Jesu Ọ Rehọ Umutho Ebrẹdi Kuọ Ahwo Buobu

1. Eme ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na a jẹ hae mae re?

EBRẸDI họ emu nọ ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na a jẹ hae mae re. (Emu. 14:18; Luk 4:4) Oyejabọ nọ ẹsejọ a tẹ be jọ Ebaibol ta ẹme kpahe emuore, “ebrẹdi” a rẹ fodẹ. (Mat. 6:11) Jesu ọ rọ ebrẹdi ru iruo igbunu ivẹ jọ nọ ahwo a riẹ gaga. (Mat. 16:9, 10) A gbiku iruo igbunu otiọye na jọ fihọ obe Jọn izou 6. Nọ ma ti rri epanọ iku na e nya rri na, ma ti wuhrẹ eware jọ noi ze nọ i re fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ.

2. Eme o via ẹdẹ jọ nọ ogbotu ahwo a zurie bru Jesu ze?

² Nọ ikọ Jesu a no usi uwoma ze no, Jesu ọ tẹ ta nọ a nyai serihọ. A tẹ ruọ okọ bi Abade Galili vrẹ. (Mak 6:7, 30-32; Luk 9:10) A te kpohọ oria jọ nọ u siomano kẹle Bẹtsaida. U ri kri hi na, ahwo buobu a te zurie ze. Jesu o gbolo ovao kẹ ae he. Ọ romatotọ wuhrẹ ae, o te je siwi enọ e jẹ mọ. Oke u te ti muhọ ekpo no. Ilele Jesu a tẹ jẹ ta nọ, ‘Kọ ẹvẹ a te sae rọ ruẹ emu nọ ahwo na kpobi a te re?’ Ẹsejọhọ ahwo jọ evaọ usu rai a wha eware jọ lele oma nọ a rẹ re. Rekọ ibuobu a wha oware ovo ho. Koyehọ a te nyae gwọlọ oware dẹ re evaọ iwhre nọ e rrọ ofẹ yena. (Mat. 14:15; Jọn 6:4, 5) Kọ eme Jesu o bi ti ru na?

JESU Ọ RỌ EDHERE IGBUNU KẸ AHWO EBRẸDI

3. Nọ Jesu ọ ruẹ nọ ohọo u bi kpe ahwo na, eme ọ ta? (Rri uwoho nọ o rrọ uke Uwou-Eroro na re.)

³ Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ: “U du gwọlọ nọ a rẹ nyavrẹ hẹ; wha kẹ ae oware nọ a rẹ re.” (Mat. 14:16) Whaọ ezae nọ e jọ usu ahwo na a te oware wọhọ idu isoi (5,000) soso. A te ku eyae na gbe emọ nọ e jariẹ kpobi kugbe, ẹsejọhọ ahwo na kpobi a re bu te idu ikpegbisoi (15,000). Kọ diẹse a rẹ jọ ruẹ emu nọ o re te ahwo yena kpobi re? (Mat. 14:21) Andru ọ tẹ ta nọ: “Ọmọzae ọsese jọ ọ rrọ etenẹ nọ o wo ikulu ebrẹdi ebali isoi gbe imiyei esese ivẹ. Rekọ eme enana i re te ogbotu nana soso ru?” (Jọn 6:9) Oke yena, ebrẹdi nọ a rọ eflawa ebali ro there oye iyogbe na gbe ahwo jọ a jẹ hae re. Yọ ẹsejọhọ imiyei na yọ enọ a fi uwhei họ nọ a vuhu ya no. Rekọ te ebrẹdi te imiyei nọ ọmọ na ọ wha na i re te ahwo na kpobi re he.

4. Eware jọ vẹ ma wuhrẹ no iku nọ e rrọ Jọn 6:11-13 na ze? (Rri iwoho na re.)

⁴ Jesu ọ gwọlọ nọ ọ rẹ gwọlọ oware jọ kẹ ahwo na nọ a rẹ re. Fikiere ọ tẹ ta kẹ ae nọ jọ a keria ekueko evaọ ehru ẹbe nọ ọ jọ oyena. (Mak 6:39, 40; se Jọn 6:11-13.) Jesu ọ tẹ lẹ yere Ọsẹ riẹ fiki ebrẹdi gbe imiyei na. Ẹlẹ nọ Jesu ọ lẹ yere Ọghẹnẹ na u kiehọ keme ogbẹrọ Ọghẹnẹ hẹ, ebrẹdi gbe imiyei na e sae jariẹ hẹ. Oware nọ Jesu o ru na u wuhrẹ omai nọ, taure ma tẹ te re emu, ma rẹ lẹ, te ahwo a rrọ etẹe, te ahwo a rrọ etẹe hẹ. Jesu ọ tẹ ta kẹ ilele riẹ re a ghale emu na kẹ ahwo na. Epanọ ahwo na a bu te na, ohwo kpobi ọ re eva vọ. A re ejọ kiọkọ dede. Jesu ọ gwọlọ nọ a nwani ku ai kufiẹ hẹ. Ọ ta nọ a koko emu nọ o kiọkọ na họ. Ẹsejọhọ ọ ta ere, re a sae re eyena ẹdẹfa. Jesu ọ be rọ ere wuhrẹ omai nọ u fo re ma mu eware kufiẹ hẹ. Whai esẹgbini, whai avọ emọ rai wha sai se iku nana. Wha vẹ rehọ iẹe wuhrẹ ae epanọ u ro fo re a hae lẹ re a tẹ te re emu, gbe epanọ a re ro ru ọghọ, jẹ ghọ erara.

5. Ẹvẹ ahwo na a jẹ gwọlọ nọ a re ru Jesu fiki eware nọ Jesu o ru kẹ ae, kọ eme Jesu o ru?

⁵ Oghẹrẹ nọ Jesu o ro wuhrẹ ahwo na o were rai gaga, yọ akpọ o gbe rai unu nọ a ruẹ iruo igbunu nọ Jesu o ru. A riẹ nọ evaọ oke anwae, Mosis ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ te rehọ ọruẹaro jọ mu nọ ọ te jọ ruaro gaga. Ẹsejọhọ a je roro nọ, ‘Kọ ogbẹrọnọ Jesu họ ọruẹaro na ere na?’ (Izie. 18:15-18) Otẹrọnọ a je roro ere, ẹsejọhọ a ti roro nọ, ‘Ma tẹ rọ ohwo nana mu re o su omai, eware i ti woma. Ohwo kpobi evaọ orẹwho na ọ te ruẹ emu re nyafu nyafu.’ Nọ ahwo na a rri oware na, a tẹ jẹ “gwọlọ nyaze re a kru [Jesu] ro mu ovie.” (Jọn 6:14, 15) O hae jọ nọ Jesu ọ rọwo nọ ahwo na a rehọ iẹe mu ovie, kiyọ o kuomagbe isu ahwo Ju no, ọ vẹ te jọ otọ ahwo Rom su. Kọ Jesu ọ rọwo? Ijo. Ma te se iku na, ma rẹ ruẹ nọ, Jesu o te “sioma rehọ kpobọ ugbehru na.” Ahwo na a be make gwọlọ rọ Jesu mu ovie na, Jesu ọ rọwo kẹ ae he. Ma rẹ daoma rọ aro kele Jesu.

6. Eme ma re ru nọ u re dhesẹ nọ ma be rọ aro kele Jesu? (Rri uwoho na re.)

⁶ Nẹnẹ na, ẹsejọhọ ahwo a te nwane ta kẹ omai nọ joma rọ edhere igbunu ru ebrẹdi buobu ze nọ a rẹ re he. A te nwane vuẹ omai nọ ma siwi ahwo rai nọ a be mọ họ. Yọ a te gwọlọ rọ omai mu ovie hayo osu orẹwho ho. Rekọ a sae vuẹ omai nọ ma votu kẹ ohwo jọ. Hayo a sae ta kẹ omai nọ ma fodẹ ohwo nọ ọ rẹ ruọ esuo egọmeti nọ eware i re ro woma. A tẹ ta ere, joma kareghẹhọ oware nọ Jesu o ru oke ẹdẹ. Ọ rọwo dhomahọ isuẹsu akpọ na ha. Uwhremu na dede, ọ ta nọ: “Uvie mẹ u wo obọ kugbe akpọ nana ha.” (Jọn 17:14; 18:36) Nẹnẹ na, Ileleikristi a re rri eware epanọ Jesu o je rri eware, yọ oware nọ Jesu o ru, a rẹ daoma ru re. Uvie Ọghẹnẹ ma gwọlọ, ọye ma be ta usi uwoma riẹ, yọ ọye ma be lẹ nọ jọ ọ ze. (Mat. 6:10) Obọnana ma ti gbiku mai na haro re ma wuhrẹ eware efa noi ze.

WUHRẸ NO IRUO IGBUNU EBRẸDI NA ZE

7. Eme Jesu avọ ikọ riẹ a ru? (Jọn 6:16-20)

⁷ Nọ Jesu ọ kẹ ogbotu na ebrẹdi no, ọ tẹ ta kẹ ikọ riẹ nọ jọ a ruọ okọ kpobọ Kapaniọm. Ọyomariẹ ọ tẹ lẹlẹ kpobọ ehru ugbehru siọ ahwo nọ a jẹ gwọlọ rehọ iẹe mu ovie na ba. (Se Jọn 6:16-20.) Epanọ ikọ na a bi ro bi vrẹ na, ehru o te bi, ẹkporo ọgaga o te muhọ efi, yọ ofou na a rẹ rọ oma zae he. Jesu ọ tẹ be nya ehru ame na bru ai. Nọ ọ ruẹ Pita, ọ tẹ ta kẹe nọ jọ ọ nya ehru ame na bru ei ze. (Mat. 14:22-31) Nọ Jesu o te ai oma no, ọ tẹ ruọ okọ na. Ofou gbe ẹkporo na kpobi ọ tẹ nwani serihọ. Ilele na a tẹ ta nọ: “Whẹ ginọ Ọmọ Ọghẹnẹ.”a (Mat. 14:33) Kọ obọnana a riẹ? Koyehọ a riẹ hẹ inọ ohwo nọ ọ rehọ imibrẹdi gbe imiyei esese ko ogbotu obuobu na ọ sai ru ofou gbe ẹkporo ọgaga serihọ. Mak o fi ẹmẹme jọ ba iku na. Ọ ta nọ: “U te gbe [ikọ na] unu thesiwa, keme a ri wuhrẹ no iruo igbunu ebrẹdi na ze he, rekọ a gbẹ kare otoriẹ evaọ udu rai.” (Mak 6:50-52) A riẹ epanọ ẹgba nọ Jihova ọ kẹ Jesu re o ro ru iruo ugbunu ọ ga te he. U kri hi, Jesu ọ tẹ ta ẹme kpahe ebrẹdi nọ ọ rọ ko ogbotu na, jẹ fodẹ oware nọ ọ gwọlọ nọ ma wuhrẹ no iruo igbunu yena ze.

8-9. Fikieme ogbotu na a jẹ rọ gwọlọ Jesu? (Jọn 6:26, 27)

⁸ Ogbotu ahwo nọ Jesu ọ rọ ebrẹdi ko na, oware nọ o jarai oja kpobi họ epanọ eva rai e rẹ rọ vọ. Eme o lẹliẹ omai ta ere? Okiokiọ riẹ, nọ a ruẹ nọ Jesu avọ ikọ riẹ a no oyena no, a te mu ei họ ẹgwọlọ. Nọ a ruẹ ekọ nọ i no obọ Taibirias ze, a tẹ ruọ ekọ na re a kpobọ Kapaniọm nyae gwọlọ iẹe. (Jọn 6:22-24) Kọ a jẹ gwọlọ Jesu re o wuhrẹ ai eware efa kpahe Uvie Ọghẹnẹ? Bovẹ? Oware nọ a jẹ mae rọ fiki riẹ gwọlọ iẹe họ re ọ kẹ ae ebrẹdi efa. Eme o lẹliẹ omai ta ere?

⁹ Joma ta oware nọ o via nọ ahwo na a ruẹ Jesu no, evaọ oria jọ kẹle Kapaniọm. Nọ a ruẹ Jesu no, Jesu ọ tẹ jẹ ae riẹ nọ, oware nọ a re ru kẹ ae nẹnẹ ọvo a be gwọlọ. Ọ vuẹ rai oware nọ o wọ rai ze vevẹ, inọ: “Fiki ebrẹdi nọ wha re, eva e tẹ vọ owhai.” Kẹsena ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Wha ru iruo kẹ emu nọ ọ rẹ wha uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ze.” (Se Jọn 6:26, 27.) Jesu ọ ta nọ Ọsẹ riẹ ọ rẹ kẹ ohwo oghẹrẹ emu otiọye na. Ẹsejọhọ u gbe ahwo na unu nọ a yo nọ emu jọ ọ riẹ nọ ọ rẹ kẹ ohwo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Kọ di oghẹrẹ emu ọye? Kọ eme ahwo na a re ru re a sai wo emu yena?

10. Eme họ “iruo Ọghẹnẹ” nọ u fo nọ ahwo na a rẹ riẹ kpahe?

¹⁰ Ẹsejọhọ ahwo Ju nọ Jesu ọ ta ẹme yena kẹ na, a je roro nọ u wo eware jọ hayo iruo jọ nọ a re ru re a sai wo emu yena. Ẹsejọhọ a je roro nọ “iruo” nọ a ti ru họ eware nọ a jie uzi kẹ ahwo Izrẹl nọ a ru evaọ oke Mosis. Rekọ Jesu ọ tẹ vuẹ ae nọ: “Onana họ iruo Ọghẹnẹ, inọ wha re fi ẹrọwọ họ ọnọ o vi ze na.” (Jọn 6:28, 29) Ẹme yena nọ Jesu ọ ta inọ a re fi ẹrọwọ họ ohwo nọ Ọghẹnẹ o vi ze re a te ti “wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ” na, orọnikọ orọ ọsosuọ nọ ọ rọ tae ọye he. (Jọn 3:16-18, 36) Yọ ọ ta eme efa uwhremu na kpahe oware nọ ma re ru re ma sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.—Jọn 17:3.

11. Eme ahwo Ju a ta nọ u dhesẹ nọ epanọ a rẹ rọ re eva vọ ọvo o jarai oja? (Olezi 78:24, 25)

¹¹ Nọ Jesu o je lele ahwo Ju ta ẹme, ọ ta ẹme te “iruo Ọghẹnẹ” efa nọ a re ru, rekọ a rọwo ẹme riẹ hẹ. A tẹ nọe nọ: “Kọ didi oka who ti dhesẹ kẹ omai, re ma ruẹ jẹ rọwo owhẹ?” (Jọn 6:30) A ta nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ esẹ-esẹ rai emana evaọ oke Mosis. Ma sae ta nọ emana na họ ebrẹdi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai oke yena. (Neh. 9:15; se Olezi 78:24, 25.) Who te rri ẹme nọ a ta na, whọ rẹ ruẹ nọ iroro rai e gbẹ rrọ obọ ebrẹdi na. Nọ Jesu ọ fodẹ “uvi ebrẹdi nọ o no obọ odhiwu ze,” a tubẹ nọe inọ eme ọ be ta na ha. Kọ o gbẹ hai woma re a daoma riẹ kpahe emana nana nọ o no odhiwu ze nọ o sae kẹ ohwo uzuazọ na? (Jọn 6:32) Ahwo yena, epanọ eva rai e rẹ rọ vọ ovo a rọ ẹme riẹ, a daezọ oware nọ Jesu o je wuhrẹ ai na ha. Kọ eme iku nana i wuhrẹ omai?

OWARE NỌ O RẸ MAE JỌ OMAI OJA

12. Eme u fo nọ o rẹ mae jọ omai oja nọ Jesu ọ ta ẹme te?

¹² Eme ma wuhrẹ no iku nọ e rrọ obe Jọn izou 6 na ze? Oware nọ u fo nọ o rẹ mae jọ omai oja họ epanọ ma re ro wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ je ru oreva riẹ. Kareghẹhọ nọ Jesu ọ ta ẹme te oware nana okenọ Setan ọ jẹ dawo iẹe. (Mat. 4:3, 4) Yọ okenọ Jesu ọ kẹ ovuẹ jọ evaọ obọ ugbehru, ọ ta ẹme nọ u dhesẹ nọ o roja gaga re ohwo ọ riẹ Ọghẹnẹ. (Mat. 5:3) Fikiere u fo re ma nọ omamai nọ, ‘Kọ epanọ eva e rẹ rọ vọ, gbe epanọ me re ro wo eware nọ mẹ gwọlọ, o rrọ omẹ oja vi epanọ mẹ rẹ rọ riẹ Ọghẹnẹ je ru oware nọ ọ gwọlọ?’

13. (a) Eme o dhesẹ nọ o thọ họ re ohwo ọ re emu? (b) Eme Pọl o ro si Ileleikristi ozọ? (1 Ahwo Kọrint 10:6, 7, 11)

¹³ O thọ họ re ma lẹ kẹ emu nọ ma rẹ re gbe eware nọ ma re ro yeri akpọ. Yọ o thọ gbe he re ma rehọ eware nọ ma wo reakpọ kuoma. (Luk 11:3) Erere nọ o te ohwo evaọ iruo egaga nọ o bi ru họ “emu nọ ọ rẹ re, ọ vẹ jẹ da,” eva e vẹ were iẹe. Ebaibol e ta nọ: “Obọ Ọghẹnẹ uzẹme na onana u no ze.” (Ọtausi. 2:24; 8:15; Jem. 1:17) O make rrọ ere na, joma rọ oyena karo evaọ uzuazọ mai hi. Pọl ukọ na ọ ta ẹme otiọye na okenọ o je kere se Ileleikristi, nọ ọraha Jerusalẹm o kẹle no. Ọ ta ẹme te eware nọ e via kẹ ahwo Izrẹl ikpe buobu nọ e vrẹ. O dhunu te ojọ nọ o via kẹ ae kẹle ugbehru Saena. Ọ tẹ rehọ iẹe si Ileleikristi ozọ, inọ jọ a “siuru eware iyoma ha, wọhọ epanọ [ahwo Izrẹl] a siuru eware iyoma” oke yena. (Se 1 Ahwo Kọrint 10:6, 7, 11.) Oke yena, eva rai ọvo ahwo Izrẹl a jẹ họre kẹ. Ubiuvou emu o tẹ whae ze nọ a ro zihe oware nọ Jihova ọ rọ edhere igbunu kẹ ae ruọ ‘oware uyoma.’ U je no etẹe no, a ma ọmọ eruẹ igoru, a tẹ jẹ gọe, yọ a be da, re, jẹ ghọghọ. (Ọny. 32:4-6) Pọl ọ ta kẹ Ileleikristi oke riẹ inọ jọ a yọroma gaga re oware nọ o via kẹ ahwo Izrẹl na o gbẹ via kẹ ae he. Okenọ ọ jẹ ta ẹme na, yọ oke nọ a be te rọ raha Jerusalẹm avọ etẹmpol riẹ o kẹle no. Ọraha na ọ ze evaọ ukpe 70 C.E. Kẹle na, a te raha akpọ nọ ma be rria na re. Fikiere joma se ẹme nọ Pọl ọ ta na gboja gaga.

14. Eme ahwo a te ruẹ buobu evaọ akpọ ọkpokpọ na?

¹⁴ Nọ Jesu ọ jẹ ta ẹme kpahe “emu okpẹdoke” nọ ma rẹ lẹ kẹ, ọ fodẹ oware ofa nọ u wuzou gaga nọ ma rẹ lẹ kẹ re. Anọ ma hae lẹ nọ jọ oreva Ọghẹnẹ u rugba “evaọ otọakpọ na, wọhọ epanọ o rrọ evaọ obọ odhiwu.” (Mat. 6:9-11) Eme who roro kpahe ẹme yena? Ma rẹ jọ Ebaibol ruẹ nọ oware jọ nọ u ti dhesẹ nọ oreva Ọghẹnẹ u muhọ erugba no evaọ otọakpọ na họ, obọdẹ emu nọ ahwo a te ruẹ re. Nọ Uvie Ọghẹnẹ ọ tẹ ze no, obe Aizaya 25:6-8 o dhesẹ nọ emamọ emu o te da oria kpobi fia. Obe Olezi 72:16 o ta nọ: “Emu ọ te dafia evaọ otọakpọ na; obọ ehru igbehru na o te vọ kpọhọhwẹ.” Roro kpahe epanọ who ti ro ru ebrẹdi nọ ọ rẹ mae were owhẹ na. Ẹsejọhọ oke yena, whọ tẹ keria keria, whọ vẹ ta nọ, ‘Nẹnẹ na, me re there oware jọ nọ me ri there ẹdẹvo ho.’ Whọ te re ibi-ire nọ whọ kọrọ no ọgbọ evaene ra ze. Whọ vẹ te jẹ da udi nọ whọ rehọ ibi na ru. (Aiz. 65:21, 22) Yọ who ti wo ahwo buobu nọ a ti lele owhẹ reakpọ kuoma.

15. Ẹvẹ a ti ru ahwo nọ a kpare ze evaọ akpọ ọkpokpọ na? (Jọn 6:35)

¹⁵ Se Jọn 6:35. Kọ a te kpare ahwo nọ Jesu ọ rọ ebrẹdi gbe imiyei ko oke ẹdẹ na ze? Ẹsejọhọ whọ te ruẹ ejọ. O tẹ make rọnọ a fi ẹrọwọ họ Jesu taure a te ti whu hu, a sae kpare ae ze. (Jọn 5:28, 29) Kọ oke yena a te rọ riẹ otọ ẹme nọ Jesu ọ ta ẹdẹ inọ: “Mẹ họ ebrẹdi uzuazọ na. Ohwo kpobi nọ ọ nyabru omẹ ze ohọo u re gbe kpei ofa ha.” Rekọ re a sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, a rẹ rọwo nọ uwhu Jesu oye o rẹ sai si ai no igbo. A ti wuhrẹ ahwo kpobi nọ a kpare ze, te emọ kpobi nọ o sae jọ nọ a ti yẹ oke yena. Eva e te were omai gaga nọ ma ti wuhrẹ ai na. Eva e te were owhẹ vi ohwo nọ o bru emamọ ebrẹdi fihọ unu dede! Rekọ oreva Ọghẹnẹ nọ ma ti ru oke yena oye o te mae lẹliẹ eva were omai.

16. Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme notha?

¹⁶ Amabọ jọ ọrọ Jọn izou 6 ma ta ẹme kpahe na. Rekọ eware buobu e gbẹ riẹ nọ Jesu o wuhrẹ ahwo kpahe “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Epanọ u fo nọ ahwo Ju a rẹ gaviezọ kẹ ẹme Jesu oke yena, ere u fo nọ ma rẹ gaviẹzọ kẹ ae nẹnẹ re. Oyejabọ ma ti gbe ro wuhrẹ kpahe iku nọ e rrọ Jọn izou 6 na.