke ọsosuọ nọ a rọ jọ Ikereakere na ta ẹme kpahe epanọ azẹ ọ ghare te, kọ ehri-uzi vẹ o roma hwa?

³ Oke ọsosuọ nọ Jihova o ro dhesẹ inọ azẹ o wo obọ kugbe uzuazọ, gbe nnọ ọ rẹ fuafo jẹ ghare gaga họ okenọ Keni ọ nwani kpe Ebẹle no. Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Keni nọ: “Uru azẹ oniọvo ra u bo no otọ ze te omẹ oma.” (Emuhọ 4:10) Evaọ aro Jihova, azẹ Ebẹle o dikihẹ kẹ uzuazọ riẹ, onọ Keni ọ rọ ọhaha kpe kufiẹ na. Fikiere, a sae tae inọ azẹ Ebẹle o je bo inọ Ọghẹnẹ ọ kioja riẹ.—Ahwo Hibru 12:24.

⁴ Nọ Ẹvo edẹ Noa ọ vrẹ no, Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo-akpọ uvẹ re a re erao, rekọ a du re azẹ rai hi. Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Ajokpa nọ wha re arao avọ azẹ hẹ, keme azẹ na họ uzuazọ. Keme mẹ rẹ te nekpẹ azẹ uzuazọ ra.” (Emuhọ 9:4, 5) Ujaje nana o rrọ rọkẹ uyẹ Noa kpobi rri te oke mai na. U fiẹgba họ ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ kake ta kẹ Keni—inọ azẹ o dikihẹ kẹ ẹwẹ hayo uzuazọ omama kpobi. Ujaje yena u dhesẹ nọ Jihova nọ ọ rrọ Ehri uzuazọ na, o ti gu ohwo kpobi nọ o wo adhẹẹ kẹ uzuazọ gbe azẹ hẹ ẹdhọ.—Olezi 36:9.

5, 6. Ẹvẹ Uzi Mosisi u ro dhesẹ nọ azẹ ọ rẹ fuafo jẹ rrọ ghaghae? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 78 na.)

⁵ Ma rẹ sae jọ Uzi Mosisi na ruẹ izi ivẹ nana nọ i wuzou gaga na. Iruo-Izerẹ 17:10, 11 o ta nọ: “Ohwo . . . nọ ọ re azẹ kpobi, ovao mẹ u re mukpahe ohwo ọyena nọ ọ re azẹ na, a re sieno udevie ahwo riẹ. Keme eva azẹ uzuazọ ohwo o rọ; mẹ rehọ iẹe rọ kẹ owhai no obọ aruẹri nọ wha re ro voro oma fiki izi rai; keme azẹ na ọ rọ kẹ oma uvoro, fiki azọ.”a—Rri ẹkpẹti na “Azẹ O Wo Ẹgba nọ O re ro Voro Izieraha,” eva ẹwẹ-obe avọ 76.

⁶ Nọ a gbẹ rọ azẹ arao nọ a kpe ro ruiruo evaọ agbada-idhe he, a ve ku ei fihọ otọ. Fikiere, evaọ edhere ẹwoho, uzuazọ na u zihe bru ohwo nọ Ọ ma riẹ no. (Iziewariẹ 12:16; Izikiẹl 18:4) Rekọ, muẹrohọ inọ, orọnikọ emọ Izrẹl a re si azẹ nọ ọ rrọ oma arao kpobi no muotọ tẹtẹtẹ hẹ. Nọ a te bru arao na uriohọ je ku azẹ riẹ kuotọ no, ohwo Izrẹl ọ rẹ sae re arao na avọ iroro efuafo, keme yọ ọ rehọ ere dhesẹ adhẹẹ kẹ Ọnọkẹ-Uzuazọ na no.

7. Ẹvẹ Devidi o ro dhesẹ inọ o rri azẹ ghaghae?

⁷ Devidi, ọnọ ‘ọ dhẹ ruọ Ọghẹnẹ oma,’ o wo otoriẹ ehri-izi Ọghẹnẹ kpahe azẹ. (Iruẹru Ikọ Na 13:22) Evaọ okejọ nọ uruame u kpei gaga, egbaẹmo esa riẹ jọ a te du ruọ evuẹ ewegrẹ rai, a tẹ jọ ozae rai si ame, jẹ rehọ iẹe se Devidi re ọ da. Ẹvẹ Devidi o ru? Ọ nọ inọ: “Kọ mẹ rẹ da azẹ ahwo nọ a rehọ uzuazọ rai jehwẹ?” Evaọ aro Devidi, ame na ọ wọhọ azẹ egbaẹmo riẹ nọ i fi uzuazọ rai họ ọza na. Fikiere, dede nọ uruame u kpe rie gaga “ọ sae da e he; o te ku ei kẹ ỌNOWO na.”—2 Samuẹle 23:15-17.

8, 9. Kọ eriwo Ọghẹnẹ kpahe uzuazọ gbe azẹ o nwene nọ a to ukoko Ileleikristi na họ? Ru ei vẹ.

⁸ Nọ ikpe 2,400 e vrẹ no nọ a rọ kẹ Noa ujaje kpahe azẹ no, yọ o vrẹ ikpe 1,500 nọ a rọ kẹ ọvọ Uzi na no, Jihova ọ rehọ ẹkwoma ẹzi riẹ kẹ Ugboma Esuo orọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na ẹgba nọ a ro kere nọ: “Keme o ruọ Ẹzi Ẹri je te omai, nnọ ma rẹ rọ owha ogbẹgbẹdẹ ovo wha owhai vi eware nana nọ i fori na ha; nnọ, wha si oma no eware nọ a rọ gedhọ gbe azẹ jegbe erao nọ e fiawhu nọ i [hwẹ azẹ] hẹ jegbe igberedia.”—Iruẹru Ikọ Na 15:28, 29.

⁹ U re vevẹ inọ ugboma esuo orọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na a vuhumu inọ azẹ ọ rẹ ghaghae, yọ a tẹ rehọ iẹe ruiruo thọthọ u yoma wọhọ ẹdhọgọ hayo igberẹ-ibro. Edikihẹ yena Ileleikristi uzẹme inẹnẹ a wo re. Ofariẹ, fikinọ a bi roro kpahe ehri-izi Ebaibol je bi fi ai họ iruo, a be sai ru Jihova eva were nọ a tẹ be jiroro kpahe eroruiruo azẹ.

ERORUIRUO AZẸ EVAỌ USIWO-IMU

10, 11. (a) Ẹvẹ Isẹri Jihova a rri azẹ gbe ekwakwa ọsosuọ azẹ nọ a re se fihọ oma? (b) Abọ vẹ Ileleikristi a jẹ sai wo eriwo sa-sa kpahe azẹ?

¹⁰ Isẹri Jihova a vuhumu inọ ‘oma u sino azẹ’ u dhesẹ inọ a re se azẹ fihọ oma ha, a rẹ zọhọ azẹ kẹ amọfa ha, hayo jọ oria jọ rawo azẹ obọrai re a wariẹ sei fihọ ai oma evaọ oke ofa ha. Fiki adhẹẹ nọ a wo kẹ uzi Ọghẹnẹ, a rẹ rọwo ekwakwa ọsosuọ ene azẹ na ha, enọ a re se red cells (egẹgẹ azẹ ọwawae), white cells (egẹgẹ azẹ ọfuafo), platelets (egẹgẹ-azẹ nọ i re ru azẹ dhẹmu), gbe plasma (okwakwa nọ o rẹ wọ azẹ dhẹ oma wariẹ).

¹¹ Nẹnẹ, fiki ẹnyaharo ahwo usiwo-imu, a be sae hẹriẹ ekwakwa ọsosuọ azẹ enana fihọ egẹgẹ-esese sa-sa nọ a re ro ruiruo evaọ idhere buobu. Kọ Oleleikristi ọ sae jẹ egẹgẹ-esese itieye na rehọ? Kọ o re rri rai wọhọ “azẹ”? Ohwo kpobi ọ rẹ jẹ iroro nana kẹ omobọ riẹ. Ere ọvona o rrọ re kpahe edhere usiwo-imu wọhọ hemodialysis, hemodilution, gbe cell salvage nọ a rẹ rọ jọ rehọ azẹ obọ ohwo ruiruo, thakpinọ a jọ uvumọ oria rawo iẹe he.—Rọkẹ otofa hayo oruvẹ eme nana, rri Eme-Ofiba, ẹwẹ-obe avọ 215-218.

12. Eme ma re ru evaọ eme nọ a je vu omai wa inọ ma salọ onọ u je omai?

¹² A te vu ẹme wa k’omai re ma jiroro nọ u je omai, kọ o nwani dhesẹ inọ onọ ma salọ kpobi u muẹme kẹ Jihova ha? Ijo, keme o wo isiuru gaga kpahe eware nọ e rrọ omai udu. (Itẹ 17:3; 21:2; 24:12) Fikiere, nọ ma tẹ lẹ se Jihova kẹ ọkpọvio jẹ kiẹ kpahe oghẹrẹ usiwo-imu jọ no, ma vẹ kezọ kẹ obroziẹ-iroro mai nọ ma rehọ Ebaibol wuhrẹ no. (Ahwo Rom 14:2, 22, 23) Amọfa a rẹ gba onọ a salọ họ omai hi, yọ u fo re ma nọ onọ nana ha, “Whọ tẹ rrọ uyero nọ mẹ rrọ na eme who re ru?” Evaọ eme itieye na, Oleleikristi kpobi “ọvuọ uye riẹ ọ rẹ te wha.”b—Ahwo Galesha 6:5; Ahwo Rom 14:12; rri ẹkpẹti na “Kọ Me Rri Azẹ Ghaghae?” evaọ ẹwẹ-obe avọ 81.

IZI JIHOVA I DHESẸ NNỌ ỌSẸ OYOYOU Ọ RRỌ

13. Eme izi gbe ehri-izi Jihova i dhesẹ kpahe ọyomariẹ? Kẹ oriruo.

¹³ Izi gbe ehri-izi nọ e rrọ Ebaibol na i dhesẹ nnọ Jihova họ Ọkẹ-Izi owareghẹ gbe Ọsẹ oyoyou nọ o wo ewoma emọ riẹ họ iroro. (Olezi 19:7-11) Dede nọ orọnikọ re ma ruẹsi wo omokpokpọ a rọ kẹ uzi na inọ ma “si oma no . . . azẹ” hẹ, o be thọ omai no ebẹbẹ nọ azẹ osefihọ oma o be wha ze. (Iruẹru Ikọ Na 15:20) Ahwo buobu nọ a bi ruiruo evaọ abọ usiwo-imu a ta nọ obẹrọ nọ a re ru ababọ azẹ họ onọ o mai “woma kpaobọ” evaọ usiwo-imu ọgbọna. Rọ kẹ Ileleikristi uzẹme, ẹnyaharo itieye na e nwani dhesẹ inọ Jihova o wo areghẹ nọ o wo ibe he, ọ tẹ jẹ rrọ ọsẹ oyoyou.—Aizaya 55:9; Jọn 14:21, 23.

14, 15. (a) Izi vẹ a rẹ jọ ruẹ uyoyou nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ ahwo riẹ? (b) Ẹvẹ whọ rẹ sai ro dhesẹ inọ who rri uzuazọ ghaghae nẹnẹ?

¹⁴ Ọdawẹ nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ ahwo riẹ evaọ Izrẹl anwae u dhesẹ oma via evaọ izi riẹ buobu. Wọhọ oriruo, Ọghẹnẹ ọ juzi inọ ohwo Izrẹl ọ tẹ bọ uwou nọ ehru riẹ ọ rrọ praprarapra, ọ rẹ bọ ogbẹ wariẹ ehru uwou na họ re ohwo ọ siọ ehru uwou na ba ekie no ze, keme a jẹ hae jọ ehru iwou na ru eware sa-sa. (Iziewariẹ 22:8; 1 Samuẹle 9:25, 26; Nehemaya 8:16; Iruẹru Ikọ Na 10:9) Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ juzi inọ a rẹ rehọ ifi thuru iruẹ nọ i bi dhuaro. (Ọnyano 21:28, 29) Ohwo o te gbolo aro kẹ izi nana u re dhesẹ inọ o rri uzuazọ amọfa ghaghae he yọ onana o rẹ sae wha abe-ọriọ azẹ ze.

¹⁵ Ẹvẹ whọ rẹ sai ro dhesẹ inọ who rri uzuazọ ghaghae nẹnẹ? Dai roro kpahe omoto ra, oghẹrẹ nọ whọ rẹ dhẹ omoto, erao ra, uwou ra, oria iruo ra, gbe aruọzaha oma-uru-jaja nọ whọ salọ. Evaọ erẹwho jọ, asidẹnte ọ be mae wha uwhu se emoha, keme evaọ ẹsibuobu a rẹ dhẹ ugbẹdhẹ. Rekọ, izoge nọ e gwọlọ daji uyoyou Ọghẹnẹ a rri uzuazọ ghaghae, fikiere a rẹ gwọlọ omaweromẹ evaọ eware nọ i re fi uzuazọ rai họ ọza ha. A re roro vievie he inọ izoge a rẹ nwoma ha. Ukpoye, a rẹ reawere uzuazọ rai ẹkwoma ẹwhaha eware nọ e rẹ wha edada ze.—Ọtausiuwoma Na 11:9, 10.

16. Ehri-uzi Ebaibol vẹ u kie kpahe eva-ekparọ? (Rri eme oruvẹ-obotọ na re.)

¹⁶ Makọ uzuazọ ọmọ nọ ọ gbẹ rrọ eva oni riẹ dede o rẹ ghaghae kẹ Ọghẹnẹ. Evaọ Izrẹl anwae, otẹrọnọ ohwo jọ ọ nwa aye nọ o dihọ oma nọ oni na hayo ọmọ nọ ọ rrọ eva na o te whu, Ọghẹnẹ ọ rehọ ohwo nọ ọ nwa aye na oma na wọhọ ojihẹ, fikiere a re kpei kele.c (Ọnyano 21:22, 23) Dai roro epanọ o be jọ Jihova oma nọ ọ be ruẹ eva buobu nọ a be kpare kufiẹ kukpe kukpe, fikinọ ini na a gwọlọ ruẹ uye emọ họ re a sae jẹ ruabọhọ ọfariẹ-ogbe rai.

17. Ẹvẹ whọ sae rọ kẹ ohwo nọ ọ kpare eva taure o te ti wuhrẹ kpahe izi Ọghẹnẹ uduotahawọ?

¹⁷ Kọ ẹvẹ kpahe aye nọ ọ kpare eva taure ọ tẹ te riẹ kpahe izi Jihova? Kọ oyena u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te re ohrọ riẹ hẹ? Ijo! Evaọ uzẹme, ohwo nọ o gine kurẹriẹ nevaze ọ rẹ sai wo erọvrẹ Jihova fiki idhe ẹtanigbo Jesu. (Olezi 103:8-14; Ahwo Ẹfẹsọs 1:7) Kristi omariẹ ọ ta nọ: “Mẹ ze ti se ikiẹrẹe he, rekọ erahaizi re a ku eva rẹriẹ.”—Luk 5:32.

WHAHA IRORO OMUKPAHỌ!

18. Ẹvẹ Ebaibol e ta kpahe oware nọ o be mae lẹliẹ ahwo kpe amọfa?

¹⁸ U te no amọfa nọ ma rẹ nwoma ha no, Jihova ọ gwọlọ nọ ma si egrẹ no udu mai riẹriẹriẹ keme ahwo buobu nọ a bi kpe nẹnẹ na, egrẹ ọ be whae ze. Jọn ukọ na o kere nọ: “Kohwo kohwo nọ o mukpahe omoni riẹ họ ojihẹ.” (1 Jọn 3:15) Ohwo otiọye na orọnikọ o re mukpahe omoni riẹ ọvo ho rekọ ọ rẹ gwọlọ nọ o whu no dede. Ọ rẹ sai dhesẹ egrẹ riẹ via ẹkwoma omoni riẹ na nọ ọ rẹ ta raha hayo wọ oghẹrẹ eku nọ ọ rẹ wha uwhu se ohwo fihọ iẹe uzou. Evaọ Izrẹl anwae, ibruoziẹ na a tẹ ruẹ inọ ọrue ohwo na ọ ta fihọ omoni riẹ uzou, a vẹ rọ uye nọ a hae rọ kẹ ohwo nọ ọ wọ eku họ uzou na rọ kẹe. (Iruo-Izerẹ 19:16; Iziewariẹ 19:18-21; Matiu 5:22) Fikiere, u wuzou gaga re ma si iroro iyoma no udu mai riẹriẹriẹ!—Jemis 1:14, 15; 4:1-3.

19. Ẹvẹ ohwo nọ ehri-izi Ebaibol e be kpọ o re rri ikere wọhọ Olezi 11:5, gbe Ahwo Filipai 4:8, 9?

¹⁹ Ahwo nọ a rri uzuazọ ghaghae wọhọ epanọ Jihova o rri rie, jẹ gwọlọ daji uyoyou riẹ a rẹ whaha oghẹrẹ ozighi kpobi re. Olezi 11:5 o ta nọ: “Ẹzi [Jihova] o mukpahe ọnọ o you igbruku.” Orọnikọ ẹme yena o bi dhesẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ ọvo ho; rekọ u wo ehri-uzi nọ o rẹ kpọ omai evaọ uzuazọ. O rẹ wọ enọ i you Ọghẹnẹ nọ a jẹ whaha oware kpobi nọ o whomahọ ozighi, te eware-ẹkeriotọ. Epọvo na re, ẹme na inọ Jihova yọ “Ọghẹnẹ udhedhẹ” o rẹ wọ idibo riẹ rehọ eware nọ i woma, enọ i kiẹrẹe, enọ i fo ajiri rọ vọ iroro rai, eware nọ e rẹ wha udhedhẹ ze.—Ahwo Filipai 4:8, 9.

KẸNOMA NO IKOKO NỌ E REABE AZẸ

20-22. Edikihẹ vẹ Ileleikristi a wo kpahe akpọ na, kọ fikieme?

²⁰ Evaọ aro Ọghẹnẹ, akpọ Setan soso ọ reabe azẹ. Ikoko isuẹsu riẹ, enọ a jọ Ikereakere na dhesẹ wọhọ erao ijihẹ, i kpe ima ahwo buobu no, te idibo Jihova buobu. (Daniẹl 8:3, 4, 20-22; Eviavia 13:1, 2, 7, 8) Egba-ihreki gbe egba-eriariẹ akpọ na a kuobọgbe ikoko isuẹsu na no bi ku ekwakwa ẹmo nọ i yoma thesiwa, yọ a bi wo igho gbidigbidi no onana ze. Uzẹme o ginọ rrọ inọ “akpọ na ọsoso ọ rọ obọ ogaga oyoma na.”—1 Jọn 5:19.

²¹ Fikinọ ilele Jesu a rrọ “erọ akpọ na ha” rekọ a kẹnoma kpobi no isuẹsu gbe ẹmo-ofio riẹ, a reabe azẹ hẹ.d (Jọn 15:19; 17:16) Yọ evaọ aruorokele Kristi, a re ru ozighi hi nọ amọfa a te bi kpokpo ai. Ukpoye, a re dhesẹ uyoyou kẹ ewegrẹ rai, tubẹ lẹ roro ai dede.—Matiu 5:44; Ahwo Rom 12:17-21.

²² Maero, uvi Ileleikristi a rẹ whaha obọ nọ a re wo kugbe “Babilọn ologbo” na, koyehọ egagọ erue akpọ-soso, ọnọ ọ mae reabe azẹ na. Ebaibol e ta nọ: “Eva riẹ a jẹ ruẹ azẹ eruẹaro gbe erezi na, gbe ahwo kpobi nọ a kpe i eva akpọ na.” Fikiere, a vẹvẹ omai unu nọ: “Ahwo mẹ, wha nya siẹ e ba.”—Eviavia 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Eme u dhesẹ re ohwo o si oma no Babilọn Ologbo na?

²³ Re a si oma no Babilọn Ologbo na u vi odẹ nọ ohwo o re sino egagọ rai ọvo. O tẹ jẹ kẹre te emukpahe iruemu iyoma enọ egagọ erue e jẹrehọ hayo enọ a bi jo gbudie, iruemu wọhọ ọfariẹ-ogbe, omaduhọ isuẹsu, gbe okpuru nọ a bi ro le efe. (Olezi 97:10; Eviavia 18:7, 9, 11-17) Ẹsibuobu eware nana i bi su kpohọ ahwo-okpe.

24, 25. Eme ọ rẹ sae lẹliẹ Ọghẹnẹ dhesẹ ohrọ kẹ ohwo nọ ọ reabe azẹ nọ o kurẹriẹ, kọ eme a ro dhesẹ onana evaọ oke emọ Izrẹl?

²⁴ Re ma te ti kurẹriẹ ruọ egagọ uzẹme, mai kpobi ma jẹ rehọ edhere jọ tha akpọ Setan uke, yọ onana o lẹliẹ omai reabe azẹ evaọ oghẹrẹ jọ. Rekọ, fikinọ ma kurẹriẹ, fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo Kristi, jẹ rehọ uzuazọ mai mudhe kẹ Ọghẹnẹ no, ma wo ohrọoriọ Ọghẹnẹ gbe ọthọwẹ riẹ. (Iruẹru Ikọ Na 3:19) A rehọ ikpewho adhẹzọ erọ oke emọ Izrẹl ro dhesẹ ọthọwẹ otiọye na.—Ikelakele 35:11-15; Iziewariẹ 21:1-9.

²⁵ Ẹvẹ ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na o jọ? Otẹrọnọ ohwo Izrẹl jọ ọ rehọ ọthobọ kpe ohwo Izrẹl ọfa, ọ rẹ dhẹ kpohọ ikpewho adhẹzọ na jọ. Nọ iguẹdhọ na a te guẹdhọ na no, ohwo nọ ọ rehọ ọthobọ kpe ohwo ọdekọ na ọ rẹ jọ okpẹwho adhẹzọ na bẹsenọ ozerẹ okpehru na o re whu no. Ẹsiẹe o re wo ufuoma nọ ọ rẹ rọ rria oria nọ u je rie. Onana u dhesẹ epanọ Ọghẹnẹ o wo ohrọoriọ te gbe epanọ o rri uzuazọ ohwo-akpọ ghare te. Oware nọ o wọhọ ikpewho adhẹzọ anwae na nẹnẹ họ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ ọrọ idhe ẹtanigbo Kristi, onọ o rẹ thọ omai no uwhu otẹrọnọ ma rehọ ọthobọ raha uzi Ọghẹnẹ kpahe uzuazọ gbe azẹ. Kọ who rri ọruẹrẹfihotọ yena ghaghae? Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ inọ who rri rie ghaghae? Edhere jọ họ amọfa nọ who re zizie re a kuomagbe owhẹ evaọ okpẹwho adhẹzọ ẹwoho na, maero nọ ‘uye ulogbo’ na o be tha kpata kpata na.—Matiu 24:21; 2 Ahwo Kọrint 6:1, 2.

RRI UZUAZỌ GHAGHAE ẸKWOMA EWHOWHO OVUẸ UVIE NA

26-28. Ẹvẹ uyero mai nẹnẹ o rọ wọhọ orọ Izikiẹl ọruẹaro na, kọ ẹvẹ ma sae rọ daji uyoyou Ọghẹnẹ?

²⁶ Uyero ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ o lẹliẹ omai kareghẹhọ Izikiẹl ọruẹaro anwae na, ọnọ Jihova o vi uwou re ọ vẹvẹ ahwo Izrẹl unu. Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Koke koke nọ who yo ẹme no unu mẹ ze, whọ vẹ rehọ unu ovẹvẹ mẹ kẹ ae.” Izikiẹl ọ gbẹ nya uwou na ha, azẹ ahwo na ọ te jọ uzou riẹ evaọ okenọ a te raha Jerusalẹm. (Izikiẹl 33:7-9) Rekọ Izikiẹl ọ nya uwou na, fikiere ọ gbẹ reabe azẹ hẹ.

²⁷ Ma kẹle ekuhọ akpọ Setan no. Fikiere, Isẹri Jihova a rehọ e riẹ wọhọ owha-iruo gbe uvẹ-ọghọ re a whowho “ẹdẹ orukele Ọghẹnẹ” gbe ovuẹ Uvie na. (Aizaya 61:2; Matiu 24:14) Kọ who bi wo obọ vọvọ evaọ iruo nana nọ i wuzou gaga na? Pọl ukọ na o se iruo usiuwoma ota riẹ gboja gaga. Fikiere, ọ sae ta nọ: ‘Azẹ ahwo kpobi o no omẹ uzou, keme mẹ siọ owhai ohrẹ Ọghẹnẹ ba ẹkẹ ẹdọvo ho.’ (Iruẹru Ikọ Na 20:26, 27) Onana yọ emamọ oriruo nọ ma rẹ raro kele.

²⁸ Ma tẹ gwọlọ daji uyoyou Jihova, orọnikọ ma re rri uzuazọ gbe azẹ ghaghae wọhọ epanọ Jihova o rri rie ọvo ho. Ma rẹ jọ fuafo evaọ aro riẹ re, wọhọ epanọ ma te ruẹ evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.

[Oruvẹ-obotọ]

[Etehe nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 76]

AZẸ O WO ẸGBA NỌ O RE RO VORO IZIERAHA

Evaọ Ebaibol na, azẹ avọ uzuazọ enwenọ oware ovona. Fikiere, ukpenọ a re kpe ọrahauzi evaọ oke Izrẹl anwae fikinọ ọ raha ujaje Jihova jọ, ọ rẹ sae rehọ arao dheidhe evaọ agbada-idhe Ọghẹnẹ. (Iruo-Izerẹ 4:27-31) Idheidhe nana e rẹ fa izieraha riẹ no evaọ ubroke.

Wọhọ epanọ a rehọ e riẹ ruiruo evaọ Ebaibol na, “omavoro” u dhesẹ epanọ a rẹ “rehọ oware ro nwene oware” hayo “ruru,” wọhọ epanọ emamọ ururo u re ruru oware ziezi na. Rekọ, uvumọ azẹ arao nọ o re “ruru” hayo voro izieraha ohwo-akpọ no riẹriẹriẹ o rrọ họ. Rekọ idheidhe erao e jọ ẹmẹvo ọrọ idhe omavoro egbagba nọ o rrọ obaro tha.—Ahwo Hibru 10:1, 4.

A ru idhe omavoro yena lọhọ ẹkwoma “oma Jesu Kristi” nọ o ro dheidhe ẹsiẹvo kẹ omai. (Ahwo Hibru 10:10) “Azẹ ọghaghae Kristi, wọhọ ọrọ omogodẹ nọ [ọ] kare ẹnyao hayo epe,” u dikihẹ kẹ uzuazọ ogbagba Kristi, onọ o nwane wọhọ uzuazọ nọ Adamu o kufiẹ. (1 Pita 1:19) Fikiere, evaọ edhere oyoyou nana nọ o woma thesiwa na Jihova o ro dhesẹ uvi-ẹdhoguo je ru esiwo “ebẹdẹ bẹdẹ” mai lọhọ.—Ahwo Hibru 9:11, 12; Jọn 3:16; Eviavia 7:14.

[Etehe nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 78]

RRI UZUAZỌ ERAO GHAGHAE

Dede nọ Jihova ọ k’omai uvẹ re ma kpe erao kẹ emuore gbe emuẹgọ hayo re ma sae rọ ere thọ oma mai no enwoma, orọnikọ onana u dhesẹ inọ ma re mu kpe erao ho. (Emuhọ 3:21; 9:3) Ma gwọlọ jọ wọhọ Nimrọd ozuẹ ọgeva na ha, ọnọ o je kpe erao kufiẹ fiki omaweromẹ nọ u re noi ze. (Emuhọ 10:9) Ukpoye, ma rẹ raro kele Jihova, ọnọ o wo ọdawẹ kẹ erao kpobi, makọ imuedi esese dede.—Jona 4:11; Matiu 10:29.

A rẹ jọ Uzi Mosis na ruẹ ọdawẹ nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ erao. (Ọnyano 23:4, 5, 12; Iziewariẹ 22:10; 25:4) Kpahe Uzi yena, Itẹ 12:10 o ta nọ: “Ohwo okiẹrẹe ọ rẹ rehọ ẹro te uzuazọ arao riẹ, rekọ ohwo omuomu o re wo eva egaga kẹ ẹe.” Kẹle na, irumuomu na avọ emuemu rai kpobi e te vrẹ.

[Etehe/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 81]

KỌ ME RRI AZẸ GHAGHAE?

Ehri-Uzi: “Si oma no . . . azẹ.” —Iruẹru 15:20.

Enọ jọ nọ whọ rẹ nọ oma ra

▪ Kọ mẹ sai dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ udevie ekwakwa ọsosuọ ene azẹ gbe egẹgẹ-esese azẹ?e

▪ Fikieme u je fo inọ mẹ ọvo mẹ rẹ jiroro na kẹ omobọ mẹ sọ mẹ rẹ rehọ hayo se egẹgẹ-esese azẹ hayo oghẹrẹ usiwo imu jọ nọ a jẹ rehọ azẹ mẹ ruiruo?—Ahwo Rom 12:2; Ahwo Galesha 6:5.

▪ Kọ mẹ sae ta kẹ edọkita mẹ oware nọ mẹ jẹ se hayo rọwo eroruiruo egẹgẹ-esese azẹ?—Itẹ 13:16.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 83]

Kọ mẹ sae ta iroro nọ mẹ jẹ kpahe eroruiruo egẹgẹ-esese azẹ kẹ edọkita?