Kọ Esuo Kristi O Mu Owhẹ Ẹro?

‘Wha jọ a se owhai isu gbe he, keme ọvo họ Osu rai, Kristi na.’—MATIU 23:10.

1. Ono ọvo họ Osu Ileleikristi uzẹme?

O JỌ Edivẹ-Oka, Nisan 11. Edẹ esa i kiọkọ re a kpe Jesu Kristi. Onana o jọ iweze urere riẹ kpohọ etẹmpol na. Evaọ ẹdẹ ọnana, Jesu ọ kẹ ogbotu nọ o kokohọ etẹe na gbe ilele riẹ uwuhrẹ jọ nọ u w’uzou. Ọ ta nọ: “Rekọ wha rọwo nọ a se o whai iwuhrẹ hẹ, keme ọvo họ owuhrẹ rai, whai kpobi inievo. Wha jọ eva akpọ na se ohwo ọvo ọsẹ rai hi, keme wha wo Ọsẹ ọvo nọ ọ rọ obọ odhiwu. Wha rọwo nọ a se owhai [isu] gbe he, keme ọvo họ [Osu] rai, Kristi na.” (Matiu 23:8-10) U re vevẹ, Jesu Kristi họ Osu Ileleikristi uzẹme.

2, 3. Didi obọ ezọgaviẹ kẹ Jihova gbe ẹjẹrehọ Osu nọ o ro mu na i re wo evaọ uzuazọ mai?

² Dai roro irere nọ esuo Jesu ọ rẹ wha ze izuazọ mai ma tẹ jẹe rehọ! Be ruẹaro kpahe ẹtha Osu ọnana, Jihova Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Aizaya ọruẹaro na whowho nọ: “O, whai enọ uruame u re kpe kpobi, wha nyaze, wha ti vo; nyaze, whai enọ i wo igho ho, wha te dẹ re wha re; wha nyaze wha dẹ ame-ivie eruẹ gbe udi ababọ igho hayo unueki. . . . Wha kẹ ezọ kẹ omẹ ziezi, re wha re emamọ emu, wha rẹ te jọ poriẹ poriẹ. . . . Ri, me ru rie osẹri rọ kẹ ahwo kpobi osu gbe oletu rọ kẹ ahwo kpobi.”—Aizaya 55:1-4.

³ Aizaya ọ rehọ eware igheghe—ame, ame-ivie, gbe udi—wọhọ ẹme odẹme ro dhesẹ epanọ uzuazọ mai o rẹ jọ otẹrọnọ ma gaviezọ kẹ Jihova je lele Osu gbe Oletu nọ ọ rọ k’omai na. Omosasọ u re noi ze. O wọhọ ẹda egho ame odhedhẹ evaọ ẹdẹ ọroro. Ohọo uzẹme gbe ẹrẹreokie mai i re fu. Wọhọ epanọ ame-ivie ọ rẹ kẹ emọ ẹgba je fiobọhọ kẹ ae rro na, ‘ame-ivie ẹme na’ ọ rẹ k’omai ẹgba je ru omai rro evaọ abọ-ẹzi evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ. (1 Pita 2:1-3) Kọ ono ọ rẹ vro inọ udi u re fiba oghọghọ evaọ oke ehaa? Evaọ edhere ọvona, ẹgọ Ọghẹnẹ uzẹme na gbe elele ithihi Osu riẹ nọ o ro mu o rẹ wha ‘evawere ze.’ (Iziewariẹ 16:15) Fikiere u wuzou re mai kpobi—te emaha te ekpako, ezae gbe eyae—ma dhesẹ nọ esuo Kristi o mu omai ẹro. Rekọ ẹvẹ ma rẹ rọ jọ uzuazọ mai dhesẹ nnọ Mesaya na họ Osu mai?

Izoge—Wha Jọ ‘Areghẹ Rai O Dhe Evievihọ’

4. (a) Eme ọ via evaọ okenọ Jesu nọ ọ jọ ikpe 12 o kpohọ Jerusalẹm eva oke Ọnyavrẹ na? (b) Ẹvẹ Jesu o wo eriariẹ te okenọ ọ jọ ikpe 12 ọvo?

⁴ Dai roro oriruo nọ Osu mai o fihọ kẹ emaha. Dede nọ ma riẹ eware buobu kpahe oke emaha Jesu hu, oware jọ nọ o via u dhesẹ eware buobu kpahe iẹe. Okenọ Jesu ọ jọ ikpe 12, ọsẹ gbe oni riẹ a rehọ e riẹ gboma evaọ erẹ ẹgbukpe rai kpohọ Jerusalẹm kẹ Ọnyavrẹ na. Ukpe nana ẹmeọta Ikereakere jọ ọ da ruẹ e oma, uviuwou riẹ u rri mu hu a te kpo siẹe ba. Edẹ esa uwhremu na ọsẹ gbe oni riẹ, Josẹf avọ Meri, avọ awa a tẹ rue riẹ evaọ etẹmpol na, “ọ keria udevie iwuhrẹ na, be kezọ eme rai, jẹ nọ ae enọ.” Ofariẹ, “ẹriẹ gbe eyo riẹ o te gbe enọ i yo rie i kpobi enu.” Dai roro iei, nọ ọ jọ ikpe 12 ọvo, orọnikọ Jesu ọ rẹ sae nọ enọ abọ-ẹzi nọ e rẹ kiẹ iroro ọvo ho rekọ ọ rẹ sae jẹ kẹ iyo areghẹ! Ababọ avro, uwuhrẹ nọ ọsẹ gbe oni riẹ a kẹ riẹ u fiobọhọ.—Luk 2:41-50.

5. Ẹvẹ emoha e sae rọ kiẹ uruemu rai kpahe uwuhrẹ Ebaibol uviuwou?

⁵ Ẹsejọhọ ọmoha whọ rrọ. Otẹrọnọ ọsẹ gbe oni ra a be gọ Ọghẹnẹ, ẹsejọhọ wha wo omaa uwuhrẹ Ebaibol uviuwou evaọ uwou rai. Eme họ uruemu ra kpahe uwuhrẹ uviuwou na? Eme jabọ who gbe roro kpahe enọ wọhọ enana ha: ‘Kọ mẹ be rọ udu kpobi tha ọruẹrẹfihotọ uwuhrẹ Ebaibol uviuwou mẹ uke? Kọ me bi ruiruo lele iei, ababọ eruo oware nọ u re bru uwuhrẹ na dhe?’ (Ahwo Filipai 3:16) ‘Kọ mẹ be jọ uwuhrẹ na w’obọ ziezi? Okenọ u te fo, kọ mẹ be nọ enọ kpahe uzoẹme uwuhrẹ na jẹ ta kpahe efihiruo riẹ? Nọ mẹ be nyaharo evaọ abọ-ẹzi na, kọ mẹ be bọ isiuru kẹ “emu ọgaga [nọ] ọ rọ kẹ e nọ e [rro te] no”?’—Ahwo Hibru 5:13, 14.

6, 7. Ẹvẹ omaa isase Ebaibol ekẹdẹ kẹdẹ o sae rọ jọ erere kẹ izoge?

⁶ Omaa isase Ebaibol ekẹdẹ kẹdẹ u wuzou gaga re. Ọso-ilezi na ọ so nọ: “O ghale ohwo nọ ọ rẹ nya evaọ edhere ahwo omuomu hu, . . . rekọ awere riẹ ọ rẹ jọ evaọ uzi Ọnowo; evaọ uzi riẹ ọ jẹ ghọghọ t’aso t’uvo.” (Olezi 1:1, 2) Joshua, ọnọ ọ rehọ ẹta Mosis, o ‘se obe uzi na t’aso t’uvo.’ Onana u fiobọhọ kẹe ru avọ areghẹ jẹ kparobọ evaọ eruo iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ. (Joshua 1:8) Osu mai, Jesu Kristi, ọ ta nọ: “A kere nọ, ‘Fiki ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ zọ họ, rekọ fiki kẹme kẹme nọ ọ via no unu Ọghẹnẹ ze.’ ” (Matiu 4:4) Otẹrọnọ ma gwọlọ emu iwo kẹdẹ kẹdẹ, kọ ẹvẹ ma gwọlọ emu abọ-ẹzi ekẹse kẹse ga te!

⁷ Avọ evuhumu ẹgwọlọ abọ-ẹzi riẹ, Nicole, ọmọ ikpe 13, o te mu Ebaibol na họ ese kẹdẹ kẹdẹ.a Enẹna, nọ ọ rrọ ikpe 16, o se Ebaibol na duoka ẹsiẹvo no yọ ọ ghale riẹ ibro-ivẹ no evaọ ọrọ avọ isiava. Oghẹrẹ isase riẹ o rẹ lọlọhọ. Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ daoma se uzou ovo okpẹdẹ.” Ẹvẹ isase Ebaibol ekẹdẹ kẹdẹ riẹ i ro fiobọhọ kẹe no? Ọ kuyo nọ: “Ekpehre usu u re buobu nẹnẹ. Mẹ be jọ isukulu gbe eria efa nyaku itunyẹ nọ e rrọ use-abọ kẹ ẹrọwọ mẹ. Ese Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ u re fiobọhọ k’omẹ vẹrẹ vẹrẹ kareghẹhọ ijaje gbe ehri-izi Ebaibol nọ e tuduhọ omẹ awọ re me dikihẹ wọso itunyẹ enana. Fikiere, mẹ tẹ kẹle Jihova gbe Jesu viere.”

8. Didi uruemu Jesu o wo kpahe uwou-egagọ na, kọ eme emoha e rẹ sai wuhrẹ mi ei?

⁸ Jesu o wo uruemu ezọgaviẹ kẹ gbe obọ-uwo evaọ isase Ikereakere evaọ uwou-egagọ na. (Luk 4:16: Iruẹru 15:21) Kẹvẹ u woma te kẹ emoha re a lele oriruo ọyena ẹkwoma iwuhrẹ Ileleikristi nọ a re kpohọ kẹse kẹse, oria nọ a re jo se je wuhrẹ Ebaibol! Bi dhesẹ ovuhumuo kẹ iwuhrẹ itieye na, Richard, ọmọ ikpe 14, ọ ta nọ: “Iwuhrẹ na e ghare k’omẹ gaga. A rẹ jọ etẹe kareghẹhọ omẹ oke kpobi oware nọ u woma je yoma, oware nọ u fo gbe orọ ọfariẹ, oware nọ o rrọ uruemu Kristi gbe onọ o wọso iẹe. O rẹ via k’omẹ no re me te wuhrẹ hẹ.” Ẹhẹ, “isẹri-ise Ọnowo umuẹro, o rẹ rọ areghẹ kẹ iwewe.” (Olezi 19:7) Nicole omariẹ ọ rẹ daoma re ọ ruẹ nọ o kpohọ iwuhrẹ ukoko isoi na kpobi k’oka k’oka. Ọ rẹ jẹ raha euwa ivẹ rite esa rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ iwuhrẹ na.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:15, 16.

9. Ẹvẹ emoha e sai ro ‘dhe evievihọ evaọ areghẹ’?

⁹ Uzoge yọ obọdẹ oke nọ a re ro wo ‘eriariẹ Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na, gbe Jesu Kristi ọnọ o vi.’ (Jọn 17:3) Ẹsejọhọ whọ riẹ emoha nọ e rẹ raha oke rai kpobi se ebe esia, rri etẹlivisiọne, zaro ividio, hayo rovie kpohọ Itanẹte. Fikieme whọ jẹ raro kele ai kpakiyọ whọ sai lele oriruo ọgbagba Osu mai? Wọhọ ọmaha, ọ ruẹ awere evaọ ewuhrẹ kpahe Jihova. Kọ eme o no rie ze? Fiki uyoyou riẹ kẹ eware abọ-ẹzi, “areghẹ Jesu o te dhe evievihọ.” (Luk 2:52) O sae j’ere k’owhẹ re.

“Whai Ohwo Ọ hẹ Dhagua kẹ Ohwo”

10. Eme o re fiobọhọ ru uzuazọ uviuwou jọ ehri udhedhẹ gbe evawere?

¹⁰ Uviuwou o sae jọ oria udhedhẹ gbe evevọwẹ hayo oria ozighi gbe ẹwhọ. (Itẹ 21:19; 26:21) Esuo Kristi nọ ma rẹ jẹrehọ u re fiba udhedhẹ gbe evawere uviuwou na. Evaọ uzẹme, oriruo Jesu họ onọ u fo nọ uviuwou u re lele. Ikereakere na e ta nọ: “Whai ohwo ọ hẹ dhagua kẹ ohwo eva ozọ Kristi. Whai eyae, wha rọ oma kpotọ kẹ ezae rai, epanọ a rẹ rọ kẹ Ọnowo na. Keme ọzae họ ọnọ o wo uzou aye wọhọ epanọ Kristi o wo uzou [ukoko na oma riẹ], ọye-omariẹ kọ Osiwi riẹ. . . . Whai ezae na, wha you eyae rai, wọhọ epanọ Kristi o you [ukoko] riẹ, ọ jẹ rehọ oma obọriẹ kẹe.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:21-25) Ro se ukoko obọ Kọlọsi, Pọl ukọ na o kere nọ: “Whai emọ, wha yo ẹme enọ iyẹ owhai eva eware kpobi, keme onana họ onọ o rẹ were Ọnowo na.”—Ahwo Kọlọsi 3:18-20.

11. Ẹvẹ ọzae ọ sai ro dhesẹ nọ uzou-uwo Kristi u mu rie ẹro?

¹¹ Elele ohrẹ nana u dhesẹ nọ ọzae ọ rẹ karo evaọ uviuwou na, aye riẹ ọ vẹ rọ omarokpotọ thae uke, emọ na a ve yoẹme kẹ ọsẹ gbe oni rai. Okenọ a te dhesẹ uzou-uwo ọzae ziezi ọvo o rẹ rọ wha evawere ze. Ọzae owareghẹ o re wuhrẹ epanọ o re ro dhesẹ uzou-uwo ẹkwoma aruorokele ọnọ o wo Uzou gbe Osu riẹ, Kristi Jesu. (1 Ahwo Kọrint 11:3) Dede nọ uwhremu na Jesu o zihe ruọ “uzou eware kpobi nọ erọ erọ [ukoko],” ọ ziọ otọakpọ “re a gba odibo kẹ e he, rekọ ọ rẹ gba odibo.” (Ahwo Ẹfẹsọs 1:22; Matiu 20:28) Epọvo na re, ọzae Oleleikristi ọ rẹ rọ uzou-uwo riẹ gwọlọ erere oriobọ họ, rekọ ọ rẹ rẹrote ewoma aye gbe emọ riẹ—ẹhẹ, uviuwou na soso. (1 Ahwo Kọrint 13:4, 5) Ọ rẹ gwọlọ raro kele ekwakwa uruemu Ọghẹnẹ erọ ọnọ o w’uzou riẹ, Jesu Kristi. Wọhọ Jesu, ọ rẹ jọ wolẹ jẹ r’udu kpotọ. (Matiu 11:28-30) Eme wọhọ “me ruthọ” hayo “whọ ta gba” e rẹ gbẹdẹ iẹe unu ẹta ha okenọ o te ruthọ. Emamọ oriruo riẹ o re ru ei lọhọ viere kẹ aye riẹ re ọ jọ “ofiobọhọ,” ọnọ “o fo rie,” gbe “ogbẹnya” rọ kẹ ọzae otiọye na, wuhrẹ mi ei je lele iei ruiruo dẹdẹdẹ.—Emuhọ 2:20; Malakae 2:14.

12. Eme o re fiobọhọ kẹ aye yoẹme kẹ uzi uzou-uwo na?

¹² Rọkẹ aye na, ọ rẹ roma kpotọ kẹ ọzae riẹ. Ghele na, otẹrọnọ o bi fioma h’otọ kẹ ẹzi akpọ na, ọ sai mu uzi uzou-uwo na họ erivo, ẹme omarokpotọ kẹ ọzae ọ gbẹ were iẹe he. Ikereakere na e ta ha inọ ọzae ọ rẹ rọ obọ ogaga su aye riẹ, rekọ o gwọlọ nọ eyae a rẹ roma kpotọ kẹ ezae rai. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:24) Ebaibol ọ kẹ ọzae uwou-orọo gbe ọsẹ owha-iruo re, yọ a te fi ohrẹ riẹ h’iruo, onana u re fiba udhedhẹ gbe ẹkpatiẹ evaọ uviuwou na.—Ahwo Filipai 2:5.

13. Didi oriruo omarokpotọ Jesu o fihotọ kẹ emọ?

¹³ Emọ i re yoẹme kẹ esẹgbini rai. Evaọ abọ nana, Jesu o fi emamọ oriruo h’otọ. Nọ oke nọ Jesu ọ jọ ikpe 12 nọ a rọ nya se iẹe ba etẹmpol na evaọ edẹ esa o vrẹ no, “ọ ye avọ [ọsẹ gbe oni riẹ] a te kpozi obọ Nazarẹt, o te [je] yo ẹme rai.” (Luk 2:51) Omarokpotọ emọ kẹ esẹgbini rai u re fiba udhedhẹ gbe okugbe evaọ uviuwou na. Okenọ ohwo kpobi evaọ uviuwou na ọ tẹ roma kpotọ kẹ esuo Kristi, evawere e rẹ jọ uviuwou na.

14, 15. Eme o re fiobọhọ k’omai kparobọ nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku uyero obẹbẹ evaọ uwou? Kẹ oriruo jọ.

¹⁴ Okenọ ebẹbẹ e tẹ make roma via evaọ uwou, usiavẹ obokparọ họ aruorokele Jesu gbe ẹjẹrehọ ọkpọvio riẹ. Wọhọ oriruo, okenọ Jerry nọ ọ rrọ ikpe 35 ọ ruọ orọo kugbe Lana ọnọ o yẹ ọmọtẹ jọ no vẹre, ebẹbẹ ilogbo nọ a rẹro rai hi e tẹ roma via. Jerry ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ re mẹ jọ emamọ ọnọ o wuzou, u fo re me fi izi Ebaibol nọ i ru iviuwou efa kparobọ na h’iruo. Rekọ me te ti vuhumu nnọ o gwọlọ nọ me re fi ai h’iruo avọ areghẹ gbe ovuhumuo ologbo.” Ọmọ aye riẹ o rri rie wọhọ ohwo nọ ọ nyaze udevie riẹ gbe oni riẹ, o te mukpahe iẹe gaga. Jerry ọ gwọlọ orimuo re o vuhumu nọ oghẹrẹ iroro nana e be whae ze nọ ọmọ na ọ be rọ t’ẹme je ru oghẹrẹ nọ o bi ru na. Ẹvẹ o ro ku ẹme na họ? Jerry ọ kuyo nọ: “Mẹ avọ Lana ma ku rie họ nnọ evaọ obọnana, Lana họ ohwo nọ ọ rẹ whọku ọmọ na, mẹ vẹ tẹrovi epanọ me re ro ru usu mẹ avọ ọmọ aye mẹ woma viere. Ukuhọ riẹ, ewoma o te no owojẹ nana ze.”

¹⁵ Ma tẹ rẹriẹ ovao ku iyero ebẹbẹ evaọ uwou, ma gwọlọ orimuo re ma ruẹ oware nọ o soriẹ nọ ahwo uviuwou mai a be rọ t’ẹme je ru eware oghẹrẹ oyena. Ma tẹ jẹ gwọlọ areghẹ re ma fi ehri-izi Ọghẹnẹ h’iruo ziezi. Wọhọ oriruo, Jesu ọ ghinẹ ruẹ oware nọ aye nọ o bi hwẹ azẹ na ọ jẹ kaobọ tei, ọ tẹ rọ areghẹ gbe ohrọ yeri kugbei. (Iruo-Izerẹ 15:25-27; Mak 5:30-34) Areghẹ gbe orimuo yọ ekwakwạ nọ Osu mai o wo. (Itẹ 8:12) Ma rẹ were eva ma te wo ọkpọ uruemu riẹ.

“Wha Kake Guọlọ Uvie Riẹ”

16. Eme ọ rẹ jọ oria ọsosuọ evaọ izuazọ mai, kọ ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ oriruo riẹ dhesẹ onana?

¹⁶ Jesu o dhesẹ vevẹ oware nọ o rẹ jọ oria ọsosuọ evaọ izuazọ enọ e jẹ isuẹsu riẹ rehọ. Ọ ta nọ: “Wha kake guọlọ uvie riẹ gbe ẹrẹreokie” Ọghẹnẹ. (Matiu 6:33) Yọ ọ rehọ oriruo dhesẹ epanọ ma re ru onana k’omai. Evaọ ekuhọ etoke edẹ 40 ọrọ emuọseba, eroro, gbe olẹ evaọ okenọ ọ họ-ame no , Jesu ọ tẹ nyaku ẹdawọ. Setan Ẹdhọ na ọ kẹ riẹ esuo “ivie akpọ kpobi.” Dai roro oghẹrẹ uzuazọ nọ Jesu ọ hai yere o hae jọnọ o mi Ẹdhọ okẹ na! Rekọ Kristi ọ tẹrovi eruo oreva Ọsẹ riẹ. O te je vuhumu nnọ uzuazọ utioye na evaọ akpọ Setan o te jọ kpẹkpẹe. Ọ tẹ nwane siọ okẹ Setan, ta nọ: “A kere nọ, ‘Whọ rẹ gọ Ọnowo na Ọghẹnẹ ra, iruo riẹ eye evo who re ruẹ.’ ” U kri hi Jesu “o te mu ovuẹ họ ẹvuẹ, be ta nọ, ‘Wha kuevarẹriẹ, keme uvie odhiwu o kẹle ino. ” (Matiu 4:2, 8-10, 17) Evaọ uzuazọ otọakpọ riẹ kpobi, Kristi ọ jọ ọtausiuwoma Uvie Ọghẹnẹ oke-kpobi.

17. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ isiuru Uvie na e rrọ oria ọsosuọ evaọ izuazọ mai?

¹⁷ U re woma re ma raro kele Osu mai re, ma gbẹ rọ uvẹ kẹ akpọ Setan re ọ bẹbẹ omai fi iruo nọ a rẹ jọ wo igho buobu họ ute ologbo evaọ uzuazọ họ. (Mak 1:17-21) Ẹvẹ u re ghẹ te k’omai re ma fi oma kpobi họ ilale akpọ nọ isiuru Uvie e jẹ jọ oria avivẹ! Jesu o mu usiuwoma ota Uvie gbe iruo aru-ilele na họ omai obọ no. (Matiu 24:14; 28:19, 20) Ẹhẹ, ẹsejọhọ ma wo uviuwou hayo ewha-iruo efa nọ ma be rẹrote, rekọ eva e gbẹ be were omai re ma rehọ owọwọ gbe urere oka rọ wha owha-iruo Ileleikristi mai haro rọ ta usiuwoma je wuhrẹ ahwo? Yọ ẹvẹ uduotahawọ riẹ o rro te inọ evaọ ukpe iruo 2001 na, ahwo 780,000 a sai ru iruo wọhọ egbodibo ọkobaro!

18. Eme o re fiobọhọ k’omai ruẹ oghọghọ evaọ odibọgba na?

¹⁸ Ikere Usiuwoma na i dhesẹ Jesu wọhọ ohwo ọjaja gbe ohwo nọ o wo ororokẹ. Nọ ọ ruẹ ẹgwọlọ abọ-ẹzi ahwo nọ a wariẹ e riẹ họ, ohrọ rai o tẹ riẹe ọ tẹ rọ ọwhọ fiobọhọ kẹ ae. (Mak 6:31-34) Odibọgba mai ọ rẹ vọ avọ oghọghọ ma te bi ru ei fiki uyoyou kẹ amọfa gbe uvi isiuru re ma fiobọhọ kẹ ae. Rekọ ẹvẹ ma sai ro wo isiuru itieye na? Ọmoha jọ nọ a re se Jayson ọ ta nọ: “Okenọ mẹ jọ ikpe ikpegbọ, odibọgba na ọ jẹ hae were omẹ hẹ.” Eme o fiobọhọ kẹe wo uyoyou kẹ iruo nana? Jayson ọ ta nọ: “Evaọ uviuwou mai, a fi ohiohiẹ Ẹdẹ-Ọmaha kpobi họ kẹ usiuwoma ọta. Onana u woma k’omẹ keme epanọ me kpohọ usiuwoma te, ere mẹ rẹ ruẹ ewoma riẹ te, yọ ere mẹ rẹ reawere riẹ te.” Ma re w’obọ ẹsikpobi avọ ọwhọ evaọ odibọgba na re.

19. Eme ọ rẹ jọ ọtamuo mai kpahe esuo Kristi?

¹⁹ O ghinẹ rrọ oware omosasọ gbe erere re ma jẹ esuo Kristi rehọ. Ma te ru ere, etoke uzoge u re zihe ruọ etoke ẹnyaharo evaọ eriariẹ gbe areghẹ. Uzuazọ uviuwou u re zihe ruọ ehri udhedhẹ gbe evawere, odibọgba na o rẹ jọ iruo nọ e rẹ kẹ oghọghọ gbe evevọwẹ. Fikiere joma daoma kpobi re ma jọ uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ gbe iroro-ejẹ mai dhesẹ inọ esuo Kristi o mu omai ẹro. (Ahwo Kọlọsi 3:23, 24) Rekọ Jesu Kristi ọ jọ edhere ọfa jọ dhesẹ udu-esuo no re—evaọ ukoko Ileleikristi na. Uzoẹme n’otha na o te ta kpahe epanọ ma sai ro wo erere no ọruẹrẹfihotọ ọnana ze.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Ẹvẹ elele Osu mai nọ Ọghẹnẹ o ro mu na o rẹ rọ k’omai erere?

• Ẹvẹ izoge a re ro dhesẹ nọ a gwọlọ lele esuo Jesu?

• Ẹvẹ esuo Kristi o re ro kpomahọ uzuazọ uviuwou enọ e be roma kpotọ kẹe?

• Ẹvẹ odibọgba mai ọ sai ro dhesẹ nọ esuo Kristi o mu omai ẹro?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]

Uzoge yọ emamọ oke nọ a re ro wo eriariẹ Ọghẹnẹ gbe ọrọ Osu nọ o ro mu

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Omarokpotọ kẹ esuo Kristi o rẹ wha evawere uviuwou ze

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

Jesu ọ kake gwọlọ Uvie na. Kọ ere who bi ru re?