Uzou Ivẹ

Oma Oruẹrẹfihọ kẹ Orọo nọ U re Fikparobọ

1, 2. (a) Ẹvẹ Jesu o ro fi ẹgba họ epanọ u wuzou te re a m’oma? (b) Evaọ abọ vẹ o mae jọ fo nọ a rẹ m’oma?

EBABỌ uwou o gwọlọ obọdẹ omaruẹrẹhọ. Taure a tẹ te wọ otọhotọ riẹ họ, a rẹ kake dẹ otọ jẹ m’oma uwou na. Ghele, oware ofa o r’oja. Jesu ọ ta nọ: “Keme whai ọvẹ, ọ rẹ guọlọ nọ ọ rẹ bọ uwou u kpehru, kọ ọ gbẹ keria tao re o kele igho riẹ sọ o wo igho nọ i re te i bọ re?”—Luk 14:28.

² Eware nọ a gwọlọ evaọ ebabọ uwou eye a gwọlọ re evaọ ebabọ orọo obokparọ. Ahwo buobu a rẹ ta nọ: “Mẹ gwọlọ rọo.” Rekọ bro ahwo a re dhizu re a roro kpahe owha-iruo riẹ? Nọ Ebaibol na ọ rẹ t’ẹme ezi kpahe orọo na, u si ẹjiroro kpohọ use-abọ nọ orọo o rẹ wha ze. (Itẹ 18:22; 1 Ahwo Kọrint 7:28) Fikiere, ahwo nọ a bi roro kpahe orọo u fo re a wo uvi eriwo kpahe eghale gbe owha-iruo ohwo nọ ọ rọo no.

3. Fikieme Ebaibol na ọ jẹ rọ obufihọ ologbo kẹ enọ e be jiroro orọo, kọ enọ esa e vẹ i ti fiobọhọ k’omai k’uyo na?

³ Ebaibol na e rẹ sai fiobọhọ. Ọnọ Ọ Tuọ orọo họ, Jihova Ọghẹnẹ, ọye ọ kpọ ehrẹ riẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 3:14, 15; 2 Timoti 3:16) Avọ efihiruo izi nọ a rẹ jọ obe ọkpọvio anwae ọnana nọ u wo iruo nẹnẹ na ruẹ, joma kiẹ via (1) Ẹvẹ ohwo ọ rẹ rọ riẹ sọ o te kẹ orọo no? (2) Eme a rẹ joma ọrivẹ-orọo gwọlọ? gbe (3) Ẹvẹ a sai ro ru ẹga jọ avọ adhẹwẹ?

KỌ WHỌ RUẸRẸ OMA KPAHE KẸ ORỌO NO?

4. Eme họ okwakwa ulogbo evaọ ẹyọrọ orọo obokparọ, kọ fikieme?

⁴ Re a bọ uwou o rẹ jọ ghaghare, rekọ re a sẹro riẹ re uwou na o tọ o rọ ghaghare re. Epọvo na o rọ kẹ orọo. Re a rọo o wọhọ use-abọ ulogbo; ghele, a re je roro kpahe epanọ a te rọ rria kugbe nukpe ruọ ukpe evaọ orọo na re. Eme ẹyọrọ usu utioye na o gwọlọ? Okwakwa ulogbo jọ họ oma rọkẹ riẹriẹriẹ. Enẹ Ebaibol na o dhesẹ usu orọo na: “Fikiere ọzae ọ rẹ se ọsẹ gbe oni riẹ ba, ọ vẹ gbalọ aye riẹ, a vẹ jọ uwo ovo.” (Emuhọ 2:24) Jesu Kristi ọ fodẹ oware ovo nọ Ikereakere na o k’uvẹ riẹ nọ o rẹ fa orọo avọ uvẹ nọ ohwo ọ rẹ sae rọ wariẹ rọo—“ẹnwae-obro,” koyehọ, owezẹ ezae-avọ-eyae kugbe omọfa. (Matiu 19:9) Whọ tẹ be jiroro orọo, fi ijaje Ikereakere enana họ iroro. Whọ gbẹ re ruẹrẹ oma kpahe kẹ eware enana ha, koyehọ whọ te ruẹrẹ oma kpahe kẹ orọo no ho.—Iziewariẹ 23:21; Okokahwohọ 5:4, 5.

5. Dede nọ eyaa orọo u re mu ibuobu ozọ, fikieme ahwo nọ a be jiroro orọo a je rri rie ghaghae?

⁵ Re a ya eyaa otiọye u re fi idudu họ ahwo buobu oma. “Ẹriẹ nọ mai imava na ma rọ kugbe ohwohwo ribri o lẹliẹ omẹ kare ufuoma, ababọ uvẹ, ogb’omẹ họ oria ovo,” ere ọmoha jọ ọ feva. Rekọ who te ghine you ohwo nọ whọ gwọlọ rọo, omarọkẹ o rẹ jọ wọhọ owha-ogbẹgbẹdẹ hẹ. Ikpoye, a re rri rie wọhọ ehri omofọwẹ. Iroro omarọkẹ evaọ orọo u re ru imava-orọo na gwọlọ jọ kugbe evaọ etoke ọruẹriọ gbe oke ọbẹwẹ jẹ gwọlọ fiobọhọ kẹ ohwohwo eva oke kpobi. Pọl ukọ Oleleikristi na o kere nọ uyoyou uzẹme u re “wo odiri krẹkri” je “thihakọ eware kpobi.” (1 Ahwo Kọrint 13:4, 7) “Omarọkẹ orọo o lẹliẹ omẹ mai wo omofọwẹ,” ere aye jọ ọ tae. “Eva e be were omẹ kẹ omosasọ nọ mẹ be ruẹ fikinọ ma rọwo kugbe evaọ iraro akpọ na inọ ma gwọlọ talamu ohwohwo.”—Okokahwohọ 4:9-12.

6. Fikieme o jẹ mai woma re a siọ orọo ba ẹhọrọ ro evaọ emaha?

⁶ Re a rria te eyaa otiọye na o gwọlọ ẹkpako. Fikiere, Pọl ọ tẹ kẹ ohrẹ nọ o rẹ mai woma otẹrọnọ Ileleikristi a rẹ seba ẹrọo bẹsenọ a rẹ vrẹ ‘udhudhu ọmoha’ no, okenọ isiuru ẹnwae e rẹ jọ gaga nọ u re ru ei nọ o gbe roro kpọvi hi. (1 Ahwo Kọrint 7:36) Izoge na a re nwene kpatakpata nọ a be rro na. Ahwo buobu nọ a rọo evaọ oke emaha gaga a te ruẹ nọ evaọ imikpe kakao ọvo ẹgwọlọ gbe isiuru rai, jegbe erọ ọrivẹ-orọo rai, i nwene no. Iyẹrẹ i dhesẹ nọ izoge nọ e rọo a rẹ wereva ha yọ a rẹ jẹ gwọlọ fa orọo viọ enọ e dina hẹrẹ omojọ. Fikiere whọ họoma ruọ orọo ho. Ikpe nọ whọ te rọ rria wọhọ uzoge nọ ọ re rọo ho o rẹ te k’owhẹ eriariẹ nọ e te lẹliẹ owhẹ kpako viere je te kẹ ọrivẹ-ọrọo nọ o fo. Obọ dẹji omojọ re whọ tẹ te rọo u re fiobọhọ k’owhẹ wo otoriẹ omobọ ra—ẹgwọlọ nọ u fo otẹrọnọ whọ gwọlọ yeri uzuazọ obokparọ evaọ orọo ra.

KAKE RIẸ OMOBỌ RA

7. Fikieme ahwo nọ a be jiroro orọo a jẹ kake kiẹ omobọ rai riwẹ?

⁷ Kọ o rọ oware olọlọhọ re whọ fodẹ ekwakwa nọ whọ gwọlọ evaọ oma ọrivẹ-orọo? O rọ ere kẹ ahwo buobu. Ghele, kọ ẹvẹ kpahe ekwakwa oma ra? Didi uruemu who wo nọ u ti fiobọhọ k’owhẹ fiba obokparọ orọo? Didi oghẹrẹ ọzae hayo aye whọ te jọ? Wọhọ oriruo, kọ whọ rẹ kake rọwo iruthọ ra jẹ jẹ ohrẹ rehọ, hayo kọ whọ rẹ gwọlọ gu ei nuzou nọ a tẹ kpọ owhẹ họ? Kọ whọ rọ whẹtiẹwhẹtiẹ avọ irẹro ewoma, hayo kọ who re muova họ, gu inoma ẹsikpobi? (Itẹ 8:33; 15:15) Kareghẹhọ, orọo u re nwene uruemu ra ha. Whọ tẹ rọ ohwo omoya, ohwo nọ o re brikpekpe, hayo ọnọ o re rẹro eyoma okenọ whọ te rọo ho, epọvo na whọ te jọ nọ whọ tẹ rọo no. Nọ o rọ bẹbẹ re ma ruẹ omobọ mai oghẹrẹ nọ amọfa a rẹ ruẹ omai na, ẹvẹ whọ gbẹ nọ ọsẹ gbe oni hayo ogbẹnyusu nọ who fievahọ họ re ọ ghinẹ fodẹ oghẹrẹ ohwo nọ whọ rọ k’owhẹ hayo k’owhẹ ohrẹ hẹ? Who te wuhrẹ kpahe inwene nọ whọ sai ru, ruiruo kpahe enana taure whọ tẹ te j’owọ orọo.

8-10. Didi ohrẹ Ebaibol na ọ kẹ nọ i re fiobọhọ k’ohwo ruẹrẹ oma kpahe kẹ orọo?

⁸ Ebaibol na ọ tudu h’omai awọ nọ ma kẹ ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ uvẹ re ọ jọ oma mai ruiruo, re ọ mọ ibi wọhọ “uyoyou, oghọghọ, udhedhẹ, uye oruẹ krẹkri, oma-onyẹ, ewoma, orọwọ, oma-urokpotọ, oma-oyọrọ.” Ọ ta k’omai re nọ ma “ru ẹzi iroro [mai] zihe ruọ ọkpokpọ” re ma jẹ “wha ohwo ọkpokpọ na họ oma, onọ a ma tho Ọghẹnẹ eva uvi ẹrẹreokie gbe ẹfuọ.” (Ahwo Galesha 5:22, 23; Ahwo Ẹfẹsọs 4:23, 24) Ohrẹ onana u fihọ iruo okenọ whọ re rọo ho na o wọhọ ugho nọ who re fihọ ebanke—oware nọ u ti fiobọhọ k’owhẹ gaga evaọ obaro, okenọ whọ tẹ rọo no.

⁹ Wọhọ oriruo, whọ tẹ rọ aye, wuhrẹ ziezi re who mu ẹro họ “ohwo odidi obọ eva” na viọ eriwo okafe ra. (1 Pita 3:3, 4) Omarokpotọ gbe emamọ iroro i re fiobọhọ k’owhẹ wo areghẹ, onọ o rọ uvi “etu owoma.” (Itẹ 4:9; 31:10, 30; 1 Timoti 2:9, 10) Whọ tẹ rọ ọzae, wuhrẹ re who yeri kugbe eyae evaọ edhere owowou gbe adhẹẹ. (1 Timoti 5:1, 2) Nọ who bi wuhrẹ epanọ a rẹ rọ jiroro jẹ wọ owha na, je wuhrẹ re epanọ whọ rẹ rọ jọ kpatiẹ avọ omarokpotọ. Uruemu ẹtahunu u re su kpohọ idhọvẹ evaọ orọo.—Itẹ 29:23; Maeka 6:8; Ahwo Ẹfẹsọs 5:28, 29.

¹⁰ Dede nọ re a kpare iroro vrẹ evaọ eria enana o lọhọ ha, orọ oware nọ Ileleikristi kpobi a re ruiruo kpahe. Yọ u re ti fiobọhọ k’owhẹ jọ emamọ ọrivẹ evaọ orọo.

OWARE NỌ WHỌ RẸ JỌ OMA ỌRIVẸ-ORỌO GWỌLỌ

11, 12. Ẹvẹ imava a sae rọ kiẹ via sọ a fo ohwohwo?

¹¹ Kọ o rọ uruemu oria nọ whọ be rria re ohwo ọ salọ ohwo nọ ọ gwọlọ rọo? Otẹrọ ere, didi owọ whọ rẹ jẹ nọ whọ tẹ ruẹ ohwo orọo nọ ọ dhẹ ruowhẹ oma? Orọ ọsosuọ, nọ omobọ ra nọ, ‘Kọ orọo o ghinẹ r’omẹ iroro?’ O thọ gaga re ma fi iroro omọfa họ awa ẹkwoma ẹruore ifofe nọ whọ rẹ kọ họ ohwo na eva inọ whọ gwọlọ rehiẹe. (Itẹ 13:12) Whaọ nọ oma ra nọ, ‘Kọ me te kẹ orọo no?’ Otẹrọnọ E, họ iyo kẹ enọ ivẹ na, owọ nọ whọ te jẹ o rẹ te roma hwa uruemu oria nọ whọ be rria. Evaọ ekuotọ jọ, who te muẹrohọ ohwo na omoke kpẹkpẹ no, ukuhọ riẹ whọ vẹ nya bru ohwo na jẹ ta ẹgwọlọ ra kẹe inọ whọ gwọlọ riẹe viere. Ohwo na ọ tẹ se, who tu haro te epanọ whọ rẹ rọ lẹliẹ eva dha ohwo na ha. Kareghẹhọ nọ ohwo ọdekọ na o wo udu nọ ọ rẹ rọ jẹ iroro obọ riẹ evaọ ẹme na. Rekọ otẹrọnọ ohwo na ọ kẹ emamọ uyo, whọ sae ruẹrẹ oke họ nọ wha rẹ jọ ru eware kugbe. Onana o rẹ k’owhẹ uvẹ riẹ sọ orọo kugbe ohwo ọnana o rọ oware areghẹ.a Eme ufo nọ whọ rẹ jọ oma ohwo na gwọlọ enẹna?

¹² Re a kuyo onọ oyena, dai roro kpahe eware ikporakporo ivẹ, ma rehiẹe wọhọ epiano avọ ijita. A tẹ riẹ ae kporo ziezi, e rẹ sai kporo ile awere. Ghele, eme ọ rẹ via nọ a te kporo ai ivẹ na kugbe okiọvo? Koyehọ i re do rọwo kugbe ohwohwo. Epọvo na o rọ k’owhẹ avọ ọrivẹ-orọo nọ who fiẹrohọ. Ẹsejọhọ, whai imava a daoma gaga re wha “nwene” uruemu ohwohwo no. Rekọ onọ na họ: Kọ wha rọwo kugbe ohwohwo? Ẹme na họ, wha fo ohwohwo?

13. Fikieme o jẹ kare areghẹ gaga re ohwo ọ nyusu orọo kugbe ohwo nọ a viẹ a wo ẹrọwọ ọvo ho?

¹³ U wuzou re whai imava a rọwo eware evo na je wo izi kugbe. Pọl ukọ na o kere nọ: “Wha ku oma rai gbe egedhọ họ.” (2 Ahwo Kọrint 6:14; 1 Ahwo Kọrint 7:39) Ababọ ọrọwokugbe ọ rẹ mae jariẹ nọ whọ tẹ ruọ orọo kugbe ohwo nọ o wo ẹrọwọ fihọ Ọghẹnẹ wọhọ owhẹ hẹ. Evaọ abọ ọdekọ riẹ, omarọkẹ Jihova Ọghẹnẹ họ ehri ogaga okugbe. Jihova ọ gwọlọ nọ whọ wereva re whọ jẹ reawere okugbe nọ ọ mae kpekpe kpobi kugbe ohwo nọ whọ rọo. Ọ gwọlọ nọ whọ jọ kugbe Ei je kugbe ohwohwo ẹkwoma ọgbakugbe esa uyoyou na.—Okokahwohọ 4:12.

14, 15. Kọ re a wo ẹrọwọ ọvo na ọvo họ abọ okugbe evaọ orọo? Ru ei vẹ.

¹⁴ Nọ Ọghẹnẹ ọ gọ kugbe o rọ oware nọ o mae wuzou evaọ okugbe na, eware efa e riẹ. Re wha rọwo kugbe ohwohwo, whẹ avọ ohwo nọ ọ rọ owhẹ ẹro na wha re wo ute ovo na. Eme họ ute rai? Wọhọ oriruo, ẹvẹ emọ iyẹ e rọ owhai imava na oma? Didi eware e rọ oria ọsosuọ evaọ uzuazọ ra?b (Matiu 6:33) Evaọ orọo nọ u re ghine wo obokparọ, imava-orọo na a rẹ jọ egbẹnyusu iwoma jẹ reawere usu kugbe ohwohwo. (Itẹ 17:17) Rọ kẹ onana, u fo re a wo isiuru evo kugbe. O rẹ bẹbẹ re a yọrọ usu okpekpe—o mae rọ bẹbẹ re a yọrọ orọo—nọ a gbe wo isiuru evo na ha. Ghele, otẹrọnọ ohwo nọ who wo họ ẹro ọ rẹ reawere oghẹrẹ arozaha jọ, wọhọ onya, yọ onya o rẹ were owhẹ hẹ, kọ oyena u dhesẹ nọ whai imava a sae rọo ho? O nwane rọ ere he. Ẹsejọ eware ilogbo efa e riẹ nọ wha you kugbe. Ofariẹ, whọ sae rọ evawere kẹ ohwo nọ ọ rọ owhẹ ẹro ẹkwoma abọ o wo kugbe arozaha jọ fikinọ o rẹ were iẹe.—Iruẹru 20:35.

¹⁵ Uzẹme, efo ohwohwo o rẹ mae roma hwa epanọ whai imava a rẹ sai nwene viọ epanọ wha tho ohwohwo te. Ukpenọ whọ nọ nikọ, “Ma rọwo kugbe evaọ eware kpobi?” enọ jọ nọ e mai woma erẹ jọ: “Eme ọ rẹ via nọ ma gbẹ rọwo kugbe ohwohwo ho? Kọ ma sae t’ẹme kugbe dhedhẹ, be rọ adhẹẹ gbe ọghọ kẹ ohwohwo? Manikọ ẹmeọta ọ rẹ kpare avro evadha ze ẹsikpobi?” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:29, 31) Whọ tẹ gwọlọ rọo, yọrọ oma evaọ abotọ ohwo nọ ọ rẹ yoma gbe ọnọ ọ rẹ rọwo ẹme amọfa ha, ohwo atanure, hayo ohwo nọ ọ rẹ gwọlọ ewoma obọ riẹ ọvo.

KIẸ VIA TAO

16, 17. Eme ọzae hayo aye ọ rẹ gwọlọ nọ ọ tẹ be kiẹ ohwo nọ o fi ẹro họ?

¹⁶ Evaọ ukoko Ileleikristi na, ahwo nọ a rehọ owha-iruo kẹ a rẹ “jawo ae” tao. (1 Timoti 3:10) Whọ rẹ sai fi ohrẹ onana họ iruo re. Wọhọ oriruo, aye ọ rẹ sae nọ nikọ, “Didi uruemu ọzae ọnana o wo? Amono họ egbẹnyusu riẹ? Kọ ọ rọ ohwo nọ ọ rẹ yọrọ oma? Didi uruemu o wo kpahe enọ e kpako no? Oghẹrẹ uviuwou ovẹ o no ze? Didi usu o wo kugbe uviuwou riẹ? Eme họ uruemu riẹ kpahe ugho? Kọ ọ rẹ da vrẹ oma? O wo uruemu ogbimaza, ọrọ ozighi? Didi owha-iruo ukoko o wo, kọ ẹvẹ o bi ru ai te? Kọ ọrọ ohwo nọ mẹ sai ghinẹ kẹ adhẹẹ odidi?”—Iruo-Izerẹ 19:32; Itẹ 22:29; 31:23; Ahwo Ẹfẹsọs 5:3-5, 33; 1 Timoti 5:8; 6:10; Taitọs 2:6, 7.

¹⁷ Ọzae ọ rẹ sae nọ nikọ, “Aye ọnana o bi dhesẹ uyoyou gbe adhẹẹ kẹ Ọghẹnẹ? O te ohwo nọ ọ rẹ sae sẹro uwou? Eme uviuwou riẹ a te jọ oma mai gwọlọ? O wo areghẹ, rọ gaga evaọ iruo, re koko ugho? Eme ọ rẹ t’ẹme kpahe? O ghine wo arodawẹ kẹ ewoma amọfa, hayo kọ orọ obọ riẹ ọvo o rẹ ja riẹ oja, ọ rọ ohwo nọ ọ rẹ la ruọ ẹme amọfa? Kọ a sai fievahọ iẹe? Ọ rẹ gwọlọ roma kpotọ kẹ uzi uzou-uwo, hayo kọ o re veghe uzou, manikọ ohwo aghẹmeeyo?”—Itẹ 31:10-31; Luk 6:45; Ahwo Ẹfẹsọs 5:22, 23; 1 Timoti 5:13; 1 Pita 4:15.

18. Otẹrọnọ ohwo o muẹrohọ ebẹbẹ esese evaọ etoke ẹga, eme o re wo họ iroro?

¹⁸ Jọ o thọrọ owhẹ ẹro ho inọ who bi yeri kugbe ọmọ Adamu nọ ọ gba ha, orọnikọ ọzae jọ nọ o wo ẹgba hayo aye jọ evaọ iku esia ha. Ohwo kpobi o wo ẹthọthọ, yọ u fo re a kpae iroro vrẹ enana jọ—te era gbe erọ ohwo nọ who wo họ ẹro na. (Ahwo Rom 3:23; Jemis 3:2) Ofariẹ, oyẹlẹ jọ nọ who muẹrohọ o rẹ k’owhẹ uvẹ rro haro evaọ ẹzi. Wọhọ oriruo, dae rehiẹe nọ evaọ oke ẹga ra wha je wo avro. Roro: Makọ ahwo nọ a you jẹ be rọ adhẹẹ kẹ omomarai dede a rẹ vravro ẹsejọ. (Wawo Emuhọ 30:2; Iruẹru 15:39.) Kọ o sae jọ nọ u fo re wha gbẹ dina wo ‘oma oyọrọ’ re wha je he wuhrẹ epanọ a re ro ku ẹme họ dhedhẹ? (Itẹ 25:28) Kọ ohwo nọ who wo họ ẹro na o bi dhesẹ isiuru enwene? Kọ owhẹ omara? Whọ sai wuhrẹ re whọ siọ okpakpa ba ebru? (Okokahwohọ 7:9) Ewuhrẹ epanọ a re ro ku ebẹbẹ họ o rẹ sae rọ oriruo ẹmeọta-kugbe mu nọ u wuzou okenọ whai imava na wha tẹ rọo no.—Ahwo Kọlọsi 3:13.

19. Eme ọ rẹ jọ edhere areghẹ nọ ebẹbẹ ilogbo e tẹ roma via evaọ etoke usu orọo?

¹⁹ Kọ otẹrọnọ who te muẹrohọ eware nọ e be k’owhẹ uduama gaga? U fo re a romakpotọ roro kpahe ai ziezi. Oghẹrẹ nọ oma u re tuowhẹ hayo epanọ oma o rẹ kpakpa owhẹ te kẹhẹ re whọ rọo, whọ jẹ iruthọ egaga fiẹ hẹ. (Itẹ 22:3; Okokahwohọ 2:14) Otẹrọnọ whọ rọ usu kugbe ohwo nọ whọ sai rovie eva kẹ hẹ, o rọ oware areghẹ re whọ siọ eyaa nọ e rẹ jọ ribri ba ẹyaa kẹ ohwo ọyena.

RU ẸGA RA FUAFO

20. Ẹvẹ imava nọ e be nyusu orọo na a je ru uruemu rai kare afuẹwẹ?

²⁰ Ẹvẹ whọ sai ro ru ẹga ra fuafo? Orọ ọsosuọ, jọ u muowhẹ ẹro nọ uruemu ra o kare afuẹwẹ. Evaọ oria nọ whọ be rria, kọ obọ kru, unu-viọlọ, hayo ẹgbalọ o rọ uruemu nọ u fo kẹ imava nọ e te rọo ho? A gbẹ be make rọ ẹro oyoma riwi edhesẹ uyoyou itieye na dede he, a rẹ kuvẹ iruemu itieye nọ usu na o tẹ nya te oria nọ a jẹ jiroro orọo no. Yọrọ oma re edhesẹ uyoyou o siọ uruemu egbegbe hayo igberedha ba eziheruọ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:18, 19; wawo Ole nọ o vi Ile 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Fikinọ udu na o vọ avọ ẹghẹ, o rẹ jọ oware areghẹ kẹ owhai imava re wha siọ oma ba ẹkodhere evaọ uwou, ubrukpẹ, omoto nọ a dhẹ kpahe, hayo oria ofa kpobi nọ o sai kuvẹ kẹ uruemu ugbegbe. (Jerimaya 17:9) Re who ru ẹga ra fuafo o rẹ kẹ imuẹro nọ who wo oma-oyọrọ jegbe nọ who fi arodawẹ ababọ oriobọ ewoma omọfa họ aro isiuru obọ ra. Maero, ẹga nọ ọrọ fuafo o rẹ were Jihova Ọghẹnẹ, ọnọ o juzi kẹ idibo riẹ nọ a sioma no egbegbe gbe igberedha.—Ahwo Galesha 5:19-21.

21. Didi ẹmeọta-kugbe nọ o no udu ze a rẹ sae gwọlọ re usu orọo o ruẹse jọ avọ adhẹwẹ?

²¹ Orọ avivẹ, ẹga nọ adhẹẹ ọrọ o re kugbe ẹmeọta nọ o no udu ze. Nọ ẹga ra ọ be nya kpohọ orọo na, eme jọ e riẹ nọ a rẹ ta via. Diẹse wha te rria? Kọ whai imava a ti ru iruo? Kọ wha gwọlọ wo emọ? Ofariẹ, o rọ oware nọ u kiehọ re a teva, maero eware nọ e via kẹ ohwo vrẹ no, nọ e rẹ sai kpomahọ orọo ra. Enana e rẹ sai kugbe esa logbo nọ ohwo ọ re hayo ewha-iruo jọ hayo eme kpahe oma na, wọhọ ẹyao jọ nọ ohwo o wo hayo eyero jọ nọ whọ rọ. Nọ a rẹ kake riẹ ahwo jọ buobu nọ a wo HIV (amara nọ ọ rẹ wha ẹyao AIDS) he na, o thọ họ re ohwo hayo ọsẹ gbe oni nọ e rẹ gwọlọ ewoma emọ rai a dao azẹ ohwo nọ o gbọfariẹ no oke jọ hayo ọnọ o je se imu egaga sọ o wo ẹyao AIDS. A tẹ dao azẹ ohwo na u je dhesẹ nọ o wo ẹyao na, ọnọ ẹyao ọ rọ oma na ọ rẹ tudu họ ọdekọ re a gbẹ nyaharo evaọ usu na ha otẹrọnọ ọ gwọlọ ku usu na họ. Uzẹme, u re woma re ohwo nọ o yere uzuazọ utioye no vẹre ọ dao azẹ riẹ sọ o wo ẹyao AIDS re a te ti mu ẹga họ.

ERI KPARO VRẸ ẸDẸ EHA-ORỌO NA

22, 23. (a) Ẹvẹ ohwo ọ gbẹ sae kpomamu hu nọ ọ tẹ be ruẹrẹ oma họ kẹ ehaa-orọo? (b) Didi eriwo nọ o kpomamu ohwo ọ rẹ yọrọ nọ o te bi roro kpahe ehaa-orọo gbe orọo?

²² Evaọ emerae urere taure eha-orọo na u te zi te, ababọ avro whai imava a re ruiruo gaga evaọ oma oruẹrẹ kpahe kẹ ehaa-orọo na. Whọ rẹ sai ru owha na lọhọ omojọ nọ ọruẹrẹfihotọ na ọ tẹ rọ owowa. Ehaa-orọo ologbo o rẹ sae were imoni gbe ahwo ẹwho, rekọ o sai ru ẹkpa enọ e rọo obọ na avọ iviuwou rai fiẹ jẹ lẹliẹ ai raha igho vrẹ oma. Omarọkẹ uruemu ẹwho na jọ o rọ ziezi, rekọ etuomahọ wọhọ irigbo gbe onọ o wọhọ oma-uhrowo o rẹ sai ru nọ a gbẹ riẹ otofa ehaa na ha jẹ whaha owhẹ oghọghọ nọ u fo nọ who re wo. Dede nọ u fo re a roro kpahe amọfa, ọmọzae na họ ohwo nọ ọ rẹ ta oware nọ ọ gwọlọ evaọ ehaa orọo na.—Jọn 2:9.

²³ Kareghẹhọ nọ ẹdẹ ọvuọvo ehaa-orọo ra o re kri te, rekọ orọo ra o rẹ rria kri te edẹ uzuazọ ra kpobi. Who fi iroro ra kpobi họ ẹdẹ ehaa na ọvo ho. Ikpoye, rri bru Jihova Ọghẹnẹ kẹ ọkpọvio, re who roro kparo kẹ uzuazọ orọo nọ whọ rueva no. Who te ru ere koyehọ whọ ruẹrẹ oma kpahe no kẹ orọo obokparọ.

[Oruvẹ-obotọ]

ẸVẸ IZI EBAIBOL ENANA I RE RO FIOBỌHỌ . . . K’OWHO RUẸRẸ OMA HỌ KẸ ORỌO OBOKPARỌ?

Ọzae avọ aye a rẹ rọ oma kẹ ohwohwo.—Emuhọ 2:24.

Oghẹrẹ nọ ohwo na ọ rọ evaọ obọ eva o mae roja viọ okafe riẹ.—1 Pita 3:3, 4.

“Wha ku oma rai kugbe egedhọ họ.”—2 Ahwo Kọrint 6:14.

Ahwo nọ a gbomaku evaọ uruemu a hẹriẹ oma no Ọghẹnẹ.—Ahwo Ẹfẹsọs 4:18, 19.

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]

IRUEMU-ẸWHO GBE EBAIBOL NA

Igho-Aye gbe Igho-Ọzae: Evaọ ekuotọ jọ a rẹ gwọlọ nọ ahwo ọmọzae na a re ruigho họ ọmọtẹ na uzou (igho-aye). Amọfa, uviuwou ọmọtibobo na a re ru igho kẹ uviuwou ọmọzae na (igho-ọzae). Oware ovo o rẹ sae jọ iruemu enana thọ họ thakpinọ e nya lele uzi. (Ahwo Rom 13:1) Ghele na, evaọ kabọ kabọ riẹ, uviuwou nọ a bi ru igho na kẹ na ọ rẹ whaha igho buobu hayo ekwakwa nọ a rẹ rọ ubiuvo bru vi epanọ ẹwho ọ gwọlọ. (Itẹ 20:21; 1 Ahwo Kọrint 6:10) Ofariẹ, a re rri ẹhwosa igho-aye wọhọ nọ a be dẹ aye na wọhọ okwakwa ha; hayo kọ ọzae na o re roro nọ owha-iruo riẹ kẹ aye na gbe egọ riẹ e rọ abọ igho nọ o re ru ọvo ho.

Orọo Eyae Ibuobu: Iruemu jọ e kẹ ọzae uvẹ nọ ọ sae rọ rehọ vi aye ọvo. Evaọ oria otiọye na, ọzae na o ve zihe ruọ olori ukpenọ ọ jọ ọzae gbe ọsẹ. Ofariẹ, orọo eyae buobu o rẹ wha oma-uhrowo ze evaọ udevie eyae na. Rọ kẹ Ileleikristi, uvẹ ovuọvo nọ Ebaibol ọ kẹ họ uzuazọ seba ẹrọo hayo orọo kugbe aye ọvo.—1 Ahwo Kọrint 7:2.

Orọo Ẹdawo Rrio: Ezae avọ eyae jọ buobu a rẹ ta nọ re a rria kugbe taure a tẹ rọo u re fiobọhọ kẹ ai riẹ sọ a fo ohwohwo. Ghele na, orọo ẹdawo rrio o sai dawo okwakwa ulogbo jọ nọ o mae rro evaọ orọo ho—omarọkẹ. Ọruẹrẹfihotọ ọvuọvo ọ riẹ hẹ u te no ọrọ orọo no nọ o rẹ rehọ uketha gbe omofọwẹ kẹ ahwo orọo na—kugbe emọ nọ a rẹ sai yẹ. Evaọ aro Jihova Ọghẹnẹ, ẹria kugbe wọhọ ọzae avọ aye ababọ orọo yọ ẹnwae-obro.—1 Ahwo Kọrint 6:18; Ahwo Hibru 13:4.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 19]

Nọ whọ re rọo ho na, bọ ekwakwa, iruemu, gbe ẹgba nọ i ti fiobọhọ k’owhẹ ziezi evaọ orọo