Eria Ekiakiẹ Efa Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usiuwoma Ota Mai
ASOI 7-13
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | MAK 7-8
“Wọ Ure-Oja Ra re Who Lele Omẹ Ẹsikpobi”
Ẹme Mak 8:34 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
jọ ọ vro omobọ riẹ: Hayo “o siobọno omariẹ kpobi fihotọ.” Onana u dhesẹ nọ ohwo ọ rẹ vro omariẹ, inọ o gbe wo omariẹ hẹ hayo ọ rehọ omariẹ kpobi kẹ Ọghẹnẹ. A sae fa ẹme Griki na nọ “ọ rẹ vuẹ omariẹ nọ ijo,” nọ o nwani kiehọ keme ọ sae ta nọ ijo kẹ isiuru, ẹgwọlọ, gbe uzuazọ obọriẹ. (2Kọ 5:14, 15) Ẹme Griki ọvo yena Mak o kere nọ ọ jẹ ta kpahe Pita nọ ọ vro Jesu.—Mak 14:30, 31, 72.
w92 8/1 17 ¶14
Ẹvẹ Whọ be Dhẹ Ohrẹ Uzuazọ Na?
14 Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ gbe ogbotu nọ ọ jẹ gaviezọ kẹe inọ, “otẹrọnọ ohwo jọ ọ gwọlọ lele omẹ, jọ ọ vro omobọ riẹ (hayo, “ọ rẹ ta kẹ omariẹ nọ ‘ijo,’” Charles B. Williams) jẹ wọ ure-oja riẹ je lele omẹ ẹsikpobi.” (Mak 8:34) Nọ ma tẹ jẹ uzizie nana rehọ no, ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe re ma ru ere “ẹsikpobi,” orọnikọ fiki erere jọ nọ ma ti wo ho, rekọ o gwọlọ nọ ohwo ọ rẹ yọroma keme oware nọ ohwo o rri vo, hayo omoware kakao nọ ohwo o rri mu hu, o sae raha uzuazọ nọ ọ ruẹ uye ruẹrẹhọ no na je mi ei uvẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. O rẹ rehọ oke re ohwo o te ti wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ, rekọ nọ ohwo ọ gbẹ yọroma ha, o re kie ababọ okioraha!
Eme Whọ Sai Siobọno re Who Wo Uzuazọ Ebẹdẹ Bẹdẹ?
3 Evaọ oke ovo yena, Jesu ọ nọ enọ ivẹ jọ nọ i re duobọte ohwo iroro: ‘Keme didi erere ọ rẹ ruọ ohwo nọ o te wo akpọ na kpobi o ve ku uzuazọ riẹ fiẹ?’ gbe, “Didi oware ohwo ọ rẹ rehọ nwene uzuazọ riẹ?” (Mak 8:36, 37) Uyo onọ ọsosuọ na u re vevẹ. Uvumọ erere o riẹ hẹ re ohwo o wo akpọ na kpobi rekọ o ve ku uzuazọ riẹ fiẹ. Okenọ ohwo ọ rrọ uzuazọ ẹsiẹ ọ rẹ reawere eware nọ o wo. Onọ avivẹ nọ Jesu ọ nọ inọ: “Didi oware ohwo ọ rẹ rehọ nwene uzuazọ riẹ?” o rẹ sae kareghẹhọ enọ e jẹ gaviezọ kẹe eme nọ Setan ọ ta evaọ edẹ Job: “Eware kpobi nọ ohwo o wo o re ro nwene uzuazọ riẹ.” (Job 2:4) Rọkẹ otujọ nọ e be gọ Jihova ha, ẹme nọ Setan ọ ta na o rẹ sae jọ uzẹme. Ahwo buobu a rẹ sai ru oware kpobi, tubẹ raha uzi kpobi dede re a ruẹse jọ uzuazọ. Rekọ Ileleikristi a rrọ ere he.
4 Ma riẹ inọ orọnikọ Jesu ọ ziọ otọakpọ re ọ k’omai omokpokpọ, efe, gbe uzuazọ uthethei evaọ akpọ nana ha. Ọ nyaze ti rovie uvẹ k’omai nọ ma rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ, yọ ma rri ẹruore yena ghaghae. (Jọn 3:16) Oleleikristi ọ rẹ sae riẹ inọ otofa onọ ọsosuọ Jesu na họ: “Didi erere ọ rẹ ruọ ohwo nọ o te wo akpọ na kpobi o ve ku ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ riẹ fiẹ?” Uyo riẹ họ erere o riẹ vievie he. (1 Jọn 2:15-17) Re ma sae kuyo onọ avivẹ Jesu na, u re kiehọ re ma nọ oma mai nọ, ‘Eme mẹ te gwọlọ siobọno enẹna re me wo imuẹro ẹruore uzuazọ evaọ akpọ ọkpokpọ na?’ Oghẹrẹ nọ ma bi yeri uzuazọ mai oye o rẹ kẹ uyo onọ yena, yọ onana u re dhesẹ epanọ ẹruore yena o ga te evaọ udu mai.—Wawo Jọn 12:25.
Ono Họ Ọmọ Ohwo?
Evaọ uzẹme, re ohwo ọ sae jọ olele Jesu, o re wo udu je gbobọnẹ eware jọ. Jesu ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ oma o be vo fiki mẹ avọ eme mẹ evaọ oge ibruẹnwae nana nọ o rrọ muomu na, oma riẹ o te vo Ọmọ ohwo re okenọ ọ te nyaze evaọ oruaro Ọsẹ riẹ avọ ikọ-odhiwu erẹri na nọ e rrọ kugbei.” (Mak 8:38) Ẹhẹ, nọ Jesu ọ tẹ nyaze, ọ te “hwosa kẹ ohwo kpobi wọhọ epaọ iruo riẹ.”—Matiu 16:27.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Enọ Ahwo Nọ A S’ebe
Fikieme abọ-ọwozẹ o rọ jọ oware ẹme kẹ ewegrẹ Jesu?
▪ Onana yọ ojọ evaọ usu eware nọ ewegrẹ Jesu a jọ ta nọ Jesu avọ ilele riẹ a bi ruthọ. Uzi Mosis na o kẹ ijaje kpahe epanọ a re ro ru ohwo fo, otẹrọnọ ame o te bi no ohwo oma ze, nọ ohwo o te wo oti, gbe nọ ohwo o te dhobọ te ori hayo arao owhuowhu. O tẹ jẹ ta kpahe epanọ a re ro ru ohwo ogbegbe fo. O ta nọ a rẹ sai dhe idhe, rọ ame wozẹ hayo frẹ ame na ku ohwo ro ru ei fo.—Izerẹ, izou 11-15; Ik., uzou avọ 19.
Isu egagọ ahwo Ju a bru-okpa họ omoware kpobi evaọ uzi na. Ekiakiẹ jọ nọ a ru i dhesẹ nọ a tẹ ruẹ egbegbe evaọ oma ohwo, “a jẹ hae nọ kpahe oghẹrẹ uyero nọ o rẹ sae jọnọ egbegbe na o ro te ohwo na oma, oghẹrẹ nọ o re ro vo gbe epanọ o rẹ sai vo ruọ omọfa te, ekwakwa uwou nọ egbegbe na ọ rẹ sae ro gbe enọ ọ rẹ sae ro ho, gbe eware hayo oghẹrẹ nọ a sai ro ru ohwo na fo.”
Ewegrẹ Jesu a nọ riẹ nọ: “Fikieme ilele ra a gbe bi ro lele uruemu ahwo oke anwae he, rekọ a rẹ re emu avọ abọ ogbegbe?” (Mak 7:5) Orọnikọ fikinọ ohwo ọ tẹ rọ abọ ogbegbe re emu o rẹ sae wha ẹyao ze u ru nọ ewegrẹ Jesu yena a jẹ rọ nọ onọ yena ha. Ukpoye, isu egagọ yena a ru rie họ oware ọgbahọ inọ omọfa o re ku ame họ abọ rai taure a tẹ te re emu. Ekiakiẹ nọ ma jọ obehru dhunu te na i dhesẹ re nọ: “A rẹ jẹ fodẹ oghẹrẹ okwakwa nọ a re ro ku ame na, oghẹrẹ ame nọ u fo nọ a re ro ru onana, ohwo nọ o re ku ame na, gbe oria nọ a re ku ame na te evaọ abọ ohwo na.”
Uyo nọ Jesu ọ kẹ kpahe izi ahwo-akpọ nana o jọ lọlọhọ. Ọ ta kẹ isu-egagọ Ju erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ nana nọ: “Aizaya ọ ta gba nọ ọ ruẹaro kpahe owhai eviẹwẹ na, nọ o kere nọ, ‘Igbenu rai ahwo nana a be rọ kẹ omẹ ọghọ, rekọ udu rai u thabọ gaga no omẹ [Jihova]. A be gọ omẹ kufiẹ gheghe, keme iwuhrẹ ahwo a bi ro wuhrẹ.’ Wha nyasiọ ijaje Ọghẹnẹ ba, wha tẹ talamu uruemu nọ u no obọ ahwo ze.”—Mak 7:6-8.
Kọ Who Wo “Iroro Kristi”?
9 Ọzae na o diezọ yọ ẹmeọta riẹ udugaga. Ẹsejọhọ Jesu o muẹrohọ eguegue gbe omovuọ ọzae na. Jesu o te ru oware ọthobọ jọ. Ọ rehọ ọzae na ruọ akotọ, no ogbotu na no, kpohọ imivu. Jesu ọ tẹ rehọ abọ ta kẹ ọzae na oware nọ ọ gwọlọ ru. Ọ “rehọ uziobọ fihọ ezọ riẹ, o te [nwoeya] ro te ẹrọo riẹ.” (Mak 7:33) Kẹsena Jesu o te rri odhiwu o te kuẹwẹ olẹ. Owojẹ nana o rẹ ta kẹ ọzae na nọ, ‘Oware nọ mẹ gwọlọ ru kẹ owhẹ na u no ogaga Ọghẹnẹ ze.’ Ukuhọ riẹ, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Wha rovie.” (Mak 7:34) Koyehọ ezọ ọzae na i rovie, o te je mu ẹme họ ẹta ziezi.
10 Ẹvẹ ororokẹ nọ Jesu o wo kẹ amọfa o rro te! O re muẹrohọ iroro rai, yọ ororokẹ nana o rẹ wọe thọ iroro rai. Wọhọ Ileleikristi, u re woma re ma bọ je dhesẹ iroro Kristi evaọ abọ nana. Ebaibol na ọ hrẹ omai nọ: “Whai kpobi a jọ iroro evo, ohwo o weri kẹ ohwo, wha you rọ inievo, wha wo ohrọ avọ udu udhedhẹ.” (1 Pita 3:8) Onana o gwọlọ mi omai nọ ma rẹ t’eme je ru eware nọ i re dhesẹ ororokẹ kẹ amọfa.
11 Evaọ ukoko na, ma rẹ sai roro kpahe iroro amọfa ẹkwoma ọghọ nọ ma rẹ kẹ ae, ru ai epanọ ma gwọlọ nọ a re ru omai. (Matiu 7:12) Onana u re kugbe oma nọ ma rẹ yọrọ kpahe oware nọ ma rẹ ta gbe oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ tae. (Ahwo Kọlọsi 4:6) Kareghẹhọ nnọ ‘eme izuehọ i re duwu wọhọ ọgbọdọ.’ (Itẹ 12:18) Kọ ẹvẹ evaọ uviuwou na? Ọzae avọ aye nọ i ghine you ohwohwo a re muẹroh’otọ kẹ iroro ohwohwo. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:33) A rẹ whaha eme edo, ohwo ọfuọ ẹsikpobi, gbe eme nọ e rẹ raha ohwo—nọ e rẹ wha edada se ohwo. Emọ i wo iroro re, yọ eyewọ iyoyou a re roro kpahe enana. Okenọ ọkpọvio o te fo, eyewọ itieye na e rẹ kẹe evaọ edhere nọ ọ rẹ wha adhẹẹ se ọghọ emọ rai jẹ whaha ae omovuọ nọ u fo ho. (Ahwo Kọlọsi 3:21) Ma tẹ rọ enẹ dhesẹ ororokẹ kẹ amọfa, ma bi dhesẹ nọ ma wo iroro Kristi.
ASOI 14-20
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | MAK 9-10
“Eruẹaruẹ nọ E rẹ Bọ Ẹrọwọ Ohwo Ga”
Kristi—Ọnọ Eruẹaruẹ Ebaibol E Riobọ Họ
9 O vrẹ ukpe ovo no anwẹnọ Jesu ọ rọ kẹ imuẹro nọ ma jọ obehru fodẹ na ro dhesẹ inọ ọye họ Mesaya na. Ọnyavrẹ ọrọ ukpe 32 C.E. ọ nyaze je kpo no. Ibuobu nọ i je lele iei vẹre a kuomarẹriẹ no, ẹsejọhọ fiki ukpokpoma, isiuru-ekwakwa-efe, hayo awaọruọ uzuazọ. Ẹsejọhọ eware i reghe otu jọ aro no, a gbẹ riẹ onọ a re ru hu hayo o da rai inọ Jesu ọ se nọ ahwo na a jẹ dawo re a rehọ iẹe mu ovie. Okenọ isu egagọ ahwo Ju a sei abọ, ọ se nọ ọ rẹ kẹ ae oka nọ u no obọ odhiwu ze nọ o rẹ wha orro se omobọ riẹ. (Matiu 12:38, 39) Ẹsejọhọ o kẹ ahwo jọ idhọvẹ gaga nọ ọ se nnọ o re ru onana ha. Ofariẹ, eme jọ nọ Jesu ọ be ta kẹ ilele riẹ kẹlena u bi gbe ai unu gaga—“o re ti kpo obọ Jerusalem, ọ vẹ te ruẹ uye buobu obọ ekpako na gbe ilori izerẹ gbe otu ikere-obe, a ve ti kpe ei.”—Matiu 16:21-23.
10 U kiọkọ oware wọhọ emerae izii hayo ikpe re Jesu o “no akpọ na no kpobọ Ọsẹ na.” (Jọn 13:1) Fikinọ o wo ọdawẹ kẹ ilele omarokpotọ riẹ gaga, Jesu ọ yeyaa kẹ otu rai jọ nnọ ọ te kẹ ae oware nọ ọ rọ gbọ ahwo Ju nọ e kare ẹrọwọ ogbọ na—oka nọ u no obọ odhiwu ze. Jesu ta nọ: “Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, ejọ e rọ nọ idikihẹ etenẹ nọ a re ti whuẹ hẹ, bẹsenọ a te ruẹ Ọmọ ohwo nọ ọ te tha evaọ uvie riẹ.” (Matiu 16:28) O rrọ vevẹ, orọnikọ Jesu be ta nnọ ilele riẹ jọ a te jọ uzuazọ bẹsenọ a rẹ rehọ Uvie Mesaya na mu no evaọ 1914 hi. Oware nọ Jesu wo họ iroro họ ọ te kẹ ilele esa riẹ jọ ẹmẹvo igbunu ọrọ oghẹrẹ oruaro nọ o ti wo evaọ ogaga Uvie. A re se onana ẹrẹriẹ na.
Kristi—Ọnọ Eruẹaruẹ Ebaibol E Riobọ Họ
11 Edẹ ezeza e vrẹ no, Jesu tẹ rehọ Pita, Jemis, gbe Jọn kpohọ ugbehru ukpehru jọ—o wọhọ nnọ oria osiọsiọle jọ ọrọ Ugbehru Hẹmọn. Jesu tẹ jọ etẹe “rẹriẹ obọ aro rai, ovao riẹ u te je lo wọhọ ọre, iwu riẹ e tẹ jẹ fuafo wọhọ elo.” Mosis gbe Elaeja eruẹaro na a roma via, a te je lele Jesu ta ẹme. O wọhọ nọ evaọ aso oware igbunu nana o via, onọ u ru rie tubẹ jọ wọhọ aruakpọ. Evaọ uzẹme, o jọ wọhọ oware aruakpọ te epanọ Pita ọ rọ ta nnọ ọ rẹ rehọ iwou-idhu esa ro vi—ọvo jọ kẹ Jesu, ọjọ kẹ Mosis, ọfa kẹ Elaeja. Nọ Pita ọ gbẹ be ta ẹme na, elo ọnwranwra jọ o te lo mu ai, urru jọ u te no ẹgho na ze ta nọ: “Ọnana họ Ọmọ oyoyou mẹ, ọnọ ọ were omẹ hrọ; wha yo ẹme riẹ.”—Matiu 17:1-6.
Ẹme Mak 9:7 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
urru jọ: Onana họ orọ avọ ivẹ evaọ isiasa nọ a jọ ebe Usi Uwoma na ta nọ Jihova ọ ta ẹme kẹ ahwo-akpọ ovavo.—Rri ẹme Mak 1:11; Jọ 12:28 nọ a ru vẹ.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Oruvẹ no Obe Mak Ze
10:6-9. Ẹjiroro Ọghẹnẹ họ enọ e rọo no a rẹ jọ kugbe. Fikiere, ukpenọ ezae avọ eyae a rẹ rehọ ugidi fa orọo, a rẹ daoma fi ehri-izi Ebaibol họ iruo re a sai fi ebẹbẹ nọ e rẹ roma via evaọ orọo kparobọ.—Mat. 19:4-6.
Eme Mak 10:17, 18 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Owuhrẹ owoma: O rrọ vevẹ nọ ọzae na o se Jesu “Owuhrẹ owoma” re o ku edẹ họ iẹe jẹ kẹe orro nọ u nevaze he, keme isu egagọ na a jẹ hae gwọlọ oghẹrẹ orro utioye na nọ a rẹ kẹ ae. Dede nọ Jesu o wo ẹme kugbe “Owuhrẹ” gbe “Olori” nọ a bi se na ha (Jọ 13:13), ọ rehọ orro na kpobi kẹ Ọsẹ riẹ.
Ohwo ọvo o woma ha ajokpaọ omọvo, Ọghẹnẹ: Jesu ọ riẹ vevẹ nọ Jihova ọvo họ ohwo nọ ọ riẹ oware nọ u gine woma, Ọnọ o wo udu nọ ọ rẹ rọ vuẹ omai oware nọ u woma gbe onọ u yoma. Nọ Adamu avọ Ivi a wọso Ọghẹnẹ jẹ re ubi-ure eriariẹ ewoma gbe eyoma na, a jẹ gwọlọ rehọ orro yena kẹ omobọ rai. Wo ohẹriẹ, Jesu ọ romakpotọ kẹ Ọghẹnẹ jẹ rehọ orro yena kẹe. Ọghẹnẹ ọ rehọ Ebaibol na vuẹ omai vevẹ oware nọ u fo nọ ohwo o re ru re ọ sai ru oware uwoma.—Mak 10:19.
ASOI 21-27
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | MAK 11-12
“O Fihọ Bu Vi Ahwo nọ A Kiọkọ Kpobi”
Eme Mak 12:41, 42 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
itehe okẹ-unevaze: Ebe ahwo Ju jọ e ta nọ a ku itehe okẹ-unevaze nana wọhọ enware hayo uzei avọ eghogho ọsese nọ ọ jọ ehru rai. Ahwo a jẹ hai fi eghẹrẹ ekẹ kpobi fihọ ai. Ọkpọ ẹme Griki nana ọ rrọ Jọn 8:20, oria nọ a jọ fae “ekpẹti okẹ-unevaze.” O sae jọ nọ oria nọ a re se Ọgwa Eyae na a jẹ wọ itehe unevaze na fihọ. (Rri ẹme Mt 27:6 nọ a ru vẹ gbe Appendix B11.) Ebe ahwo Ju jọ e ta nọ, itehe unevaze 13 a jẹ hae wọ fihọ igbẹhẹ ọgwa yena. Ahwo jọ a ta nọ etehe unevaze jọ ọ jọ etẹmpol na nọ a re fi igho kpobi nọ a fihọ itehe okẹ-unevaze na họ.
ibiugho esese ivẹ: Evaọ Griki, “lẹpta ivẹ,” a re se ubiugho ovo evaọ Griki le·ptonʹ, koyehọ oware nọ o rrọ kakao jẹ rrọ kpakpala. Ubiugho ovo nana o ghare te dinariọs 1/128, oye o jọ ubiugho ahwo Ju nọ o mae kawo, onọ a rọ ẹroo hayo ayọno ru.—Rri Otofa Eme Ebaibol, “Lẹpta,” gbe Appendix B14.
i wo emamọ aghare ọvo ho: Evaọ Griki, “ibiugho esese ivẹ.” Ẹme Griki na ko·dranʹtes (evaọ Latin quadrans) yọ ugho ahwo Rom nọ a rọ ẹroo hayo ọkpọna ru nọ o ghare te 1/64 ọrọ dinariọs. Mak ọ jọ etenẹ rehọ ugho ahwo Rom dhesẹ epanọ ibiugho ahwo Ju e ghare te.—Rri Appendix B14.
Jihova O Bi Rri Egagọ Ẹwẹ Ra Kpobi Ghaghae
16 Umutho edẹ jọ evaọ obaro, evaọ Nisan 11, Jesu ọ jọ etẹmpol na raha oke krẹkri, oria nọ a jọ n’enọ kpahe udu ogaga riẹ ọ tẹ jẹ vabọhọ eyo enọ ebẹbẹ kpahe esa-uzou, ẹkparomatha, gbe eme efa. Ọ whọku ikere-ebe gbe otu Farisi na keme, u te no eware efa no, a be “re uvuhu họ iwou eyae-uku.” (Mak 12:40) Jesu ọ tẹ keria Afe Eyae na, oria nọ, wọhọ epanọ uruemu ahwo Ju o rọ, itehe okẹ 13 e rọ. Ọ keria omoke kakao, bi rri nọ ahwo na a be kokẹ unevaze rai na. Edafe buobu e nyaze, ẹsejọhọ ejọ avọ oma oruoro, kugbe ikpẹgọ dede. (Wawo Matiu 6:2.) Jesu ọ tẹ tẹrovi aye jọ. Ohwo gheghe ọ rẹ jọ oma aye na hayo okẹ riẹ ruẹ okpoware ovo ho. Rekọ Jesu, ọnọ ọ rẹ sae riẹ idu amọfa na, ọ riẹ ohwo nọ “aye-uku oyogbere” ọnana ọ rọ. Ọ tẹ jẹ riẹ unuigho okẹ riẹ—“ipini ivẹ.”—Mak 12:41, 42.
17 Jesu o te se ilele riẹ kẹle, keme ọ gwọlọ re a riẹ oware nọ ọ gwọlọ wuhrẹ na. Jesu ọ ta nọ: “O fihọ vi ai kpobi nọ a bi fihọ emetehe-okẹ na.” Evaọ ẹwawọ riẹ, o fihọ vi igho nọ edekọ na kpobi a fihọ. ‘Onọ ukiọkọ kẹe kpobi’ ọ rọ kẹ—ugho nọ o wo kpobi. Ẹkwoma ere oruo, o fi oma riẹ họ abọ ẹruọsa Jihova. Fikiere ohwo nọ a salọ wọhọ oriruo okẹ nọ a rẹ kẹ Ọghẹnẹ họ ohwo nọ aghare ugho okẹ riẹ u fioka ha. Rekọ evaọ aro Ọghẹnẹ, o ghare thesiwa!—Mak 12:43, 44; Jemis 1:27.
Jihova O Bi Rri Egagọ Ẹwẹ Ra Kpobi Ghaghae
17 Jesu o te se ilele riẹ kẹle, keme ọ gwọlọ re a riẹ oware nọ ọ gwọlọ wuhrẹ na. Jesu ọ ta nọ: “O fihọ vi ai kpobi nọ a bi fihọ emetehe-okẹ na.” Evaọ ẹwawọ riẹ, o fihọ vi igho nọ edekọ na kpobi a fihọ. ‘Onọ ukiọkọ kẹe kpobi’ ọ rọ kẹ—ugho nọ o wo kpobi. Ẹkwoma ere oruo, o fi oma riẹ họ abọ ẹruọsa Jihova. Fikiere ohwo nọ a salọ wọhọ oriruo okẹ nọ a rẹ kẹ Ọghẹnẹ họ ohwo nọ aghare ugho okẹ riẹ u fioka ha. Rekọ evaọ aro Ọghẹnẹ, o ghare thesiwa!—Mak 12:43, 44; Jemis 1:27.
w87 12/1 30 ¶1
Kọ Who bi Siobọno Onọ O Mae Ghare kẹ Owhẹ?
Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no iku nana ze. Obọdẹ oware jọ nọ ma rẹ sai wuhrẹ họ, dede nọ mai kpobi ma wo uvẹ nọ ma sae rọ rehọ eware nọ ma wo tha egagọ uzẹme uke, oware nọ o rẹ mae were Ọghẹnẹ họ orọnikọ ma tẹ rehọ oware kpobi nọ u je omai kẹe he, rekọ nọ ma tẹ kẹe oware nọ ma rri ghaghae. Ẹme na họ, kọ oware nọ u gbe wo iruo kẹ owhẹ hẹ who bi siobọno, manikọ who bi siobọno onọ o mae ghare kẹ owhẹ?
Areghẹ Evaọ “Ẹme Ọghẹnẹ”
15 Kọ o gbẹ rrọ oware nọ u gbunu inọ evaọ usu ahwo nọ e ziọ etẹmpol na kpobi ẹdẹ ọyena, aye-uku nana a t’ovao vi jẹ jọ Ebaibol na fodẹ? Ẹkwoma oriruo riẹ, Jihova o wuhrẹ omai inọ ọ rrọ Ọghẹnẹ ovuhumuo. O rẹ were iẹe re ọ jẹ ekẹ mai nọ i n’udu ze rehọ, makọ epanọ amọfa a rọ ze bu te kẹhẹ. Edhere ọfa o woma vi enẹ hẹ nọ Jihova o re ro wuhrẹ omai uzẹme omosasọ onana!
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Mak 11:17 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
uwou olẹ rọkẹ erẹwho na kpobi: Evaọ usu enọ i kere ebe Usi Uwoma na nọ a wariẹ ẹme Aizaya 56:7 na, Mak ọvo họ ọnọ o fi ẹme na “rọkẹ erẹwho [ahwo] na kpobi” kugbe ẹme riẹ na. (Mt 21:13; Luk 19:46) Etẹmpol obọ Jerusalẹm na o jọ rọkẹ ahwo Izrẹl gbe ahwo erẹwho efa kpobi nọ e be dhozọ Ọghẹnẹ re a jariẹ gọ Jihova jẹ lẹ sei. (1Iv 8:41-43) Jesu o brukpe ahwo Ju nọ e jẹ jọ etẹmpol na thueki je ru ei họ eghogho-utho iwhewheriwhe. Uruemu rai na o wha riẹ ze nọ ahwo erẹwho na kpobi a gbẹ jẹ rọ nyaze uwou Jihova ziọ olẹ hẹ, onọ u ru nọ a gbẹ jẹ sai ro wuhrẹ kpahe iẹe he.
Ọ Rehọ Ure Ifigi Wuhrẹ Ahwo Kpahe Ẹrọwọ
U kri hi, Jesu avọ ilele riẹ a te te Jerusalẹm. Wọhọ epaọ uruemu Jesu, ọ tẹ ruọ etẹmpol na je mu ahwo họ ewuhrẹ. Ẹsejọhọ oware nọ Jesu o ru ahwo nọ a je nwene igho evaọ odẹnukpo na o gbẹ rrọ Ilori izerẹ gbe ekpako ahwo Ju na eva, fikiere a tẹ wọ bru Jesu nyae nọe nọ: “Udu vẹ who bi ro ru eware nana? Hayo ono ọ kẹ owhẹ udu nọ who bi ro ru eware nana?”—Mak 11:28.
ASOI 28–AZEZA 3
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | MAK 13-14
“Yọroma kẹ Ozodhẹ Ohwo-Akpọ”
O Wuhrẹ Erọvrẹ Mi Olori Na
14 Pita ọ rọ areghẹ lele ogbotu na ukuke bẹsenọ o ro te unuẹthẹ ighẹ ologbo jọ evaọ Jerusalẹm, uwou Kayafas, ozerẹ okpehru nọ o fe gaga na. A jẹ hae bọ iwou itieye na wariẹ ighẹ họ avọ etegu nọ ọ rẹ jọ udevie ighẹ na, gbe unuẹthẹ nọ a rẹ rọ rueva ighẹ na. Nọ Pita o te unuẹthẹ na, a kẹ riẹ uvẹ rueva ha. Jọn nọ ọ rueva no vẹre, nọ ọ riẹ ozerẹ okpehru na, o te zihe nyae vuẹ ohwo nọ o bi riwi unuẹthẹ na inọ jọ ọ kẹ Pita uvẹ rueva. O wọhọ nọ Pita ọ jọ kugbe Jọn he; yọ o yiwi rueva uwou na nyai dikihẹ gba Olori riẹ hẹ. Ọ daji etegu ighẹ na, oria nọ idibo jọ a be jọ rria erae fiki ekpahe nọ e jọ aso yena. Nọ ọ rrọ etẹe na yọ ọ be ruẹ isisẹri erue nọ e be rueva unọjọ utọjọ, be wọ eku họ Jesu uzou nọ a be rehọ iẹe guẹdhọ evaọ uwou na.—Mak 14:54-57; Jọn 18:15, 16, 18.
it-2 619 ¶6
Pita
Olele jọ o je lele ei emuemu ruọ eva ighẹ ozerẹ okpehru na, rekọ Pita ọ gbaudu nya ruọ eva ọgwa na. (Jọ 18:15, 16) O tube dhere omoria jọ re a se iẹe ba ẹruẹ evaọ aso na ha, ukpoye ọ tẹ nyai lele ahwo na re erae. Elo erae na nọ o lo mu ei u ru nọ ahwo na a ro vuhu ei nọ o je lele Jesu, yọ ẹrọunu Galili nọ ọ jẹ ta u ru nọ a ro viẹro ku ei. Nọ a keke bae, Pita ọ tẹ vro thahe thahe isiasa nọ ọ riẹ Jesu vievie he, o tube kekaro fihọ duwu iyei dede. Ọkpa o te bo evaọ oria jọ okpẹwho na orọ avọ ivẹ, kẹsena Jesu “ọ tẹ jẹlẹ ovao o te rri Pita.” Pita ọ tẹ nya ruọ otafe, oma o tẹ lọhọ iẹe, o te kuenu oviẹ. (Mt 26:69-75; Mak 14:66-72; Luk 22:54-62; Jọ 18:17, 18; rri ỌKPA O TE BO; DUWU IYEI.) Rekọ Ọghẹnẹ o yo olẹ nọ Jesu ọ lẹ kẹ Pita evaọ omoke jọ nọ o vrẹ, ẹrọwọ Pita o gbe whrehe kpobi hi.—Luk 22:31, 32.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Oruvẹ no Obe Mak Ze
14:51, 52—Ono họ ọzae nọ ọ “dhẹ vrẹ ẹbẹba” na?
Mak ọvo họ ohwo nọ o kere oware nana, fikiere ma rẹ sae ta inọ omobọ riẹ ọ ta kpahe na.
A Rehọ Jesu Kpobọ Anas, jẹ Rehọ iẹe Kpobọ Kayafas
Kayafas ọ riẹ nọ ohwo kpobi nọ o re se omariẹ Ọmọ Ọghẹnẹ, eva riẹ e rẹ were ahwo Ju hu. Evaọ okejọ nọ Jesu o se Ọghẹnẹ Ọsẹ riẹ, ahwo Ju a jẹ gwọlọ epanọ a re ro kpei keme a ta nọ o bi ru “omariẹ ẹrẹrẹe kugbe Ọghẹnẹ.” (Jọn 5:17, 18; 10:31-39) Kayafas ọ riẹ nọ ere ahwo Ju a rrọ, fikiere ọ tẹ rọ ẹghẹ nọ Jesu nọ: “Mẹ be ta kẹ owhẹ nọ whọ rehọ odẹ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzuazọ na duwu iyei re whọ ta kẹ omai sọ whẹ họ Kristi na, Ọmọ Ọghẹnẹ!” (Matiu 26:63) Uzẹme na họ, Jesu o dhesẹ no vẹre inọ ọyomariẹ Ọmọ Ọghẹnẹ. (Jọn 3:18; 5:25; 11:4) Otẹrọnọ ọ kpahe ẹme ọvo fihọ onọ nana ha, o te wọhọ ẹsenọ ọ be ta nọ ọyomariẹ họ Ọmọ Ọghẹnẹ gbe Kristi na ha. Fikiere Jesu ọ tẹ ta nọ: “Mẹ họ ọye; yọ wha te ruẹ Ọmọ ohwo nọ ọ keria obọze Ọnọ o wo ogaga na nọ ọ be nyaze evaọ ẹgho odhiwu.”—Mak 14:62.