Uvi Ẹrọwọ Ra Na—A Be Dawo Iẹe Enẹna

“Imoni mẹ, re egheghẹrẹ edawọ i te te owhai, wha rehọ iẹe avọ evawere, keme na wha riẹ nọ odawọ nọ u te orọwọ rai na, o rẹ rehọ akothiho ọwhawha tha.”—JEMIS 1:2, 3.

1. Fikieme Ileleikristi a je rẹro edawọ ẹrọwọ rai?

ORẸ were Ileleikristi uzẹme re a ruẹ uye he, yọ a rẹ ruẹ omawere no edada hayo omovuọ ze he. Ghele na, a be kareghẹhọ eme obehru nọ Jemis oniọvo Jesu o kere na. Kristi o ru rie vevẹ kẹ ilele riẹ inọ a rẹ sai rẹro ukpokpoma gbe ebẹbẹ efa fikinọ a be roma kpotọ kẹ ute Ọghẹnẹ. (Matiu 10:34; 24:9-13; Jọn 16:33) Ghele na, oghọghọ o rẹ sai no edawọ itieye na ze. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

2. (a) Ẹvẹ edawọ ẹrọwọ mai e jẹ wha oghọghọ ze? (b) Ẹvẹ akothiwo o re ro ru iruo riẹ gba k’omai?

² Ugogo ẹjiroro jọ nọ ma jẹ ruẹ oghọghọ evaọ otọ edawọ ẹrọwọ họ e rẹ sae mọ emamọ ibi. Wọhọ epanọ Jemis ọ ta, odiri evaọ otọ edawọ hayo ebẹbẹ o rẹ “rehọ akothiho ọwhawha tha.” Ma rẹ sai wo erere no ẹbọ okwakwa aghare Oleleikristi oyena ze. Jemis o kere nọ: ‘Jọ akothiho rai u ru iruo riẹ gba, re wha kiete jẹ gbunu, re oware ovo o se owhai bẹ ẹkarọ.’ (Jemis 1:4) Ithihakọ u wo akiruo jọ, “iruo.” Iruo riẹ họ re u ru omai gba evaọ kabọ kabọ, re u ru omai kpoma mu ziezi wọhọ Ileleikristi. Fikiere, ẹkwoma edawọ nọ ma rẹ kuvẹ re i ruiruo rai gba ababọ edhere ọthọthọ jọ nọ ma rẹ rọ gwọlọ bru rai dhe, o vẹ dawo ẹrọwọ mai je ru ei kpokpọ. Otẹrọnọ ma jẹ kare odiri vẹre, ohrọ, ẹwo, hayo uyoyou evaọ ẹrria uzuazọ hayo kugbe ibe ahwo, ithihakọ o rẹ sai ru omai gbunu viere. Ẹhẹ, othotha na họ: Edawọ e rẹ wha ithihakọ ze; ithihakọ u ve fiba ekwakwa Oleleikristi; enana e rẹ wha oghọghọ ze.—1 Pita 4:14; 2 Pita 1:5-8.

3. Fikieme ma gbe sioma kpemu evaọ ozọ edawọ ẹrọwọ mai hi?

³ Pita ukọ na ọ tẹ jẹ fodẹ oware nọ o soriẹ nọ ma gbẹ dhozọ hayo sioma kpemu no edawọ ẹrọwọ mai hi. O kere nọ: “Wha ghọghọ eva onana, dede enẹna u reti krẹ hẹ nọ wha rẹ te ruẹ ọyawọ egheghẹrẹ edawọ: re uvi orọwọ rai na, nọ o ghare vi idọloro, nọ e rẹ raha dede [nọ a rọ] erae dawo ai na, ọ vẹ te rẹriẹ ruọ ajiri gbe oro gbe adhẹẹ oke ezihetha Jesu Kristi.” (1 Pita 1:6, 7) Eme enana e mai wo uduotahawọ enẹna keme ‘uye ulogbo’ na—oke ujiro, oruaro, adhẹẹ, azọ—o kẹle vi epanọ ahwo jọ a sai roro no jẹ kẹle vi okenọ ma ro kurẹriẹ no.—Matiu 24:21; Ahwo Rom 13:11, 12.

4. Ẹvẹ oniọvo jọ o roro kpahe edawọ nọ i te rie avọ Ileleikristi nọ a wholo?

⁴ Evaọ uzoẹme nọ u kpemu na, ma t’ẹme kpahe edawọ nọ okiọkotọ nọ a wholo na a rẹriẹ ova ku, no 1914 vrẹ. Kọ enana e jọ ehri oghọghọ? A. H. Macmillan ọ ta eme enana kpahe eware nọ e vrẹ: “Mẹ ruẹ edawọ buobu nọ i te ukoko na no gbe ẹdawọ ẹrọwọ ahwo nọ e riẹe eva. Avọ obufihọ ẹzi Ọghẹnẹ o zọ yọ o be gbẹ nya haro. Mẹ ruẹ areghẹ nọ a rẹ rọ hẹrẹ Jihova no re o ru otoriẹ Ikereakere na vevẹ ukpenọ ẹjiroro ọkpokpọ ọ rẹ dh’omai eva. . . . Makọ inwene nọ ma re ru n’oke ruọ oke evaọ eriwo mai dede, oyena u re nwene aghare ẹtanigbo na ha hayo eyaa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ Ọghẹnẹ hẹ. Fikiere ma rẹ kẹ ẹrọwọ mai uvẹ re irẹro nọ i rugba ha hayo enwene evaọ eriwo i whrehe ẹrọwọ mai hi.”—Uwou-Eroro Na, August 15, 1966 (ọrọ Oyibo), ẹwẹ-obe avọ 504.

5. (a) Didi irere i no edawọ nọ i te okiọkotọ na ze? (b) Fikieme ẹme ẹdawọ o je si omai uru enẹna?

⁵ Ileleikristi nọ a wholo nọ e zọ vrẹ etoke ẹdawọ ọrọ 1914-1919 na a wo ufuoma no okpomahọ esuo akpọ na je no iruemu egagọ Babilọn buobu. Okiọkotọ na a tẹ nyavrẹ wọhọ ahwo nọ a ru fo jẹ kpokpọ no, be rehọ unevaze rehọ idhe ujiro kẹ Ọghẹnẹ je wo imuẹro na inọ ọ jẹ rai rehọ. (Aizaya 52:11; 2 Ahwo Kọrint 6:14-18) Ẹdhoguo ọ jọ uwou Ọghẹnẹ muhọ no, rekọ ẹdhoguo na o ti kuhọ evaọ etoke ovo ho. Ẹdawọ gbe ẹyẹyẹ ahwo Ọghẹnẹ o gbẹ rọ. A be jẹ dawo ẹrọwọ enọ i wo ẹruore ẹzọ vrẹ ‘uye ulogbo’ nọ o be tha na wọhọ abọ “otu obuobu” na. (Eviavia 7:9, 14) A bi ru onana evaọ idhere nọ i tho eware nọ okiọkotọ nọ a wholo na a rẹriẹ ova ku gbe idhere efa.

Ẹvẹ A sae rọ Dawo Owhẹ?

6. Oghẹrẹ odawọ ulogbo jọ vẹ u te ahwo buobu no?

⁶ Ileleikristi buobu a roro kpahe use-abọ ithihakọ edawọ ovadhova no. A kareghẹhọ iyẹrẹ nana: “[Isu ahwo Ju a] se ahwo ikọ ze [no], a tẹ fae, nọ a jẹ vẹvẹ ae unu nọ agbẹ rehọ odẹ Jesu tẹme he ino, a te siobọnọ ai kpo. Fikiere a tẹ nyavrẹ no aro ogbẹguae, yọ a ghọghọ epanọ a kele ai gbe enọ ighine te erọjẹfiẹ fiki odẹ na.” (Iruẹru 5:40, 41) Yọ ikuigbe ọgbọna ọrọ ahwo Ọghẹnẹ, maero evaọ etoke emo akpọ na, u ru rie vẹ inọ Isẹri Jihova buobu a ghinẹ ruẹ ukpe gbe eware nọ i yoma viere eva abọ otu ugbarugba.

7. Ẹvẹ Ileleikristi ọgbọna jọ a nya te no evaọ edhesẹ ẹrọwọ?

⁷ Kpahe Ileleikristi nọ a re kpokpo, akpọ na o fi ẹhẹriẹ họ okiọkotọ nọ a wholo gbe otu obuobu “igodẹ efa” na ha. (Jọn 10:16) No ikpe na kpobi ze, a dawo itu ahwo ivẹ na gaga no ẹkwoma ekarọ makọ uwhu dede fiki uyoyou rai kẹ Ọghẹnẹ gbe ẹrọwọ nọ a wo fihọ iẹe. Itu ivẹ na a gwọlọ ẹzi Ọghẹnẹ, makọ oria nọ ẹruore rai ọ rọ. (Wawo Uwou-Eroro Na, June 15, 1996 (ọrọ Oyibo), ẹwẹ-obe avọ 31.) Evaọ etoke 1930 gbe 1940 evaọ Nazi Germany, idibo Jihova buobu, kugbe emaha, a dhesẹ ẹrọwọ nọ o thesiwa, yọ a dawo ibuobu rai te urere. Kẹle na, ahwo Jihova a rẹriẹ ova ku ẹdawọ ukpokpoma no evaọ ekwotọ wọhọ Burundi, Eritrea, Ẹtiopia, Malawi, Mozambique, Rwanda, Singapore, gbe Zaire. Yọ oghẹrẹ edawọ itiena e gbẹ rọ otọ.

8. Ẹvẹ eme oniọvo Africa jọ u ro dhesẹ nnọ ẹdawọ ẹrọwọ mai o gwọlọ vi ithihakọ ukpe ugbobọ ọvo?

⁸ Rekọ, wọhọ epanọ ma muẹrohọ no na, a be jẹ dawo ẹrọwọ mai evaọ idhere ototọ re. Edawọ na jọ e rọ ovadhova nọ a rẹ kaki vuhumu hu. Roro owọ nọ whọ rẹ jẹ kpahe enana jọ. Oniọvo jọ evaọ Angola ọnọ o wo emọ ikpe ọ jọ ukoko nọ a bru no ẹmeọta-kugbe inievo nọ i dikihẹ ziezi. Uwhremu na o tẹ te lọhọ re amọfa a weze ziọ ukoko na. A nọ riẹ epanọ ọ jẹ rọ ko uviuwou riẹ. O lọhọ kẹe re ọ kuyo na ha, yọ ẹme nọ ọ sae ta kpobi họ o jọ bẹbẹ. Kọ ọ jẹ sae tubẹ ko emọ riẹ ẹsiẹvo okpẹdẹ? Ọ tẹ kuyo nọ: “Udugaga. Ma wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ rehọ umutho nọ ma wo rria no.” Yọ avọ urru nọ o vọ avọ imuẹro, ọ tẹ ta nọ: “Rekọ o gbẹ rọnọ eware nana ma bi rẹro rai evaọ edẹ urere enana?” Ẹrọwọ otiọye o gbunu evaọ akpọ na, rekọ e rọ oware aghẹruẹ evaọ udevie Ileleikristi omarokpotọ họ, enọ i wo imuẹro evọvọ inọ eyaa Uvie na i re ti rugba.

9. Ẹvẹ a be rọ dawo omai nya lele 1 Ahwo Kọrint 11:3?

⁹ A be jẹ dawo otu obuobu na kpahe eruẹrẹfihotọ esuo Ọghẹnẹ. A be rehọ izi gbe ute Ọghẹnẹ kpọ ukoko Ileleikristi akpọ-soso na. Onana o kake gwọlọ evuhumu Jesu wọhọ Osu, ọnọ a ro mu wọhọ Uzou ukoko na. (1 Ahwo Kọrint 11:3) Ẹmeoyo omarokpotọ kẹe avọ Ọsẹ riẹ u re dhesẹ oma via ẹkwoma ẹrọwọ mai evaọ ahwo nọ Ọghẹnẹ o ro mu gbe ẹjiroro nọ i wo abọ kpahe oreva Jihova nọ ma re ru avọ okugbe. Ofariẹ, evaọ ukoko kpobi, a rehọ ezae mu re a kobaro. A rọ ezae nọ e gba ha nọ ma rẹ sae ruẹ iruthọ rai lọlọhọ; ghele na a tudu họ omai awọ re ma rehọ adhẹẹ kẹ esẹro itieye na jẹ roma kpotọ kẹ ai. (Ahwo Hibru 13:7, 17) Kọ oyena o rẹ dina jọ bẹbẹ k’owhẹ ẹsejọ? Kọ onana o rọ ẹdawọ k’owhẹ? Otẹrọ ere, kọ who bi wo erere no ẹdawọ ẹrọwọ ra nana ze?

10. Didi ẹdawọ ma be rẹriẹ ova ku kpahe odibọgba na?

¹⁰ A be jẹ dawo omai kpahe uvẹ-ọghọ avọ ẹgwọlọ nọ ma re ro w’abọ kẹse kẹse evaọ odibọgba na. Re ma va ẹdawọ na abọ, ma re vuhumu nnọ abọ nọ ma re wo vọvọ evaọ odibọgba na o gwọlọ vi amabọ jọ ọvo nọ ma re wo evaọ usiuwoma ota na. Kareghẹhọ eme ọjẹrehọ Jesu kpahe aye-uku oyegbere na ọnọ ọ rehọ onọ o wo kpobi kẹ. (Mak 12:41-44) Ma rẹ sae nọ oma mai nọ, ‘Kọ mẹ be rehọ oma mẹ kẹ erei kpahe odibọgba mẹ?’ Mai kpobi a rẹ jọ Isẹri Jihova kẹse kẹse, ma re ru re elo mai o lo evaọ oke kpobi.—Matiu 5:16.

11. Ẹvẹ inwene evaọ otoriẹ hayo ohrẹ kpahe uruemu o jẹ jọ ẹdawọ?

¹¹ Ẹdawọ ọfa nọ ma rẹ sae rẹriẹ ova ku u kie kpahe edidi ovuhumuo mai kẹ ẹvi elo nọ o bi lo mu uzẹme Ebaibol na jegbe ohrẹ nọ otu ọrigbo ẹrọwọ na a be rọ kẹ. (Matiu 24:45) Ẹsejọ onana o rẹ gwọlọ inwene evaọ uruemu omobọ mai wọhọ okenọ o jọ vevẹ inọ enọ i re vovo je se utaba a rẹ nyasiọ uruemu na ba a tẹ gwọlọ daji ukoko na.a (2 Ahwo Kọrint 7:1) Hayo odawọ na o sae jọ ẹjẹrehọ ẹgwọlọ nọ ma re ro ru enwene evaọ ile nọ e rẹ were omai hayo eware ẹkeriotọ itieye na.b Kọ ma te vro areghẹ ohrẹ nọ a kẹ na? Hayo kọ ma te kẹ ẹzi Ọghẹnẹ uvẹ re o kpọ iroro mai re u je fiobọhọ k’omai whẹ uruemu Oleleikristi họ oma?—Ahwo Ẹfẹsọs 4:20-24; 5:3-5.

12. Eme o gwọlọ re a bọ ẹrọwọ ga evaọ okenọ ohwo ọ tẹ họ-ame no?

¹² Evaọ ikpe buobu, unu ahwo otu obuobu na u bi dhe ebuebu, yọ okenọ a tẹ họ-ame no a gbe bi ru usu rai kugbe Jihova ga viere. Onana o gwọlọ vi ekpohọ okokohọ Ileleikristi ọvo, ekpohọ iwuhrẹ jọ evaọ Ọgwa Uvie na, hayo usiuwoma nọ a rẹ ta otiẹse. Re a dhesẹ iẹe: Evaọ ugboma ohwo ọ sae jọ otafe Babilọn Ologbo na, isuẹsu egagọ ọrue akpọ, rekọ kọ o ghine kiemu ku ei no? Kọ ọ gbẹ talamu eware nọ i re dhesẹ ẹzi Babilọn Ologbo na—ẹzi ọ uzou veghe kẹ izi ikiẹrẹe Ọghẹnẹ? Kọ o bi rri oma sino ẹnwaobro gbe ẹfuọ evaọ orọo kakao? Kọ o wo isiuru omobọ riẹ gbe orọ ekwakwa-efe vi erọ abọ-ẹzi? Ẹhẹ, kọ ọ kare epe no akpọ na no?—Jemis 1:27.

Wo Erere no Ẹrọwọ nọ A Dawo no Ze

13, 14. Eme otu jọ a ru no nọ a ruọ edhere egagọ uzẹme no?

¹³ Otẹrọnọ ma ghinẹ dhẹ no Babilọn Ologbo na no je no akpọ na no, joma rri eware nọ e rọ obemu hu. Nya lele uzi nọ o rọ Luk 9:62, re omọvo mai jọ o rri emu o rẹ sai dhesẹ ekie no ẹria Uvie Ọghẹnẹ. Jesu ọ ta nọ: “Ohwo nọ ofi obọ riẹ họ otẹkpẹ nọ o ri emu o ri te ọrọ uvie Ọghẹnẹ hẹ.”

¹⁴ Rekọ ejọ nọ i zihe ruọ Ileleikristi evaọ oke nọ u kpemu no a kẹ oma rai uvẹ re a dhẹ lele uyero-akpọ nana. A re whaha ẹzi akpọ na ha. (2 Pita 2:20-22) Isiuru akpọ e rehọ ẹgwọlọ gbe oke rai no, be whaha ẹnyaharo rai. Ukpenọ a fi iroro gbe idu rai họ Uvie Ọghẹnẹ gbe ẹrẹreokie riẹ, re a fi enana họ oria ọsosuọ evaọ uzuazọ, kọ ute ekwakwa-efe a bi le. Udu o gbẹ wọ ai re a riẹ ẹrọwọ owhrewhrehe rai gbe oyẹlẹ rai re a nwene edhere rai ẹkwoma ẹgwọlọ ohrẹ Ọghẹnẹ hẹ, a rọ awa ọ ekufiẹ usu oghaghae rai kugbe Jihova gbe ukoko riẹ.—Eviavia 3:15-19.

15. Eme o gwọlọ re Ọghẹnẹ ọ gbẹ jẹ ohwo rehọ?

¹⁵ Re a jẹ omai rehọ jẹ jọ edhere azọ no uye ulogbo nọ o be tha kpata kpata na o roma hwa oma mai nọ ma re ru fuafo, ‘fọrọ iwu mai evaọ azẹ Omogodẹ na.’ (Eviavia 7:9-14; 1 Ahwo Kọrint 6:11) Ma gbe wo edikihẹ ọfuafo, okiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ, egagọ mai kpobi yọ ifofe. Evaọ uzẹme, omomọvo mai o re vuhumu nọ ewoma ẹrọwọ nọ a rẹ dawo u re fiobọhọ k’omai thihakọ jẹ whaha evedha Ọghẹnẹ nọ ma rẹ ruẹ.

16. Idhere vẹ erue e rẹ rọ jọ ẹdawọ ẹrọwọ mai?

¹⁶ Ẹsejọ, ẹgba-iyẹrẹ gbe isu na a rẹ sae gba eku họ ahwo Ọghẹnẹ uzou, rri orọwọ Ileleikristi gbe edhere uzuazọ mai thọ. Onana u re gb’omai unu hu, keme Jesu ọ ta vevẹ nọ ‘akpọ na o ti mukpahe omai keme ma rọ abọ riẹ hẹ.’ (Jọn 17:14) Kọ ma rẹ kuvẹ re enọ Setan o tuaro no a guegue omai jẹ lẹliẹ udu no omai awọ je ru omai dhomovuọ usiuwoma na? Kọ ma rẹ kuvẹ re erue kpahe uzẹme na i kpomahọ ewuhrẹ nọ ma re kpohọ ẹsikpobi gbe iruẹru usiuwoma ota mai? Manikọ ma re dikihẹ ga je wo udu jẹ tae mu viere inọ ma re gbe whowho uzẹme na kpahe Jihova gbe Uvie riẹ?

17. Didi imuẹro e rẹ k’omai ẹgba re ma ruabọhọ edhesẹ ẹrọwọ?

¹⁷ Wọhọ epanọ eruẹaruẹ Ebaibol nọ i rugba no e ta, ma rria thabọ ruọ oke urere na no. Irẹro mai nọ i no Ebaibol ze kẹ akpọ ọkpokpọ ẹrẹreokie o te wha orugba evawere ze. Bẹsenọ ẹdẹ ọyena ọ rẹ ze, j’omai kpobi ma dhesẹ ẹrọwọ kothi fihọ Ẹme Ọghẹnẹ je dhesẹ ẹrọwọ mai ẹkwoma usiuwoma Uvie akpọ-soso na nọ ma re siobọno ho. Roro kpahe idu ilele ekpokpọ nọ e be họ-ame koka koka. Kọ oyena o gbẹ rọ ẹjiroro nọ ma re ro wo ovuhumuo inọ odiri Jihova kpahe ẹdhoguo obrukpe riẹ o rẹ sae wha esiwo ze kẹ ahwo buobu efa? Kọ ma gbẹ be ghọghọ inọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ kẹ iruo Uvie nọ u re siwi uzuazọ na re o gbẹ nyaharo? Kọ ma gbẹ be were eva inọ ima ahwo buobu a jẹ uzẹme na rehọ no a te je bi dhesẹ ẹrọwọ rai?

18. Eme họ ọtamuo ra kpahe ẹgọ Jihova?

¹⁸ Ma riẹ epanọ ẹdawọ ẹrọwọ mai na u ti kri te he. Rekọ oware ovo onana u muẹro: Jihova o fi ẹdẹ họ no nọ o ti ro gu idhiwu gbe akpọ omuomu ọnana ẹdhọ. Obọnana, joma raro kele ẹrọwọ nọ a dawo no nọ Orugba ẹrọwọ mai, Jesu, o dhesẹ via na. Yọ joma lele oriruo okiọkotọ nọ a wholo nọ e kpako no na gbe amọfa nọ e be rehọ aruọwha gọ evaọ udevie mai.

19. Eme ọ rẹ sai mu owhẹ ẹro nọ u ti fi akpọ ọnana kparobọ?

¹⁹ Ma re wo ọtamuo re ma lele enjẹle nọ ọ be ra evaọ idadeghe na whowho usiuwoma ebẹdẹ na ababọ eriosehọ te erẹwho kpobi, erua, ẹrọo-unu, gbe ahwo. Jọ a yo ewhowho enjẹle na: “Dhozọ Ọghẹnẹ jẹ rehọ oruaro kẹe, keme oke oziẹobro riẹ o te no.” (Eviavia 14:6, 7) Nọ ẹdhoguo Ọghẹnẹ ọyena o tẹ ze no, eme o ti no ẹrọwọ mai nọ a dawo no na ze? Kọ o gbẹ te jọ obokparọ ulogbo—esiwo no eyero-akpọ ọnana ruọ akpọ kpokpọ okiẹrẹe Ọghẹnẹ? Ẹkwoma ithihakọ edawọ ẹrọwọ mai, ma sae ta, wọhọ epanọ Jọn ukọ na ọ ta nọ: ‘Ona họ obokparọ nọ u fi akpọ na kparobọ na, orọwọ mai.’—1 Jọn 5:4.

[Footnotes]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

◻ Ẹvẹ o rọ rọ nnọ edawọ ẹrọwọ mai o sae jọ oware oghọghọ?

◻ Eme họ edawọ ẹrọwọ mai jọ nọ a rẹ kaki vuhumu hu?

◻ Ẹvẹ ma sai ro wo erere otẹrọnọ ma rọ obokparọ thihakọ edawọ ẹrọwọ mai?

[Picture on page 15]

A. H. Macmillan (ẹkpẹlobọ obaro) enwene oke nọ a ro fi ei avọ ahwo Watch Tower Society na họ uwou-odi ekueku

[Picture on page 15]

O kpohọ okokohọ evaọ Detroit, Michigan, 1928

[Picture on page 15]

Evaọ ikpe urere riẹ, Brọda Macmillan o gbe je dhesẹ ẹrọwọ

[Picture on page 16]

Wọhọ uviuwou onana, Ileleikristi buobu evaọ Africa a dhesẹ ewoma ẹrọwọ nọ a dawo no