Ogaga Ọraha—Jihova, “Ohwo Ẹmo”

1-3. (a) Didi idudu emọ Izrẹl a rẹriẹ ovao ku eva obọ ahwo Ijipti? (b) Ẹvẹ Jihova ọ rọ họre kẹ ahwo riẹ?

EMỌ IZRẸL e zadhe no—a rrọ udevie igbehru itho gbe abade nọ a rẹ sae fa ha. Ogbaẹmo Ijipti, enọ ohwo-okpe ọ rẹ zoziẹ ẹro ho, a bi le ai kitikiti, a y’obọ nọ a re kpe ai no.a Ghele na, Mosis ọ tuduhọ ahwo Ọghẹnẹ awọ nọ a kru udu ga. Ọ tuduhọ ae awọ nọ: “ỌNOWO na ọ rẹ te họre kẹ owhai.”—Ọnyano 14:14.

² Ghele na, o wọhọ nọ Mosis o bo se Jihova, Ọghẹnẹ ọ tẹ k’uyo nọ: “Eme wha jẹ be viẹ kẹ omẹ? . . . Kpare ọkpọ ra no otọ whọ riẹ ẹe riwi obọ abade na whọ hẹriẹ e.” (Ọnyano 14:15, 16) Dai roro oware nọ u lele i rie. Jihova ọ tẹ nwani j’uzi kẹ ẹnjẹle riẹ, ẹgho ọlala na o te go kpohọ emu Izrẹl, ẹsejọhọ ẹgho na o riama fihọ wọhọ ugbẹhẹ o te di ude ahwo Ijipti nọ a wọ ohọre ze na. (Ọnyano 14:19, 20; Olezi 105:39) Mosis ọ tẹ riẹ obọ riẹ. Nọ ofou ọgaga ọ wọe, abade na ọ tẹ hẹriẹ. Ame na o te dhẹmu je dikihẹ wọhọ igbẹhẹ, o te rovie edhere ọkẹkẹe fihọ nọ ọ sae gba orẹwho na soso!—Ọnyano 14:21; 15:8.

³ Nọ ọ ruẹ eware igbunu enana, Fẹro ọ hae ta kẹ ogbaẹmo riẹ re a kuomarẹriẹ. Ukpoye, Fẹro omoya na ọ ta kẹ ahwo riẹ re a họre. (Ọnyano 14:23) Ahwo Ijipti na a tẹ họrọ ruọ otọ oyaya abade na bi le emọ Izrẹl, rekọ ugidi rai na u te zihe ruọ ereghe keme etẹ ekẹkẹ rai i te muhọ ewolo no. Nọ emọ Izrẹl kpobi a ruọ okpa oma-kọkọ no, Jihova ọ tẹ ta kẹ Mosis nọ: “Riẹ obọ ra ri abade na, re ame na o zihe bru ahwo Ijipti, gbe ekẹkẹ rai, gbe ahwo-isi rai.” Igbẹhẹ ame na i te kporo, i te kie ruru Fẹro gbe ogbaẹmo riẹ!—Ọnyano 14:24-28; Olezi 136:15.

4. (a) Eme Jihova o dhesẹ oma riẹ fihọ eva Abade Ọwawae na? (b) Didi owọ ahwo jọ a rẹ jẹ kpahe oghẹrẹ nọ a jọ etenẹ dhesẹ Jihova na?

⁴ Esiwo orẹwho Izrẹl eva Abade Ọwawae na yọ okpoware jọ evaọ ikuigbe epanọ Ọghẹnẹ o ro yeri kugbe ohwo-akpọ. Jihova ọ jọ etẹe dhesẹ oma riẹ wọhọ “ohwo ẹmo.” (Ọnyano 15:3) Rekọ ẹvẹ who rri epanọ a jọ etenẹ dhesẹ Jihova na? Re a ghinẹ ta uzẹme, ẹmo ọ wha edada gbe akọriọ buobu se ahwo-akpọ no. Kọ o sae jọ nọ ogaga ọraha nọ Ọghẹnẹ o re ro ruiruo o be lẹliẹ owhẹ dhẹe ukpenọ u ru owhẹ si kẹle iẹe?

Ẹmuofio Ọghẹnẹ gbe Ehọre Ahwo-Akpọ

5, 6. (a) Fikieme u je fo nọ a se Ọghẹnẹ “ỌNOWO na ọgbaẹmo”? (b) Ẹvẹ ẹmuofio Ọghẹnẹ o ro wo ohẹriẹ no ẹmuofio ohwo-akpọ?

⁵ Enwenọ asia egba esa evaọ Ikereakere Hibru na gbe isiava evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, a se Ọghẹnẹ “ỌNOWO na ọgbaẹmo.” (1 Samuẹle 1:11) Wọhọ Osu Okpehru, Jihova o bi su egbaẹmo enjẹle buobu. (Joshua 5:13-15; 1 Ivie 22:19) A sae ruẹ unu gbiku ogaga ọraha ogbaẹmo nana ha. (Aizaya 37:36) Re a kpe ahwo-akpọ o rrọ oware evawere he. Rekọ, ma rẹ kareghẹhọ nọ emo Ọghẹnẹ e wọhọ ohọre uvuthei ohwo-akpọ họ. Isu isoja gbe erọ egọmeti e sae ta nọ oware ezi a be họre kẹ. Rekọ whọ tẹ kiotọ ẹmo ohwo-akpọ, whọ rẹ jariẹ ruẹ uvo-uthe gbe oriobọ.

⁶ Wo ohẹriẹ, Jihova o re mu laruọ ohọre he. Iziewariẹ 32:4 u whowho nọ: “Utho na, iruo riẹ i kiete, keme idhere riẹ kpobi i re wowoma. Ọghẹnẹ ọtẹruo nọ ọ kare eyoma, nọ o re wowoma je kiete.” Ẹme Ọghẹnẹ o mukpahe ofu-ọkpoo, evega, gbe ozighi. (Emuhọ 49:7; Olezi 11:5) Fikiere Jihova o re mu ru eware he. Ọthobọ gheghe ọ rẹ rọ rehọ ogaga ọraha riẹ ruiruo, nọ eware i te si keke no ọvo o re ro ru ere. O wọhọ epanọ ọ rọ ẹkwoma Izikiẹl ọruẹaro riẹ ta: “Kọ uwhu oruumuomu o rẹ were omẹ, ogbẹrọnọ o re kuevarẹriẹ no eyoma riẹ re ọ zọ? ere ỌGHẸNẸ ỌNOWO na ọ tae.”—Izikiẹl 18:23.

7, 8. (a) Eme Job o roro thọ kpahe uye riẹ? (b) Ẹvẹ Elaihu ọ rọ kpọ iroro Job vi evaọ ẹme nana? (c) Didi oware ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Job na ze?

⁷ Kọ fikieme Jihova ọ jẹ rehọ ogaga ọraha ruiruo? Taure ma tẹ te k’uyo na, ma rẹ kareghẹhọ Job ọzae okiẹrẹe na. Setan ọ vro nnọ Job—makọ ohwo-akpọ ọfa kpobi—o ti kru ẹgbakiete riẹ evaọ otọ ẹdawọ họ. Jihova ọ kuyo avro ọyena ẹkwoma Setan nọ ọ k’uvẹ re ọ dawo ẹgbakiete Job. Fikiere, Job ọ ruẹ uye ẹyao, ekufiẹ efe, gbe uwhu emọ riẹ. (Job 1:1–2:8) Fikinọ ọ riẹ oware nọ o wha uye riẹ ze he, Job o roro thọ inọ Ọghẹnẹ họ ọnọ o bi mu kẹe uye. Ọ nọ Ọghẹnẹ oware nọ Ọ ‘jẹ rọ gba kee,’ nọ o ro ru ei wọhọ “ọwegrẹ.”—Job 7:20; 13:24.

⁸ Ọmoha jọ nọ a re se Elaihu o dhesẹ ẹthọthọ iroro Job via, anọ: “Whọ ta nọ, ‘Uwoma kẹ omẹ eva aro Ọghẹnẹ.’ ” (Job 35:2) Ẹhẹ, o kare areghẹ re ma roro nọ ma riẹ vi Ọghẹnẹ hayo re ma roro nọ o ruthọ. Elaihu o whowho nọ: “O rẹ bẹbẹ kẹ Ọghẹnẹ re o ru umuomu, otẹ jẹ bẹ kẹ Erumeru nọ o re ro ru oware othọthọ.” Uwhremu na, ọ ta nọ: “Erumeru na—ma rẹ sae rue riẹ hẹ: ọ rẹ ruaro avọ ogaga gbe ẹrẹreokie, ọ rẹ nyathọ fiki ẹrẹreokie obuobu riẹ hẹ.” (Job 34:10; 36:22, 23; 37:23) O rẹ sai mu omai ẹro inọ okenọ Ọghẹnẹ ọ tẹ họre, o wo emamọ ẹjiroro nọ o re ro ru ere. Avọ iroro eyena, joma kiẹ ẹjiroro jọ nọ Ọghẹnẹ udhedhẹ na ọ rẹ rọ w’owọ ohọre ẹsejọ.—1 Ahwo Kọrint 14:33.

Oware nọ O jẹ Gba Ọghẹnẹ Udhedhẹ na họ Re Ọ Họre

9. Fikieme Ọghẹnẹ udhedhẹ na ọ jẹ họre?

⁹ Nọ o jiri Ọghẹnẹ no wọhọ “ohwo ẹmo,” Mosis o te whowho nọ: “Ono ọ wọhọ owhẹ, udevie edhọ na, O ỌNOWO? Ono ọ wọhọ owhẹ, evaọ oruaro-ọrẹri ra?” (Ọnyano 15:11) Habakuk ọruẹaro na o kere epọvo na re anọ: “Whẹ nọ o wo ẹruezi nọ o re ri umuomu hu, nọ o re ri oware othọthọ họ.” (Habakuk 1:13) Dede nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ uyoyou, ọ rrọ Ọghẹnẹ ẹfuọ re, ọrọ ẹrẹreokie, gbe uvi-ẹdhoguo. Ẹsejọ, ekwakwa eyena e rẹ wọe re ọ rehọ ogaga ọraha riẹ ruiruo. (Aizaya 59:15-19; Luk 18:7) Fikiere nọ Ọghẹnẹ ọ tẹ họre o re gbe ẹfuọ riẹ ku. Ukpoye, ọ rẹ họre keme ọ rọ ọrẹri.—Ọnyano 39:30.

10. (a) Oke vẹ gbe oghẹrẹ vẹ ẹgwọlọ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ họre ọ kake rọ roma via? (b) Oghẹrẹ vẹ ọvo a sai ro ku egrẹ nọ a ruẹaro riẹ eva Emuhọ 3:15 na họ, kọ avọ irere vẹ kẹ ahwo-akpọ ikiẹrẹe?

¹⁰ Dai roro uyero nọ o roma via evaọ okenọ ọzae avọ aye ọsosuọ na, Adamu avọ Ivi, a kpareso Ọghẹnẹ no. (Emuhọ 3:1-6) Ọ hae kpairoro vrẹ ẹthọthọ rai, Jihova ọ hai ru ọkwa riẹ wọhọ Osu Ehrugbakpọ na kuẹku. Wọhọ Ọghẹnẹ okiẹrẹe, o gba riẹ họ re o bruoziẹ uwhu kpe ai. (Ahwo Rom 6:23) Evaọ eruẹaruẹ ọsosuọ Ebaibol na, ọ ruẹaro kpahe egrẹ nọ ọ te jọ udevie idibo riẹ gbe ilele “oriọvọ” na, Setan. (Eviavia 12:9; Emuhọ 3:15) Evaọ ekuhọ riẹ, egrẹ na o ti kuhọ ẹkwoma ekpe Setan. (Ahwo Rom 16:20) Rekọ ẹdhoguo ọyena ọ te wha eghale buobu se ahwo-akpọ ikiẹrẹe, si iruẹru Setan no otọakpọ na jẹ gbẹ edhere kẹ aparadase akpọ-soso. (Matiu 19:28) Bọwo oke oyena, ahwo nọ a rrọ abọ Setan a te jọ ọza kẹ ewoma ugboma gbe ọrọ abọ-ẹzi ahwo Ọghẹnẹ. Ẹsejọ, Jihova ọ rẹ j’owọ ruọ ẹme na.

Ọghẹnẹ Ọ rẹ j’Owọ Re O Si Emuemu No

11. Fikieme o jẹ gba Ọghẹnẹ họ re ọ rehọ ẹvo akpọ-soso na ze?

¹¹ Ẹvo ọ edẹ Noa na yọ oriruo owojẹ utioye na jọ. Enẹ Emuhọ 6:11, 12 o ta: “Akpọ o te gbeku evaọ aro Ọghẹnẹ, ozighi ọ tẹ vọ akpọ na soso. Ọghẹnẹ o te ri akpọ na, ọ tẹ ruẹ nọ akpọ na o gbeku, keme ohwo kpobi o gbe edhere riẹ ku evaọ akpọ na.” Kọ Ọghẹnẹ ọ te kẹ ahwo omuomu na uvẹ re a raha umutho ewoma nọ o kiọkọ otọakpọ na no? Ijo. O gba Jihova họ re ọ rehọ ẹvo akpọ-soso ze re ọ raha enọ i fi idu rai kpobi họ ozighi oruo gbe ọfariẹ-ogbe no otọakpọ na.

12. (a) Didi aro Jihova ọ ruẹ kpahe ‘ubi’ Abraham? (b) Fikieme a ti ro kpe ahwo Amọ?

¹² Epọvo na o jọ re kpahe ẹdhoguo Ọghẹnẹ mukpahe ahwo Kenan. Jihova o dhesẹ nọ ‘ubi’ jọ u ti no oma Abraham ze nọ iviuwou akpọ na kpobi e te rọ ẹkwoma riẹ wo oghale. Rọwokugbe ẹjiroro ọyena, Ọghẹnẹ o j’uzi nnọ a te kẹ emọ Abraham ẹkwotọ Kenan, otọ nọ ahwo Amọ a be rria. Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ riase nọ ọ tẹ rehọ ogaga le ahwo nana no otọ rai? Jihova ọ ruẹaro nọ u ti te ikpe 400 re a te ti le ai no—bẹsenọ “umuomu ahwo Amọ o rẹ te gba no.”b (Emuhọ 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Evaọ etoke yena, ahwo Amọ a kie di le no ruọ uruemu ogbekuo. Kenan o te zihe ruọ ẹkwotọ ẹdhọgọ, azẹ-okpe, gbe ọfariẹ-ogbe. (Ọnyano 23:24; 34:12, 13; Ikelakele 33:52) Ahwo ẹkwotọ na a rẹ tubẹ mahe emọ ro dheidhe dede. Kọ Ọghẹnẹ ọrẹri o re kpe ahwo riẹ fihọ kẹ emuemu otiọye na? Ijo! O whowho nọ: “Orẹwho na u te gbeku, mẹ tẹ kẹ e uye fiki umuomu riẹ, enọ e jẹ riae etẹ kua.” (Iruo-Izerẹ 18:21-25) Rekọ Jihova o kpe ahwo owoma kpobi kugbe he. Ahwo Kenan jọ nọ i wo emamọ eva, wọhọ Rehab gbe ahwo Gibiọn, a vu rai wa.—Joshua 6:25; 9:3-27.

Ẹhọre Fiki Odẹ Riẹ

13, 14. (a) Fikieme o jẹ gba Jihova họ re o ru odẹ riẹ fo? (b) Ẹvẹ Jihova o ro si ẹpoviẹ no odẹ riẹ?

¹³ Fikinọ Jihova ọ rọ ọrẹri, odẹ riẹ o rọ ọrẹri. (Iruo-Izerẹ 22:32) Jesu o wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ nọ: “Odẹ ra ojọ ọrẹri.” (Matiu 6:9) Ọkparesuọ nọ ọ romavia evaọ Idẹn na o gbe odẹ Ọghẹnẹ ku, fi avro họ odẹ Ọghẹnẹ gbe edhere esuo riẹ. Jihova ọ sae f’aro kẹ ọtaraha gbe ọkparesuọ ọyena ha. O gba riẹ họ re o si ẹpoviẹ no odẹ riẹ.—Aizaya 48:11.

¹⁴ Je roro kpahe emọ Izrẹl na. Nọ a rrọ erigbo evaọ Ijipti na, o wọhọ nọ eyaa Ọghẹnẹ kẹ Abraham inọ ẹkwoma Ubi riẹ iviuwou akpọ na kpobi i ti ro wo oghale na yọ eyaa ifofe. Rekọ ẹkwoma esiwo rai gbe eromuo rai wọhọ orẹwho, Jihova o si ẹpoviẹ no odẹ riẹ. Fikiere Daniẹl ọruẹaro na ọ tẹ jọ olẹ kareghẹhọ nọ: “O Ọghẹnẹ ỌNOWO mai, whẹ . . . rehọ ahwo ra no otọ Ijipti ze, who te ru odẹ kẹ oma ra.”—Daniẹl 9:15.

15. Fikieme Jihova o je si ahwo Ju na no igbo evaọ Babilọn?

¹⁵ O rrọ oware isiuru inọ, Daniẹl ọ lẹ enẹ eva okenọ ahwo Ju a rọ gwọlọ nọ Jihova ọ wariẹ j’owọ fiki odẹ Riẹ. Ahwo Ju aghẹmeeyo na a jọ igbo evaọ Babilọn. Okpẹwho ologbo rai, Jerusalẹm, ọ raha kuotọ no. Daniẹl ọ riẹ nnọ ezihe ahwo Ju na kpohọ otẹwho rai o te kpare odẹ Jihova kpehru. Fikiere Daniẹl ọ tẹ lẹ nọ: “O ỌNOWO, rọ vrẹ; O ỌNOWO, yo re who ru kẹ omai; whọ raha oke he, fiki odẹ ra O Ọghẹnẹ mẹ, keme odẹ ra a bi se okpẹwho ra gbe ahwo ra na.”—Daniẹl 9:18, 19, ẹjẹlẹ ibiẹme na ọmai.

Ẹhọre Fiki Ahwo Riẹ

16. Dhesẹ oware nọ o soriẹ nọ isiuru Jihova re ọ thọ odẹ riẹ u gbe ro dhesẹ nọ ọ rẹ daezọ mai hi hayo inọ ọ rrọ ohwo oriobọ họ.

¹⁶ Kọ isiuru Jihova re ọ thọ odẹ riẹ u dhesẹ nọ ọ rẹ daezọ ahwo ho je wo oriobọ? Ijo, keme nọ ọ be j’owọ lele ẹfuọ gbe uyoyou riẹ kẹ uvi-ẹdhoguo na, ọ be thọ ahwo riẹ. Roro kpahe Emuhọ uzou avọ 14. Ma jọ etẹe se kpahe ivie ene nọ e wọ ohọre ze ti mu Lọt, ọmọ oniọvo Abraham, avọ ekru Lọt. Avọ obufihọ Ọghẹnẹ, Abraham o fi ogbaẹmo ulogbo nọ o ga vi ei kparobọ! O wọhọ nọ ikuigbe obokparọ nana họ orọ ọsosuọ nọ a kere fihọ “obe ẹmo ỌNOWO na,” obe nọ o wọhọ nọ a jọ ta kpahe emo jọ nọ a kere fihọ Ebaibol na ha. (Ikelakele 21:14) Obokparọ efa i re ti lele iei.

17. Eme o dhesẹ nọ Jihova ọ họre kẹ emọ Izrẹl nọ a ruọ ẹkwotọ Kenan no? Kẹ iriruo jọ.

¹⁷ Taure emọ Izrẹl e tẹ te nwane ruọ ẹkwotọ Kenan na, Mosis ọ kẹ rai imuẹro nnọ: “ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai nọ ọ be karo kẹ owhai na, ọye ọvo ọ rẹte họre kẹ owhai; wọhọ epanọ ọ jọ iraro rai ru obọ Ijipti.” (Iziewariẹ 1:30; 20:1) Muhọ no Joshua, ọnọ ọ rehọ ẹta Mosis, jẹ dhẹ etoke Ibruoziẹ na kpobi duwu gbe etoke esuo ivie ẹrọwọ Juda, Jihova ọ ghinẹ họre kẹ ahwo riẹ, ọ kẹ rai obokparọ ilogbo vi ewegrẹ rai.—Joshua 10:1-14; Ibruoziẹ 4:12-17; 2 Samuẹle 5:17-21.

18. (a) Fikieme ma jẹ sae ghọghọ nnọ Jihova o ri nwene he? (b) Eme ọ te via evaọ okenọ egrẹ nọ a dhesẹ eva Emuhọ 3:15 na o te te ekuhọ riẹ no?

¹⁸ Jihova o ri nwene he; yọ ẹjiroro riẹ re o ru otọakpọ na fihọ aparadase udhedhẹ o ri nwene gbe he. (Emuhọ 1:27, 28) Ọghẹnẹ o gbe mukpahe emuemu. Eva oke ovona, o you ahwo riẹ gaga yọ ọ te j’owọ fiki rai kẹle. (Olezi 11:7) Evaọ uzẹme, ma rẹro nọ egrẹ nọ a dhesẹ eva Emuhọ 3:15 na o ti te oria enwene ologbo evaọ obaro kẹle. Re o ru odẹ riẹ fo jẹ thọ ahwo riẹ, Jihova o ti je zihe ruọ “ohwo ẹmo”!—Zekaraya 14:3; Eviavia 16:14, 16.

19. (a) Dhesẹ oware nọ eroruiruo ogaga ọraha Ọghẹnẹ u je si omai kẹle iẹe. (b) Ẹvẹ unevaze Ọghẹnẹ re ọ họre k’omai ọ rẹ jọ omai oma?

¹⁹ Roro kpahe ọtadhesẹ jọ: Dae rehọ iẹe nọ arao ojihẹ jọ ọ be họre uviuwou ọzae jọ, ọzae na ọ tẹ la ruọ ohọre na o te kpe arao ojihẹ na. Kọ who re rẹro nọ aye gbe emọ riẹ a te dhẹe fiki oware nọ o ru na? Wo ohẹriẹ, ma re rẹro nọ a rẹ kẹle iẹe viere fiki uvi uyoyou nọ o wo kẹ ae. Epọvo na re, ma rẹ dhẹ Ọghẹnẹ hẹ fiki eroruiruo ogaga ọraha riẹ. Unevaze riẹ re ọ họre jẹ thọ omai o rẹ lẹliẹ omai you rie viere. Adhẹẹ mai kẹ ogaga ulogbo riẹ o re je diwi viere. Fikiere, ma rẹ “gọ uvi egagọ nọ i re je Ọghẹnẹ miẹ, avọ enuho gbe ọwhewhe.”—Ahwo Hibru 12:28.

Si Kẹle “Ohwo Ẹmo” Na

20. Ma te se ikuigbe Ebaibol kpahe ẹmuofio Ọghẹnẹ nọ i v’omai ẹro tere he, didi owọ ma rẹ jẹ, kọ fikieme?

²⁰ Uzẹme, Ebaibol na ọ nwani dhesẹ abọ kpobi ẹjiroro Jihova evaọ ẹmo ọvuọvo kpobi nọ o fi hi. Rekọ onana o rẹ sai mu omai ẹro: Jihova ọ rẹ rehọ ogaga ọraha ruiruo thọthọ evaọ edhere evega ha. Ẹsibuobu, eroro kpahe eme nọ e wariẹ ikuigbe Ebaibol jọ họ hayo evuẹ emu jọ e rẹ sai fiobọhọ k’omai wo otoriẹ eware. (Itẹ 18:13) Ẹme na ọ gbẹ maki vẹ omai ẹro ho, ma te wuhrẹ kpahe Jihova viere je roro kpahe ekwakwa eghaghae riẹ e sai fiobọhọ k’omai ku avro kpobi nọ ma rẹ sai wo họ. Ma te ru enẹ, ma te ruẹ nọ ma wo uvi ẹjiroro nọ ma re ro fievahọ Ọghẹnẹ mai, Jihova.—Job 34:12.

21. Dede nọ ọ rrọ “ohwo ẹmo” ẹsejọ, oghẹrẹ ohwo vẹ Jihova ọ ghinẹ rrọ?

²¹ Dede nọ Jihova yọ “ohwo ẹmo” evaọ okenọ uyero na o tẹ gwọlọ ere, orọnikọ onana u dhesẹ nọ ẹmo ọvo o re roro kpahe he. Evaọ eruẹaruẹ Izikiẹl ọrọ akẹkẹ odhiwu na, a dhesẹ Jihova wọhọ nọ ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ họre ewegrẹ riẹ. Ghele na, Izikiẹl ọ ruẹ nọ usi-oso o wariẹ Ọghẹnẹ họ—oka udhedhẹ. (Emuhọ 9:13; Izikiẹl 1:28; Eviavia 4:3) U re vevẹ, Jihova ọ rrọ wolẹ jẹ rrọ dhedhẹ. Jọn ukọ na o kere nọ: “Ọghẹnẹ họ uyoyou.” (1 Jọn 4:8) Ekwakwa Jihova kpobi e rrọ owowa. Fikiere ẹvẹ ọghọ riẹ ọ rro te re ma sai si kẹle Ọghẹnẹ ọgaga otiọye rekiyọ nọ ọ rrọ yoyou!