Uwuhrẹ 8

Emamọ Edo-uvo

Eme o gwọlọ nọ who re ru?

T’ẹme do via ziezi. Re whọ sae riẹ umuo nọ u fo, roro kpahe (1) unu ahwo gbe oghẹrẹ ahwo nọ a rọ ogbotu ra, (2) edo nọ o re si iroro ahwo rehọ, (3) ẹme nọ whọ be ta na, gbe (4) ute ra.

FIKIEME U JE WUZOU?

Ahwo a gbe yo ẹme ra ziezi hi, iroro rai e sae dhẹ kpohọ eria efa, yọ ovuẹ nọ whọ be kẹ na u re vẹ kẹ ae gbe he. Whọ tẹ t’ẹme do hrọ, ọ rẹ gheghe ahwo ezọ—tubẹ jọ wọhọ orivo dede.

ORUẸME o gbe wo emamọ edo-uvo nọ a gwọlọ họ, owezẹ o sai mu ejọ họ esu evaọ ogbotu na. Owhowho-uvie ọ tẹ be t’ẹme kpẹlẹ hrọ evaọ usiuwoma, ẹsejọhọ ọnọ o wo uwou na ọ te gaviezọ họ. Yọ evaọ iwuhrẹ nọ eme nọ a be kpahe fihọ no ogbotu na ze i gbe do ziezi hi, enọ e rọ ewuhrẹ na a sai wo uduotahawọ họ. (Hib. 10:24, 25) Evaọ abọdekọ riẹ, otẹrọnọ oruẹme jọ ọ kpare uvo riẹ kpehru evaọ oke nọ u fo ho, oma o sai tu ogbotu na—tubẹ dheva dede.—Itẹ 27:14.

Roro Kpahe Ogbotu Ra. Amono whọ be t’ẹme kẹ? omọvo? utu uviuwou? umutho ahwo nọ a kokohọ kẹ omakugbe kẹ usiuwoma ota? ukoko na kpobi? manikọ ahwo nọ a kokohọ evaọ okokohọ ologbo? O rọ vevẹ inọ edo-uvo nọ o kiehọ evaọ uyero jọ o sai kiehọ evaọ uyero ofa ha.

Evaọ etoke sa-sa, idibo Ọghẹnẹ a t’ẹme kẹ ogbotu ologbo no. Evaọ oke erovie etẹmpol nọ ọ jọ Jerusalẹm evaọ edẹ Solomọn na, ekwakwa ẹmeọta ọgbọna e jariẹ hẹ. Fikiere Solomọn o te dikihẹ oria ukpehru “ọ tẹ rehọ uru oruarua” ghale ahwo na. (1 Iv. 8:55; 2 Irv. 6:13) Ikpe-udhusoi buobu nọ i lele i rie, nọ a ku ẹzi ọfuafo na ku no eva Pẹntikọst 33 C.E., ogbotu ahwo—ejọ enọ i wo isiuru, efa enọ i bi se-ẹkoko—a te kokohọ wariẹ ẹmẹko Ileleikristi na họ evaọ Jerusalẹm. Avọ areghẹ, Pita, evaọ “edikihẹ, o te rovie unu riẹ.” (Iruẹru 2:14) A se isẹri ilogbo.

Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ sọ edo-uvo ra o fo kẹ uyero jọ? Oghẹrẹ nọ ogbotu na o bi ru o rẹ mai dhesẹ iẹe. Whọ tẹ ruẹ nọ ejọ evaọ ogbotu na a bi fi ezọ h’otọ gaga taure a te yo ẹme na, koyehọ whọ rẹ dina kpare uvo ra.

O tẹ make rọnọ ma be t’ẹme kẹ omọvo hayo ogbotu, o rẹ jọ oware areghẹ re ma riẹ ahwo nọ a rọ ogbotu na. Otẹrọnọ ohwo jọ ọ rẹ kaki yoẹme te he, u re woma re whọ kpare uvo ra. Rekọ who te bi do o te lẹliẹ eva ra were ahwo na ha, enọ e be kake kpahe fihọ ẹme ra ha fiki owho. A sai tube rri rie wọhọ orivo dede. Evaọ eria jọ, a re rri uvo ohwo nọ u kpehru hrọ wọhọ imuẹro inọ eva e be dha ohwo na.

Roro Kpahe Edo nọ Ọ rẹ Whaha Ezọgaviẹ. Evaọ okenọ whọ tẹ rọ usiuwoma, iyero nọ whọ rẹ nyaku i re kpomahọ edo-uvo nọ who re ro se isẹri. Ẹsejọhọ who re lele edo imoto muabọ, emọ nọ i bi ru edo, erakọ nọ e be gbọ, edo ọgaga ile, hayo edo ọgaga etẹlivisiọne. Evaọ abọdekọ riẹ, evaọ eria nọ iwou e jọ kẹle ohwohwo, u re tu ọnọ o wo uwou na oma otẹrọnọ whọ t’ẹme na do te epanọ who bi ro si iroro erivẹ riẹ.

Inievo nọ e rẹ t’ẹme evaọ ukoko hayo eva ikokohọ a re yerikugbe oghẹrẹ iyero sa-sa. Ẹmeọta kẹ ogbotu evaọ otafe u wo ohẹriẹ no ẹme nọ whọ rẹ ta evaọ ọgwa nọ edo ọ rẹ jọ ruae ziezi. Evaọ Latin America, imishọnare ivẹ jọ a w’obọ evaọ ẹkẹ ovuẹ ogbotu evaọ obeva ighẹ ọ ohwo jọ nọ o wo isiuru yọ a be jọ ọguore nọ ọ kẹle etẹe sa ekabade avọ ọkpa nọ o bi dhe ebebo!

Evaọ udevie ẹme, oware jọ o sae via nọ o rẹ gwọlọ izudhe bẹsenọ edo na o re kpotọ no hayo whọ ve kpare uvo ra kpehru. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ a bi ru ewuhrẹ evaọ uwou nọ idhe riẹ e rọ vẹvẹvẹ, okposo idudhe ọ sai ru ei bẹbẹ re ogbotu na o yo ẹme nọ oruẹme na ọ be ta. Ọmọ nọ ọ be viẹ hayo edo ohwo nọ o leti o sae jọ use-abọ. Daoma re who fi awhaha na kparobọ re ogbotu ra o wo erere vọvọ no ovuẹ nọ whọ be kẹ na ze.

Ekwakwa nọ i re ru ẹme do i re fiobọhọ otẹrọnọ e riẹ, rekọ u si ẹgwọlọ nọ oruẹme na ọ rẹ rọ kpare uvo riẹ kpehru no ho evaọ okenọ uyero na o tẹ gwọlọ iẹe. Evaọ eria jọ nọ a rẹ jọ rehọ ikpẹ ẹlẹtriki gaga, o rọ ọgbahọ kẹ iruẹme re a ruabọhọ ẹme rai ababọ obufihọ emaekrofonu.

Roro Kpahe Ẹme nọ Whọ Be Ta Na. Oghẹrẹ ẹme nọ whọ be ta o re kpomahọ edo-uvo nọ o kiehọ. Otẹrọnọ uzoẹme na o gwọlọ ẹgba, whọ rehọ ẹmeọta oririlẹ raha ẹme na no ho. Wọhọ oriruo, evaọ okenọ who te bi se ẹme obrukpe no Ikereakere na ze, uvo ra u re kpehru vi okenọ who te bi se ohrẹ kpahe edhesẹ uyoyou. Nwene edo-uvo ra lele ẹme na, rekọ yọroma re whọ se iẹe ba eru evaọ edhere nọ o re si iroro bru omobọ ra.

Roro Kpahe Ẹjiroro Ra. Whọ tẹ gwọlọ jaja ogbotu ra oma rọkẹ iruo ọwhọ, whọ rẹ dina kpare uvo ra kpehru. Whọ tẹ gwọlọ nwene iroro rai, whọ rehọ edo-uvo ogaga le ai n’oma ha. Whọ tẹ be gwọlọ whrehe ohwo, uvo uwowolẹ whọ rẹ rọ t’ẹme.

Emamọ Eroruiruo Edo-Uvo nọ O Kpehru. Evaọ okenọ whọ tẹ be gwọlọ ezọgaviẹ ohwo nọ obọ riẹ o rrọ oware, uvo nọ whọ rẹ kpare kpehru u re fiobọhọ ẹsibuobu. Esẹ gbe ini e riẹ onana, fikiere a rẹ kpare uvo rai ro se emọ rai evaọ okenọ oke nọ a re ro no obọ arozaha ze u te te no. Uvo nọ a rẹ kpare kpehru u re je fo evaọ okenọ ohwo-agbara ọ tẹ gwọlọ nọ ahwo a keria re a mu ewuhrẹ ukoko hayo abọ okokohọ jọ họ. Nọ iwhowho-uvie e tẹ rrọ usiuwoma ota, a rẹ sae kpare unu yere ahwo okenọ a tẹ nya kẹle ahwo nọ a rọ otafe ruiruo.

Makọ okenọ ohwo o te mu ezọ họ ẹgaviẹ k’owhẹ no, u wuzou re whọ ruabọhọ eroruiruo emamọ edo-uvo. Uvo nọ u kpotọ hrọ o sai dhesẹ kẹ ahwo nnọ oruẹme na ọ ruẹrẹ oma kpahe he hayo inọ ẹme na o mu rie ẹro ho.

Nọ a tẹ kpare edo-uvo avọ ẹgba, o rẹ sae wọ ahwo kpohọ iruo. (Iruẹru 14:9, 10) Epọvo na re, ẹme nọ a rọ ẹgba ta o sae whaha okpẹtu. Evaọ Filipai oriekarọ jọ o je ti kpe oma riẹ evaọ okenọ o roro nọ ahwo uwou-odi riẹ a dhẹ no. “Pọl ọ tẹ va whawha annọ, ‘Whọ [nwa] oma ra vievie [he], keme mai kpobi ma gbunu evaọ etenẹ.’ ” A rọ edhere ọnana whaha ezo-whu. Pọl avọ Saelas a te se isẹri kẹ oriekarọ na gbe uviuwou riẹ, aikpobi a te kurẹriẹ.—Iruẹru 16:27-33.

Epanọ Who re Ro Ru Edo-Uvo Ra Woma. Rọkẹ ahwo jọ, o rẹ gwọlọ omodawo gaga re a wuhrẹ eroruiruo emamọ edo-uvo. Ẹsejọhọ ohwo jọ ọ sae t’ẹme do ziezi hi fiki oghẹrẹ uvo riẹ. Ghele na, avọ omodawọ, ọ sai ru ẹnyaharo, dede nọ edo uvo riẹ ọ te gbẹ jọ lọlọhọ ghele. Muẹrohọ ẹwẹ-ọwẹ gbe oghẹrẹ edikihẹ gbe ẹkeria ra. Wuhrẹ ẹkeria gbe edikihẹ kpọvi. Go ẹkoko ra kpemu, re who kuẹwẹ. Ruẹ nọ who kuẹwẹ na totọ. Ẹwẹ nọ who re se rehọ ziezi họ oware nọ u re ru ei lọhọ k’owhẹ re whọ kpọ edo-uvo ra evaọ okenọ whọ tẹ be t’ẹme.

Rọkẹ amọfa, ẹbẹbẹ na họ a rẹ t’ẹme do hrọ. Ẹsejọhọ a wo uruemu na fikinọ otafe hayo oria edo a je jo ruiruo. Evaọ abọdekọ riẹ, ẹsejọhọ oria nọ ohwo kpobi o re jo d’enu hayo bru ẹme dhe amọfa unu a jọ yọrọ ai. Fikiere, a re roro nọ okenọ urru rai u te do vi orọ amọfa kpobi ọvo a jẹ rehọ ẹme rai. Nọ a bi yo ohrẹ Ebaibol na inọ a whẹ ẹgọ “ọrẹri gbe eyowo họ oma, eva ehrọ, ọriẹruo, iroro idhedhẹ iwo, oma-urokpotọ, odiri” na, a ti ru enwene evaọ edo-uvo rai evaọ okenọ a te bi lele amọfa t’ẹme.—Kọl. 3:12.

Emamọ omaruẹrẹhọ, eriariẹ nọ i re no obọ nọ a re wo evaọ usiuwoma ota ẹsikpobi ze, gbe olẹ se Jihova i ti fiobọhọ k’owhẹ t’ẹme avọ emamọ edo-uvo. Makọ whọ be t’ẹme no eplatfọmo ze hayo whọ be t’ẹme kẹ omọvo evaọ usiuwoma, daoma tẹrovi epanọ who re ro fiobọhọ kẹ ohwo ọdekọ na ẹkwoma eyo ẹme nọ whọ be ta.—Itẹ 18:21.

Uwuhrẹ 9

Enwene Edo-uvo

Eme o gwọlọ nọ who re ru?

Nwene edo-uvo na. Evaọ uwuhrẹ nana, ma te t’ẹme te enwene edo-uvo, ẹkpata-ẹme, gbe edo-ẹme.

FIKIEME U JE WUZOU?

Emamọ enwene edo-uvo o rẹ lẹliẹ ẹme jọ sasasa, kpare ọwhọ ohwo, jẹ kpakpa ohwo re ọ j’owọ.

Ababọ enwene edo-uvo o sai dhesẹ nọ who wo isiuru kpahe uzoẹme ra tere he.

ẸGBA nọ who re fihọ ẹme o re fiobọhọ kẹ ogbotu na wo otoriẹ ẹme nọ whọ be ta. Rekọ okenọ whọ tẹ rehọ enwene edo-uvo, ẹkpata-ẹme, hayo edo-ẹme ro ruiruo ziezi, ezọgaviẹ kẹ ẹme ra o rẹ kẹ awere viere. Maero, o sae ta epanọ ẹme nọ whọ be ta na ọ rọ owhẹ oma kẹ ogbotu ra. Uruemu ra kpahe ẹme na o rẹ sai kpomahọ epanọ o rẹ jarae oma. Onana o rọ ere makọ eplatfọmo whọ be t’ẹme no ze hayo evaọ usiuwoma whọ be jọ t’ẹme kẹ ohwo jọ.

Uvo ohwo-akpọ yọ okwakwa igbunu, onọ o rẹ sai nwene gaga. A tẹ rehọ iẹe ruiruo ziezi, o rẹ sae lẹliẹ ẹme jọ sasasa, duobọte udu na, kpare ọwhọ, je ru ahwo j’owọ. Ghele na, oka nọ who re kpehọ obe na gheghe ọvo re u dhesẹ oria nọ who re ro nwene edo-uvo, nwene ẹkpata ẹme na, hayo nwene edo-ẹme na o rẹ nwani ru owhẹ nyate onana ha. Enwene edo-uvo nya lele oka-ukpehọ utioye na o re do were he. Ukpenọ u re ru ẹme ra jọ sasasa jẹ were ezọ, o rẹ sai tu ogbotu na oma. Enwene edo-uvo nọ a re ro ruiruo ziezi o re no udu na ze.

A tẹ rehọ iẹe ro ruiruo avọ areghẹ, enwene edo-uvo o re si iroro bru oruẹme na ha. Ukpoye, o rẹ lẹliẹ ogbotu na wo otoriẹ ẹjiroro ẹme nọ whọ be ta na.

Nwene Edo-Uvo Na. Edhere jọ nọ who re ro nwene eme nọ i bi no owhẹ unu ze họ enwene edo-uvo ra. Rekọ onana orọnikọ thakpinọ who nwene uvo ra ha. Oyena o sae raha otọ ẹme nọ whọ be ta na. Whọ tẹ kpare edo-uvo na kpehru hrọ, o rẹ jọ ezọ do were he.

Edo-uvo ra o re kiehọ uzoẹme na. Makọ who be rọ ẹgba ro se ẹme ọkpakpata jọ, wọhọ onọ o rrọ Eviavia 14:6, 7 na hayo eva Eviavia 18:4 na, hayo ẹme nọ o muẹro gaga, wọhọ ọnọ a kere fihọ Ọnyano 14:13, 14 na, uvo na nọ a rẹ kpare kpehru u re kiehọ isase na. Epọvo na re, who te bi se ọwhọkuo ọgaga no Ebaibol na ze, wọhọ Jerimaya 25:27-38, enwene edo-uvo ra o rẹ lẹliẹ eme jọ dikihẹ lahwe vi edekọ evaọ oria na.

Je roro kpahe ẹjiroro ra. Kọ whọ gwọlọ kpakpa ogbotu re a j’owọ? Kọ whọ gwọlọ ru re igogo eme ẹme ra e lahwe? Edo-uvo nọ o kpehru, nọ a ro ruiruo avọ areghẹ, o re fiobọhọ nyate ute nana. Dede na, uvo nọ a rẹ kpare kpehru gheghe ọvo o sai ru ẹjiroro ra vru. Evaọ edhere vẹ? O sae jọ nọ oma osasa gbe ẹjaja ọvo ẹme nọ whọ be ta ọ gwọlọ viukpọ uvo nọ a rẹ kpare kpehru. Ma te t’ẹme kpahe onana evaọ Uwuhrẹ avọ 11.

A tẹ rehọ iẹe ruiruo avọ orimuo, uvo nọ a go kpotọ o sae kpare irẹro. Rekọ oyena o gwọlọ nọ a rẹ jọ obaro kpare uvo kpehru. A rẹ sae rehọ uvo nọ a go kpotọ avọ ẹgba ro dhesẹ awaọruọ hayo ozodhẹ. A rẹ sae jẹ rehọ uvo nọ a go kpotọ dhesẹ nọ ẹme nọ a be ta na o wuzou te ọnọ ọ ware riẹ họ na ha. Rekọ otẹrọnọ uvo ra u re do kpotọ ẹsikpobi, onana o sai dhesẹ nọ whọ kare imuẹro avọ isiuru kpahe uzoẹme ra na. U re vevẹ nọ, a rẹ rehọ uvo uwowolẹ ruiruo avọ areghẹ.

Nwene Ẹkpata-Ẹme Ra. Evaọ ẹmeọta ekẹdẹ kẹdẹ, eme i re hwẹ ze nọ ma tẹ be ta eva mai. Oma u te bi mu omai, ma rẹ t’ẹme kpatakpata. Ma tẹ gwọlọ nọ amọfa a kareghẹhọ ẹme nọ ma be ta, ma ve mu eme na họ ekele.

Ghele na, umutho iruẹme ekpokpọ jọ ọvo i re nwene ẹkpata-ẹme rai evaọ eplatfọmo. Fikieme? A rẹ tẹro rai vi ibiẹme eme nọ a be ta na ga hrọ. Ẹsejọhọ o kere eme na kpobi fihọ otọ. A gbẹ maki bi se ẹme na no obe ze he, ẹsejọhọ o fi eme na kpobi họ uzou. Fikiere, a gbẹ sai nwene ẹkpata-ẹme evaọ ẹta eme na ha. Ewuhrẹ re whọ t’ẹme no omaa-ẹmeọta ze u ti fiobọhọ kpọ ewhrehe nana vi.

Whaha ẹkpata-ẹme nọ who re nwene kpregede nọ o rẹ kareghẹhọ ohwo oghẹrẹ nọ ologbo o re duola ẹsiẹvo evaọ okenọ o te gbẹro