O rrọ bẹbẹ kẹ ahwo jọ re a you Ọghẹnẹ. A roro nọ ma rẹ sae riẹ oghẹrẹ ohwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ, inọ ọ rrọ ugbo obojọ thethabọ, hayo inọ ọ tubẹ rrọ eva gaga. Joma rri eme itieye jọ nọ ahwo jọ a ta.

• “Mẹ jẹ hae lẹ se Ọghẹnẹ re o fiobọhọ kẹ omẹ. Ghele na, mẹ jẹ hai roro nọ o thabọ gaga, inọ ma sae kẹle iẹe he. Mẹ jẹ hai rri Ọghẹnẹ nọ yọ oware jọ gheghe nọ o rẹ sai you omai hi, nọ ma rẹ sai you hu.”​—Marco, Italy.

• “Mẹ ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ rekọ me roro nọ o thabọ kẹ omẹ. Me rri Ọghẹnẹ inọ ọ rrọ eva gaga, yọ epanọ ọ rẹ rọ kẹ omai uye ọvo o riẹe oja. Me roro nọ o you omai hi.”​—Rosa, Guatemala.

• “Oke nọ mẹ jọ ọmaha, me roro nọ Ọghẹnẹ o bi vughu uvuerae gwọlọ oria nọ ma jo ru thọ ẹsikpobi re ọ kẹ omai uye. Uwhremu na me te je rri rie nọ ọ rẹ daezọ ohwo ọvo ho. Me rri Ọghẹnẹ inọ ọ wọhọ osu orẹwho nọ o bi su ahwo nọ a rrọ otọ riẹ ọvo, rekọ o bi rri rai ovao ho.”​—Raymonde, Canada.

Ẹvẹ who rri ẹme na? Kọ ma sai gine you Ọghẹnẹ? Anwọ ikpe buobu ze na, onọ yena o rrọ Ileleikristi buobu udu. No ukpe avọ 500 rite oware wọhọ 1500 orọ ekele oke mai na, ahwo ichọche buobu a jẹ tubẹ lẹ se Ọghẹnẹ Erumeru na dede he. Eme ọ wha riẹ ze? Keme ozọ riẹ u je mu ahwo gaga. Ogbiku nọ a re se Will Durant ọ ta nọ: “Ẹvẹ ọrahauzi gheghe o re yiwi lẹ se ọnọ o re muozọ nọ ọ keria agbara-uvie evaọ obojọ thethabọ gaga?”

Fikieme ahwo a bi ro rri Ọghẹnẹ inọ “o re muozọ” jẹ rrọ “obojọ thethabọ”? Oghẹrẹ ohwo vẹ Ebaibol na ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ? Kọ ma tẹ riẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ, u ti ru omai you rie?

OWARE NỌ AHWO BUOBU A RỌWO

“Ahwo buobu a rọwo nọ Ọghẹnẹ o wo odẹ ọvo jọ dẹẹ hẹ, ma sai roro ku odẹ ọvuọvo ho.”​—Professor David Cunningham, Theological Studies.

OWARE NỌ EBAIBOL Ọ TA

Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Mẹ họ Jihova. Odẹ mẹ oye.” (Aizaya 42:8) Jihova yọ odẹ Hibru, yọ otofa riẹ họ, “O re Ru Zihe Ro.”​—Emuhọ 2:4, ẹme-obotọ.

Jihova ọ gwọlọ nọ ma se odẹ riẹ. Ebaibol ọ ta nọ: “Wha bo se odẹ riẹ, wha dhesẹ iruẹru riẹ via evaọ udevie ahwo na! Wha whowho nọ odẹ riẹ o rrọ kpekpehru.”—Aizaya 12:4.

Jesu o se odẹ Ọghẹnẹ. Nọ ọ jẹ lẹ, ọ ta kẹ Jihova nọ: “Me dhesẹ odẹ ra via kẹ ae no yọ me ti gbe dhesẹ iẹe via.” Fikieme Jesu o ro dhesẹ odẹ Ọghẹnẹ via kẹ ilele riẹ? Ọ jọ olẹ na ta nọ: “Re a ruẹsi dhesẹ oghẹrẹ uyoyou nọ [whẹ Ọghẹnẹ] who wo kẹ omẹ na, mẹ vẹ jọ usu kugbe ae.”—Jọn 17:26.

OWARE NỌ U RO WUZOU

Ọzae jọ nọ a re se Walter Lowrie nọ o wuhrẹ kpahe egagọ sa-sa o kere nọ: “Ohwo nọ ọ riẹ odẹ Ọghẹnẹ hẹ ọ re riẹ Ọghẹnẹ ziezi hi.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Ohwo yena ọ sai you Ọghẹnẹ hẹ otẹrọnọ o bi rri rie wọhọ oware jọ gheghe viukpọ ohwo jọ dẹẹ.”

U wo ọzae jọ nọ a re se Victor nọ ọ jẹ hai kpohọ ichọche koka koka rekọ ọ riẹ Ọghẹnẹ ziezi hi. Ọ ta nọ: “Uwhremu na, mẹ tẹ te riẹ nọ Jihova họ odẹ Ọghẹnẹ. O jọ wọhọ nọ ẹdẹ yena o dhesẹ omariẹ kẹ omẹ.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “O jọ wọhọ nọ ẹdẹ yena mẹ rọ ruẹ Ọnọ me bi yo kpahe anwẹdẹ na. Mẹ tẹ te riẹ nọ kpakọ Ọghẹnẹ yọ ohwo jọ dẹẹ nọ ọ rrọ uzuazọ, yọ mẹ sai mu usu kugbei.”

Jihova omariẹ o re si kẹle ahwo nọ a bi se odẹ riẹ. Ọ ya eyaa kẹ ahwo nọ a “bi roro didi kpahe odẹ riẹ” inọ: “Me ti dhesẹ ọdawẹ kẹ ae, nwane wọhọ epanọ ọsẹ o re dhesẹ ọdawẹ kẹ ọmọzae riẹ nọ o bi yoẹme kẹe na.” (Malakae 3:16, 17) Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ ghale enọ i bi se odẹ riẹ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ o bi se odẹ Jihova a ti siwi ei.”—Ahwo Rom 10:13.

OWARE NỌ AHWO BUOBU A RỌWO

Evaọ egagọ Ileleikristi, “ichọche esa nọ a re se Katọlik, Ọtọdọs, gbe Protẹstant nọ a mae riẹ odẹ a rọwo nọ imasa ae a kuomagbe a tẹ rrọ Ọghẹnẹ ọvo. Ae họ Ọghẹnẹ Ọsẹ, Ọghẹnẹ Ọmọ, gbe Ọghẹnẹ Ẹzi Ọfuafo. A bi wuhrẹ nọ orọnikọ onana u dhesẹ nọ eghẹnẹ esa e riẹ hẹ, rekọ imasa nana yọ omọvo.”​—The New Encyclopædia Britannica.

OWARE NỌ EBAIBOL Ọ TA

Jesu, Ọmọ Ọghẹnẹ ọ ta ẹdẹvo ho inọ avọ Ọsẹ riẹ ẹrẹrẹe hayo omọvo na. Ukpoye, ọ ta nọ: “Mẹ be nyabru Ọsẹ na, keme Ọsẹ na ọ rro vi omẹ.” (Jọn 14:28) Ọ tẹ jẹ vuẹ olele riẹ jọ nọ: “Me bi muvrẹ bru Ọsẹ mẹ gbe Ọsẹ rai, je bru Ọghẹnẹ mẹ gbe Ọghẹnẹ rai.”​—Jọn 20:17.

Ẹzi ọfuafo na yọ ohwo ho. Ebaibol na ọ ta kpahe Ileleikristi ọsosuọ inọ “ẹzi ọfuafo ọ tẹ vọ aikpobi oma.” Jihova omariẹ ọ ta nọ: “Mẹ te jọ ẹzi mẹ ku ẹzi jọ ku oghẹrẹ uwo kpobi.” (Iruẹru Ikọ 2:1-4, 17) Orọnikọ ẹzi ọfuafo na yọ abọ jọ Esanerọvo vievie he, rekọ ogaga Ọghẹnẹ nọ o re ro ru oware kpobi nọ ọ gwọlọ.

OWARE NỌ U RO WUZOU

Ahwo Katọlik nọ a re se Karl Rahner gbe Herbert Vorgrimler nọ a wuhrẹ kpahe eme Ebaibol a ta kpahe Esanerọvo na inọ, “a gbe dhesẹ iẹe kẹ owhẹ evaọ eruẹaruẹ hẹ, whọ sae riẹ otọ riẹ hẹ. Yọ a tẹ maki dhesẹ iẹe kẹ owhẹ evaọ eruẹaruẹ, whọ sae riẹ otọ riẹ ziezi hi.” Kọ ohwo nọ whọ riẹ hẹ, yọ whọ tẹ make daoma kpobi, whọ rẹ sae riẹe ziezi hi, whọ sai gine you ohwo otiọye na? Fikiere uwuhrẹ Esanerọvo na u bi ru nọ ahwo a gbẹ be riẹ Ọghẹnẹ je you rie he.

Marco nọ ma ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, o rri uwuhrẹ Esanerọvo na wọhọ uwuhrẹ nọ o jẹ jọe riẹ Ọghẹnẹ ziezi hi. Ọ ta nọ: “O jọ omẹ oma nọ Ọghẹnẹ ọ be ko omariẹ dhere omẹ, ọ gwọlọ nọ mẹ riẹe he. U te ru nọ me je ro rri Ọghẹnẹ nọ o thabọ kẹ omẹ gaga, mẹ sae riẹe vievie he, yọ ọ tubẹ gwọlọ nọ mẹ kẹle iẹe he.” Rekọ Ebaibol na ọ ta nọ,“Ọghẹnẹ yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ zighi zighi hi.” (1 Ahwo Kọrint 14:33) Onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o re reghe ahwo ho. Ọ be ko omariẹ dhere omai hi. Ọ gwọlọ nọ ma riẹe. Jesu ọ ta nọ: “Ma be gọ ọnọ ma riẹ.”​—Jọn 4:22.

Marco ọ ta nọ: “Nọ mẹ jọ Ebaibol wuhrẹ nọ Ọghẹnẹ yọ Esanerọvo ho, onana u te ru omẹ riẹ nọ kpakọ mẹ sai gine mu usu kugbe Ọghẹnẹ.” Ma tẹ riẹ nọ Jihova yọ ohwo jọ dẹẹ nọ ma rẹ sae riẹ viukpọ ọrara jọ nọ ma rẹ sae riẹ hẹ, u re fiobọhọ kẹ omai you rie. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ o wo uyoyou hu ọ re riẹ Ọghẹnẹ hẹ, keme Ọghẹnẹ họ uyoyou.”​—1 Jọn 4:8.

OWARE NỌ AHWO BUOBU A RỌWO

“Nọ ohwo nọ o ru umuomu ulogbo ọ tẹ nwani whu no, o re kpohọ ehẹle, koyehọ ‘erae ebẹdẹ bẹdẹ’ nọ ọ rẹ jọ reoja.” (Catechism of the Catholic Church) Isu egagọ jọ a ta nọ ehẹle họ, nọ ohwo o gbe wo oware ovo kakaka kugbe Ọghẹnẹ hẹ, nọ o te thabọ kẹ Ọghẹnẹ gaga.

OWARE NỌ EBAIBOL Ọ TA

“Ohwo nọ ọ be raha uzi họ ọnọ o ti whu.” (Izikiẹl 18:4) Ahwo nọ i whu no “a riẹ oware ovuovo ho.” (Ọtausiuwoma Na 9:5) Otẹrọnọ ohwo nọ o whu no ọ riẹ oware ovuovo ho, yọ o wo ẹzi nọ o re noi oma kpohọ obojọ nyae rria ha, ẹvẹ ọ sae rọ jọ “erae ebẹdẹ bẹdẹ” hayo vioja inọ o wo oware ovo kugbe Ọghẹnẹ bẹdẹ bẹdẹ hẹ?

Evaọ Ebaibol, ẹme Hibru gbe ẹme Griki nọ a rẹ fa ẹsibuobu nọ “ehẹle” na, uzedhe otofa riẹ họ uki. Wọhọ oriruo, oke nọ ẹyao ọ jẹ lahiẹ Job, ọ lẹ nọ: “Dodokọ who re si omẹ no họ uki mẹ [“eva ehẹle,” Douay-Rheims Version].” (Job 14:13, Holy Bible​—Easy-to-Read Version) Orọnikọ oria nọ ọ rẹ jọ to hayo nọ o re jo wo oware ovo kugbe Ọghẹnẹ hẹ oye Job ọ jẹ lẹ nọ a fi ei họ na ha, rekọ ọ gwọlọ serihọ evaọ uki.

OWARE NỌ U RO WUZOU

Ma te rri Ọghẹnẹ inọ ọ rrọ eva gaga, inọ ọ rẹ lahiẹ ahwo, ma te gwọlọ jọ ogbẹnyusu riẹ hẹ. Aye jọ nọ a re se Rocío nọ ọ be rria obọ Mexico ọ ta nọ: “No emaha mẹ ze a ro wuhrẹ omẹ kpahe erae ehẹle. Oware na u mu omẹ ozọ gaga. U te je ru omẹ roro nọ Ọghẹnẹ emamọ ohwo ho. Me je rri rie nọ eva e rẹ dhae ẹsikpobi, yọ ọ rẹ rọvrẹ kaka ha.”

Nọ Rocío ọ jọ Ebaibol wuhrẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o re guẹdhọ riẹ gbe oghẹrẹ nọ ahwo nọ a whu no a rrọ, ọ gbẹ jẹ rọ ubiẹro utioye rri Ọghẹnẹ hẹ. Ọ ta nọ: “O tẹ wọhọ ẹsenọ me no igbo. O wọhọ ẹsenọ a wọ owha ogbẹgbẹdẹ no omẹ uzou.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Oyena u ru nọ mẹ rọ riẹ nọ kpakọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ ewoma mai, o you omai, gbe nọ mẹ sai you rie re. Ọ wọhọ ọsẹ nọ ọ nabi kru emọ riẹ obọ, nọ ọ gwọlọ nọ eware i woma kẹ ae.”​—Aizaya 41:13.

Ahwo buobu a rẹ gwọlọ ru oware uwoma fiki ozọ erae ehẹle. Rekọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ whọ gọe fikinọ whọ be dhozọ riẹ rororo inọ o ti ru owhẹ oware uyoma ha. Ukpoye Jesu ọ ta nọ, who re “you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ.” (Mak 12:29, 30) U te no ere no, ma tẹ ruẹ nọ Ọghẹnẹ o re ru oware nọ o thọ họ, ma ti fievahọ iẹe inọ o ti ru oware nọ o thọ họ evaọ obaro. Ma sae ta ududu wọhọ epanọ ogbẹnyusu Job nọ a re se Elaihu ọ ta inọ: “Ọghẹnẹ uzẹme na ọ rẹ sai ru oware umuomu vievie he, Erumeru na ọ rẹ sai ru oware nọ o thọ họ.”​—Job 34:10.

Ẹdẹ jọ nọ Jesu ọ jọ obọ Jerusalẹm, o te je wuhrẹ ahwo kpahe Jihova Ọsẹ riẹ, je bi dhesẹ nọ isu egagọ ahwo Ju na a bi wuhrẹ ahwo thọ. (Jọn 8:12-30) Ẹme nọ ọ ta evaọ ẹdẹ yena u wuhrẹ omai epanọ ma sae rọ riẹ sọ eware buobu nọ a bi wuhrẹ ahwo kpahe Ọghẹnẹ nẹnẹ na uzẹme hayo ọrue. Jesu ọ ta nọ: “Wha te bi koko ẹme mẹ ẹsikpobi, whai ginọ ilele mẹ, yọ wha te riẹ uzẹme na, uzẹme na u ve ti si owhai no igbo.”​—Jọn 8:31, 32.

Ẹme nọ Jesu ọ jọ oria Ebaibol nana ta inọ “koko ẹme mẹ ẹsikpobi” na u dhesẹ epanọ ma sae rọ riẹ sọ eware nọ a be jọ egagọ mai wuhrẹ ginọ “uzẹme.” A te wuhrẹ owhẹ oware jọ kpahe Ọghẹnẹ, nọ omara nọ, ‘Kọ oware nana nọ a wuhrẹ omẹ na o rọwokugbe ẹme nọ Jesu ọ ta gbe eria efa evaọ Ebaibol na?’ Rọ aro kele ahwo jọ nọ Pọl ukọ na ọ ta ẹme Ọghẹnẹ kẹ. Nọ a gaviezọ kẹe no, a tẹ jẹ “romatotọ kiẹ Ikereakere na riwi kẹdẹ kẹdẹ re a ruẹ sọ ere eware nana [nọ a bi wuhrẹ ai na] e ginẹ rrọ.”​—Iruẹru Ikọ 17:11.

Marco, Rosa, gbe Raymonde nọ ma ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme ọsosuọ emagazini nana a romatotọ kiẹ eware nọ a rọwo vẹre riwi nọ Isẹri Jihova a mu Ebaibol họ ewuhrẹ kugbe ai. Eme a muẹrohọ?

Marco: “Osẹri Jihova nọ o je wuhrẹ Ebaibol kugbe omai na ọ rọ Ebaibol kẹ iyo enọ kpobi nọ mẹ avọ aye mẹ ma nọ riẹ. Uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova u te muhọ ẹga ziezi. Mẹ avọ aye mẹ ma te je you ohwohwo vi epaọ ọsosuọ.”

Rosa: “Evaọ oke ọsosuọ, me je roro nọ Ebaibol na yọ obe nọ ahwo-akpọ a rọ eriariẹ obọrai kere, inọ a be daoma dhesẹ Ọghẹnẹ oghẹrẹ nọ a jọ udu rai roro nọ ọ rrọ. Rekọ ẹmẹrera na, mẹ tẹ te jọ Ebaibol na ruẹ iyo enọ nọ e jọ omẹ udu kpobi. Obọnana mẹ riẹ nọ Jihova ọ ginẹ rrọ, yọ mẹ sai mu usu kugbei. Jihova ginọ Ọghẹnẹ nọ mẹ rẹ sai fievahọ.”

Raymonde: “Mẹ lẹ se Ọghẹnẹ nọ o fiobọhọ kẹ omẹ riẹe ziezi. U kri hi, mẹ avọ ọzae mẹ ma te mu Ebaibol na họ ewuhrẹ. Ma tẹ te riẹ uzẹme na kpahe Jihova. Nọ ma riẹ oghẹrẹ Ọghẹnẹ nọ Jihova ọ rrọ, eva nọ e were omai, a rẹ ruẹ unu gbiku riẹ hẹ.”

Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ nọ eware jọ nọ a bi wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ na erue. Rekọ oye ọvo ho, ma rẹ jẹ jọ Ebaibol na ruẹ emamọ iruemu nọ Ọghẹnẹ o wo nọ i re ru omai si kẹle iẹe. Ẹzi riẹ a ro kere Ebaibol na. Ma te sei, ma rẹ “riẹ eware nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai no fiki uwowou riẹ.” (1 Ahwo Kọrint 2:12) Kọ u gbe ti woma re whẹ omara who wuhrẹ Ebaibol na re whọ ruẹ iyo enọ jọ nọ i wuzou gaga nọ e rrọ ahwo buobu udu? Whọ te ruẹ iyo enọ nọ ahwo a be hae nọ kpahe Ọghẹnẹ, oware nọ o ti ru, gbe epanọ akpọ na ọ te jọ evaọ obaro. Kpohọ oria itanẹte mai, www.jw.org/iso re whọ ruẹ iyo enọ nana jọ. Jọ oria itanẹte na kpohọ ofẹ “Iwuhrẹ Ebaibol > Enọ nọ Ebaibol Ọ Kẹ Iyo Rai.” Whọ sae jẹ jọ oria itanẹte mai na kere se omai inọ whọ gwọlọ nọ a wuhrẹ Ebaibol kugbe owhẹ, hayo whọ sae ta kẹ Osẹri Jihova nọ whọ riẹ inọ o wuhrẹ Ebaibol kugbe owhẹ. Ma riẹ nọ who te ru ere, whọ te ruẹ nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ whọ rẹ sai gine si kẹle je you.