Bro Edẹ Ọghẹnẹ O Wo?

Uyo nọ Ebaibol na ọ kẹ

Odẹ-oma ọvuọvo Ọghẹnẹ o wo. A re kere iei יהוה evaọ ẹvẹrẹ Hibru yọ a re sei “Jihova” evaọ ẹvẹrẹ Isoko.a Ọghẹnẹ ọ rọ Aizaya ọruẹaro na ta nọ: “Mẹ họ Jihova. Odẹ mẹ oye.” (Aizaya 42:8) Odẹ nana o romavia oware wọhọ asia idu ihrẹ (7,000) evaọ iko-ebe Ebaibol anwae. Unuẹse yena u bu vi unuẹse nọ odẹ ọghẹnẹ ọfa hayo omọfa jọ kpobi o romavia.b

Kọ Jihova o wo edẹ efa?

Dede nọ odẹ-oma ọvuọvo a ro se Ọghẹnẹ evaọ Ebaibol na, a jọ Ebaibol na rọ edẹ-ova buobu gbe eware efa ro dhesẹ Ọghẹnẹ. Edẹ nọ e rrọ obotọ na yọ edẹ-ova gbe eware sa-sa nọ a ro dhesẹ Ọghẹnẹ, yọ edẹ nana ọvuọvo i dhesẹ abọjọ uruemu Jihova via.

Odẹ-ova	Oria nọ a rẹ jọ ruẹ e riẹ	Otofa riẹ
*Allah*	(O wo ho)	“Allah” yọ ẹme Arabic nọ otofa riẹ o rrọ “Ọghẹnẹ.” Orọnikọ “Allah” yọ odẹ-oma ha rekọ odẹ-ova. Efefafa Ebaibol evaọ ẹvẹrẹ Arabic gbe evẹrẹ efa a rẹ rọ “Allah” rọ fa oria nọ “Ọghẹnẹ” ọ rrọ evaọ efafa rai.
Erumeru	Emuhọ 17:1	O wo ogaga nọ ohwo ọvo ọ rẹ sae za dhe he. Ẹme Hibru nana ʼEl Shad·daiʹ, koyehọ “Ọghẹnẹ Erumeru,” o romavia isia ihrẹ evaọ Ebaibol na.
Alfa gbe Omẹga	Eviavia 1:8; 21:6; 22:13	“Ọrọ ọsosuọ gbe ọrọ urere,” hayo “emuhọ gbe ekuhọ,” onọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ Erumeru ọvuọvo ọ kake rọ Jihova jọ họ, yọ u te noi no, ọfa ọ te jọ họ. (Aizaya 43:10) Alfa gbe omẹga họ ibieme emuhọ gbe ekuhọ erọ ibieme ahwo Griki.
Ọnọ Ọ Rrọ no Anwae Ze	Daniẹl 7:9, 13, 22	O wo emuhọ họ; ọ rrọ no ebẹdẹ bẹdẹ ze taure ohwo hayo oware ofa jọ kpobi o tẹ te ze.—Olezi 90:2.
Ọmemama	Aizaya 40:28	Ọnọ ọ ma eware kpobi.
Ọsẹ	Matiu 6:9	Ọnọ ọ kẹ uzuazọ.
Ọghẹnẹ	Emuhọ 1:1	Oware nọ a rẹ gọ; Ọnọ o wo ogaga. A rẹ rọ ẹme Hibru na ʼElo·himʹ ro dhesẹ oruaro, ọghọ gbe ewoma Jihova.
Ọghẹnẹ eghẹnẹ	Iziewariẹ 10:17	Ọghẹnẹ nọ ọ mai kpehru; o wo ohẹriẹ no “eghẹnẹ nọ i fioka ha” nọ ahwo jọ a rẹ gọ.—Aizaya 2:8.
Owuhrẹ Ologbo Oride	Aizaya 30:20, 21	O re wuhrẹ eware nọ e rẹ kẹ erere, jẹ kpọ ohwo họ emamọ edhere.—Aizaya 48:17, 18.
Ọmemama Oride	Olezi 149:2	Ọnọ ọ ma eware kpobi.—Eviavia 4:11.
Ọghẹnẹ evawere	1 Timoti 1:11	Ọ rẹ ghọghọ jẹ wereva ẹsikpobi.—Olezi 104:31.
Ọnọ o re yo olẹ	Olezi 65:2	Ọye ọvo ọ rẹ gaviezọ kẹ elẹ ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ iẹe.
Mẹ họ Omẹ	Ọnyano 3:14, Ebaibol Ẹri Na.	O re zihe ro oware kpobi nọ o gwọlọ re ọ sai ru ẹjiroro riẹ gba. A fa ẹme nana enẹ no re: “Me ti Zihe Ro Oware Kpobi nọ O Were Omẹ” hayo “Me ti Zihe Ro Oghẹrẹ Kpobi nọ Mẹ Gwọlọ Zihe Ro.” (Ebaibol The Emphasised Bible, efafa J.B. Rotherham; Efafa Akpọ Ọkpokpọ) Oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ omariẹ evaọ etẹnẹ na u fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ odẹ-oma riẹ, Jihova, u dikihẹ kẹ evaọ owọ Ikereakere nọ o kẹle oyena.—Ọnyano 3:15.
Ọrọ ihri	Ọnyano 34:14, Ebaibol Ẹri Na.	Ọ rẹ kuvẹ kẹ enọ e be gọe re a gọ eghẹnẹ efa ha. Oghẹrẹ ọfa nọ a fa ẹme nana họ “ọ rẹ kuvẹ kẹ enọ i bi lele iei hrowo ọkwa ha” gbe “a riẹ Jihova inọ yọ ọnọ ọ gwọlọ omarọkẹ riẹriẹriẹ.”—God’s Word Bible; Efafa Akpọ Ọkpokpọ.
Ovie ebẹdẹ bẹdẹ	Eviavia 15:3	Esuo riẹ u wo emuhọ họ yọ u wo ekuhọ họ.
Olori	Olezi 135:5	Ọnowo hayo ọnọ o wuzou; eme Hibru ivẹ nana u no ze, ʼA·dhohnʹ gbe ʼAdho·nimʹ.
Olori egbaẹmo, Ọnowo Ogbaẹmo	Aizaya 1:9; Ahwo Rom 9:29, Ebaibol Ẹri Na	Ọnọ o wuzou ogbaẹmo ikọ-odhiwu buobu gbidi gbidi. Oghẹrẹ ọfa nọ a rẹ sae jẹ fa odẹ-ova na “Olori Ogbaẹmo” họ “Jihova Olori egbaẹmo” gbe “olori egbaẹmo [odhiwu].”—Ahwo Rom 9:29, Efafa Akpọ Ọkpokpọ; efafa NET Bible, ẹme-obotọ.
Ọnọ Ọ Mai Kpehru	Olezi 47:2	Ọnọ ọ mai kpehru evaọ ehrugbakpọ na.
Ọnọ Ọ Rrọ Ọrẹri Erẹri	Itẹ 9:10	Ọye ọ mae rrọ ọrẹri (koyehọ ọye ọ mae fo evaọ uruemu) vi omọfa hayo oware ofa kpobi.
Ọmebẹ	Aizaya 64:8	O wo udu nọ ọ sai ro su ahwo gbe erẹwho kpobi, wọhọ epanọ ọmebẹ o wo udu nọ ọ sae rọ rehọ ọviẹ ma oware nọ u je rie na.—Ahwo Rom 9:20, 21.
Ọnọ ọ ta owhai, Ọnọ ọ dẹ owhai zihe ze	Aizaya 41:14; Ebaibol Ẹri Na	Ọnọ ọ rọ idhe ẹtanigbo Jesu Kristi ta hayo dẹ ahwo-akpọ no igbo uzioraha gbe uwhu.—Jọn 3:16.
Utho	Olezi 18:2, 46	Oria adhẹzọ gbe oria nọ esiwo o re no ze.
Osiwi	Aizaya 45:21	O re siwi ahwo no enwoma hayo ọraha.
Othuru-igodẹ	Olezi 23:1	Ọ rẹ rẹrote enọ e be gọe.
Olori nọ Ọ Mai Kpehru	Emuhọ 15:2	O wo udu nọ o re ro ru oware kpobi; evaọ ẹvẹrẹ Hibru a re sei ʼAdho·naiʹ.
Oride Na	Daniẹl 7:18, 27	Osu nọ ọ mai kpehru.

Edẹ eria sa-sa evaọ Ikereakere Hibru na

Whọ rẹ ruẹ odẹ-oma Ọghẹnẹ evaọ edẹ jọ nọ a ro se eria sa-sa evaọ Ebaibol na, rekọ edẹ nana yọ edẹ efa nọ Ọghẹnẹ o wo ho.

Odẹ oria	Oria nọ a rẹ jọ ruẹ e riẹ	Otofa riẹ
Jihova-jaire	Emuhọ 22:13, 14	“Jihova Ọ te Rehọ iẹe Ze.”
Jihova-nisae	Ọnyano 17:15	“Jihova Họ Ọkpọ Oka Mẹ,” hayo “obiala mẹ.” (Ebaibol Ẹri Na) Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ thọ ahwo riẹ je fiobọhọ kẹ ae nọ a tẹ dhẹ bru ei.—Ọnyano 17:13-16.
Jihova-shelọm	Ibruoziẹ 6:23, 24	“Jihova họ udhedhẹ.”
Jihova-shama	Izikiẹl 48:35, ẹme-obotọ, American Standard Version	“Jihova Ọ Rrọ Etẹe.”

Oware nọ u ro wuzou re ma riẹ odẹ Ọghẹnẹ je sei

Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ odẹ-oma riẹ, Jihova, u wuzou gaga, fikiere ọ ruẹ nọ a kere i rie fihọ Ebaibol na asia idu buobu.—Malakae 1:11.
Jesu nọ ọ rrọ Ọmọ Ọghẹnẹ ọ fodẹ epanọ odẹ Ọghẹnẹ u wuzou te ẹsibuobu. Wọhọ oriruo, ọ lẹ se Jihova inọ: “Jọ odẹ ra o jọ fuafo.”—Matiu 6:9; Jọn 17:6.
Re ohwo ọ sai mu usu kugbe Jihova, o gwọlọ nọ ọ rẹ kake riẹ odẹ Ọghẹnẹ je sei. (Olezi 9:10; Malakae 3:16) Usu otiọye na o rẹ wha erere sei keme Ọghẹnẹ ọ ya eyaa nọ: “Fikinọ o you omẹ, me ti siwi ei. Mẹ te thọe keme ọ riẹ odẹ mẹ.”—Olezi 91:14.
Ebaibol na ọ ta nọ: “Ejọ e riẹ nọ a bi se eghẹnẹ, makọ evaọ obọ odhiwu hayo evaọ otọakpọ, wọhọ epanọ ‘eghẹnẹ’ buobu gbe ‘ilori’ buobu e riẹ na.” (1 Ahwo Kọrint 8:5, 6) Ghele na, Ebaibol na ọ ta vevẹ nọ Ọghẹnẹ uzẹme ọvuọvo ọ rrọ, odẹ riẹ họ, Jihova.—Olezi 83:18.

a O rẹ mae were egba-uwuhrẹ ahwo Hibru jọ re a kere je se odẹ Ọghẹnẹ “Yahweh.”

b “Jah” họ ubro odẹ-oma Ọghẹnẹ, yọ o romavia bu te oware wọhọ asia udhuvẹ-gbikpe (50) evaọ Ebaibol na. Whọ rẹ jẹ ruẹ odẹ na evaọ ẹme nana “Hallelujah,” hayo “Aliluya,” onọ otofa riẹ o rrọ “Jiri Jah.”—Eviavia 19:1; American Standard Version; Ebaibol Eri Na.