Bebe avọ ọsẹ riẹ a kpekpe gaga. Ohwo nọ ọ ta ẹme obehru na yọ ogbẹnyusu ọkpekpe uviuwou na jọ, rekọ ukpenọ ẹme nọ ọ ta na ọ rẹ sasa Bebe oma, ọ tẹ lẹliẹ uweri riẹ ga viere. Bebe ọ jẹ hae ta kẹ omariẹ ẹsikpobi nọ, “Oware ovo nọ u ru uwhu ọsẹ mẹ họ oware uwoma o rrọ họ.” Nọ ikpe jọ e vrẹ no, Bebe o te kere oware nọ o via kẹe na fihọ otọ, yọ eware nọ o kere i dhesẹ nọ ọ gbẹ rrọ uweri.

Bebe ọ tẹ te ruẹ nọ uweri o rẹ kaki no ohwo oma ha, maero nọ ohwo nọ o whu na ọ tẹ kẹle omai oma gaga. Ebaibol na o dhesẹ nọ uwhu họ “ọwegrẹ urere na.” (1 Ahwo Kọrint 15:26) Uwhu o rẹ ze idudhe, yọ oware ovo o rẹ sae zae dhe he, ẹsibuobu evaọ okenọ ohwo o rẹro riẹ hẹ, jẹ tọlọ ohwo nọ ma you vrẹ. Ohwo ọvo nọ ohwo o re whu ku nọ o rẹ da ha, ọ riẹ hẹ. Fikiere o rẹ jọ bẹbẹ kẹ omai re ma thihakọ nọ ohwo o te whu ku omai.

Ẹsejọhọ who roro no ẹdẹjọ inọ: ‘Ẹvẹ uweri u re kri ohwo oma te? Ẹvẹ ohwo ọ sai ro thihakọ nọ ohwo riẹ o te whu? Ẹvẹ mẹ sae rọ sasa ahwo nọ a rrọ uweri oma? Kọ ẹruore jọ ọ riẹ rọkẹ iyoyou mai nọ i whu no?’

Kọ ẹyao nọ ọ ga tere he o kie owhẹ no ẹdẹjọ? Ẹsejọhọ o te thọrọ owhẹ ẹro no, nọ orọnọ ọ jọ ẹmẹyao ọsese na. Rekọ uweri o rrọ ere he. Ọzae jọ nọ a re se Dr. Alan Wolfelt ọ jọ obe na Healing a Spouse’s Grieving Heart, nọ o kere ta inọ: “Uweri u re ‘re no’ ohwo oma ha. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, avọ obufihọ amọfa edada na e rẹ sai kpotọ.”

Wọhọ oriruo, dai roro kpahe epanọ o jọ Abraham oma nọ aye riẹ o whu. Ebaibol na ọ ta nọ, “Abraham o te muhọ eweri jẹ be viẹ Sera.” Ẹme na “muhọ eweri” u dhesẹ nọ o rehọ oke krẹkri taure uweri Abraham u te ti kpotọ.a Oriruo ọfa họ Jekọp, ọnọ a lẹliẹ họ inọ arao ojihẹ o kpe ọmọ riẹ Josẹf no. Jekọp o weri ọmọ riẹ “edẹ buobu,” yọ ahwo uviuwou riẹ a jẹ sae sasa iẹe oma ha. Nọ ikpe buobu e make vrẹ no, uweri uwhu Josẹf o gbẹ jọ Jekọp oma.—Emuhọ 23:2, NW; 37:34, 35; 42:36; 45:28.

Epọvo na o rrọ rọkẹ ahwo buobu nẹnẹ nọ ohwo nọ ọ kẹle rai gaga o te whu. Joma ta kpahe iriruo ivẹ jọ.

• “Robert ọzae mẹ o whu evaọ edẹ 9, amara Ahrẹ evaọ ukpe 2008. Evaọ ohiohiẹ ẹdẹ nọ o ro wo asidẹnte na, oware ovo nọ u dhesẹ nọ oware jọ o be te via o riẹ hẹ. Nọ ma re emu no, wọhọ epanọ ma re ru vẹre nọ o te bi kpohọ iruo, ma tẹ gbalọ ohwohwo, viọlọ ohwohwo unu, jẹ ta kẹ ohwohwo inọ, ‘nya whọ nyaze.’ Makinọ ikpe ezeza soso e ruọ emu no, edada oware nọ o via na u ri no oma ha. Mẹ riẹ hẹ sọ uweri uwhu ọzae mẹ na u ti no omẹ oma ẹdẹjọ.”—Gail, aye nọ ọ kpako te ikpe 60 no.

• “Anwọ ikpe 18 na nọ aye oyoyou mẹ o ro whu siọ omẹ ba, rekọ ẹro riẹ o gbe bi vo omẹ, yọ me gbe bi weri uwhu riẹ na. Oke kpobi nọ mẹ tẹ ruẹ oware nọ u wo erru gaga, mẹ rẹ kareghẹhọ iẹe jẹ ta nọ dodokọ ọ rrọ etenẹ re ọ ruẹ oware nọ mẹ be ruẹ na.”—Etienne, ọzae nọ ọ kpako te ikpe 84 no.

Avro ọ riẹ hẹ, nọ ohwo nọ ma you o te whu, uweri riẹ o rẹ kaki no omai oma ha. Rekọ oghẹrẹ ọvona ahwo kpobi a re ro weri uweri ohwo rai nọ o whu hu, fikiere u kiehọ vievie he re ma gu ahwo ẹdhọ fiki oghẹrẹ nọ a bi ro weri uwhu ohwo rai. U te no ere no, u fo ho re ma brukpe omamai inọ ma bi weri gahrọ, otẹrọnọ uweri o da omai oma fia. Ẹvẹ ohwo ọ sai ro thihakọ nọ ohwo riẹ o te whu?

Nọ ohwo o te whu ku ohwo, ahwo a rẹ ta oghoghẹrẹ eme rọ tuduhọ ohwo na awọ. Rekọ, orọnọ eme kpobi i re gine fiobọhọ họ. Wọhọ oriruo, ahwo jọ a rẹ sae ta kẹ owhẹ nọ whọ viẹ hẹ, hayo ru wọhọ ẹsenọ o be da owhẹ hẹ. Efa jọ a rẹ sae ta kẹ owhẹ nọ oviẹ o te gba dhe owhẹ udu, viẹ oghẹrẹ nọ u je owhẹ. Rekọ Ebaibol na ọ ta oware nọ o rẹ mai fiobọhọ kẹ omai, yọ ekiakiẹ ọgbọna e rọwokugbe ohrẹ Ebaibol na.

Evaọ uruemu ewho jọ, a rẹ ta nọ ọzae ọ rẹ viẹ hẹ. Kọ u gine fo re ohwo ọ vuoma oviẹ, makọ evaọ ẹgbede? Egba-eriariẹ nọ i wuhrẹ kpahe oma ohwo-akpọ a ta nọ oviẹ yọ abọjọ uweri. Yọ oviẹ o rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo thihakọ edada nọ uweri o rẹ wha ze. Rekọ nọ ohwo ọ tẹ be gba oviẹ na, o rẹ sae wha enwoma sei. Ebaibol o dhesẹ hẹ inọ o thọ re a viẹ, hayo inọ ọzae ọ rẹ viẹ hẹ. Wọhọ oriruo, roro kpahe Jesu. Dede nọ o wo ogaga nọ ọ sae rọ kpare ohwo nọ o whu no zihe ziọ uzuazọ, ọ viẹ evaọ ẹgbede ghele nọ Lazarọs ogbẹnyusu riẹ o whu.—Jọn 11:33-35.

Ofu o re mu dhe ohwo nọ ọ rrọ uweri, maero nọ ohwo na o te whu idudhe. Eware buobu e rẹ sae whae ze nọ ofu o re ro dhe ohwo nọ ọ rrọ uweri, maero nọ ohwo nọ whọ rẹ kẹ adhẹẹ gaga ọ tẹ ta oghẹrẹ ẹme jọ nọ who rẹro riẹ hẹ. Ọzae jọ nọ ọ rrọ obọ South Africa nọ a re se Mike ọ ta nọ: “Ikpe 14 ọvo mẹ jọ evaọ okenọ ọsẹ mẹ o ro whu. Okenọ a je ro ki ei, ozerẹ ichọche Anglican nọ ọ jẹ kẹ ovuẹ na ọ ta nọ, Ọghẹnẹ ọ gwọlọ ahwo owoma nọ a rẹ jọ kugbei, yọ ẹruoke ọ rẹ rọ rehọ ae.a Ẹme nana ọ lẹliẹ ofu dhe omẹ gaga, keme ma gwọlọ nọ ọsẹ mẹ ọ jọ kugbe omai. Anwọ ikpe 63 na nọ ọsẹ mẹ o ro whu na, rekọ o gbẹ be da omẹ ghegheghe.”

Kọ ẹvẹ kpahe udu nọ u re brukpe ohwo? Ẹsibuobu nọ ohwo o te whu ku ohwo idudhe, ohwo nọ o bi weri na ọ rẹ sai brukpe omariẹ jẹ sai roro nọ, ‘o hae jọnọ me ru enẹ, ọ hai ti whu hu.’ Hayo ẹsejọhọ whẹ avọ ohwo na wha whọ taure o te ti whu. Onana o rẹ lẹliẹ udu gu ohwo ẹdhọ re.

Otẹrọnọ udu ra o bi gu owhẹ ẹdhọ hayo ofu o bi dhe owhẹ, who diwi iroro itieye na họ eva ha. Ukpoye, tae via kẹ ogbẹnyusu ra, ọnọ whọ riẹ nọ ọ rẹ sae gaviezọ kẹ owhẹ jẹ tuduhọ owhẹ awọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ogbẹnyusu ọ rọ rọkẹ eyowo ẹsikpobi, rekọ oniọvo ọ rẹ ruẹ uye oniọvo.”—Itẹ 17:17.

Emamọ ogbẹnyusu nọ ọ mai woma kpaobọ nọ ohwo nọ ọ rrọ uweri ọ rẹ sai wo họ Jihova Ọghẹnẹ. Horie eva ra kpobi kẹe evaọ olẹ keme “ọ be daezọ rai.” (1 Pita 5:7) Ofariẹ, Ọghẹnẹ ọ ya eyaa nọ ahwo kpobi nọ a lẹ sei, ọ te kẹ ae “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi,” nọ o te kpọ udu gbe ẹgba iroro rai. (Ahwo Filipai 4:6, 7) U te no ere no, hae se Ẹme Ọghẹnẹ Ebaibol na, re u fiobọhọ kẹ owhẹ jẹ tuduhọ owhẹ awọ. Kere eria Ebaibol nọ whọ riẹ nọ e rẹ sae bọ owhẹ ga họ obe. (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ uzoẹme nana.) Whọ sae tubẹ riẹ eria Ebaibol nana jọ fihọ uzou dede. Whọ tẹ be hai roro kpahe eme omosasọ Ikereakere itienana, e rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ, maero evaọ aso nọ oma o tẹ rọ owhẹ goli hayo nọ owezẹ u gbe bi su owhẹ hẹ.—Aizaya 57:15.

Kẹle na, ẹyao-ọta o kpe aye ọzae jọ nọ a re se Jack nọ ọ kpako te ikpe 40 no. Jack ọ ta nọ ẹsejọ oma ọ rẹ jariẹ goli. Rekọ olẹ u bi fiobọhọ kẹe gaga. Ọ ta nọ, “Nọ mẹ tẹ lẹ se Jihova no, oma o rẹ gbẹ jọ omẹ goli hi. Ẹsejọ nọ mẹ tẹ rọwo no owezẹ ze evaọ aso, owezẹ o gbẹ rọwo su omẹ hẹ. Rekọ nọ me te se je roro kpahe eria Ebaibol jọ je horie eva kẹ Ọghẹnẹ evaọ olẹ no, iroro mẹ i ve kpotọ, udu mẹ u ve dhẹ, owezẹ o vẹ wariẹ su omẹ.”

Ẹyao o kpe oni ọmọtẹ jọ nọ a re se Vanessa. Olẹ u bi fiobọhọ kẹe gaga re. Ọ ta nọ, “Ẹsikpobi nọ iroro e tẹ gba dhe omẹ udu, me ve se odẹ Ọghẹnẹ je kuenu oviẹ. Jihova o yo elẹ mẹ, yọ ọ kẹ omẹ ẹgba nọ me ro thihakọ.”

Ekohrẹ jọ a ta nọ o rẹ mai woma re ahwo nọ a rrọ uweri a hae rọ oke rai fiobọhọ kẹ amọfa. Nọ a te ru ere, o rẹ kẹ ai evawere jẹ lẹliẹ uweri na kpotọ. (Iruẹru Ikọ 20:35) Ileleikristi buobu nọ ahwo a whu ku no a ta nọ obọ nọ a bi fihọ kẹ amọfa o kẹ rai omosasọ gaga no.—2 Ahwo Kọrint 1:3, 4.

Kọ o jọ bẹbẹ kẹ owhẹ no ẹdẹjọ re whọ sasa ohwo nọ ọ rrọ uweri oma? Ẹsejọ dede ma rẹ riẹ ẹme nọ ma rẹ ta hayo oware nọ ma re ru hu, fikiere ma vẹ dhugbẹ keria kpoko ọvo. Rekọ eware jọ e riẹ nọ ma rẹ sai ru rọ sasa ohwo na oma.

Ẹsejọ oware nọ o gwọlọ nọ who re ru kpobi họ, ohwo na nọ whọ rẹ jọ kugbe, jẹ ta kẹe nọ, “doo.” Evaọ uruemu ewho jọ, nọ whọ tẹ gbalọ ohwo na, hayo rọ obọ rara iẹe ẹkoko, o rẹ bọ ohwo na ga je dhesẹ nọ who bi roro kẹe. Nọ ohwo na ọ tẹ gwọlọ ta ẹme, romatotọ gaviezọ kẹe. Maero, fiobọhọ kẹ uviuwou ohwo na ru eware jọ nọ a be sai ru evaọ etoke yena ha, wọhọ uwou na nọ whọ rẹ rẹrote, emu nọ who re lele ai there, hayo ẹruorote emọ, je fiobọhọ evaọ ọruẹrẹfihotọ uwhori na otẹrọnọ o were ohwo na ere. Eware itieye na e rẹ tube bọ ohwo na ga vi ẹmeunu ra dede.

Nọ oke o be nyaharo na, whọ sae ta emamọ ẹme kpahe ohwo nọ o whu na, wọhọ emamọ iruemu ohwo na jọ, hayo eware iwoma jọ nọ wha ru kugbe. Eme itieye na e rẹ sae lẹliẹ oma sasa ọnọ ọ rrọ uweri na. Wọhọ oriruo, aye jọ nọ a re se Pam nọ ọzae riẹ o whu te ikpe ezeza no ọ ta nọ: “Ẹsejọ, ahwo a rẹ vuẹ omẹ kpahe eware iwoma buobu nọ ọzae mẹ o ru nọ mẹ tubẹ riẹ kpahe he, yọ onana o rẹ lẹliẹ oma were omẹ.”

Ekiotọ-eriariẹ a muẹrohọ inọ ahwo a re fiobọhọ kẹ enọ e rrọ uweri gaga evaọ okenọ oware na o rọ via obọ, rekọ nọ omoke jọ o tẹ ruọ emu no, ahwo a vẹ kpairoro vrẹ ohwo na je mu eware obọrai họ eru vrẹ. Fikiere, daoma hai lele ohwo na ta ẹme hayo weze bru ei n’oke t’oke.a Whọ tẹ be hai ru ere, o rẹ da ohwo na ẹro, keme u re fiobọhọ kẹe ta eware jọ nọ e gbẹ be kẹe uye kẹ owhẹ.

Dai roro kpahe oriruo ọmọtẹ jọ nọ a re se Kaori nọ ọ be rria obọ Japan. Uweri o da riẹ oma fia keme nọ oni riẹ ọ nwani whu no, ukpe ovo gbe emerae esa nọ i lele i rie, oniọvo ọmọtẹ ọkpako riẹ o te whu. Ahwo nọ a kẹle e riẹ oma a jẹ hae nyaze n’oke t’oke ti fiobọhọ kẹe jẹ bọe ga. Omọvo jọ evaọ usu ahwo yena họ aye jọ nọ a re se Ritsuko, nọ ọ kpako vi Kaori. Kaori ọ ta nọ, “Evaọ uzẹme, obufihọ aye na o jẹ nwane were omẹ evaọ oke ọsosuọ họ, keme mẹ jẹ gwọlọ nọ ohwo ọvo ọ rehọ ẹta oni mẹ hẹ, yọ mẹ riẹ nọ ohwo ọvo ọ sae jọ wọhọ oni mẹ gbe he. Ghele na, fiki oghẹrẹ nọ aye na ọ jẹ rọ rẹrote omẹ, ọ tẹ te dhẹ ruọ omẹ oma. Koka koka mẹ avọ iẹe ma jẹ hae kpohọ usiuwoma je kpohọ ewuhrẹ. Ọ jẹ hae zizie omẹ kpobọ uwou riẹ nyae da iti, there emu se omẹ, je kere ileta gbe emebe omosasọ se omẹ ẹsikpobi. Emamọ uruemu aye nana u duobọte omẹ udu gaga.”

Anwọ ikpe kpegbivẹ soso e vrẹ no na nọ oni Kaori o ro whu na, yọ enẹna Kaori avọ ọzae riẹ a rrọ etausiuwoma oke kpobi. Kaori ọ ta nọ, “Makọ enẹna dede Sista Ritsuko o gbe bi dhesẹ ọdawẹ kẹ omẹ. Nọ ma te kpozi ẹwho, mẹ rẹ nyabru iei je lele iei gbiku ri fihọ.”

Omọfa jọ nọ o wo ọbọga no obufihọ amọfa ze họ aye jọ nọ a re se Poli, Osẹri Jihova jọ nọ ọ be rria obọ Cyprus. Ọzae Poli nọ a re se Sozos ọ jọ wowou gaga. Ọ jọ ọkpako ukoko, yọ ọ jẹ hai zizie emọ nọ i wo esẹ hẹ gbe eyae-uku ziọ uwou rai ẹsikpobi ti lele ai re emu. (Jemis 1:27) Rekọ nọ Sozos ọ jọ ikpe 53, ẹyao-ọta o te kpei. Poli ọ ta nọ, “Ọzae mẹ nọ mẹ avọ iẹe ma gbẹ rria ikpe 33 soso no na, o te whu siọ omẹ ba.”

Nọ a ru uwhori na no, Poli avọ ubreyẹ riẹ nọ a re se Daniel nọ ọ jọ ikpe 15, a tẹ kwa kpohọ orẹwho Canada. A tẹ jọ obei wariẹ kuomagbe ukoko Isẹri Jihova jọ. Poli ọ ta nọ, “Inievo nọ e jọ ukoko okpokpọ nọ ma jọ na, a riẹ oware ovo kpahe oware nọ o via kẹ omai hi, gbe epanọ eware rrọ kẹ omai. Ghele na, a nabe whẹtiẹ omai họ oma ziezi jẹ rọ eme uduotahawọ rai gbe eware buobu fiobọhọ kẹ omai. A riẹ ru nọ a ro fiobọhọ kẹ omai, maero evaọ oke yena nọ ọmọzae mẹ ọ mae rọ gwọlọ ọsẹ riẹ na! Ekpako ukoko na a je se Daniel gboma gaga. Ọjọ dede evaọ usu rai o re se Daniel lele oma nọ a te wo ẹkeriotọ arozaha gbe okenọ ọ tẹ gwọlọ nyae fa ebọro.” Enẹna, aye na avọ ọmọ riẹ a be wereva ziezi.

Evaọ uzẹme, eware buobu e riẹ nọ ma rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rrọ uweri. Ma re je wo omosasọ no ẹruore nọ Ebaibol na ọ kẹ omai ze.

Whọ tẹ kareghẹhọ, ma jọ uzoẹme jọ nọ o vrẹ na ta kpahe aye jọ nọ a re se Gail, ọnọ o je roro nọ uweri ọzae riẹ o te sai noi oma ha. Rekọ o bi rẹro okenọ ọ te rọ wariẹ ruẹ ọzae riẹ evaọ akpọ ọkpokpọ na. Gail ọ ta nọ, “Oria Ebaibol nọ o rẹ mae were omẹ họ, obe Eviavia 21:3, 4 nọ o ta nọ: “Ọghẹnẹ omariẹ ọ te jọ kugbe ae. Yọ o ti ririe irui-oviẹ kpobi no aro rai, uwhu o gbẹ te jọ ofa ha, yọ uweri hayo oviẹ hayo edada e gbẹ te jọ ofa ha. Eware ọsosuọ na e vrẹ no.”

Gail ọ ta nọ: “Nwanọ ẹme nọ mẹ gwọlọ ta kẹ ahwo ọye oria Ebaibol nana o ta na. O be da omẹ kẹ ahwo nọ ahwo rai a whu no rekiyọ a riẹ nọ ẹruore otiọna ọ rrọ Ebaibol na ha.” Fiki ẹrọwọ nọ o wo fihọ eyaa Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol na, Gail ọ rẹ ta usiuwoma ẹsikpobi, re o fiobọhọ kẹ ahwo riẹ kpahe eyaa Ọghẹnẹ inọ kẹle na, “uwhu o gbẹ te jọ ofa ha.”

Ẹsejọhọ whọ sae ta nọ ‘oware utioye o sae via ha!’ Rekọ dai roro kpahe oriruo ọzae jọ nọ a re se Job evaọ Ebaibol na. Okpẹyao o kie Job. (Job 2:7) Dede nọ Job o je roro nọ o te whu u woma vi ẹsenọ ọ rẹ jọ uzuazọ fiki ẹyao na, o gbe wo ẹrọwọ ghele inọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kpare iẹe ze uzuazọ. Ọ ta avọ imuẹro inọ: “O, eme who gbe si omẹ no obọ Ẹriwi hi . . . Oke kpobi nọ who he se, mẹ hai yo kẹ owhẹ; iruo abọ ra i ve ti si owhẹ uru.” (Job 14:13, 15) Job o wo imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọ te kareghẹhọ iẹe, ọ vẹ kpare iẹe zihe ziọ uzuazọ.

Kẹle na, Ọghẹnẹ ọ te kpare Job gbe amọfa kpobi zihe ziọ uzuazọ, yọ evaọ oke yena akpọ na soso ọ te jọ aparadase. (Luk 23:42, 43) “Ẹkparomatha enọ i kiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he o te jọ,” ere Ebaibol na ọ ta evaọ obe Iruẹru Ikọ 24:15. Jesu ọ ta nọ, “Wha jọ onana u gbe owhai unu hu keme oke o be tha nọ enọ e rrọ iki ekareghẹhọ kpobi a ti ro yo urru riẹ a vẹ te nya via.” (Jọn 5:28, 29) Job ọ te ruẹ orugba eyaa yena. Evaọ oke yena, o ve ti wo “ogaga epaọ oke ọsosuọ riẹ,” yọ oma riẹ u ve ti zihe ruọ “oboba wọhọ oma ọmaha” bẹdẹ bẹdẹ. (Job 33:24, 25) Ere ọvona o te via kẹ ahwo kpobi nọ a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ nọ a te kpare ze uzuazọ.

Otẹrọnọ ohwo jọ nọ who you gaga o whu ku owhẹ no, eware nọ ma ta ẹme te no na e rẹ sai nwani si uweri no owhẹ oma riẹriẹriẹ hẹ. Rekọ nọ who te roro didi kpahe eyaa Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol na, e te bọ owhẹ ga je fiobọhọ kẹ owhẹ wo ẹruore.—1 Ahwo Tẹsalonika 4:13.

Kọ whọ gbẹ gwọlọ riẹ kpahe epanọ whọ sai ro thihakọ nọ uweri o tẹ rrọ owhẹ oma? Manikọ who wo enọ wọhọ, “Fikieme Ọghẹnẹ ọ jẹ kuvẹ kẹ emuemu gbe uye-oruẹ?” Iviena kpohọ oria itanẹte mai jw.org/iso re whọ ruẹ epanọ Ebaibol na ọ rọ kiyo enọ nọ i re fiobọhọ kẹ ohwo jẹ bọ ohwo ga.