Uzuazọ Ra—Eme Họ Ẹjiroro Riẹ?

“Mẹ be rehọ areghẹ su oma mẹ . . . bẹsenọ mẹ te ruẹ oware nọ uwoma kẹ emọ ahwo . . . eva emedẹ uzuazọ rai.” —ỌTAUSIUWOMA NA 2:3.

1, 2. Fikieme o gbẹ thọ re a wo emamọ isiuru kpahe omobọ ohwo ho?

WHO wo isiuru kpahe omobọ ra, kọ ogbẹrọ ere? Oyena o rọ oware aruro. Oyejabọ nọ ma jẹ re emu kẹdẹ kẹdẹ na, ma vẹ wezẹ nọ oma o tẹ lọhọ omai no, yọ ma rẹ gwọlọ jọ kugbe egbẹnyusu jegbe iyoyou mai re. Ẹsejọ ma rẹ zaharo, ya-ame, hayo ru eware efa nọ e rẹ were omai, nọ i dhesẹ nọ ma wo isiuru nọ e rọ owowa kpahe omobọ mai.

² Isiuru otiọye na kpahe omobọ ohwo o rọwo kugbe oware nọ Ọghẹnẹ ọ wọ Solomọn ro kere: “Oware ofa nọ uwoma kẹ ohwo o rọhọ ajokpa nọ ọ rẹ re ọ vẹ da, ọ vẹ re awere iruo riẹ.” Fiki onana, Solomọn o te fibae nọ: ‘Mẹ riẹ nọ onana u no obọ Ọghẹnẹ ze; keme ono ọ re jẹ da vi omẹ?’—Ọtausiuwoma Na 2:24, 25.

3. Didi enọ idhọvẹ ahwo jọ a be sae kẹ iyo rai hi?

³ Ghele whọ riẹ nọ uzuazọ u vi emuọriọ, idieda, owezẹ, jegbe eruo eware iwoma jọ. Ma wo edada, ẹruore-eviẹhọ, gbe awa. Yọ o rẹ wọhọ nọ iruo i bu omai obọ hrọ te epanọ ma gbẹ be sai ro roro kpahe otofa uzuazọ mai hi. Kọ ere o rọ kẹ owhẹ re? Vermont Royster, ọnọ o je he kere kẹ obeusi na The Wall Street Journal, nọ o muẹrohọ ẹroharo eriariẹ gbe ẹgba ona mai no, o te kere nọ: “Oware igbunu jọ ona. Nọ ma te roro kpahe ohwo, kpahe ebẹbẹ riẹ, kpahe abọ nọ o wo evaọ idadeghe na, ma re riẹ bu vi okenọ akpọ o ro muhọ họ. Ma gbe wo enọ kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ma rọ gbe ẹjiroro nọ ma jẹ rọ uzuazọ gbe oware nọ o rọ obaro hẹrẹ omai.”

4. Fikieme omomọvo mai ọ jẹ gwọlọ k’iyo enọ nọ i kpomahọ omai?

⁴ Ẹvẹ whọ rẹ kuyo enọ na: Ono ma rọ? Fikieme ma jẹ rọ uzuazọ? Kọ diẹse ma be nya? Evaọ amara July nukpo, Mr. Royster o te whu. Kọ who roro nọ o duku iyo nọ e rẹ veva evaọ okioye no? Maero, Kọ edhere jọ ọ riẹ nọ whọ sai ro ru ere? Kọ ẹvẹ onana o sai ro fiobọhọ k’owhẹ reawere uzuazọ nọ o mai wo evawere, nọ u wo otofa? J’oma ruẹ.

Obọdẹ Ehri Orimuo

5. Fikieme ma je rri bru Ọghẹnẹ nọ ma tẹ be gwọlọ orimuo evaọ enọ nọ i kpomahọ otofa uzuazọ?

⁵ Otẹrọnọ ma rẹro so omobọ mai evaọ ẹgwọlọ ẹjiroro uzuazọ, obokparọ nọ ma re wo u re tulo ho, wọhọ epanọ o via kẹ ezae gbe eyae buobu no na, makọ enọ e riẹ ikpebe je wo eriariẹ buobu dede. Rekọ a vu omai wa ha. Ọnọma omai ọ kẹ omai obufihọ. Nọ who te roro kpahe iẹe, kọ ogbẹrọnọ ọye họ obọdẹ Ehri ọ orimuo gbe areghẹ, ọnọ ọ rọ “rite bẹdẹ bẹdẹ” gbe ọnọ o wo eriariẹ egbagba ọrọ ehrugbakpọ na gbe ikuigbe? (Olezi 90:1, 2) Ọye ọ ma ahwo-akpọ je muẹrohọ oware nọ ohwo-akpọ ọ ruẹ no, fikiere Ọye họ ọnọ ma re rri bru kẹ orimuo, orọnikọ ahwo-akpọ nọ e gba ha ha, enọ i wo eriariẹ ekakao gbe ovuhumuo ọvo.—Olezi 14:1-3; Ahwo Rom 3:10-12.

6. (a) Ẹvẹ Ọnọma na ọ rọ kẹ orimuo nọ ma gwọlọ no? (b) Ẹvẹ Solomọn o ro wobọ kpahiẹe?

⁶ Nọ ma re rẹro Ọnọma na re ọ k’omai omomọvo eruẹaruẹ kpahe otofa uzuazọ họ na, ghele ọ k’omai ehri orimuo no—Ẹme riẹ nọ ọ rehọ ogaga riẹ kere. (Olezi 32:8; 111:10) Obe Ọtausiuwoma Na o mai wo iruo evaọ abọ ọnana. Ọghẹnẹ ọ kpọ ohwo nọ o kere i rie, fikiere “areghẹ Sọlomọn o te bu vi ereghẹ ahwo kpobi obọ ovatha-ọre.” (1 Ivie 3:6-12; 4:30-34) “Areghẹ Sọlomọn” u gbe ovie jọ nọ o weze bru ei unu te epanọ ọ rọ ta nọ eme nọ o yo kpahe iẹe uzẹme jegbe nọ ahwo nọ e be gaviezọ kẹ areghẹ riẹ a re ghine wo evawere.a (1 Ivie 10:4-8) Ma rẹ sai wo orimuo gbe evawere no areghẹ okpehru nọ Ọnọma omai ọ rọ kẹ ẹkwoma Solomọn.

7. (a) Eme Solomọn o kuhọ kpahe iruẹru buobu evaọ otọakpọ? (b) Eme u dhesẹ ẹwawọ areghẹ Solomọn?

⁷ Ọtausiuwoma Na o dhesẹ areghẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ, onọ u duobọ te udu gbe ẹvori Solomọn. Nọ o wo oke, ekwakwa, gbe orimuo nọ o re ro ru erei na, Solomọn ọ tẹ tẹrovi “eware kpobi nọ e rọ otọ odhiwu via.” Ọ ruẹ nọ ibuobu rai e rọ “ifofe gbe ofou olele họre,” nọ o rọ oware nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ ma te bi roro kpahe ẹjiroro mai evaọ uzuazọ. (Ọtausiuwoma Na 1:13, 14, 16) Uzẹme Solomọn ọ jẹ ta na. Wọhọ oriruo, roro kpahe eme riẹ nọ a rẹ ruẹ eva Ọtausiuwoma Na 1:15, 18. Whọ riẹ nọ evaọ ikpe-udhusoi buobu nọ e vrẹ no na ahwo a dawo oghoghẹrẹ egọmeti no, ẹsejọ a rẹ ghinẹ daoma ku ebẹbẹ họ re a ru uzuazọ ahwo woma ziezi. Ghele, kọ esuo jọ ọ sai ru eware “egẹgẹle” eyero sebaẹgba ọnana liọ no? Yọ ẹsejọ whọ ruẹ no nọ epanọ eriariẹ ohwo e rro te, ere ọ rẹ mai vuhumu nọ evaọ etoke uzuazọ nọ o rọ kpẹkpẹe na, o lọhọ họ re a kpọ eware vi ziezi. Eriariẹ eyena e rẹ wha idhọvẹ se ibuobu, rekọ orọnikọ rọ kẹ omai hi.

8. Didi eyoro o riẹ anwẹdẹ?

⁸ Oware ofa nọ a re je roro kpahe họ ọdhẹwariẹ nọ u bi kpomahọ omai, wọhọ ẹvaze gbe ukiediwo ọre hayo efowu ofou gbe ame. E jariẹ evaọ edẹ Mosis, Solomọn, Napoléon, gbe esẹ ilogbo mai. Yọ e gbẹ riẹ nẹnẹ re. Epọvo na re, “oge jọ ọ vrẹ no oge ọfa ọ vẹ ze.” (Ọtausiuwoma Na 1:4-7) No eriwo ohwo-akpọ ze, eware i ri nwene tere he. Ahwo oke anwae gbe erọ oke onana a wo iruo, ẹruore, isiuru, gbe erugba evo na. O tẹ make rọnọ evaọ udevie ahwo-akpọ, ohwo jọ o ru okpodẹ kẹ oma riẹ hayo inọ o wo erru thomawa hayo ẹgba jọ, diẹse ohwo ọyena ọ rọ enẹna? Ohwo ọyena o whu no, yọ ẹsejọ ọ thọrọ ẹro no dede. Oyena o rọ iroro ọkora ha. Ahwo jọ buobu a tubẹ riẹ odẹ esẹ ilogbo rai hi hayo sae fodẹ oria nọ a jo yẹ ai hayo kie ai họ dede he. Whọ sae ruẹ oware nọ o soriẹ no nọ Solomọn ọ jẹ ruẹ nọ omodawọ ohwo-akpọ kpobi ufofe.—Ọtausiuwoma Na 1:9-11.

9. Ẹvẹ ma sai ro wo obufihọ ẹkwoma ewo orimuo areghẹ kpohọ eyero ohwo-akpọ?

⁹ Ukpenọ o lẹliẹ ofu dhe omai, otoriẹ Ọghẹnẹ ọnana kpohọ ehri eyero ohwo-akpọ o rẹ sai wo erere k’omai, o rẹ wọ omai whaha ilale ute thọthọ hayo ilale nọ e rẹ te vrẹ hayo thọrọ ẹro no. U re fiobọhọ k’omai wawo oware nọ ma bi le evaọ uzuazọ gbe oware nọ ma be gwọlọ rugba. Re a dhesiẹe, ukpenọ ma rẹ rehọ ifi gba oma mai, ma rẹ ruẹ oghọghọ evaọ utho emu nọ ma rẹ re gbe edada. (Ọtausiuwoma Na 2:24) Yọ, wọhọ epanọ ma te ruẹ na, Solomọn ọ fodẹ ekuhọ owoma onọ u wo ẹruore. Re a tae kpẹkpẹe, koyehọ ma re wo ovuhumuo usu okpekpe mai kugbe Ọnọma omai, ọnọ ọ rẹ sai fiobọhọ k’omai nyate obaro evawere ebẹdẹ bẹdẹ, onọ u wo otofa. Solomọn o fiẹgba họ ẹme na nọ: “Ukuhọ eme na ona; a yo rai kpobi no. Dhẹozọ Ọghẹnẹ, who koko izi riẹ; keme onana họ iruo kpobi nọ i te ohwo e ruo.”—Ọtausiuwoma Na 12:13.

Ẹjiroro nọ U Fo Ewo nọ Ma te Roro Kpahe Eyoro Uzuazọ

10. Evaọ edhere vẹ Solomọn ọ rọ wawọ erao gbe ahwo-akpọ?

¹⁰ Areghẹ Ọghẹnẹ nọ u dhesẹ oma via evaọ obe Ọtausiuwoma Na u re je fiobọhọ k’omai roro kpahe ẹjiroro mai evaọ uzuazọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Inọ Solomọn ọ t’ẹme kpahe izẹme efa nọ ma rẹ kaki roro kpahe he. Ovo rai jọ họ ithatho nọ e rọ udevie ahwo-akpọ gbe erao. Jesu ọ rehọ ilele riẹ dhesẹ igodẹ, rekọ o rẹ were ahwo buobu hu re a rehọ ai dhesẹ erao. (Jọn 10:11-16) Ghele Solomọn ọ rehọ izẹme efa nọ a rẹ vro ho ze: “Ọghẹnẹ ọ be dawo emọ ahwo, o dhesẹ kẹ ae nọ ae erao gheghe. Keme otatha ahwo avọ erọ erao ọvo; epanọ ọjọ o re whuẹ ere ọdekọ o re whuẹ re. . . . Keme ohwo ọghare vi arao ho; rekọ ai kpobi ifofe. . . . Ai kpobi ovu a nọ ze, ovu na a re ti zihe rua.”—Ọtausiuwoma Na 3:18-20.

11. (a) Ẹvẹ a re ro dhesẹ eyoro uzuazọ arao? (b) Ẹvẹ who roro kpahe udhesẹ otiọye na?

¹¹ Dai roro kpahe arao nọ whọ rẹ gwọlọ rri ughe riẹ na, arao nọ ọ rẹ rria evaọ itho hayo ọruke. (Iziewariẹ 14:7; Olezi 104:18; Itẹ 30:26) Hayo whọ sae ruẹ ọkpọya; bu vi eghẹrẹ 300 e rọ akpọ na soso. Eme họ eyoro uzuazọ riẹ? Nọ a te yẹi no, oni riẹ ọ vẹ rẹro tei evaọ umutho eka jọ. U ti kri hi na o ve wo eto ọ vẹ jẹ kọ ruọ otafe. Whọ rẹ sae rue riẹ nọ ọ be nya wariẹ be gwọlọ emuore. Rekọ ẹsibuobu ọ rẹ wọhọ nọ ọ be zaharo, be reawere oma uzoge riẹ. Nọ ọ tẹ rro te ukpe ovo no, ọ vẹ gwọlọ aye. Ọ vẹ bọ uwou hayo etuetue jẹ sẹro emọ riẹ. Ọ tẹ ruẹ ibi-ire, ibiedi, gbe emuore efa buobu, whọ rẹ ruẹ nọ uviuwou ọkpọya na o rẹ jọ poriẹ poriẹ a ve je wo oke nọ a re ro ru uwou rai kẹre. Rekọ evaọ ikpe kakao ọvo, arao na ọ vẹ who no o ve mu eware họ ẹja thọ je muhọ ẹmọ. Ọ tẹ kpako te ole ikpe ikpe no, o ve whu. Ẹhẹriẹ nọ ọ rọ oghoghẹrẹ ekpọya nọ e riẹ i tulo ho evaọ eyoro uzuazọ.

12. (a) Gbagba, fikieme eyoro uzuazọ ahwo-akpọ buobu o jẹ wọhọ orọ arao? (b) Kọ eme ma rẹ sai roro kpahe okiọfa nọ ma tẹ ruẹ arao nọ ma wo họ iroro?

¹² Ahwo buobu a re du vro ho a tẹ riẹ nọ enẹ eyoro arao ọ rọ, yọ a bi du rẹro nọ ọkpọya ọ rẹ moma ẹjiroro uzuazọ riẹ hẹ. Ghele, kọ izuazọ ahwo-akpọ buobu i wo ohẹriẹ gaga no oyena? A yẹ rai jẹ rẹro te ai wọhọ emọ. A rẹ re emu, rro, jẹ zaharo wọhọ izoge. U ri kri hi na, a vẹ kpako, gwọlọ aye, jẹ gwọlọ oria nọ a rẹ rria gbe iruo nọ a rẹ rọ gwọlọ emuore. Obọ rai o tẹ lọhọ, a rẹ jọ poriẹ poriẹ a ve je ru uwou rai kẹre re a jọ yọrọ emọ rai. Rekọ nọ ikpe na e rẹ dhẹ vrẹ kpata kpata na, a vẹ rro kpako. A gbẹ kaki whu hu, a ve whu nọ a te te ikpe 70 hayo 80 no avọ “uye gbe omaorọ.” (Olezi 90:9, 10, 12) Whọ rẹ sae roro kpahe eware enana nọ whọ tẹ wariẹ ruẹ ọkpọya (hayo arao ọfa nọ who wo họ iroro).

13. Didi ukuhọ o rọ epọvo na kpahe erao gbe ahwo-akpọ?

¹³ Whọ rẹ sae ruẹ oware nọ o soriẹ nọ Solomọn ọ rọ rehọ izuazọ ahwo wawo orọ erao. O kere nọ: “Koware koware kpobi ọvuọ ezi riẹ, . . . oke eyẹ, oke uwhu.” Ẹme uwhremu na, uwhu, o rọ epọvo na kẹ ohwo gbe arao, “epanọ ọjọ o re whuẹ ere ọdekọ o re whuẹ re.” O te fibae nọ: “Ai kpobi ovu a nọ ze, ovu na a re ti zihe rua.”—Ọtausiuwoma Na 3:1, 2, 19, 20.

14. Ẹvẹ ahwo-akpọ buobu a be rọ daoma nwene eyoro odode uzuazọ, rekọ eme u bi noi ze?

¹⁴ Ma re du roro ẹwawọ ọnana wọhọ iroro ethọthọ họ. Uzẹme, ahwo jọ a rẹ daoma nwene eyero na, wọhọ oke buobu nọ a re fihọ iruo re a wo eware efe buobu vi onọ esẹ gbe ini rai a wo. A rẹ sai le isukulu haro gaga re a sae yere uzuazọ okpehru, re a ru otoriẹ uzuazọ rai kẹre. Hayo a re ru iruo ejaja hayo re oghẹrẹ emuore jọ re oma rai o kpokpọ viere re uzuazọ rai o dina tọ haro. Omodawọ enana kpobi e rẹ sae wha umutho irere jọ ze. Rekọ ono o rẹ sai muẹro inọ omodawọ eyena kpobi e te ghinẹ kẹ erere? Etẹ make kẹ erere dede, ẹvẹ i ti kri te?

15. Didi ẹwawọ izuazọ u fo ahwo buobu?

¹⁵ Solomọn ọ nọ inọ: “Ubueme dede i fioka oware ovo ho, kọ didi erere o te ohwo? Ono ọ riẹ oware nọ u woma kẹ ohwo evaọ edẹ uzuazọ okpẹkpẹe riẹ, nọ o rẹ vrẹ kerọ uwoho no? Ono ọ sae ta epanọ e rẹte via kẹ ohwo ẹdẹfa evaọ akpọ na nọ o whu no?” (Ọtausiuwoma Na 6:11, 12) Nọ uwhu u re ku omodawọ ohwo họ kpata kpata na, kọ erere jọ ọ ghinẹ riẹ re ma họre kẹ ewo ekwakwa efe buobu hayo ele isukulu ikpe buobu re ma ruẹse wo efe buobu? Yọ nọ uzuazọ o kpẹre gaga na, nọ o rẹ dhẹ vrẹ wọhọ uwoho na, ahwo buobu a re vuhumu nọ u gbe du fo re a raha oke le eware akpọ họ nọ a tẹ ruẹ nọ ekuhọ riẹ u ti woma ha; hayo nọ ohwo o gbe wo imuẹro oware nọ o te via kẹ emọ riẹ hẹ ‘nọ o te whu no.’

Oke nọ A re Ro Ru Emamọ Odẹ

16. (a) Eme ma sai ru nọ erao e sai ru hu? (b) Didi uzẹme ofa u re kpomahọ iroro mai?

¹⁶ Wo ohẹriẹ no erao, mai ahwo-akpọ a wo ẹgba nọ ma re ro roro, ‘Eme họ otofa uzuazọ mẹ? Kọ o rọ eyoro jọ ọvo, avọ oke nọ a re ro yẹ gbe oke nọ a re ro whu?’ Evaọ edhere ọyena, kareghẹhọ uzẹme nọ o rọ eme Solomọn kpahe ohwo gbe arao: “Ovu na a re ti zihe rua.” Kọ oyena u dhesẹ nọ uwhu u re ku uzuazọ ohwo kpobi họ riẹriẹriẹ? Whaọ, Ebaibol na o dhesẹ nọ ahwo-akpọ a wo ẹwẹ nọ o re whuẹ hẹ hẹ onọ o rẹ zọ no oma na. Ahwo-akpọ yọ ewẹ, yọ ẹwẹ nọ o ruthọ o re whuẹ. (Izikiẹl 18:4, 20) Solomọn o te ru ei vevẹ nọ: “Keme enọ e rọ uzuazọ a riẹ nọ a reti whuẹ, rekọ iwhuowhu e riẹ oware ovo ho, a gbe wo osa ovo ho; keme a thọrọ ẹro no. Oware kpobi nọ whọ gwọlọ rehọ obọ ra ru, rehọ ogaga ra kpobi ru ei; keme iruo hayo iroro hayo eriariẹ hayo areghẹ e rọ eva ẹri hi, obonọ who bi kpohọ na.”—Ọtausiuwoma Na 9:5, 10.

17. Eme Ọtausiuwoma Na 7:1, 2 o re ru omai roro kpahe?

¹⁷ Fiki uzẹme oyena nọ a rẹ whaha ha na, roro kpahe ẹme ọnana: “Emamọ odẹ u woma vi udẹ oghaghae, gbe ẹdẹ uwhu, o vi ẹdẹ eyẹ. Uwoma re a kpo obọ uwou uweri vi ikpe nọ a re kpo obọ uwou eha; keme onana họ urere ohwo kpobi, enọ e rọ uzuazọ a jọ udu rai roro ei ziezi.” (Ọtausiuwoma Na 7:1, 2) Ma rẹ rọwo inọ uwhu họ “urere ohwo kpobi.” Ohwo-akpọ ọvo ọ re da umu, re eware nọ e rẹ kẹ azẹ, okpemu, hayo zaharo ọjaja jọ nọ o wha uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ze no ho. Yọ a tẹ nwani whu no u re kri hi, “a thọrọ ẹro no.” Fikiere eme jabọ odẹ ‘u je woma vi udẹ oghaghae, gbe ẹdẹ uwhu vi ẹdẹ eyẹ’?

18. Fikieme u je mu omai ẹro nọ Solomọn ọ rọwo ẹkparomatha na?

¹⁸ Wọhọ epanọ ma muẹrohọ no na, Solomọn ọ ta gba. Ọ riẹ kpahe esẹ anwae riẹ Abraham, Aiziki, gbe Jekọp, enọ i ghine wo emamọ odẹ kugbe Ọnọma omai. Fikinọ ọ riẹ kpahe Abraham ziezi, Jihova Ọghẹnẹ ọ yaa nọ ọ te ghale iẹe gbe ubi riẹ. (Emuhọ 18:18, 19; 22:17) Ẹhẹ, Abraham o wo emamọ odẹ kugbe Ọghẹnẹ, o te zihe ruọ ogbẹnyusu riẹ. (2 Iruẹru-Ivie 20:7; Aizaya 41:8; Jemis 2:23) Abraham ọ riẹ nọ uzuazọ riẹ gbe uzuazọ ọmọ riẹ e rọ eyoro eyẹ gbe uwhu nọ u re kuhọ họ họ. Ẹjiroro nọ o rro vi onana o riẹ. A wo ẹruore imuẹro ọrọ ọwariẹ rria, orọnikọ fikinọ a wo ẹwẹ nọ o re whuẹ hẹ hẹ, rekọ fikinọ a te kpare ai ze. Abraham ọ rọwo inọ “Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kpare [Aiziki] no iwhuowhu.”—Ahwo Hibru 11:17-19.

19. Didi orimuo ma re wo no Job ze rọ kpahe otofa Ọtausiuwoma Na 7:1?

¹⁹ Oyena họ usiavẹ otoriẹ ọrọ epanọ “emamọ odẹ u [ro] woma vi udẹ oghaghae, gbe ẹdẹ uwhu, o [ro woma] vi ẹdẹ eyẹ.” Wọhọ epanọ o kake jọ kẹ Job, Solomọn ọ rọwo inọ Ọnọ ọ ma uzuazọ ohwo-akpọ na ọ sae zihe ei ze. Ọ rẹ sae kpare ahwo-akpọ nọ i whu no ziọ uzuazọ. (Job 14:7-14) Job ohwo ẹrọwọ na ọ ta nọ: ‘Whẹ Jihova o re ti se, me ve yo kẹ owhẹ; iruo abọ ra i veti si owhẹ urru.’ (Job 14:15) Roro kpahe oyena! Inọ Ọnọma omai o wo ‘isiuru’ kẹ idibo omarokpotọ riẹ enọ i whu no. (“Whọ wariẹ gwọlọ ruẹ iruo abọ ra.”—The Jerusalem Bible.) Ẹkwoma efihiruo idhe ẹtanigbo Jesu Kristi na, Ọnọma na ọ rẹ sae kpare ahwo-akpọ. (Jọn 3:16; Iruẹru 24:15) Vevẹ, ahwo-akpọ a rẹ sai wo ẹhẹriẹ no erao gheghe enọ i re whuẹ.

20. (a) Okevẹ o rẹ jọ inọ ẹdẹ uwhu u woma vi ẹdẹ eyẹ? (b) Ẹvẹ ẹkparomatha Lazarọs o ro kpomahọ ahwo buobu?

²⁰ Onana u te dhesẹ nọ ẹdẹ uwhu o rẹ sai woma vi ẹdẹ nọ a ro yẹ ohwo, otẹrọnọ ohwo ọ jọ oke oyena ru emamọ odẹ kugbe Jihova no, ọnọ ọ rẹ sae kpare ahwo ẹrọwọ nọ i whu no ze. Solomọn Ologbo na, Jesu Kristi, o dhesẹ oyena. Wọhọ oriruo, ọ kpare ọzae ẹrọwọ na Lazarọs, ziọ uzuazọ. (Luk 11:31; Jọn 11:1-44) Wọhọ epanọ whọ rẹ sai roro, u kpomahọ ahwo buobu gaga enọ e ruẹ Lazarọs nọ o zihe ziọ uzuazọ, a te fi ẹrọwọ họ Ọmọ Ọghẹnẹ. (Jọn 11:45) Kọ who roro nọ o jarai oma epaọ ẹsenọ uzuazọ u wo ẹjiroro ho, nọ a riẹ oghẹrẹ ahwo nọ a rọ họ gbe oria nọ a be nya ha? Ukpoye, a rẹ sae ruẹ nọ a rẹ jọ wọhọ erao gheghe he enọ a yẹ, jẹ rria evaọ ubroke jọ, a ve whu. Ẹjiroro rai evaọ uzuazọ u wobọ kpahe jẹ rọ kpekpe kugbe ẹriẹ Ọsẹ Jesu gbe eruo oreva Riẹ. Kọ ẹvẹ kpahe owhẹ? Kọ ikuigbe enana i fiobọhọ k’owhẹ no re whọ ruẹ, hayo ruẹ vevẹ viere, epanọ uzuazọ ra o sai ro wo ẹjiroro?

21. Abọ vẹ kpahe otofa uzuazọ mai ma gbẹ gwọlọ kiẹriwi?

²¹ Ghele, re a wo uvi ẹjiroro gbe otofa evaọ ẹria o rro vi eroro kpahe uwhu ọvo re a jẹ wariẹ rria. U kpomahọ oware nọ ma be rehọ izuazọ mai ru n’ẹdẹ t’ẹdẹ. Solomọn o te je ru oyena vevẹ evaọ obe Ọtausiuwoma Na, wọhọ epanọ ma te ruẹ evaọ uwuhrẹ mai n’otha na.

[Footnotes]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

◻ Evaọ idhere vẹ erao avọ ahwo-akpọ a je thoma?

◻ Ẹvẹ uwhu u ro dhesẹ nọ omodawọ gbe iruẹru ahwo-akpọ buobu ifofe?

◻ Ẹvẹ ẹdẹ uwhu ọ sai ro woma vi ẹdẹ eyẹ?

◻ Re a wo uvi ẹjiroro evaọ uzuazọ o roma hwa usu vẹ?

[Pictures on page 10]

Ẹvẹ uzuazọ ra u ro wo ohẹriẹ no orọ erao?