Kru Udu Ga Nọ Esiwo O Bi Si Kẹle Na

“ ‘Mẹ avọ owhẹ a gbẹrọ, mẹ rẹ te thọ owhẹ,’ ere ỌNOWO na ọ tae.”—JERIMAYA 1:19.

1, 2. Fikieme uviuwou ohwo-akpọ na o jẹ gwọlọ esiwo?

ESIWO! Ẹvẹ ubiẹme na u wo omosasọ te! Esiwo u dhesẹ re a siwi ohwo, re a kẹ ohwo ufuoma no eyero oyoma, nọ o kare evawere. Onana u kugbe iroro ẹrehọ ze eyero nọ ọ mai woma, ọrọ evawere.

² Ẹvẹ uviuwou ohwo-akpọ o gwọlọ oghẹrẹ esiwo otiọye na te evaọ oke onana! A bi kienyẹ ahwo evaọ oria kpobi, udu u te je bi no ai awọ fiki ebẹbẹ egaga—eyero-ugho, uyerakpọ, erọ ugboma, erọ iroro, gbe erọ udu. Ahwo gbidi gbidi a rọ ababọ edẹro avọ iyiyẹ kpahe oghẹrẹ nọ akpọ na ọ be nya yọ a be gwọlọ enwene kpohọ ewoma.—Aizaya 60:2; Matiu 9:36.

“Oke Ẹbẹbẹ”

3, 4. Fikieme ẹgwọlọ ọ jẹ mae rọ enẹna kẹ esiwo?

³ Nọ o rọnọ ikpe-udhusoi avọ 20 onana o ruẹ-uye nọ o mae rro vi ọfa no na, ẹgwọlọ nọ ọ mae rro ọ riẹ kẹ esiwo enẹna vi anwẹdẹ. Nẹnẹ, ahwo nọ i bu vi ima-odu a be rria uvuhu, yọ unu oyena o be rehọ ima 25 vihọ kukpe kukpe. Kukpe kukpe ole emọ ima 13 a bi whu fiki ẹyao ohọwo hayo ebẹbẹ efa nọ uvuhu o be wha tha—bu vi emọ 35,000 kẹdẹ kẹdẹ! Yọ ima ahwo efa nọ e dina kpako no a bi whu uwhu okpuakpua fiki eyao sa-sa.—Luk 21:11; Eviavia 6:8.

⁴ Emo gbe ozighi omoma o wha uye-oruẹ nọ a re gbiku riẹ hẹ ze no. Obe na Death by Government o ta nọ emo, ozighi orua gbe egagọ, gbe ahwo buobu nọ egọmeti o bi kpe u te “ahwo nọ i bu vi ima 203 no evaọ ikpe-udhusoi ọnana.” O tẹ jẹ ta haro nọ: “Uzedhe unu ahwo nọ i whu a sai te ima 360. O wọhọ epaọ ẹsenọ Okpẹyao Ọraha ọgbọna jọ ọ raha ekakọ mai no. Yọ uzẹme na họ o ghinẹ raha ekakọ na no, rekọ onana yọ ẹyao Udu-Esuo, orọnikọ orọ emerae he.” Richard Harwood okere na o muẹrohọ nọ: “Emo ọhaha ikpe-udhusoi buobu nọ e vrẹ no i tulo ho a tẹ rehọ ai wawo erọ oge ọnana.”—Matiu 24:6, 7; Eviavia 6:4.

5, 6. Eme u ru oke mai nana yoma tere?

⁵ Fiba eyero oja ọrọ ikpe nọ e vrẹ kẹle na họ eviharo emuemu, ọfariẹ-ogbe, gbe uviuwou okpra-fihotọ. Okere-Obe Ewuhrẹ United States vẹre William Bennett o muẹrohọ nọ evaọ ikpe 30 ahwo U.S. a rehọ ẹko 41 evaọ udhusoi vihọ, rekọ emuemu o rehọ ẹko 560 evaọ udhusoi vihọ, emọ nọ i wo esẹ hẹ ẹko 400 evaọ udhusoi, erọo nọ e fa ẹko 300 evaọ udhusoi, yọ emaha nọ i thuwhu ẹko 200 evaọ udhusoi. Owuhrẹ Iyunivasiti ọ Princeton John DiIulio, ọrọ ọmaha, ọ vẹvẹ unu kpahe eviharo emoha “ugbarugba,” enọ i bi “kpe ahwo, họre, gbadu, tho, bẹre ethẹ jẹ be wha ozighi ologbo ziọ okegbe. A be dhozọ imuẹmu iporisi hi, be dhozọ edada uwou-odi hi, hayo kọ udu u bi bru ai dede he.” Evaọ ẹkuotọ ọyena, ugbekpe u zihe ruọ oware avivẹ nọ o be mae wha uwhu se ahwo nọ e rọ udevie ikpe 15 gbe 19 no. Yọ emaha nọ e rọ otọ ikpe ene i bi whu fiki olahiẹ vi enọ ẹyao o bi kpe.

⁶ Orọnikọ orẹwho ọvo emuemu gbe ozighi itieye na e rọ họ. Ekuotọ buobu a wo oghẹrẹ iyẹrẹ evo eyena re. Bi fiba onana họ ubu ẹlọ imu iyoma nọ u bi gbe ima ahwo buobu ku. Obe-usi Australia Sydney Morning Herald o ta nọ: “Ekiọthuọ imu u zihe ruọ eki nọ ọ mai wo erere evaọ akpọ na soso no u te no ekiọthuọ ekwakwa-ẹmo no.” Oware ovo nọ o be whae ze họ ozighi gbe ọfariẹ-ogbe nọ e rọ odode evaọ etẹlivisiọne. Evaọ erẹwho buobu, taure ọmọ ọ tẹ te kpako te ikpe 18, yọ ọ ruẹ uruemu ozighi nọ i bu te idu ikpe no evaọ TV gbe ọfariẹ-ogbe nọ a re du kele mu hu no. Oyena yọ ọwhẹruọ ogbekuo, keme oware nọ ma bi fihọ iroro ẹsikpobi u re dhesẹ oma via evaọ uruemu mai.—Ahwo Rom 12:2; Ahwo Ẹfẹsọs 5:3, 4.

7. Ẹvẹ eruẹaruẹ Ebaibol i bi ro ru eyero inẹnẹ na gba?

⁷ Eruẹaruẹ Ebaibol e ruaro gbagba kpahe eware iyoma enana evaọ ikpe-udhusoi mai na. O ta nọ emo akpọ soso e rẹ te jariẹ, ẹyao, ohọwo, gbe evihọ emuemu. (Matiu 24:7-12; Luk 21:10, 11) Yọ nọ ma te roro kpahe eruẹaruẹ nọ a kere evaọ 2 Timoti 3:1-5 na, u re do wọhọ iyẹrẹ usi okpẹdẹ mai nẹnẹ. O fodẹ oge mai na wọhọ “edẹ urere” na je dhesẹ ahwo wọhọ ‘enọ i you omobọ rai, enọ i you igho, enọ i re veghe uzou kẹ ọsẹ gbe oni, ababọ ẹfuọ, ababọ uyoyou, ababọ omonyẹ, ofu-ọkpoo, avọ omoya, enọ i you omawere ukpenọ a you Ọghẹnẹ.’ Nwanọ ere akpọ na ọ rọ nẹnẹ. Wọhọ epanọ William Bennett o muẹrohọ na: “Eka nọ e riẹ i bu thomawa . . . nọ i dhesẹ nọ aruorovie o gbo kpobi no.” A tubẹ tae no dede inọ aruorovie o kuhọ evaọ ẹmo akpọ ọsosuọ na.

8. Fikieme Ọghẹnẹ ọ jẹ rehọ Ẹvo na ze evaọ edẹ Noa, kọ oghẹrẹvẹ onana u ro tho edẹ mai?

⁸ Eyero na enẹna o tube yoma vi epanọ o jọ no taure Ẹvo ẹdẹ Noa u te te, okenọ ‘ozighi ọ vọ akpọ na soso.’ Evaọ okioye, ahwo na kpobi a se nọ a re kurẹriẹ no idhere iyoma rai. Fikiere, Ọghẹnẹ ọ tẹ ta nọ: “Ozighi ọ dakpọfia fiki rai; fikiere me re ti kpe ai.” Ẹvo na ọye o ku akpọ ozighi ọyena họ.—Emuhọ 6:11, 13; 7:17-24.

Ahwo-Akpọ A rẹ Sae Wha Esiwo Ze He

9, 10. Fikieme ma gbe rri bru ahwo-akpọ họ re a kẹ esiwo?

⁹ Kọ omodawọ ohwo-akpọ o sai siwi omai no eyero oyoma ọnana? Ẹme Ọghẹnẹ ọ kuyo nọ: “Who fi eva ra họ emọ ivie he hayo ọmọ ohwo ho, keme a wo obọufihọ họ.” “Ohwo o wo ogaga nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.” (Olezi 146:3; Jerimaya 10:23) Ikpe idu ikuigbe i dhesẹ uzẹme eme eyena via no. Ahwo a dawo oghoghẹrẹ esuo, eyero-ugho, gbe uyerakpọ nọ a rẹ sai duku kpobi no, rekọ eyero o bi yoma haro ọvo. Otẹrọnọ ifue ohwo-akpọ e riẹ, enẹna yọ o roma via no. Ikpoye, uzẹme na họ ‘ohwo o su ohwo kpohọ enwoma riẹ no.’—Ọtausiuwoma Na 8:9; Itẹ 29:2; Jerimaya 17:5, 6.

¹⁰ Ikpe kakao jọ nọ i kpemu no, ọkohrẹ ufuoma orẹwho U.S. vẹre Zbigniew Brzezinski ọ tẹ ta nọ: “Ekuhọ nọ a rẹ sae dhẹvabọ họ kpahe eyero akpọ na họ ẹvohẹ uyerakpọ, ozighi isuẹsu, ozighi eyero-ugho, gbe ẹwhọ erẹwho nọ e te kẹre viere.” O te fibae nọ: “Idabolo nọ e rẹriẹ ova ku ohwo-akpọ [họ] ozighi akpọ soso.” Ẹme ọyena kpahe eyero akpọ ọnana ọ mae rọ uzẹme nẹnẹ. Nọ ọ jẹ t’ẹme kpahe oge ozighi ọnana, ekere jọ evaọ New Haven, Connecticut, Register o whowho nọ: “Eyero na ọ rro te epanọ ma gbẹ sae daeji hi no.” Ijo, eyoma akpọ ọnana a sae daeji hi, keme eruẹaruẹ kpahe “edẹ urere” o ta re nọ: “Ahwo omuomu gbe otu eviẹhọ a re ti no eyoma ruọ onọ o mai yoma, eviẹwẹ [gbe] enọ a viẹhọ.”—2 Timoti 3:13.

11. Fikieme omodawọ ohwo-akpọ o gbẹ sai ku eyero nọ o bi dhe eyeyoma na rẹriẹ hẹ?

¹¹ Ahwo-akpọ a rẹ sai nwene eyero ọnana ha keme Setan họ “ọghẹnẹ akpọ nana.” (2 Ahwo Kọrint 4:4) Ẹhẹ, “akpọ na ọsoso ọ rọ obọ ogaga oyoma na.” (1 Jọn 5:19; je rri Jọn 14:30.) Gbagba Ebaibol na ọ ta kpahe edẹ mai na nọ: “[Uye u te] akpọ gbe abade, keme ukumuomu na ọ rehọ ofu ọgaga bru owhai ze, keme ọ riẹ nọ oke riẹ o re kpẹkpẹre.” (Eviavia 12:12) Setan ọ riẹ nọ esuo gbe akpọ riẹ i ti t’oba kẹle, fikiere ọ wọhọ “okpohrokpo nọ obi do enu, be guọlọ ọjọ nọ ọ rẹ ria.”—1 Pita 5:8.

Esiwo Ọ Kẹlino —Rọ kẹ Ono?

12. Amono esiwo ọ be kẹle kẹ?

¹² Eyero nọ o bi viharo yoma viere evaọ otọakpọ e rọ imuẹro ovevẹ inọ enwene ologbo—uzẹme, esiwo ologbo—ọ kẹlino! Rọ kẹ ono? Esiwo ọ kẹlino rọ kẹ ahwo nọ i bi yoẹme kẹ ubo unuovẹvẹ gbe enọ e jẹ emamọ owọ. Jọn Ọsosuọ 2:17 u dhesẹ oware nọ ma re ru hrọ: “Akpọ na [eyero-akpọ Setan] avọ urusio riẹ e rẹ te vrẹ, rekọ ohwo nọ o re ru oreva Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ bẹdẹ.” (Ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.)—Je rri 2 Pita 3:10-13.

13, 14. Ẹvẹ Jesu o ro fiẹgba họ ẹgwọlọ aro jaja vi?

¹³ Jesu ọ ruẹaro nọ uyerakpọ ogbekuo inẹnẹ na ọ te vrẹ obọ nana evaọ oke ukpokpoma utionọ “o te jọ no emuhọ akpọ na ze ri te enẹ hẹ, ijo, o gbẹ sae jọ ofa ha.” (Matiu 24:21) Oye jabọ nọ ọ jẹ vẹvẹ unu nọ: “Rekọ wha yọrọ oma rai ogbẹrọ ere he emuọriọ obuobu gbe edada ibuobu, gbe iroro akpọ na, i ve ti ru owhai zoruẹ, re ẹdẹ ọyena ọ se owhai ba emu idudhe wọhọ agbefẹ. Keme ere o re zi mu ai kpobi nọ erọ evaọ akpọ na soso. Rekọ wha roro kẹse kẹse, wha hẹ lẹ re wha sae va eware nana kpobi abọ, [enọ] i re ti ruẹ na.”—Luk 21:34-36.

¹⁴ Ahwo nọ e “yọrọ oma” je bi “roro” a rẹ gwọlọ oware nọ oreva Ọghẹnẹ o rọ a ve ru ei. (Itẹ 2:1-5; Ahwo Rom 12:2) Enana họ ahwo nọ e rẹ te ‘vabọ’ ọraha nọ a te rọ ze eyero Setan kẹle na. Yọ a rẹ sai wo ẹrorọsuọ ọvọvọ inọ a ti siwi ai.—Olezi 34:15; Itẹ 10:28-30.

Osiwi Ologbo Na

15, 16. Ono họ Osiwi ologbo na, kọ ẹvẹ u ro mu omai ẹro nọ ẹdhoguo riẹ u re ti kiẹrẹe?

¹⁵ Re a siwi idibo Ọghẹnẹ, a re si Setan avọ eyero akpọ riẹ kpobi no. Onana o gwọlọ ehri osiwi nọ ọ g’oma vi ahwo-akpọ. Ehri ọyena họ Jihova Ọghẹnẹ, Olori Osu na, Ọnọma oride ọrọ ehrugbakpọ idudu na. Ọye họ Osiwi ologbo na: “Mẹ, mẹ họ [Jihova, NW ], jegbe u no omẹ no osiwi ọfa ọ rọ họ.”—Aizaya 43:11; Itẹ 18:10.

¹⁶ Evaọ oma Jihova ogaga nọ o mae rro kpobi orọ, areghẹ, uvi-ẹdhogwo, gbe uyoyou. (Olezi 147:5; Itẹ 2:6; Aizaya 61:8; 1 Jọn 4:8) Fikiere nọ ọ be rehọ oziẹobro riẹ ze, u re mu omai ẹro nọ owojẹ riẹ u ti kiẹrẹe. Abraham ọ nọ inọ: “Kọ obruoziẹ akpọ na o [ti] gbe ru kiẹrẹe?” (Emuhọ 18:24-33) Pọl ọ tehe enu nọ: “Kọ okienyẹ ọrọ obọ Ọghẹnẹ? Othohwowa!” (Ahwo Rom 9:14) Jọn o kere nọ: “E, Ọnowo Ọghẹnẹ Erumeru Uzẹme, oziẹobro ra ọgba kiete!”—Eviavia 16:7.

17. Ẹvẹ idibo Jihova evaọ oke anwae a ro dhesẹ evaifihọ evaọ eyaa riẹ?

¹⁷ Nọ Jihova ọ tẹ yeyaa esiwo, o re ru ei gba. Joshua ọ ta nọ: “Eware iwoma kpobi nọ ỌNOWO na ọ yeya . . . nọ o ru gba ha ọ rọ họ.” (Joshua 21:45) Solomọn ọ ta nọ: “Ẹme ọvuọvo ọ seba eruo ho eva eya iwoma riẹ kpobi.” (1 Ivie 8:56) Pọl ukọ na o muẹrohọ nọ oware ovo “u nyuhu udu [Abraham ho] . . . u te je muẹro nọ onọ Ọghẹnẹ ọ ya na o ru rie i gba.” Sera omariẹ “o roro nọ [Ọghẹnẹ] nọ ọyeya na uvi ohwo.”—Ahwo Rom 4:20, 21; Ahwo Hibru 11:11.

18. Fikieme idibo Jihova nẹnẹ a sai ro wo evaifihọ nọ a ti siwi ai?

¹⁸ Wo ohẹriẹ no ahwo-akpọ, Jihova yọ ohwo nọ a re fievahọ re, ọnọ o re ru ẹme riẹ gba. “ỌNOWO Ogbaẹmo na ọ bọwo ehao no: Epanọ mẹ ma fihọ, ere o te jọ; epanọ mẹ jiroro ere o te via.” (Aizaya 14:24) Fikiere nọ Ebaibol na ọ ta nọ ‘Jihova ọ riẹ epanọ o re ro siwẹ ahwo-Ọghẹnẹ no edawọ, ọ vẹ nyasiọ enọ i kiẹrẹe he ba kẹ ẹdẹ oziẹobro kẹ ekpe,’ ma re fieva kpobi họ nọ onana u re ti rugba. (2 Pita 2:9) Makọ nọ ewegrẹ egaga a tẹ rehọ uwhu guegue ai, idibo Jihova a re kru udu ga fiki oghẹrẹ ohwo nọ ọ rọ, nọ u dhesẹ oma via evaọ eyaa riẹ kẹ ọruaro riẹ jọ: “A reti lele owhẹ họre; rekọ a rẹte kpare-obọ vi owhẹ hẹ, keme mẹ avọ owhẹ a gbẹrọ, mẹ rẹ te thọ owhẹ, ere ỌNOWO na ọ tae.”—Jerimaya 1:19; Olezi 33:18, 19; Taitọs 1:2.

Esiwo Evaọ Oke Anwae

19. Ẹvẹ Jihova o ro siwi Lọt, avọ ẹwawọ vẹ nẹnẹ?

¹⁹ Ma re kru udu ga nọ ma te roro kpahe iruẹru esiwo anwae Jihova. Wọhọ oriruo, Lọt o “wo ofu” fiki emuemu ọ Sọdọm avọ Gomora. Rekọ Jihova o muẹrohọ “unubo” kpahe ikpewho eyena. Evaọ oke nọ u fo, o te vi ewhovuẹ re a kpakpa Lọt avọ uviuwou riẹ re a dhẹ no oria oyena no vẹrẹ vẹrẹ. Kọ eme o no rie ze? Jihova o “siwi Lọt nọ okiẹrẹe” na, o te “zihe ikpewho Sọdọm avọ Gomora họ enhwo.” (2 Pita 2:6-8; Emuhọ 18:20, 21) Nẹnẹ re Jihova o bi muẹrohọ ubo inoma kpahe emuemu ọtọtọ akpọ ọnana. Nọ ewhovuẹ oke onana a te ru iruo isẹri ọkpakpata rai te epanọ ọ gwọlọ e riẹ no, o ti bruoziẹ kpe akpọ ọnana je siwi idibo riẹ wọhọ epanọ o ru kẹ Lọt na.—Matiu 24:14.

20. Dhesẹ epanọ Jihova o ro siwi Izrẹl anwae no Ijipti.

²⁰ Evaọ Ijipti anwae ima ahwo Ọghẹnẹ e jọ igbo. Jihova ọ ta kpahe ai nọ: ‘Me yo oviẹ rai no . . . mẹ riẹ uye rai, mẹ be ze ti siwi ai.’ (Ọnyano 3:7, 8) Ghele, nọ o siobọ no ahwo Ọghẹnẹ vrẹ no, Fẹro o te nwene iroro riẹ ọ tẹ rehọ ogbaẹmo ologbo le ai. O tẹ wọhọ nọ a ko emọ Izrẹl na họ Abade Ọwawae na no. Ghele Mosis ọ ta nọ: “Ozọ u mu owhai hi, dikihẹ ga, re wha te ruẹ usiwo ỌNOWO na, nọ o ti ru kẹ owhai nẹnẹ na.” (Ọnyano 14:8-14) Jihova ọ tẹ hẹriẹ Abade Ọwawae na, emọ Izrẹl a tẹ dhẹ vabọ. Egbaẹmo Fẹro a tẹ họrọ mu ai, rekọ Jihova ọ tẹ kpọ ogaga riẹ “abade o te le ai; a te kiedi wọhọ elẹdi evaọ odede ame.” Ukuhọ riẹ, Mosis ọ tẹ rehọ ole jiri Jihova: “Ono ọ wọhọ owhẹ, evaọ oruaro-ọrẹri ra, te idudu oruaro iruo ra, nọ i bi ru eware igbunu?”—Ọnyano 15:4-12, 19.

21. Ẹvẹ a ro siwi ahwo Jihova no obọ Amọn, Moab, gbe Siya?

²¹ Evaọ oke ọfa, erẹwho ewegrẹ na Amọn, Moab, Siya (Edọm) a tẹ rehọ ọraha guegue ahwo Jihova. Jihova ọ tẹ ta nọ: “Udu u bru owhai fiki ogbotu [ewegrẹ] nana ha, keme ẹmo na ọ rai hi rekọ ọ rọ Ọghẹnẹ. . . . Wha re ti du họre [he] . . . dikihẹ ẹta ra, wha mudhe oria ovo re wha te ruẹ obokparọ ỌNOWO na fiki rai.” Jihova o siwi ahwo riẹ ẹkwoma ozighi nọ ọ wha ziọ udevie ewegrẹ na nọ a ro kpe ohwohwo.—2 Iruẹru-Ivie 20:15-23.

22. Didi esiwo ogbunu Jihova ọ rọ kẹ Izrẹl no obọ Asiria?

²² Okenọ ahwo Asiria nọ e jọ Ogaga Akpọ a wọ ohọre ziọ Jerusalẹm, Senakerib Ovie na ọ tẹ poviẹ Jihova be ta kẹ ahwo nọ e rọ ugbẹhẹ na nọ: “Kọ ono evaọ udevie edhọ erẹwho enana [enọ me fi kparobọ na] nọ ọ sai siwi ewho riẹ no obọ mẹ, nọ [Jihova, NW ], ọ jẹ sai ti siwi Jerusalẹm no obọ mẹ?” Rọ kẹ idibo Ọghẹnẹ, ọ ta nọ: “Wha jọ Hẹzẹkaya o ru owhai re wha rẹroso [Jihova, NW ] ha, be ta nọ: ‘[Jihova, NW ] ọ rẹ sai siwi omai.’ ” Hẹzẹkaya ọ tẹ lẹ gaga kẹ esiwo, “re ivie akpọ na kpobi a ruẹse riẹ nọ whẹ ọvo họ [Jihova, NW ].” Jihova o te kpe isoja 185,000 erọ ahwo Asiria, a tẹ rọ ere siwi idibo Ọghẹnẹ. Uwhremu na, nọ Senakerib ọ jẹ gọ ẹdhọ riẹ, emezae riẹ a te kpei.—Aizaya, izou 36 gbe 37.

23. Didi enọ e gwọlọ uyo kpahe esiwo nẹnẹ?

²³ Ma rẹ sai kru udu ga nọ ma tẹ ruẹ epanọ Jihova ọ rọ rehọ edhere igbunu siwi ahwo riẹ evaọ oke anwae. Kọ ẹvẹ kpahe inẹnẹ? Didi eyero enwoma idibo ẹrọwọ riẹ a te rọ ova dhe kẹle nọ o te jọ gwọlọ esiwo igbunu riẹ? Fikieme ọ jẹ hẹrẹ te oke onana taure ọ tẹ te rehọ esiwo riẹ ze? Didi orugba o rẹ te jariẹ ọrọ eme Jesu: “Nọ eware nana i biti muhọ [eruo], kpare uzou rai wha ri ehru keme ẹta rai ọ kẹle ino”? (Luk 21:28) Kọ evẹ esiwo o ti ro bru idibo Ọghẹnẹ ze enọ i whu no? Uwuhrẹ n’otha na o te kiẹ enọ enana riwi.

Enọ Ọkiẹkpemu

◻ Fikieme ẹgwọlọ ologbo ọ jẹ riẹ kẹ esiwo?

◻ Fikieme ma gbe rri bru ahwo-akpọ kẹ esiwo ho?

◻ Amono esiwo ọ kẹle kẹ no?

◻ Fikieme ma je fievahọ esiwo Jihova?

◻ Didi iriruo esiwo anwae e rẹ kẹ uduotahawọ?

[Pictures on page 16]

Abraham ọ jọ usu ahwo nọ i fievahọ Jihova riẹriẹriẹ