Kọ Whọ Riẹ?

U te no Ebaibol na no, imuẹro efa vẹ i dhesẹ nọ Jesu ọ ginẹ rria otọakpọ na?

▪ Igbiku buobu nọ e rria kẹle oke Jesu a kere kpahe iẹe. Omọvo rai jọ họ Cornelius Tacitus, ọnọ o kere kpahe ikuigbe Rom evaọ otọ esuo ivie-ilogbo. Kpahe erae nọ e to Rom evaọ 64 C.E., Tacitus o kere nọ ahwo a jẹ ta inọ Nero, Ovie-Ologbo Rom na ọ so erae na ze. Tacitus ọ ta nọ Nero ọ jẹ gwọlọ gu ei họ uzou utu ahwo jọ nọ a je se Ileleikristi inọ ae a wha erae na ze. Tacitus o kere nọ: “Evaọ etoke esuo Tibẹriọs, oye Pọntiọs Pailet nọ ọ jọ osu ubrotọ ọ rọ kẹ uvẹ inọ a kpe Kristi, ọnọ Ileleikristi a wo odẹ rai no ze.”—Annals, XV, 44.

Ogbiku ahwo Ju na, Flavius Josephus o kere kpahe Jesu re. Nọ ọ jẹ ta kpahe eware nọ e via taure Albinus ọ tẹ te rehọ ẹta Fẹstọs, osu ubrotọ Rom nọ o je su Judia nọ o whu evaọ 62 C.E., Josephus ọ ta nọ Ozerẹ Okpehru na Ananus (Annas) o “se iguẹdhọ Sanhẹdrin na ẹgwae jẹ rehọ Jemis, oniọvo Jesu nọ a je se Kristi na, gbe amọfa ziọ aro rai.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Fikieme a je se Jesu nọ Kristi?

▪ Ikuigbe Usiuwoma na e ta nọ okenọ Gebriẹl ukọ-odhiwu na ọ romavia kẹ Meri jẹ vuẹe inọ o ti dihọ, ukọ-odhiwu na ọ ta kẹe inọ o se odẹ ọmọ na Jesu. (Luk 1:31) Ahwo Ju jọ evaọ etoke yena a wo odẹ nana. Josephus, ogbiku ahwo Ju na, o kere kpahe ahwo 12 nọ i wo odẹ nana u te no enọ a jọ Ikereakere na fodẹ no. A je se ọmọ Meri na “Jesu Nazarẹt,” onọ a jẹ hai ro vuhu ei wọhọ Jesu nọ o no obọ Nazarẹt ze na. (Mak 10:47) A tẹ te jẹ riẹe wọhọ “Kristi na,” hayo Jesu Kristi. (Matiu 16:16) Eme odẹ nana u dhesẹ?

Ẹme nọ a be rọ Isoko se “Kristi” na u no ẹme Griki nọ a re se Khri·stosʹ ze, onọ u wo otofa ovona kugbe ẹme Hibru nọ a re se Ma·shiʹach (Mesaya). Eme ivẹ na i dhesẹ “Ọnọ A Wholo.” Taure Jesu ọ tẹ te ziọ otọakpọ, a rehọ odẹ nana ta kpahe ahwo jọ. Wọhọ oriruo, Ikereakere na i dhesẹ nọ a wholo Mosis, Erọn, gbe Devidi ovie na, onọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ e rai mu ọkwa ẹruọsa. (Iruo-Izerẹ 4:3; 8:12; 2 Samuẹle 22:51; Ahwo Hibru 11:24-26) Jesu, Mesaya nọ a ruẹaro riẹ kpahotọ na họ ohwo ẹro Jihova nọ ọ karo. Fikiere, o rrọ gbagba nọ a ro se Jesu, “Kristi na, Ọmọ Ọghẹnẹ uzuazọ.”—Matiu 16:16; Daniẹl 9:25.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 15]

Uwoho Flavius Josephus nọ a drọ