1-3. (a) Fikieme Joshua ọ rọ rrọ emamọ oriruo ohwo nọ ọ salọ oware nọ u fo evaọ uzuazọ? (b) Nọ iroro e tẹ be bẹ omai ẹjẹ, eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ?

ẸME na “salọ” o wo ẹgba gaga. Ohwo nọ uvẹ ẹsalọ u rovie fihọ kẹ o wo udu nọ ọ rẹ rọ salọ oghẹrẹ nọ ọ gwọlọ yeri uzuazọ riẹ. Wọhọ oriruo, ma rehiẹe nọ ohwo jọ ọ rrọ edhere nya, nọ o te oria jọ ọ tẹ ruẹ nọ edhere na o wo ada ivẹ. Kọ ọvẹ ọ te wẹriẹ? Otẹrọnọ ohwo na ọ riẹ obonọ ọ be nya, ọjọ evaọ usu idhere ivẹ na o ti su ei kpohọ obonọ ọ be nya, ọnọ o kiọkọ o ve su ei thabọ no oria na.

² Ebaibol na ọ ta kpahe ahwo buobu nọ a rẹriẹ ovao dhe oware utiona. Wọhọ oriruo, Keni o wo uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ inọ ọ rẹ kpọ hayo ru lele ofu nọ ọ riẹe eva. (Emu. 4:6, 7) Joshua o wo uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ sọ ọ rẹ gọ Jihova Ọghẹnẹ uzẹme na hayo eghẹnẹ erue. (Jos. 24:15) Joshua ọ gwọlọ si kẹle Jihova, fikiere ọ tẹ salọ edhere nọ o re fi obọ họ kẹe nyate utee nana. Keni o wo utee utiona ha, fikiere ọ tẹ salọ edhere nọ o si rie thabọ no Jihova.

³ Ẹsejọ iroro e rẹ bẹ omai ẹjẹ. Nọ o tẹ via ere, kareghẹhọ nọ utee ra họ epanọ who re ro ru oware nọ o rẹ wha orro se Jihova ẹsikpobi, jẹ whaha oware kpobi nọ u re si owhẹ thabọ noi. (Se Ahwo Hibru 3:12.) Evaọ uzoẹme nana gbe onọ o rrọ aro na, ma te ta kpahe eware ihrẹ jọ evaọ uzuazọ nọ u fo nọ ma rẹ jọ yọroma re oware ovo o siọ usu mai ba ẹhẹriẹ no Jihova.

IRUO GBE UTEE NỌ MA BI LE

4. Fikieme u ro wuzou re ma ru iruo?

⁴ O rrọ owha-iruo Ileleikristi kpobi re a rẹrote omarai gbe iviuwou rai. Ebaibol na ọ ta nọ otẹrọnọ ohwo jọ ọ gwọlọ rẹrote uviuwou riẹ hẹ, ohwo otiọye o yoma vi ohwo nọ ọ rọwo ho. (2 Tẹs. 3:10; 1 Tim. 5:8) Avro ọ riẹ hẹ, ma re ru iruo nọ ma rẹ rọ rẹrote omamai, rekọ ma gbẹ yọroma ha, iruo e rẹ sae hẹriẹ usu mai kugbe Jihova. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

5. Eme u fo nọ ma re roro kpahe taure ma tẹ te jẹ iruo rehọ?

⁵ Ma rehiẹe nọ whọ be gwọlọ iruo. Otẹrọnọ whọ rrọ oria nọ a rẹ jọ kake ruẹ iruo ho, ẹsejọhọ whọ te gwọlọ ru oghẹrẹ iruo kpobi nọ i te owhẹ obọ. Kọ otẹrọnọ oghẹrẹ iruo itieye na e wọso izi Ọghẹnẹ? Kọ otẹrọnọ iruo na e te hae rehọ oke egagọ ra hayo ru nọ who ti gbe ro wo oke kẹ ahwo uviuwou ra ha? Kọ who ti ru iruo itieye na ghele, inọ ukpọ ababọ who re kru ọkpọ? Kareghẹhọ nọ whọ tẹ salọ edhere ọthọthọ, u re su owhẹ thabọ no Jihova. (Hib. 2:1) Whọ tẹ be gwọlọ iruo hayo kiẹ iruo nọ whọ rrọ obọnana riwi sọ i kiehọ, ẹvẹ whọ sae rọ jẹ emamọ iroro?

6, 7. (a) Ẹjiroro sa-sa vẹ o rẹ sae lẹliẹ ahwo ru iruo? (b) Utee vẹ u ti si owhẹ kẹle Jihova, kọ fikieme?

⁶ Wọhọ epanọ ma ta evaọ emuhọ na, kareghẹhọ oria nọ whọ be nya. Nọ omara nọ, ‘Bovẹ mẹ gwọlọ nọ iruo na hayo utee nọ me bi le na u su omẹ kpohọ?’ Otẹrọnọ ẹjiroro nọ who bi ro ru iruo họ re whọ sae rẹrote omara gbe uviuwou ra evaọ egagọ Jihova, o ti fi obọ họ k’owhẹ. (Mat. 6:33) Nọ eware e tẹ rrọ gaga k’owhẹ hayo nọ a te si owhẹ no iruo, oware ovo o rẹ bẹ Jihova eruo ho, o ti fi obọ họ k’owhẹ. (Aiz. 59:1) “Ọ riẹ epanọ o re ro siwẹ ahwo-Ọghẹnẹ no edawọ.”—2 Pita 2:9.

⁷ Kọ otẹrọnọ efe who bi le? Ẹsejọhọ who ti gine fe. Rekọ, whọ tẹ maki fe, kareghẹhọ nọ efe otiọye o te gwọlọ oware jọ mi owhẹ, oware nọ whọ te gwọlọ ru hu. (Se 1 Timoti 6:9, 10.) Nọ whọ tẹ be rọ uzuazọ ra le efe gbe itee akpọ na efa u re ru owhẹ kẹnoma no Jihova.

8, 9. Eme u fo nọ esẹgbini a re roro kpahe evaọ ẹme iruo? Ru ei vẹ.

⁸ Whọ tẹ rrọ ọsẹ hayo oni, hai roro kpahe oghẹrẹ nọ oriruo ra ọ rẹ sai kpomahọ emọ ra. Eme emọ ra a be ruẹ nọ whọ rọ karo, itee akpọ nọ who bi le manikọ usu ra kugbe Jihova? Nọ a tẹ ruẹ nọ ọkwa, okpodẹ, gbe efe họ eware nọ whọ rọ karo, kọ a gbẹ te rọ aro kele owhẹ nya edhere yena nọ o re su kpohọ enwoma na? Kọ onana u gbe ti ru nọ emọ ra a gbẹ te rọ k’owhẹ adhẹe nọ o fo ho? Uzoge oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta nọ: “Okenọ mẹ jọ ọmaha, me muẹrohọ nọ ọsẹ mẹ o wo oke kẹ oware ofa ha ajokpaọ iruo riẹ ọvo. Oke ọsosuọ, me je roro nọ o bi ru ere fikinọ ọ gwọlọ rẹrote omai ahwo uviuwou na ziezi. Rekọ anwọ ikpe jọ ze na, me bi muẹrohọ oware ofa. Ọ be raha oke riẹ kpobi kẹ iruo na jẹ dẹ ikpeware ziọ uwou na viukpọ umutho eware nọ ma gwọlọ. Onana u ru nọ a rọ riẹ uviuwou mai wọhọ ahwo nọ a fe gaga viukpọ ahwo nọ a rẹ tuduhọ amọfa awọ rọ iruo Uvie na karo. A tẹ ta nọ mẹ salọ, obọ nọ ọsẹ mẹ o re fi họ k’omẹ wo ẹnyaharo evaọ ukoko na o were omẹ vi igho riẹ.”

⁹ Esẹgbini, wha rọ fiki eware akpọ nọ wha bi le kẹnoma no Jihova ha. Rọ uruemu dhesẹ kẹ emọ ra nọ emamọ usu kugbe Jihova họ efe nọ ọ mai woma nọ ohwo o re le, orọnikọ ekwakwa akpọ na ha.—Mat. 5:3.

10. Eme u fo nọ uzoge o re roro kpahe nọ ọ tẹ be jiroro oware nọ o ti ru evaọ uzuazọ?

¹⁰ Whọ tẹ rrọ uzoge nọ o bi roro kpahe oware nọ o ti ru evaọ uzuazọ, ẹvẹ whọ sae rọ jẹ emamọ iroro? Wọhọ epanọ ma ta no na, u fo nọ whọ riẹ obonọ whọ be nya. Kọ ewuhrẹ gbe iruo nọ whọ gwọlọ duomahọ na e te kẹ owhẹ uvẹ rọ iruo Uvie na karo manikọ i ti ru owhẹ kẹnoma no Jihova? (2 Tim. 4:10) Kọ utee ra họ re whọ rọ aro kele ahwo nọ eva e rẹ were nọ igho nọ a wo fihọ ebanke gbe ekwakwa efe rai i te bi vihọ je wo ọkora nọ o gbẹ rrọ ere he? Manikọ who ti wo ọkpọ evaifihọ Devidi, ọnọ o kere nọ: “Mẹ jọ ọmaha, enẹna mẹ who uno; dede na mẹ te ruẹ okiẹrẹe nọ a se he, hayo kọ emọ riẹ e jẹ yare re a tẹ re he.” (Ol. 37:25) Kareghẹhọ nọ idhere ivẹ e riẹ, ọjọ o re su owhẹ thabọ no Jihova, ọnọ o kiọkọ o re su owhẹ kpohọ uzuazọ nọ o mai woma. (Se Itẹ 10:22; Malakae 3:10.) Ovẹ who ti lele?a

AROZAHA GBE ẸKERIOTỌ OMAWERE

11. Eme Ebaibol ọ ta kpahe arozaha gbe eware ẹkeriotọ, rekọ eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ?

¹¹ Ebaibol na ọ wọso omawere he, yọ o rri arozaha gbe eware ẹkeriotọ wọhọ oke oraha kufiẹ hẹ. Pọl o kere se Timoti nọ: “Oma nọ [a rẹ jaja, NW] u wo erere jọ kẹ oma na.” (1 Tim. 4:8) Ebaibol na ọ tubẹ ta nọ u wo “oke jọ nọ a rọ hwẹ” gbe “oke jọ nọ a re ro gbe ile,” o tẹ jẹ ta nọ u woma re a serihọ. (Ọtausi. 3:4; 4:6) Rekọ whọ gbẹ yọroma ha, arozaha gbe ẹkeriotọ omawere e rẹ sae hẹriẹ usu ra avọ Jihova. Oghẹrẹ vẹ? Evaọ idhere ivẹ, onọ whọ salọ gbe oke nọ o be rehọ mi owhẹ.

12. Eme u fo nọ who roro kpahe nọ whẹ tẹ be salọ oghẹrẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ?

¹² Orọ ọsosuọ, roro kpahe onọ whọ salọ. Jọ u mu owhẹ ẹro nọ u wo eghẹrẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ i fo. Rekọ uzẹme na họ, arozaha gbe eware ẹkeriotọ buobu i re ru ahwo wo isiuru kẹ eware nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva, eware wọhọ ozighi, iruẹru imizi, gbe igberẹ-ibro. Fikiere u fo nọ who fi ẹro h’otọ kẹ oghẹrẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ who re duomahọ. Enọ jọ nọ u fo nọ whọ rẹ nọ omara họ, Oghẹrẹ vẹ u bi kpomahọ owhẹ? Kọ o be wọ owhẹ ru ozighi, wo uruemu oma-hrowo hayo họre kẹ orẹwho ra? (Itẹ 3:31) Kọ o be lẹliẹ owhẹ raha igho buobu? Kọ o sai ru amọfa zoruẹ? (Rom 14:21) Oghẹrẹ ahwo vẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ whọ salọ e be lẹliẹ owhẹ kuomagbe? (Itẹ 13:20) Kọ o be hae lẹliẹ owhẹ gwọlọ ru oware uyoma?—Jem. 1:14, 15.

13, 14. Fikieme u ro fo nọ who roro kpahe oke nọ whọ rẹ raha fihọ arozaha eriosehọ?

¹³ Orọ avivẹ, roro kpahe epanọ whọ be raha oke fihọ arozaha gbe eware ẹkeriotọ omawere te. Nọ omara nọ, ‘Kọ mẹ be raha oke fihọ eware eriosehọ te epanọ me gbe bi ro wo oke kẹ usiuwoma ota gbe iruẹru ukoko na efa ha?’ Whọ tẹ be raha oke ga hrọ fihọ arozaha gbe eware ẹkeriotọ, eriosehọ na ọ gbẹ te k’owhẹ evawere te epanọ whọ gwọlọ họ. Uzẹme riẹ họ, nọ ohwo ọ tẹ raha umutho oke kẹ eriosehọ ọ jẹ mae reawere riẹ. Fikieme? Udu u re gbe brukpei hi keme oke yena yọ ọ riẹ nọ o ru eware nọ e mae wuzou no.—Se Ahwo Filipai 1:10, 11.

¹⁴ Dede nọ o rẹ sae wọhọ nọ ohwo ọ tẹ be raha oke buobu evaọ arozaha gbe ẹkeriotọ omawere ẹsiẹe ọ mae rọ were eva, oyena o rẹ hẹriẹ usu nọ ohwo o wo kugbe Jihova. Oware utiona o via kẹ Kim, uzoge oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ikpe udhe. Ọ ta nọ: “Mẹ jẹ hae kpohọ arozaha omakugbe kpobi. Edisoi-oka, Ẹdẹ-ọmaha gbe Ẹdoka ọ jẹ hae vrẹ hẹ ababọ omakugbe obọdẹ jọ nọ o rẹ jariẹ. Rekọ enẹna mẹ ruẹ no inọ eware efa buobu e riẹ nọ e mae wuzou nọ u fo nọ me re ru. Enẹna nọ mẹ rrọ ọkobaro na, mẹ rẹ kpama ighọjọ ezeza ohiohiẹ re mẹ wọ kẹ usiuwoma ota, fikiere mẹ rẹ sae jọ arozaha omakugbe te ughọjọ ovo hayo ivẹ aso ho. Mẹ riẹ nọ arozaha omakugbe kpobi ọ thọ họ, rekọ o rẹ sae kpọ ovao ohwo no egagọ Ọghẹnẹ. Fikiere o gwọlọ nọ ohwo o re fi oma họ ae gahrọ họ.”

15. Ẹvẹ esẹgbini a sai ro fi obọ họ kẹ emọ rai reawere arozaha omawere?

¹⁵ O rrọ owha-iruo esẹgbini re a rẹrote omarai gbe emọ rai evaọ oware kpobi. Onana o kẹre te eware ẹkeriotọ omawere. Whọ tẹ rrọ ọsẹ hayo oni, whọ whaha emọ ra eware ẹkeriotọ omawere kpobi hi. Evaọ oke ovona, daoma whaha enọ i fo ho. (1 Kọr. 5:6) Who te rri mu ziezi, whọ sae ruẹ arozaha gbe eware ẹkeriotọ nọ ahwo uviuwou ra a rẹ sai ru nọ o rẹ ginẹ kẹ evawere.b Ere whẹ avọ uviuwou ra wha te rọ salọ edhere nọ o re si owhai kẹle Jihova.

USU KUGBE AHWO UVIUWOU

16, 17. Eme ọ wha uweri se esẹgbini buobu no, kọ ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova ọ riẹ epanọ o rẹ ginẹ da te?

¹⁶ Usu nọ o rrọ udevie ọsẹ hayo oni avọ ọmọ o kpekpe te epanọ Jihova ọ rọ rehọ iẹe dhesẹ oghẹrẹ uyoyou nọ o wo kẹ idibo riẹ. (Aiz. 49:15) Fikiere o rẹ sae ginẹ da nọ a te si ohwo jọ no ukoko evaọ uviuwou. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a si ọmọ riẹ no ukoko ọ ta nọ: “O k’omẹ uweri gaga, mẹ jẹ nọ omamẹ nọ, ‘Fikieme o ro kiuke ku Jihova?’ Udu u je brukpe omẹ, mẹ fo omamẹ.”

¹⁷ Jihova ọ riẹ epanọ o be da owhẹ te. ‘O da riẹ gaga’ okenọ ọzae-avọ-aye ọsosuọ a ghẹmeeyo kẹe, yọ epọvo na o jariẹ oma re okenọ ahwo oke Noa a wo ọkpọ uruemu ovona. (Emu. 6:5, 6) O rrọ bẹbẹ re ohwo nọ a ri si ohwo uviuwou riẹ no ukoko ho ọ riẹ epanọ oware na o rẹ da te. Ghele na, u fo ho re ekpehre uruemu ohwo uviuwou mai nọ a si no ukoko u ru omai hẹriẹ oma no Jihova. Rekọ ẹvẹ ma sai ro thihakọ edada riẹ nọ a te si ohwo uviuwou mai no ukoko?

18. Fikieme u gbe fo ho re esẹgbini a fo omarai nọ a te si ọmọ rai no ukoko?

¹⁸ Whọ fo omara kẹ oware nọ o via na ha. Jihova ọ kẹ ahwo akpọ kpobi ufuoma nọ a rẹ rọ salọ onọ a gwọlọ ru, yọ ohwo kpobi nọ ọ roma mudhe jẹ họ-ame no “ọvuọ uye riẹ ọ rẹ te wha.” (Gal. 6:5) Orumuomu na Jihova ọ te nọ unu kpahe oware nọ o ru, orọnikọ whẹ hẹ. (Izik. 18:20) Whọ fo amọfa gbe he. Wo adhẹẹ kẹ ọruẹrẹfihotọ ọwhọkuo ukoko Jihova. Wọso Ukumuomu na, orọnikọ ekpako nọ e be sẹro ukoko na ha.—1 Pita 5:8, 9.

19, 20. (a) Eme esẹgbini nọ a si emọ rai no ukoko a rẹ sai ru ro thihakọ ẹdada na? (b) Eme a rẹ sai rẹro riẹ?

¹⁹ Evaọ abọdekọ riẹ, who te wo ẹgo fihọ eva kpahe ekpako na, onana u ti ru owhẹ kẹnoma no Jihova. Evaọ uzẹme, oware nọ u re fi obọ họ kẹ ohwo uviuwou ra nọ a si no ukoko họ, nọ ọ tẹ ruẹ nọ who you Jihova vi ọyomariẹ. Re whọ sai fi ẹbẹbẹ na kparobọ, kru oma ga evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Whọ hẹriẹ oma no ibe inievo Ileleikristi ra ha. (Itẹ 18:1) Ta ẹme na kẹ Jihova evaọ olẹ. (Ol. 62:7, 8) Whọ gwọlọ edhere jọ nọ who re ro kuomagbe ohwo uviuwou ra nọ a si no ukoko ho, wọhọ oriruo, ẹme-ọtakugbe evaọ ifonu. (1 Kọr. 5:11) Duomahọ iruẹru ukoko na. (1 Kọr. 15:58) Oniọvo-ọmọtẹ nọ a si ọmọ riẹ no ukoko na ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ o gwọlọ nọ me re w’abọ ziezi evaọ egagọ Jihova, re mẹ sai kruga evaọ ukoko na, nọ ọmọtẹ mẹ o je zihe bru Jihova ze mẹ vẹ sai fi obọ họ kẹe kruga.”

²⁰ Ebaibol na ọ ta nọ uyoyou “u re rẹro eware kpobi.” (1 Kọr. 13:4, 7) O thọ họ re who rẹro nọ ohwo uviuwou ra nọ a si no ukoko o ti zihe ze. Kukpe kukpe ahwo buobu nọ a si no ukoko vẹre a bi kurẹriẹ je zihe ze. Jihova o bi fi iruthọ rai họ eva ha. Ukpoye, ọ vọ avọ “erọvrẹ.”—Ol. 86:5.

SALỌ EMAMỌ EDHERE

21, 22. Ẹvẹ whọ gba riẹ mu nọ whọ te rehọ ufuoma ẹsalọ ra ru iruo?

²¹ Jihova ọ kẹ ahwo-akpọ ufuoma nọ a rẹ rọ salọ oware nọ u je rai. (Se Iziewariẹ 30:19, 20.) Rekọ ufuoma yena o vọ avọ owha-iruo. U fo nọ Oleleikristi kpobi ọ nọ omariẹ nọ: ‘Edhere vẹ mẹ rrọ? Kọ mẹ be k’uvẹ re iruo, eware nọ me bi le, arozaha gbe eware ẹkeriotọ omawere, hayo usu kugbe ahwo uviuwou mẹ e hẹriẹ usu mẹ no Jihova?’

²² Uyoyou nọ Jihova o wo kẹ idibo riẹ o rẹ yẹ hẹ. Oware ovo nọ o rẹ hẹriẹ omai no Jihova họ, nọ ma tẹ salọ edhere ọthọthọ. (Rom 8:38, 39) Rekọ ma rẹ k’uvẹ re onana o via kẹ omai hi. Gbaemu nọ whọ rẹ k’uvẹ kẹ oware ovo re o hẹriẹ usu ra kugbe Jihova ha. Uzoẹme nọ o rrọ aro na, o te ta kpahe idhere ene efa nọ whọ sae jọ ru lele ọtamuo nana.

1, 2. (a) Ẹvẹ Setan o bi ro su ahwo thọ? (b) Eme o ti fi obọ họ kẹ omai si kẹle Ọghẹnẹ?

JIHOVA ỌGHẸNẸ ọ ma ohwo-akpọ avọ ẹgwọlọ nọ o re ro si kẹle iẹe. Rekọ Setan ọ gwọlọ nọ ma wo ọkpọ iroro riẹ inọ akpọ o re woma k’omai ababọ Jihova. Ọrue nana Setan ọ be whaharo anwẹnọ ọ rọ viẹ Ivi họ no evaọ ọgbọ Idẹn. (Emu. 3:4-6) Anwọ ikpe buobu ze na, ahwo buobu a kie ẹta yena no.

² Ma rẹ kẹ Setan uvẹ hẹ re ọ lẹliẹ omai roro epọvo na. “Ma rọ ogbori ereghẹ riẹ hẹ.” (2 Kọr. 2:11) Setan ọ gwọlọ nọ ma salọ edhere ọthọthọ re ọ rọ ere su omai thabọ no Jihova. Rekọ wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, ma rẹ sae salọ emamọ edhere evaọ oghẹrẹ utee nọ ma re le, eware eriosehọ nọ ma rẹ salọ gbe epanọ ma re rri usu mai kugbe Jihova gbe ahwo uviuwou mai. Uzoẹme nana o te ta kpahe epanọ eware ekpokpọ nọ a bi ku ze, omokpokpọ, ugho, gbe uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ idibo Ọghẹnẹ e sai ro fi obọ họ kẹ omai “bigba Ọghẹnẹ” nọ ma te rri rai epanọ u fo.—Jem. 4:8.

EWARE NỌ A BI KU

3. Kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ a sae rọ eware nọ a bi ku ze ru iruo wowoma hayo thọthọ?

³ Eware ekpokpọ nọ a bi ku ze e vọ oria kpobi nẹnẹ. Nọ ma tẹ rehọ eware nana ruiruo evaọ emamọ edhere, i re fi obọ họ k’omai. Rekọ ma gbẹ rehọ ai ru iruo evaọ edhere nọ o fo ho, i re ru omai hẹriẹ usu no Ọsẹ obọ odhiwu mai. Dai roro kpahe ekọmputa. Ekọmputa a ro kere emagazini nọ who bi se na. A sae rọ ekọmputa ru ekiakiẹ, lele amọfa t’ẹme, yọ ẹsejọ dede whọ sae jariẹ ruẹ eware ẹkeriotọ omawere sa-sa. Rekọ ma gbẹ yọroma ha, ma sae jọ ọrigbo ekọmputa. Enọ i bi ku eware a re ru ahwo roro nọ ohwo o gbe wo oware okpokpọ nọ u kie ze he ọ rẹ sae rria ha. Oghẹrẹ ekọmputa jọ nọ o kie ze ọ were uzoge ọmọzae jọ te epanọ ọ rọ zẹ ubieku riẹ jọ re ọ sae dẹ ekọmputa na. Kinọ oware nọ o rẹ j’ohwo ru?

4. Ẹvẹ oniọvo jọ o ro fi ẹbẹbẹ ekọmputa nọ o bi ro ru iruo vrẹta kparobọ?

⁴ Onọ o tubẹ mai yoma họ, nọ ahwo ọ tẹ rọ ẹkwoma eware nọ a bi ku ze raha usu riẹ kugbe Jihova. Jona nọ ọ rrọ ikpe udhegberee ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ Ebaibol ọ ta nọ ‘ma raha oke kufiẹ hẹ,’ re ma sai wo oke kẹ iruẹru ukoko na. Rekọ mẹ tẹ keria aro ekọmputa no, mẹ rẹ gbẹ sae kpama ha.” Jon ọ rẹ jọ kugbe ekọmputa rite udevie aso. Ọ ta nọ: “O tẹ make bẹ omẹ no dede, o rẹ jọ bẹbẹ re mẹ kpama, keme mẹ rẹ jariẹ lele ahwo t’ẹme yọ ividio e vọ riẹ nọ me re rri, dede nọ omarai kpobi i fo ho.” Re Jon ọ sai fi ẹbẹbẹ na kparobọ, o te ru ekọmputa na fihọ oghẹrẹ nọ ekọmputa na ọvo o re ro fu evaọ okenọ ọyomariẹ o fihọ nọ o re ro kiẹzẹ.—Se Ẹfẹsọs 5:15, 16.

5, 6. (a) Owha-iruo vẹ esẹgbini i wo kpahe emọ rai? (b) Ẹvẹ esẹgbini a sai ro fi obọ họ kẹ emọ rai salọ emamọ egbẹnyusu?

⁵ Esẹgbini, orọnikọ wha rẹ ta oware kpobi nọ emọ rai i re ru kẹ ai hi, rekọ wha re muẹrohọ oghẹrẹ nọ a be rehọ ekọmputa ruiruo. Wha kẹ ae uvẹ hẹ re a rri ighe ọfariẹ, erozaha-ozighi, iruẹru imizi, hayo mu ekpehre usu evaọ ekọmputa fikinọ wha gwọlọ nọ a kpokpo owhai hi. Whọ tẹ kẹ ae uvẹ, a sae ta nọ, ‘Oware nọ ma bi ru na o thọ họ jabọ nọ ọsẹgboni mai a rọ kẹ omai uvẹ na.’ O rrọ owha-iruo rai esẹgbini re wha thọ emọ rai no oware kpobi nọ o rẹ sae hẹriẹ usu rai kugbe Jihova, makọ enọ e kpako te izoge no. Makọ erao dede a rẹ thọ emọ rai no enwoma. Roro epanọ adaka o re dhuaro te nọ ohwo jọ o te bi kpokpo emọ riẹ.—Rri Hosia 13:8.

⁶ Fi obọ họ kẹ emọ ra mu usu kugbe inievo Ileleikristi nọ e be riẹ ru evaọ ukoko na. Rekọ o thọrọ owhẹ ẹro ho, emọ ra e gwọlọ nọ whọ hae jọ kugbe ai. Fikiere ruẹrẹ oke fihọ nọ wha rẹ rọ zaharo kugbe, ru iruo kugbe je ru eware sa-sa nọ i re ru owhai ‘si kẹle Jihova.’b

OMOKPOKPỌ

7. Fikieme mai kpobi rọ gwọlọ omokpokpọ?

⁷ Ẹvẹ oma ra? Onọ nana o rẹ fere oware jọ via, onọ o be kẹ ahwo-akpọ kpobi uye nẹnẹ. Fikinọ ọsẹgboni ọsosuọ mai a k’uvẹ re Setan ọ hẹriẹ usu rai kugbe Jihova, o soriẹ nọ mai kpobi ma be rọ mọ. Setan ọ be rọ ẹyao ru ẹjiroro riẹ gba, keme nọ ma tẹ be mọ o rẹ jọ bẹbẹ re ma gọ Jihova. Yọ ma te whu, ma rẹ sae gbẹ gọ Jihova vievie he. (Ol. 115:17) Fiki onana, ma rẹ gwọlọ daoma kpobi re ma ruẹ nọ ma wo omokpokpọ.c Yọ u fo nọ ma re wo ọdawẹ kẹ inievo mai nọ oma o ga ha gbe enọ i wo oghẹrẹ ebẹbẹ efa.

8, 9. (a) Eme u re fi obọ họ kẹ omai nọ ma gbẹ rọ dhogbo vrẹta ha kpahe epanọ ma re ro wo omokpokpọ? (b) Eme eva-ewerọ o rẹ sai ru k’omai?

⁸ Rekọ u wuzou gaga nọ ma rẹ dhogbo vrẹta ha kpahe epanọ ma re ro wo omokpokpọ. Ọwhọ nọ inievo jọ a be rọ ta kpahe oghẹrẹ emu, hayo ibi-imu gbe usiwo-imu nọ a ta nọ e rẹ kẹ omokpokpọ o tubẹ ga vi ọwhọ nọ a be rọ ta usiuwoma Uvie na. A rẹ sai roro nọ a be rọ enẹ fi obọ họ kẹ amọfa. O tẹ make rrọ ere, u fo ho re a jọ obọ Ọgwa Uvie hayo okokohọ whowho eware nọ a roro nọ e rẹ kẹ omokpokpọ hayo eware emuosẹ, makọ taure a te ti muhọ hayo nọ a te kuhọ no. Fikieme?

⁹ Oware nọ ma be rọ fiki riẹ kuomagbe họ, re ma wuhrẹ kpahe Jihova je ru oghọghọ mai ga viere, onọ o rrọ abọ jọ ubi ẹzi na. (Gal. 5:22) Nọ ma tẹ be ta kpahe eware nọ ma fodẹ na evaọ etoke omakugbe mai, te a nọ omai hayo a nọ omai hi, o rẹ sae kpọ iroro mai no ẹjiroro nọ ma ro kokohọ na, je ru nọ amọfa nọ a bi muẹrohọ onana a gbẹ rọ wereva ha. (Rom 14:17) Oghẹrẹ nọ ohwo kpobi ọ gwọlọ ro wo omokpokpọ yọ ẹme obọriẹ. U te no ere no, uvumọ ohwo o wo umu nọ u re siwi ẹyao kpobi hi. Makọ edọkita nọ ọ mae riẹ kpahe usiwo-imu dede ọ rẹ who, mọ, o ve je whu. Yọ orọnikọ ma tẹ be ruawa vrẹta kpahe epanọ ma re ro wo omokpokpọ ma jẹ rria tọ họ. (Luk 12:25) Evaọ abọdekọ riẹ, “eva-ewerọ yọ emamọ umu.”—Itẹ 17:22.

10. (a) Oghẹrẹ erru vẹ Jihova o bi rri? (b) Oke vẹ ma ti ro wo uvi omokpokpọ?

¹⁰ Epọvo na re, u fo re ma roro kpahe oghẹrẹ nọ ma sae rọ rẹrote ugboma mai. Rekọ u fo ho re ma dhogbo vrẹta kpahe epanọ ma re ro si oka owho kpobi no oma mai. Eka itieye na i re dhesẹ nọ ohwo ọ kpako no evaọ iroro, o wo adhẹẹ, o te je wo orimuo. Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ ta nọ: “Eza uzou yọ etu uvie adhẹwẹ; ọriẹruo a ro wo i.” (Itẹ 16:31) Ere Jihova o bi rri omai, yọ epọvo na u fo nọ ma re rri omamai re. (Se 1 Pita 3:3, 4.) Nọ o rrọ ere na, kọ u fo re ma jọ ẹsipito bẹre oma hayo rehọ usiwo-imu jọ nọ o rẹ sae wha enwoma se omai fikinọ ma gwọlọ erru? “Evawere ỌNOWO na” họ oware nọ o rẹ kẹ erru nọ o mai woma kpaobọ, nọ ohwo ọ tẹ make kpako no hayo nọ ọ tẹ be mọ. (Neh. 8:10) Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na ọvo ma te jọ wo omokpokpọ gbe erru ọmoha. (Job 33:25; Aiz. 33:24) Bọo oke yena, areghẹ gbe ẹrọwọ nọ ma re wo ghelọ epanọ oma mai o rrọ enẹna kẹhẹ u ti fi obọ họ kẹ omai si kẹle Jihova vi epaọ ọsosuọ.—1 Tim. 4:8.

UGHO

11. Ẹvẹ ugho o sai ro su ohwo thabọ no Jihova?

¹¹ Ugho u yoma ha, yọ o thọ họ nọ a tẹ be rọ emamọ edhere wo ugho. (Ọtausi. 7:12; Luk 19:12, 13) Rekọ, ma te wo “uyoyou kpahe igho” u re su omai thabọ no Jihova. (1 Tim. 6:9, 10) “Awa akpọ na ọruọ” kpahe eware eyero akpọ o sai ru omai kie no ukoko na. Yọ “eviẹhọ efe” o rẹ sai ru ohwo roro thọ, inọ efe ọ rẹ kẹ uvi evawere gbe omofọwẹ. (Mat. 13:22) Jesu ọ ta vevẹ nọ “ohwo ọvo” ọ sae jọ odibo kẹ Ọghẹnẹ gbe efe oke ovona ha.—Mat. 6:24.

12. Oghẹrẹ ekọ efe ọkpakpata vẹ e riẹ nẹnẹ, kọ ẹvẹ ma sae rọ whaha ae?

¹² Isiuru egaga kpahe ugho o rẹ sae lẹliẹ omai ru oware uyoma. (Itẹ 28:20) Isiuru efe ọkpakpata o lẹliẹ ahwo buobu duomahọ edhọ-ifio no, yọ amọfa a duomahọ oghẹrẹ ekiọthuọ nọ ohwo ọ rẹ rọ gadiẹ kpehru lele epanọ ọ rehọ ahwo ze eki na te, yọ inievo nọ e ro riẹ no a bi tube si inievo efa ruọ okọ nana. A viẹ amọfa họ wọ igho fihọ ekọ jọ no avọ irẹro nọ a ti wo erere buobu. Whọ k’uvẹ re a fi owhẹ iwhayo fiki uvou-uthethe he. Rri otọ mu. Who te viẹro ku edhere jọ nọ a vuẹ owhẹ nọ whọ sai ro fe idudhe, riẹ nọ irekọ jọ e ginẹ riẹ.

13. Ẹvẹ Jihova ọ gwọlọ nọ ma rri ugho?

¹³ Ma tẹ rọ “Uvie [Ọghẹnẹ] gbe ẹrẹreokie riẹ” karo, Jihova ọ te ghale omai nọ ma be daoma ru umutho eware nọ ma sae rọ rẹrote omamai na. (Mat. 6:33; Ẹf. 4:28) Jihova ọ gwọlọ nọ ma wezẹ hẹ nọ ma tẹ rrọ iwuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie ẹsejọhọ fikinọ ma ru iruo gahrọ ma te ti te obei, yọ ọ gwọlọ nọ ma jọ obei ruawa epanọ ma ti ro wo ugho ho. Ahwo buobu a roro nọ a tẹ rehọ oke rai kpobi le ugho enẹna a ti ro yeri emamọ uzuazọ evaọ obaro. Yọ ere ọvona a be tuduhọ emọ rai awọ nọ a ru re. Jesu ọ ta nọ iroro yena e thọ. (Se Luk 12:15-21.) Onana o rẹ kareghẹhọ omai Gehazi, ọnọ o je roro nọ ọ sai le isiuru uvo-uthe riẹ je wo emamọ usu kugbe Jihova oke ovona.—2 Iv. 5:20-27.

14, 15. Fikieme u gbe fo ho re ma fi eva họ efe akpọ na? Kẹ oriruo.

¹⁴ A ta nọ u wo oghẹrẹ ugo jọ nọ o re kie fihọ ame jẹ da ame whu fikinọ ọ rẹ rọwo si obọ no eri nọ ọ wọ nọ ọ gbẹdẹ vi ei hi. Kọ oware utiona o sae via kẹ Oleleikristi? Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Alex ọ ta nọ: “Me re mu ugho raha ha, mẹ tẹ yẹ udẹ no amakpe bu hrọ, me re zihe onọ ukiọkọ fihọ iẹe eva.” Rekọ Alex o duomahọ oghẹrẹ ekiọthuọ jọ avọ irẹro inọ onana u ti fi obọ họ kẹe no iruo nọ ọ jọ ọ vẹ te ruọ iruo ọkobaro. O te muọ ekiakiẹ họ eru kpahe ekiọthuọ nana gbe oghẹrẹ efa nọ e riẹ. Kẹsena o te muọ igho nọ o koko gbe efa nọ o momo họ efihọ eki na, fikinọ ahwo nọ a riẹ kpahe eki na a ta kẹe nọ o ti wo erere buobu. Rekọ ukpoye, eki na o te kie. Alex ọ ta nọ: “Mẹ gwọlọ rọ oghẹrẹ kpobi wo igho mẹ zihe ze, fikiere me te je roro nọ me te gbe thihakọ evaọ eki na igho mẹ i ti kpozi.”

¹⁵ Evaọ emerae buobu, epanọ Alex o re ro wo igho riẹ zihe ze ọvo o je roro kpahe. O jọ bẹbẹ kẹe re ọ tẹrovi iruẹru ukoko na, yọ ọ jẹ sae wezẹ gbe he. Dede na yọ eki na o bi woma ha. Igho Alex kpobi e ruọ ame, uwhremu na ọ tẹ zẹ uwou riẹ. Alex ọ ta nọ: “Mẹ lẹliẹ uviuwou mẹ reoja.” Rekọ onana u wuhrẹ i rie oware jọ nọ u wuzou gaga. Ọ ta nọ: “Enẹna u mu omẹ ẹro no inọ u re kiekpe ohwo kpobi nọ ọ rẹroso ekwakwa efe akpọ Setan.” (Itẹ 11:28) Evaọ uzẹme, nọ ma tẹ rẹroso igho nọ ma koko, eware nọ ma ru fihotọ, hayo epanọ ma riẹ okọ ẹkọ te yọ u dhesẹ nọ ma be rẹroso Setan, “ọghẹnẹ akpọ nana.” (2 Kọr. 4:4; 1 Tim. 6:17) Alex o ru uzuazọ riẹ lọhọ no enẹna ‘fiki usiuwoma’ na. Whọ tẹ nọ Alex, ọ rẹ vuẹ owhẹ nọ onana o wha evawere sei avọ uviuwou riẹ no, yọ u ru rai si kẹle Jihova vi epaọ ọsosuọ no.—Se Mak 10:29, 30.

UVẸ-ỌGHỌ NỌ MA RỌ RRỌ IDIBO JIHOVA

16. Fikieme eva e be rọ were omai, kọ eme ọ rẹ sae via nọ ma gbẹ yọroma ha?

¹⁶ Eva e be were omai gaga nọ mai yọ Isẹri Jihova. (Jeri. 9:24) Nọ ma te rri onana wọhọ uvẹ-ọghọ u re fi obọ họ k’omai jẹ emamọ iroro je ru nọ ma gbe ro rri izi Ọghẹnẹ jeve jeve he. Rekọ u fo nọ ma rẹ yọroma re ma gbẹ rọ fiki omovia rẹroso eriariẹ obọmai hi, keme ere oruo o rẹ hẹriẹ usu nọ ma wo kugbe Jihova.—Ol. 138:6; Rom 12:3.

17, 18. (a) Kẹ oriruo ahwo jọ nọ a wo omaurokpotọ gbe enọ i wo omovia evaọ Ebaibol na. (b) Ẹvẹ oniọvo-ọmọzae jọ ọ rọ whaha omovia nọ o jẹ te hẹriẹ usu riẹ kugbe Jihova?

¹⁷ Iriruo ahwo nọ i wo omovia gbe enọ i wo omaurokpotọ e rrọ Ebaibol na. Devidi Ovie na ọ rẹroso Jihova kẹ ọkpọvio, yọ Jihova ọ ghale riẹ. (Ol. 131:1-3) Rekọ Jihova o hrẹ Nebukadneza avọ Bẹlsheza nọ i wo omovia kpotọ. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Evaọ oke mai na re, eware jọ e rẹ sae via nọ o gwọlọ nọ ma jo dhesẹ omaurokpotọ. Odibo oruiruo jọ nọ ọ rrọ ikpe ọgbagbivẹ nọ a re se Ryan, ọ kwa kpohọ ukoko ofa. Ryan ọ ta nọ: “Me je rẹro nọ u ti kri hi re a tẹ r’omẹ mu ọkpako, rekọ ukpe soso o vrẹ yọ a r’omẹ mu hu.” Kọ u fo re eva e dha Ryan inọ ekpako ukoko na a bi rri rie vo? Kọ ọ te siọ iwuhrẹ ba ẹnya, re ọ rọ ere kẹ omovia uvẹ re o hẹriẹ usu riẹ kugbe Jihova avọ ibe Ileleikristi riẹ? Otẹrọnọ whẹ, eme whọ hae ru?

¹⁸ Ryan ọ ta nọ: “Me se izoẹme kpobi nọ e ta kpahe oware nọ ohwo o bi rẹro riẹ nọ u te rie obọ họ evaọ ebe ukoko na.” (Itẹ 13:12) O fibae nọ: “Mẹ tẹ te ruẹ nọ u fo re me wo omaurokpotọ avọ ithihakọ. O gwọlọ nọ mẹ rẹ kẹ Jihova uvẹ re o wuhrẹ omẹ.” Ryan o te si iroro no uvẹ-iruo ọkpako, bi fi ọbọ họ kẹ amọfa evaọ ukoko na gbe usiuwoma ota. U kri hi, o te mu iwuhrẹ Ebaibol buobu họ eru. Uwhremu na ọ ta nọ: “Me rẹro riẹ vievie he nọ a r’omẹ mu ọkpako evaọ ukpe ovo gbe ubro nọ u lele i rie, mẹ kpairoro vrẹ uvẹ-iruo ọkpako na no vẹre keme mẹ be reawere usiuwoma ota mẹ.”—Se Olezi 37:3, 4.

SI KẸLE JIHOVA

19, 20. (a) Ẹvẹ ma sae rọ ruẹ nọ iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ e hẹriẹ usu mai kugbe Jihova ha? (b) Iriruo amono nọ a si kẹle Jihova ma rẹ sae rọ aro kele?

¹⁹ Eware ihrẹ nọ ma jọ uzoẹme nana avọ onọ o vrẹ ta kpahe na e nwane thọ họ. Eva e be were omai fiki uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ idibo Jihova. Evawere uviuwou gbe omokpokpọ yọ obọdẹ okẹ nọ u no obọ Jihova ze. Ma ruẹ nọ iruo gbe ugho e rẹ sai fi obọ họ k’omai rẹrote ẹgwọlọ mai. Ma ruẹ re nọ arozaha omosasọ gbe eware ekpokpọ nọ a bi ku ze i w’iruo gaga k’omai. Rekọ, ma te bi le eware nana vrẹta hayo kẹ ae uvẹ re e rehọ oke egagọ mai, o rẹ sae hẹriẹ usu mai kugbe Jihova.

²⁰ Ababọ avro, oware nọ Setan ọ be gwọlọ oye. Rekọ whọ sai ru nọ oware utioye o gbẹ rọ via k’owhẹ avọ ahwo uviuwou ra ha. (Itẹ 22:3) Si kẹle Jihova re whọ jọ kugbei. Iriruo buobu e rrọ Ebaibol na nọ i re fi obọ họ kẹ omai ru ere. Enọk avọ Noa a “lele Ọghẹnẹ nya.” (Emu. 5:22; 6:9) Mosis “o thihi akọ wọhọ [ẹsenọ ọ be] ruẹ ọ nọ a rẹ ruẹ hẹ.” (Hib. 11:27) Ọghẹnẹ o fi obọ họ kẹ Jesu ẹsikpobi keme kẹse kẹse Jesu o re ru oware nọ o rẹ were Ọsẹ riẹ. (Jọn 8:29) Rọ aro kele iriruo itieye. “Wha hẹ ghọghọ ẹsikpobi, wha he dhe ẹlẹlẹ, wha kẹ iyere eva eware kpobi.” (1 Tẹs. 5:16-18) Whọ k’uvẹ vievie he re oware jọ o hẹriẹ usu ra kugbe Jihova.