Uwuhrẹ 45

Etadhesẹ/Iriruo Nọ I Re Wuhrẹ

Eme o gwọlọ nọ who re ru?

Rehọ eme ọtakpeze, ikuigbe, hayo eware nọ e ghinẹ via ro ru ẹme ra evaọ idhere nọ i re fiba itee ra wọhọ owuhrẹ.

FIKIEME U JE WUZOU?

Emamọ eroruiruo ona ewuhrẹ enana u re fi awere họ ẹme ra, duobọte izuazọ ahwo, jẹ lẹliẹ ahwo kareghẹhọ uthubro na. A gbẹ rehọ ai ruiruo ziezi hi, e rẹ sae kpọ iroro no uthubro nọ u wuzou.

ETADHESẸ gbe iriruo yọ obọdẹ ona ewuhrẹ. E rẹ lẹliẹ ahwo gaviezọ ziezi. E rẹ lẹliẹ ahwo roro ziezi. E rẹ kiẹ ọwhọ-eva na, fikiere e rẹ sae nyate iroro-oziẹbro gbe udu na. Ẹsejọ, a rẹ sae rehọ etadhesẹ whaha omukpahe. I re je fiobọhọ kẹ ahwo kareghẹhọ eware. Kọ whọ be rehọ ai ruiruo evaọ ewuhrẹ ra?

Eme ọtakpeze yọ oghẹrẹ etadhesẹ nọ e rẹ gwọlọ umutho eme jọ ọvo; rekọ e sai ru ẹme na siuru. Whọ tẹ riẹ ae ta ziezi, otofa rai o rẹ jọ vevẹ. Rekọ owuhrẹ ọ sai fiẹgba họ epanọ i w’iruo te viere ẹkwoma ẹme oruvẹ ọkpẹkpẹe nọ ọ rẹ ta. Ebaibol na ọ vọ avọ iriruo nọ whọ rẹ sai wuhrẹ no ze.

Rehọ Eme-Owawọ gbe Eme-Odẹme Muhọ. Eme-owawọ họ eme-ọtakpeze nọ e mae lọhọ kpobi. Who te bi wuhrẹ kpahe eroruiruo etadhesẹ obọ, o rẹ sai fiobọhọ re whọ rehọ enana muhọ. Ẹme na “wọhọ” hayo “epaọ” hayo “epanọ” a rẹ rọ tae. A tẹ be rọ eware ivẹ nọ i wo ohẹriẹ rọ wawo ohwohwo, eme-owawọ i re dhesẹ oware jọ nọ enana i wo kugbe. Eme ọtakpeze e vọ Ebaibol na kpahe eware emama jọ—ekakọ, erao, gbe emama obọ odhiwu—gbe eware nọ ahwo-akpọ a rọ ẹro ruẹ no evaọ uzuazọ. Eva Olezi 1:3, a ta k’omai nọ ohwo nọ o re se Ẹme Ọghẹnẹ ẹsikpobi ọ “wọhọ ure nọ a kọ họ akotọ ame,” ure nọ o rẹ mọ ibi nọ u re whu hu. A ta nọ orumuomu ọ “wọhọ okpohrokpo” nọ o bruebe h’enu be hẹrẹ arao. (Ol. 10:9) Jihova ọ yeyaa kẹ Abraham nnọ ubi riẹ u ti bu “wọhọ isi obọ ehru” jẹ ‘wọhọ . . . uwẹkpẹ akotọ abade.’ (Emu. 22:17) Kpahe usu okpekpe nọ Jihova o ru lọhọ evaọ udevie riẹ gbe orẹwho Izrẹl, Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Nwanọ epanọ omohọ-eku o rẹ tamu eku ohwo,” ere O ru Izrẹl gbe Juda tamu Ei.—Jeri. 13:11.

Eme-odẹme i re je dhesẹ ithatho nọ e rọ udevie eware ivẹ nọ i wo ohẹriẹ gaga. Rekọ ẹme-odẹme ọ mai wo ẹgba. U re do wọhọ ẹsenọ oware jọ o rrọ odekọ, o vẹ rọ ere wọ ekwakwa oware jọ fihọ ofa. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Whai họ elo rọkẹ akpọ na.” (Mat. 5:14) Nọ o je dhesẹ enwoma nọ ẹmeunu nọ a kpọ họ ọ rẹ sae wha ze, Jemis olele na o kere nọ: “Ẹrọo na erae.” (Jem. 3:6) Devidi ọ so kẹ Jihova nọ: “Whẹ họ utho ogaga usiwo mẹ.” (Ol. 31:3) A tẹ riẹ ẹme-odẹme salọ ziezi u re du gwọlọ oruvẹ hẹ. Epanọ o kpẹre te ere o re w’ẹgba te. Ẹme-odẹme ọ sai fiobọhọ kẹ ogbotu ra kareghẹhọ ẹme vi ẹme nọ a ta gheghe.

Evaọ ẹmeọta ekẹdẹ kẹdẹ ma re bru okpa h’ẹme ro fiẹgba họ eme re. Jesu ọ rehọ onana ruiruo ro dhesẹ iroro oware jọ nọ o rẹ thọrọ ẹro ho evaọ okenọ ọ nọ inọ: “Fikieme who je bi riwi orara nọ o rọ ẹro omoni ra, yọ who bi roro ubro nọ o rọ ẹro ra ha?” (Mat. 7:3) Taure whọ tẹ te rehọ ẹme ọtakpeze nana hayo efa ro ruiruo, daoma kake rọ ẹme-owawọ gbe odẹme ro ruiruo ziezi.

Rọ Iriruo t’Ẹme. Ukpenọ whọ rehọ ẹme ọtakpeze t’ẹme, o sae were owhẹ re whọ rọ iriruo t’ẹme, ikuigbe oware nọ o via ha hayo oware nọ o ghinẹ via, wọhọ ona ewuhrẹ. Ahwo jọ a rẹ rọ enana ro ruiruo thomawa, fikiere whọ rẹ yọroma evaọ eroruiruo rai. Eme nọ i ghine wuzou ọvo a rẹ rọ iriruo dhesẹ, yọ a rẹ rehọ ai ru ẹme re u fiobọhọ kẹ ahwo kareghẹhọ ẹme na, orọnikọ ikuigbe na ọvo ho.

Dede nọ orọnikọ iriruo kpobi e rẹ sae jọ eware nọ e ghinẹ via ha, u fo re i dhesẹ uruemu hayo iyero aruakpọ. Fikiere, okenọ o je wuhrẹ epanọ u fo nọ a re rri erahaizi nọ i kurẹriẹ, Jesu ọ kẹ ọtadhesẹ kpahe oghọghọ ọzae nọ ọ ruẹ ogodẹ riẹ nọ o vru. (Luk 15:1-7) Evaọ uyo kẹ ọzae nọ o bi wo otoriẹ oware nọ Uzi na u dhesẹ kpahe eyou ọrivẹ ohwo ho, Jesu o gbiku kpahe epanọ ohwo Sameria jọ o ro fiobọhọ kẹ ọzae jọ nọ a nwoma, ọnọ ozerẹ gbe ohwo Livai a nya se ba. (Luk 10:30-37) Who te wuhrẹ re who muẹrohọ uruemu gbe owojẹ ahwo ziezi, whọ rẹ sae rehọ ona ewuhrẹ nana ro ruiruo ziezi.

Netan ọruẹaro na o gbiku oware jọ nọ o ghinẹ via ha no uzou ze rọ whọku Devidi Ovie na. Iku na i w’iruo keme o whaha uyero nọ Devidi ọ hae sae jọ dhesẹ nọ ọ riẹ ru. Ikuigbe na e ta kpahe ọdafe jọ nọ o wo igodẹ buobu gbe oyegbere jọ nọ o wo ogodẹ ọvo nọ o bi tete jẹ be yọrọ. Devidi omariẹ ọ jọ othuru-igodẹ, fikiere ọ sae riẹ oghẹrẹ nọ ogodẹ na ọ jọ kẹ ọnọ o wo rie na. Devidi o muofu okiẹrẹe kẹ okpohwo nọ ọ tatabọ mi oyegbere na ogodẹ ọghaghae riẹ na. Netan ọ tẹ ta kẹ Devidi gbiae nọ: “Whẹ họ ohwo na.” Eme na e nyate udu Devidi, o te ghine kurẹriẹ. (2 Sam. 12:1-14) Ẹkwoma ewuhrẹ, whọ rẹ sai wuhrẹ epanọ whọ rẹ rọ edhere ona t’ẹme nọ o re duobọte ohwo udu.

A rẹ sai wo iriruo buobu nọ e rẹ k’erere evaọ ewuhrẹ no eware nọ e via nọ a kere fihọ Ikereakere na ze. Jesu ọ rehọ umutho eme ru onana okenọ ọ ta nọ: ‘Wha kareghẹhọ aye Lọt.’ (Luk 17:32) Okenọ ọ jẹ ta kpahe oka ẹzino riẹ, Jesu ọ fodẹ “edẹ Noa.” (Mat. 24:37-39) Evaọ Ahwo Hibru uzou avọ 11, Pọl ukọ na ọ fodẹ ezae gbe eyae 16 wọhọ iriruo ẹrọwọ. Nọ whọ be riẹ Ebaibol na ziezi na, who ti wo iriruo nọ i w’ẹgba ziezi rono eme nọ Ikereakere na e ta kpahe eware nọ e via gbe ahwo nọ a jọ eva rai fodẹ na.—Rom 15:4; 1 Kọr. 10:11.

Ẹsejọ whọ sae ruẹ nọ o rẹ k’erere re whọ rehọ oware ọgbọna jọ nọ o ghinẹ via ro fiẹgba họ ugogo ẹme uthubro jọ. Rekọ who te bi ru ere, ruẹ nọ ikuigbe na yọ oware nọ o ghinẹ via jẹ whaha ikuigbe nọ i re kpomovuọ họ ohwo jọ evaọ ogbotu na oma hayo ikuigbe nọ i re si iroro kpohọ ẹme avro jọ nọ o w’obọ kugbe ẹme na ha. Jẹ kareghẹhọ nọ u fo re ikuigbe na i ru ẹjiroro jọ gba. Who du gbiku nọ i fo ho nọ e rẹ kpọ ẹjiroro ahwo no ẹme ra ha.

Kọ A te Riẹ Otọ Riẹ? Ọtadhesẹ hayo oriruo nọ who ro ruiruo kpobi, o re ru ẹjiroro jọ gba. Kọ o ti ru ere otẹrọnọ who gbe dhesẹ otofa riẹ kpahe ẹme nọ whọ be ta na ha?

Nọ ọ ta kpahe ilele riẹ wọhọ “elo rọkẹ akpọ na” no, Jesu o te fi umutho eme jọ bae kpahe epanọ a rẹ rehọ ukpẹ ro ruiruo gbe owha-iruo nọ onana u fihọ ae uzou. (Mat. 5:15, 16) Nọ ọ kẹ ọtadhesẹ riẹ ọrọ ogodẹ nọ o vru na no, ọ tẹ ta kpahe oghọghọ nọ o rẹ jọ obọ odhiwu fiki ọrahauzi nọ o kurẹriẹ. (Luk 15:7) Yọ okenọ o gbiku ohwo Sameria ọrivẹ na no, Jesu ọ tẹ nọ ohwo nọ ọ be gaviezọ kẹe na onọ oliọliọ jọ je fi ugogo ohrẹ jọ bae. (Luk 10:36, 37) Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo nọ a roma kpotọ n’onọ ọvo ae Jesu o ru ọtadhesẹ riẹ kpahe ẹkpẹ sa-sa gbe ọrọ ikpoko nọ e rọ udhu na vẹ kẹ, orọnikọ rọkẹ ogbotu na ha. (Mat. 13:1-30, 36-43) Edẹ esa taure o te ti whu, Jesu ọ kẹ ọtadhesẹ kpahe ewhẹrẹ ọgbọ-evaene erọ ijihẹ. O du fotọ ẹme na ha; o gwọlọ otofa ha. “Ilori izerẹ gbe otu Farisi a . . . riẹ nọ ọ be ta ẹme kpahe ae.” (Mat. 21:33-45) Fikiere oghẹrẹ ọtadhesẹ na, uruemu ogbotu na, gbe ẹjiroro ra, enana kpobi eye i re dhesẹ sọ who re ru ẹme na vẹ gbe, o tẹ rọ ere, epanọ who re ru ei vẹ te.

Ewo ona nọ a rẹ rọ rehọ etadhesẹ gbe iriruo ro ruiruo ziezi o rẹ rehọ oke, rekọ omodawọ na o rrọ uvrẹvru hu. Etadhesẹ nọ a riẹ salọ ziezi e rẹ lẹliẹ ẹme daruọ ahwo oma. Ukuhọ riẹ o rẹ jọ ovuẹ nọ u wo ẹgba vi onọ a rehọ eme gheghe ta.

Uwuhrẹ 46

Etadhesẹ No Iyero Nọ A Riẹ Ze

Eme o gwọlọ nọ who re ru?

Rehọ etadhesẹ nọ i kpomahọ iruẹru nọ ahwo nọ a rọ ogbotu ra a wo obọ kpahe hayo eware nọ a riẹ kpahe rọ t’ẹme.

FIKIEME U JE WUZOU?

Etadhesẹ nọ i no iyero nọ a riẹ kpahe ze eye e rẹ mai duobọte udu ogbotu na.

UZẸME, u wuzou re etadhesẹ kpobi nọ whọ be rọ t’ẹme i kiehọ ẹme nọ whọ be ta na. Rekọ, re i w’iruo ziezi, u wuzou re i fo ogbotu ra.

Ẹvẹ oghẹrẹ ahwo nọ a rọ ogbotu u re ro kpomahọ etadhesẹ nọ whọ rẹ salọ rọ t’ẹme kẹ utu ahwo? Eme Jesu Kristi o ru? Makọ ọ be t’ẹme kẹ ogbotu na hayo ilele riẹ, Jesu ọ rehọ iriruo riẹ no iyero nọ i thabọ no oghẹrẹ uzuazọ ahwo Izrẹl ze he. Ogbotu riẹ ọ hae riẹ kpahe iriruo eyena ha. Wọhọ oriruo, Jesu ọ t’ẹme fodẹ oghẹrẹ uzuazọ uviuwou ivie obọ Ijipti hayo iruẹru egagọ ahwo India ha. Ghele na, etadhesẹ riẹ i dhesẹ eware nọ i kie kpahe iruẹru ahwo ekwotọ kpobi. Ọ ta kpahe ikako iwu, ekiọthuọ, oware oghaghae nọ u vru, gbe ekpohọ ehaa orọo. Ọ riẹ epanọ ahwo a rẹ j’owọ evaọ otọ iyero sa-sa, ọ tẹ rehọ enana ruiruo. (Mak 2:21; Luk 14:7-11; 15:8, 9; 19:15-23) Nọ orọnọ ahwo Izrẹl ọ mae kpọ iruo usiuwoma ota riẹ bru na, etadhesẹ Jesu e mae tẹrovi ekwakwa gbe iruẹru nọ e rọ abọ uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ rai. Fikiere, ọ t’ẹme kpahe eware wọhọ iruo-ọwhẹrẹ, epanọ igodẹ i re yoẹme kẹ othuru rai, gbe oviẹ-arao nọ a re ku udi họ. (Mak 2:22; 4:2-9; Jọn 10:1-5) Ọ tẹ jẹ riobọ kpohọ iriruo ikuigbe nọ a riẹ kpahe—ẹma imava-orọo ọsosuọ na, Ẹvo edẹ Noa, ọraha Sodọm avọ Gomora, uwhu aye Lọt, gbe efa itieye buobu. (Mat. 10:15; 19:4-6; 24:37-39; Luk 17:32) Kọ who re roro kpahe iruẹru nọ ogbotu ra a riẹ kpahe ziezi gbe oria nọ a jọ whẹro evaọ okenọ whọ tẹ be salọ etadhesẹ ra?

Kọ ẹvẹ otẹrọnọ whọ be t’ẹme, orọnọ rọkẹ ogbotu hu, rekọ rọkẹ omọvo jọ hayo umutho ahwo jọ ọvo? Daoma salọ ọtadhesẹ nọ ọ rẹ mai fo kẹ umutho ahwo na. Okenọ Jesu o se isẹri kẹ aye ohwo Sameria na kẹle ozae Saeka, ọ ta kpahe “ame uzuazọ,” ‘uruame nọ u re gbe kpe ohwo ho,’ gbe “eyeri ame nọ ọ rẹ vọ eruọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ”—enana kpobi yọ eme ọtakpeze nọ i kie kpahe iruo aye na. (Jọn 4:7-15) Yọ evaọ okenọ ọ t’ẹme kẹ ezae nọ e jẹ fa iboro rai, ẹme ọtakpeze nọ ọ salọ o kie kpahe iruo okuori. (Luk 5:2-11) Evaọ iriruo ivẹ na, ọ hae sae t’ẹme kpahe iruo ọwhẹrẹ, nọ orọnọ a jẹ rria oria nọ a rẹ jọ ruiruo ọwhẹrẹ na, rekọ dai roro epanọ u wo ẹgba te nọ ọ ta kpahe iruẹru obọ rai nọ o bi dhesẹ oware nọ a rẹ jọ udu rai roro kpahe na! Kọ whọ be daoma ru ere?

Jesu ọ kpọ iruẹru riẹ riwi “igodẹ nọ ivru eva uwou Izrẹl,” rekọ a vi Pọl ukọ na orọnikọ bru Izrẹl ọvo ho rekọ je bru erẹwho Egedhọ na re. (Mat. 15:24; Iruẹru 9:15) Kọ onana u fi ohẹriẹ họ edhere nọ Pọl ọ rọ t’ẹme? E. Okenọ o je kere se Ileleikristi obọ Kọrint, ọ fodẹ ohrẹ-odhẹ owotọ, ọ fodẹ uruemu emuọriọ evaọ etẹmpol edhọ, ọ tẹ jẹ fodẹ uje obokparọ nọ a re le, eware nọ ahwo Egedhọ eyena a riẹ kpahe.—1 Kọr. 8:1-10; 9:24, 25; 2 Kọr. 2:14-16.

Kọ whọ rẹ romatotọ wọhọ Jesu gbe Pọl evaọ ẹsalọ etadhesẹ gbe iriruo nọ who re ro wuhrẹ? Kọ who re roro kpahe ogbe-ẹria gbe iruẹru ekẹdẹ kẹdẹ enọ e be gaviezọ k’owhẹ na? Uzẹme, inwene e romavia no evaọ akpọ na anwọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na. Ahwo buobu a re yo usi akpọ-soso ẹkwoma etẹlivisiọne. A riẹ eware nọ e rọ ekwotọ efa via. Oria nọ o jẹ rọ ere, o thọ họ re whọ fodẹ eware usi itieye na evaọ etadhesẹ. Ghele na, eware nọ e rẹ mai duobọte ahwo họ enọ i kpomahọ izuazọ obọ rai—uwou rai, ekru rai, iruo rai, emu nọ a rẹ re, oghẹrẹ ova-ehru na evaọ oria rai.

Otẹrọnọ ọtadhesẹ ra ọ gwọlọ oruvẹ buobu, koyehọ whọ be t’ẹme kpahe oware nọ ogbotu ra ọ riẹ hẹ. Ọtadhesẹ otiọye na ọ sai ruru ẹjiroro uthubro na. Fikiere, ogbotu na ọ sae te kareghẹhọ ọtadhesẹ na rekọ a te kareghẹhọ uzẹme Ikereakere nọ whọ be daoma ru vẹ na ha.

Ukpenọ o re ru ewawọ ekpakpakre, Jesu ọ ta kpahe eware elọlọhọ, erọ uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ. Ọ rehọ eware esese ru eware ilogbo vẹ jẹ rọ eware elọlọhọ ru eware egaga vẹ. Ẹkwoma eware ikẹdẹ kẹdẹ nọ o ro dhesẹ uzẹme abọ-ẹzi, Jesu o fiobọhọ kẹ ahwo wo otoriẹ viere kpahe uzẹme abọ-ẹzi nọ o je wuhrẹ na jẹ kareghẹhọ enana. Ẹvẹ onana o rọ emamọ oriruo te nọ ma re lele!