UVI IZOGE JERUSALẸM

7, 8. Ro no Daniẹl 1:3, 4, gbe 6 ze, eme ma rẹ sae ta kpahe otọhotọ-uyerakpọ Daniẹl gbe egbẹnyusu esa riẹ?

⁷ Orọnikọ ekwakwa efuafo etẹmpol Jihova ọvo a rehọ ziọ Babilọn ho. Enẹ ikuigbe na e ta: “Kẹsena ovie na o te juzi kẹ Ashipenaz, ọwharọ riẹ nọ o wuzou, re ọ rọ ahwo Izrẹl nọ a mu na jọ ze, te erọ orua ovie gbe ikpahwo na, uvi emoha, avọ eru, a tẹ jẹ vọ avọ ona gbe areghẹ, a tẹ jẹ vọ avọ eriariẹ gbe orimuo, je kiehọ kẹ odibọgba eva ighẹ ovie.”—Daniẹl 1:3, 4.

⁸ Amono a salọ? A ta k’omai nọ: “Udevie enana ahwo orua Juda [jọ] e jariẹ, Daniẹl, Hananaya, Mishẹl gbe Azaraya.” (Daniẹl 1:6) Onana o tẹ kẹ otoriẹ jọ kpahe otọhotọ-uyerakpọ Daniẹl gbe egbẹnyusu riẹ. Wọhọ oriruo, ma muẹrohọ nnọ a rọ “ahwo orua Juda,” orua ovie na. O tẹ make rọnọ a no orua ovie ze hayo a no ze he, o rọ oware iroro re a roro nnọ a no iviuwou ilogbo gbe erọ unutẹmeta ze. U te no emamọ iroro gbe ugboma nọ a wo no, a wo otoriẹ, areghẹ, eriariẹ, gbe orimuo—aikpobi evaọ okenọ a gbẹ jọ oke emaha nọ a rẹ sai ro se ai “emoha,” ẹsejọhọ a vrẹ ikpe ikpe no obọ. O wọhọ nọ Daniẹl avọ egbẹnyusu riẹ a jọ oghẹrẹsa—uvi izoge—evaọ usu izoge Jerusalẹm na.

OHỌRE IRORO NA

10. Eme a wuhrẹ emoha Hibru na, kọ eme họ ẹjiroro onana?

¹⁰ Idudhe na, ohọre iroro emọ eboba enana nọ a mu kpohọ igbo na u te muhọ. Re ọ ruẹse rẹriẹ uruemu emoha Hibru enana kpohọ orọ Babilọn, Nebukadneza o te j’uzi nọ iletu riẹ a “wuhrẹ ai ibieme gbe ẹvẹrẹ ahwo Kaldi.” (Daniẹl 1:4) Onana orọnikọ ewuhrẹ gheghe he. The International Standard Bible Encyclopedia u dhesẹ nnọ o “kẹre te ewuhrẹ ẹvẹrẹ ahwo Sumer, Akkadia, Aremia . . . , gbe evẹrẹ efa, gbe eme buobu nọ a kere fihọ ai.” “Eme buobu” na e kẹre te ikuigbe, iroraroro, ewuhrẹ ekwakwa obehru, gbe efa. Ghele na, “ikere egagọ, te erọ eware-oka gbe erọ isi-erọgbẹva . . . , e jọ abọ ologbo jọ.”