Eria Ekiakiẹ Efa Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usiuwoma Ota Mai
AKPEGBIVẸ 3-9
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IRUẸRU IKỌ 9-11
“Ohwo Omuomu nọ Ọ jẹ Wọso O Zihe Ruọ Ọgba Usi Uwoma Ota”
(Iruẹru Ikọ 9:1, 2) Rekọ avọ ofu nọ ọ gbẹ vọ Sọl eva, yọ ọ gba riẹ mu nọ o re kpe ilele Olori na no, ọ tẹ nya bru ozerẹ okpehru na 2 ọ tẹ yare iẹe re ọ kẹe ileta ro se iwou-egagọ obọ Damaskọs, re ọ sai mu ohwo kpobi nọ ọ ruẹ nọ ọ rrọ Edhere Na ziọ Jerusalẹm, te ezae te eyae.
bt 60 ¶1-2
Ukoko na “O Tẹ te Ruọ Etoke Udhedhẹ”
Enọ i je kpohọ erẹ nọ ofu ọ rrọ eva na a be kẹle Damaskọs no, oria nọ a te jọ ru omaa umuomu nọ o rrọ ae eva na. A te dada abọ mu ilele Jesu nọ a mukpahe vi ofa na no iwou rai ze, a vẹ rọ ifi gba ae, kpomovuọ họ ae oma, je si ai ototọ kpobọ Jerusalẹm re ahwo Sanhẹdrin a dhesẹ akpọ kẹ ai.
2 Osu otu ugbarugba na họ Sọl, ọnọ azẹ ohwo jọ ọ rrọ uzou no vẹre. Kẹle na, Sọl o dikihẹ je rri evaọ okenọ a je fi Stivin olele Jesu nọ o wo ajọwha na kpe, yọ ọ whobọ họ ekpe riẹ. (Iruẹru Ikọ 7:57–8:1) Ofu nọ ọ rrọ Sọl eva kpahe ilele Jesu nọ e rrọ Jerusalẹm o te he, ọ gwọlọ rehọ ofu ọgaga nọ ọ riẹe eva wọhọ erae na rọ wha okpẹtu họ oria kpobi. Ọ gwọlọ kpe utu ahwo nọ a bi se “Edhere Na” kpobi no—Iruẹru Ikọ 9:1, 2; rri ẹkpẹti na “A Kẹ Sọl Udu nọ O ro Kpobọ Damaskọs,” nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 61.
(Iruẹru Ikọ 9:15, 16) Rekọ Olori na ọ tẹ ta kẹe nọ: “Nya, keme ọzae nana yọ ohwo nọ mẹ salọ no re o whowho odẹ mẹ kẹ erẹwho na, jegbe rọkẹ ivie gbe emọ Izrẹl. 16 Me ti dhesẹ kẹe vevẹ eware kpobi nọ ọ te ruẹ uye rai hrọ fiki odẹ mẹ.”
Wo Edẹro kẹ Jihova, Ọmebẹ Mai Na
4 Nọ Jihova o te bi rri ahwo-akpọ, orọnikọ oghẹrẹ nọ a rrọ evaọ okafe o re rri hi. Ukpoye, obọ udu na o re rri, koyehọ oghẹrẹ nọ ohwo ọ ginẹ rrọ evaọ obeva. (Se 1 Samuẹle 16:7b.) Onana u dhesẹ oma via evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ to ukoko Ileleikristi na họ. Ahwo buobu nọ akpọ na o rri nọ a fioka ha eye o si bru ọyomariẹ avọ Ọmọ riẹ. (Jọn 6:44) Ohwo otiọye jọ họ Sọl ohwo Farisi na, ọnọ ọ jẹ hae “ta eme-aghọ, ọnọ o je kpokpo ilele [Jesu], jẹ ta emeẹsọ kẹ ae.” (1 Tim. 1:13) Rekọ Jihova nọ “ọ rẹ dawo ibiudu” na, o rri Sọl wọhọ ọviẹ nọ o gbe wiruo. (Itẹ 17:3) Ọghẹnẹ o rri rie inọ ọ rẹ sae mae zihe ruọ obọdẹ okwakwa, “ohwo nọ [ọ] salọ” re o se isẹri “kẹ erẹwho na, jegbe rọkẹ ivie gbe emọ Izrẹl.” (Iruẹru 9:15) Egba-idi, ahwo nọ a je gbe-ọfariẹ, gbe iji a jọ usu otu nọ Ọghẹnẹ o rri nọ a te sae jọ okwakwa “nọ u wo ọghọ” re. (Rom 9:21; 1 Kọr. 6:9-11) Nọ a wuhrẹ uzẹme nọ o rrọ Ebaibol na je wo ẹrọwọ no, a tẹ kuvẹ re Jihova ọ ma hayo kpọ ae.
(Iruẹru Ikọ 9:20-22) ọ tẹ nwani muhọ ẹta kpahe Jesu evaọ iwou-egagọ na, inọ ọnana họ Ọmọ Ọghẹnẹ. 21 Rekọ u je gbe ahwo kpobi nọ a je yo eme riẹ unu, yọ a jẹ ta nọ: “Kọ ogbẹrọnọ ọzae nana o je kpokpo enọ e rrọ Jerusalẹm nọ i bi se odẹ nana? Kọ ogbẹrọnọ ọ nyaze obonẹ re ọ ruẹsi mu ai jẹ rehọ ai se ilori izerẹ na?” 22 Rekọ Sọl o te gbe je wo ogaga viere, ọ jẹ ta eme nọ i je gbe ahwo Ju nọ a rrọ Damaskọs unu nọ ọ be kẹ imuẹro ivevẹ unọjọ utọjọ inọ Jesu họ Kristi na.
bt 64 ¶15
Ukoko na “O Tẹ te Ruọ Etoke Udhedhẹ”
15 Dae jọ iroro ra ruẹ epanọ akpọ o gbe ogbotu na unu te gbe epanọ eva e dha rai te nọ a ruẹ Sọl nọ ọ be jọ uwou-egagọ na ta usi uwoma kpahe Jesu! A tẹ nọ inọ: “Kọ ogbẹrọnọ ọzae nana o je kpokpo enọ e rrọ Jerusalẹm nọ i bi se odẹ nana?” (Iruẹru Ikọ 9:21) Nọ Sọl ọ jẹ ta kpahe epanọ o ro kurẹriẹ bru Jesu ze ọ “kẹ imuẹro ivevẹ unọjọ utọjọ inọ Jesu họ Kristi na.” (Iruẹru Ikọ 9:22) Rekọ a tẹ kẹ imuẹro ivevẹ no yọ u re no ho. Oyena o sai te udu ahwo nọ iruemu anwae e reria obọ no gbe enọ omorro e da oma fia no ho. Rekọ Sọl o serihọ họ.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
(Iruẹru Ikọ 9:4) o te kie fihọ otọ, o te yo urru jọ nọ o ta kẹe nọ: “Sọl, Sọl, fikieme who bi ro kpokpo omẹ?”
bt 60-61 ¶5-6
Ukoko na “O Tẹ te Ruọ Etoke Udhedhẹ”
5 Nọ Jesu ọ jọ edhere Damaskọs whaha Sọl, ọ nọ riẹ hẹ inọ: “Fikieme who bi ro kpokpo ilele mẹ?” Ukpoye, wọhọ epanọ ma ta no evaọ obehru na, ọ nọ riẹ nọ: “Fikieme who bi ro kpokpo omẹ?” (Iruẹru Ikọ 9:4) Uzẹme, ukpokpoma nọ u bi te ilele Jesu o rẹ jariẹ oma wọhọ ẹsenọ ọye a bi kpokpo.—Mat. 25:34-40, 45.
6 Nọ a te bi kpokpo owhẹ fikinọ who fi ẹrọwọ họ Jesu, jọ u mu owhẹ ẹro inọ Jihova avọ Jesu a be ruẹ oware nọ o be via kẹ owhẹ na. (Mat. 10:22, 28-31) Evaọ obọnana, a sai nwani si ẹbẹbẹ na no ho. Kareghẹhọ nọ Jesu ọ jẹ ruẹ Sọl evaọ okenọ a je kpe Stivin, yọ ọ jẹ ruẹ Sọl evaọ okenọ o je si ilele Jesu no iwou rai kpobọ Jerusalẹm. (Iruẹru Ikọ 8:3) Dede na, Jesu ọ kpunu evaọ oke yena ha. O make rrọ ere na, Jihova ọ rọ ẹkwoma Jesu Kristi kẹ Stivin gbe ilele efa ẹgba thihakọ te urere.
(Iruẹru Ikọ 10:6) Ọzae nana ọ kpahe uwou Saemọn, ọnọ o re ru oviẹ-erao lọhọ nọ uwou riẹ o kẹle abade na.”
Ẹme Iru 10:6 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Saemọn, ọnọ o re ru oviẹ-erao lọhọ: Ohwo nọ o re ru oviẹ-erao lọhọ ọ rẹ rehọ ame ọgo ọgaga nọ a rọ eware efa gua rọ wozẹ iwo gbe iwhri no ohọrọ arao na. Kẹsena o ve ku ekẹmika jọ nọ o wo ẹgba gaga fihọ iẹe re ọ sae rehọ iẹe ru oviẹ-arao. Oke nọ a re ro ru ohọrọ arao na zihe ruọ oviẹ-arao na u re gbo gaga, yọ o gwọlọ ame buobu nọ a rẹ rọ wozẹ iẹe, o sae jọ nọ oye o whariẹ ze nọ Saemọn ọ jẹ rọ rria kẹle abade na, ẹsejọhọ ughe Jọpa. Wọhọ epanọ Uzi Mosis o ta, ohwo nọ ọ rẹ wọ arao nọ o gbo no ọ rẹ jọ ohwo ogbegbe. (Ize 5:2; 11:39) Fikiere, ahwo Ju buobu a re rri ahwo nọ a re ru oviẹ-erao lọhọ nyenyenye yọ a rẹ rọwo lele ohwo otiọye na jọ uwou dede he. Obe ahwo Ju nọ a re se Talmud o tubẹ ta nọ iruo ohwo nọ o re ru oviẹ-erao lọhọ u kpotọ vi ohwo nọ ọ rẹ whẹ isọ erao. Ghele na, Pita ọ rehọ ubiẹro utioye na rri Saemọn ho nọ ọ gbẹ rọ rria kugbei hi. Fikinọ Pita o wo emamọ eva kpahe oghẹrẹ ahwo otiọye na o whariẹ ze nọ uvẹ iruo efa u ro rovie kẹe—koyehọ re o weze bru ohwo nọ ọ rrọ ohwo Ju hu. Egba-uwuhrẹ jọ a ta nọ o wọhọ nọ ẹme Griki nọ a fa “ọnọ o re ru oviẹ-erao lọhọ” na (byr·seusʹ) yọ odẹ ọsẹ Saemọn.
AKPEGBIVẸ 10-16
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IRUẸRU IKỌ 12-14
“Banabas avọ Pọl A Ru Ilele Evaọ Eria nọ I Thabọ”
(Iruẹru Ikọ 13:2, 3) Epanọ a jẹ rọ gọ Jihova jẹ be siọ emuọriọ ba na, ẹzi ọfuafo na ọ tẹ vuẹ ae nọ: “Wha siobọno Banabas avọ Sọl kẹ omẹ rọkẹ iruo nọ me se rai kẹ.” 3 Kẹsena nọ a siọ emuọriọ ba jẹ lẹ no, a tẹ rọ abọ kpahe ae uzou, a te vi ae vrẹ.
bt 86 ¶4
“A Vọ Avọ Oghọghọ gbe Ẹzi Ọfuafo”
4 Rekọ fikieme ẹzi ọfuafo na ọ rọ kpọ ae nọ a siobọno Sọl avọ Banabas ze “rọkẹ iruo”? (Iruẹru Ikọ 13:2) Ebaibol na ọ ta ha. Oware nọ ma riẹ họ ẹzi ọfuafo na ọ salọ ezae nana. Ma jọ oria ovo ruẹ hẹ inọ eruẹaro na gbe iwuhrẹ nọ e jọ obọ Antiọk a rọwo kugbe iroro na ha. Ukpoye, a rọwo kugbe eromuo na. Dae jọ iroro ra ruẹ oghẹrẹ nọ o jọ Banabas avọ Sọl oma nọ a ruẹ nọ inievo na a re rai ihri hi ukpoye, nọ “a siọ emuọriọ ba jẹ lẹ no, a tẹ rọ abọ kpahe ae uzou, a te vi ae vrẹ.” (Iruẹru Ikọ 13:3) Mai omamai ma rẹ tha ahwo nọ kẹ iruo evaọ ukoko na uke, te ekpako ukoko nọ a ro mu. Ukpenọ ma rẹ re ahwo otiọye na ihri, ma re “wo ororokẹ ologbo avọ uyoyou kẹ ae fiki iruo rai.”—1 Tẹs. 5:13.
(Iruẹru Ikọ 13:12) Nọ osu ubrotọ na ọ ruẹ oware nọ o via na, o te zihe ruọ olele Jesu, keme eware nọ o wuhrẹ kpahe Jihova i gbe rie unu.
(Iruẹru Ikọ 13:48) Nọ ahwo erẹwho na a yo onana, a te muhọ ẹghọghọ je bi jiri ẹme Jihova, yọ ahwo kpobi nọ a wo emamọ eva nọ e gwọlọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ a te zihe ruọ ilele Jesu.
(Iruẹru Ikọ 14:1) Evaọ Aikoniọm, Pọl avọ Banabas a tẹ ruọ uwou-egagọ ahwo Ju, a tẹ ta ẹme ziezi te epanọ ogbotu obuobu ọrọ ahwo Ju gbe ahwo Griki a ro kurẹriẹ.
bt 95 ¶5
“A Jẹ Rehọ Ẹgba Jihova Ta Ẹme Ududu”
5 Evaọ oke ọsosuọ, Pọl avọ Banabas a daji Aikoniọm, ẹwho nọ uruemu ahwo Griki o da fia, o tẹ jẹ rọ usu ikpewho Rom jọ evaọ ubrotọ Galesha. Ikpahwo Ju a da okpẹwho nana fia gbe ahwo nọ a rọ ahwo Ju hu nọ a kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju. Wọhọ epaọ uruemu rai, Pọl avọ Banabas a tẹ ruọ eva uwou-egagọ mu usi uwoma họ ẹta. (Iruẹru Ikọ 13:5, 14) A “ta ẹme ziezi te epanọ ogbotu obuobu ọrọ ahwo Ju gbe ahwo Griki a ro kurẹriẹ.”—Iruẹru Ikọ 14:1.
(Iruẹru Ikọ 14:21, 22) Nọ a jọ ẹwho ọyena whowho usi uwoma na je fiobọhọ kẹ ahwo buobu zihe ruọ ilele no, a te zihe kpobọ Listra, Aikoniọm, gbe Antiọk. 22 A tẹ jọ obei jẹ bọ inievo na ga, be tuduhọ ae awọ nọ a daji ẹrọwọ na jẹ be ta nọ: “Evaọ udevie ikpokpoma buobu nọ i re te omai hrọ ma te rọ ruọ Uvie Ọghẹnẹ.”
Ruabọhọ Egagọ Ọghẹnẹ Ghelọ “Ikpokpoma Buobu”
4 Nọ Pọl avọ Banabas a no Dẹbi ze no, “a te zihe ze Listra jẹ ze Ikọniọm gbe Antiọk, yọ a tua udu ilele na, yọ a ta ewoma kẹ ae nọ a yọrọ orọwọ na, anọ udevie ikpokpoma buobu ma rẹ nya vrẹ ruọ uvie Ọghẹnẹ.” (Iruẹru 14:21, 22) Whọ tẹ kaki yo ẹme yena, o rẹ sai gbe owhẹ unu. O sae jọ ere keme nọ a tẹ ta nọ “ikpokpoma buobu” i ti te omai evaọ obaro, o rẹ kẹ omai uye viukpenọ o rẹ jọ oware uduotahawọ. Kọ ẹvẹ ẹme ukpokpoma nọ Pọl avọ Banabas a ta nọ u ti te ikọ na o rọ jọ ‘uduotahawọ kẹ ae’?
5 Ma rẹ ruẹ uyo na nọ ma te rri ẹme Pọl na ziezi. Orọnikọ ọ ta nọ “ma re thihakọ ikpokpoma buobu hu.” Rekọ ọ ta nọ: ‘Udevie ikpokpoma buobu ma rẹ nya vrẹ ruọ Uvie Ọghẹnẹ.’ Pọl ọ jẹ ta kpahe osohwa nọ u ti te ohwo nọ o thihakọ ikpokpoma jẹ rọ ere tuduhọ ilele na awọ. Osohwa yena u gine muẹro. Jesu ọ ta nọ: ‘Ọnọ o thihakọ te urere, a re ti siwi ei.’—Mat. 10:22.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
(Iruẹru Ikọ 12:21-23) Evaọ ẹdẹ nọ a fihọ, Herọd ọ tẹ gọ obọdẹ ẹgọ ovie ọ tẹ keria akaba oziẹobro na, ọ tẹ be ta ẹme kẹ ahwo na. 22 Kẹsena ahwo nọ a kokohọ na a te muhọ ebo nọ: “Nọ urru ọghẹnẹ, orọnikọ orọ ohwo-akpọ họ!” 23 Ẹsiẹvo na, ukọ-odhiwu Jihova ọ tẹ rehọ ẹyao tehe iẹe, keme ọ rehọ oruaro na kẹ Ọghẹnẹ hẹ, ihoi i te mu ei họ ẹre, o te whu.
Oruvẹ no Obe Iruẹru Ikọ Ze
12:21-23; 14:14-18. Herọd ọ kuvẹ re a kẹe orro nọ a rẹ rọ kẹ Ọghẹnẹ ọvo. Oyena u wo ohẹriẹ rono Pọl avọ Banabas nọ a siọ orro nọ o rrọ kẹ ae he thahethahe ababọ okioraha. Ma rẹ gwọlọ re ahwo a kẹ omai orro ho fiki oware jọ nọ ma ru evaọ egagọ Jihova.
(Iruẹru Ikọ 13:9) Sọl, ọnọ a re je se Pọl, avọ ẹzi ọfuafo nọ ọ vọ riẹ oma o te rri rie kiọkiọkiọ
Eme Iru 13:9 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Sọl, ọnọ a re je se Pọl: No umuọ etenẹ vrẹ a ro muọ Sọl họ ese Pọl. A yẹ ukọ na evaọ Hibru yọ ọ jọ ọmotọ Rom. (Iru 22:27, 28; Fil 3:5) Koyehọ o sae jọ nọ no emaha ze a je ro sei Sọl odẹ Hibru na gbe Pọl nọ o rrọ odẹ Rom. O jọ oware okpokpọ kẹ ahwo Ju oke yena ha maero kọ enọ e jẹ rria otọ Izrẹl he re a wo edẹ ivẹ. (Iru 12:12; 13:1) O wọhọ nọ imoni Sọl jọ dede a wo edẹ Rom gbe edẹ Griki re. (Rom 16:7, 21) Fikinọ Pọl yọ “ukọ rọkẹ erẹwho na,” a vi rie re ọ nyai whowho usi uwoma kẹ ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu. (Rom 11:13) O wọhọ nọ ọye ọvo ọ gwọlọ nọ a rọ odẹ Rom riẹ sei; ẹsejọhọ fikinọ o roro nọ oyena o te mae were ahwo na. (Iru 9:15; Gal 2:7, 8) Ahwo jọ a ta nọ ọye ọvo o mu odẹ na kẹ omariẹ re o ro bru ọghọ họ Sẹjiọs Pọlọs oma, rekiyọ o wọhọ nọ ọrue keme makọ okenọ o no Saiprọs no, odẹ nọ a gbe je sei oye. Amọfa a ta nọ Pọl ọ siọ odẹ Hibru riẹ na fikinọ oghẹrẹ nọ a re se odẹ na evaọ Griki u tho ọkpọ ẹme Griki jọ nọ a re ro se ohwo (hayo arao) nọ o bi fu uke hayo gọdiẹ nọ ọ tẹ be nya.—Rri ẹme Iru 7:58 nọ a ru vẹ.
Pọl: Evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na a si odẹ na Pauʹlos no odẹ Latin nọ a re se Paulus ze nọ otọ riẹ o rrọ “osese; okakao,” yọ a rehọ iẹe se Pọl ukọ na asia udhuhrẹ gbe ikpegbihrẹ (157), rekọ ẹsiẹvo ọvo a rehọ iẹe se Sẹjiọs Pọlọs ọba ubrotọ Saiprọs.—Iru 13:7.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
bt 78-79 ¶8-9
“Ẹme Jihova O te je Do Ruọ Eria Kpobi”
8 Ukoko na a riẹ oware nọ u fo nọ a re ru. Se Iruẹru Ikọ 12:5: “Fikiere Pita ọ tẹ jọ uwou-odi na, rekọ ukoko na o jẹ lẹ gaga se Ọghẹnẹ fiki riẹ.” Ukoko na a jẹ ginẹ rọ eva rai kpobi lẹ gaga kẹ inievo na. Uwhu Jemis na o lẹliẹ e rai rọ abọ mu oma ha wọhọ ẹsenọ akpọ o re no; yọ o lẹliẹ e rai rri olẹ wọhọ oware nọ u wo iruo ho ho. Jihova o rri olẹ ghaghae gaga. Elẹ e tẹ rọwo kugbe oreva Jihova o re yo ai.[6] (Hib. 13:18, 19; Jem. 5:16) Nọ oware nọ o gwọlọ nọ Ileleikristi a rẹ riẹ.
9 Kọ whọ riẹ inievo jọ nọ edawọ i te oma? O sae jọ nọ a bi thihakọ ikpokpoma, awhaha nọ egọmeti o fihọ iruo na, hayo eware okpẹtu nọ a rọ obọ so ho. Kọ whọ gbẹ lẹ roro ai evaọ elẹ ra? Whọ sae jẹ riẹ ahwo jọ nọ a be rẹriẹ ovao dhe edawọ jọ nọ ahwo a rẹ kaki muẹrohọ họ, wọhọ ebẹbẹ uviuwou, udu nọ u re whrehe ohwo hayo uye nọ o rẹ bẹ ohwo fikinọ ọ be gọ Jihova. Who te bi roro te ziezi re whọ tẹ te lẹ, whọ te kareghẹhọ edẹ ahwo jọ nọ whọ te fodẹ nọ whọ tẹ be lẹ se Jihova ọnọ “o re yo elẹ” na. (Ol. 65:2) Epọvo na whọ te gwọlọ nọ inievo na a ru kẹ owhẹ re nọ ebẹbẹ i te te owhẹ.
AKPEGBIVẸ 17-23
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IRUẸRU IKỌ 15-16
“Aikpobi A Rọwo Fihọ Iroro nọ A Jẹ No Ẹme Ọghẹnẹ Ze”
(Iruẹru Ikọ 15:1, 2) Whaọ ezae jọ i no obọ Judia ze a te mu inievo na họ ewuhrẹ inọ: “Wha rẹ yawo wọhọ epanọ uzi Mosis o ta, o gbẹ rrọ ere he, wha sai wo esiwo ho.” 2 Rekọ nọ Pọl avọ Banabas a lele ai si ikẹ gaga kpahe ẹme nana no, a te ru ọruẹrẹfihotọ re Pọl, Banabas, gbe amọfa jọ a nya bru ikọ na gbe ekpako na evaọ obọ Jerusalẹm fiki ẹme nana.
bt 102-103 ¶8
“A [te] Lele Ai Si Ikẹ Gaga Kpahe Ẹme Nana”
8 Luk ọ tẹ gbẹ ta haro nọ: “Nọ Pọl avọ Banabas a lele ai [koyehọ “ezae jọ”] si ikẹ gaga kpahe ẹme nana no, a te ru ọruẹrẹfihotọ [koyehọ ekpako na] re Pọl, Banabas, gbe amọfa jọ a nya bru ikọ na gbe ekpako na evaọ obọ Jerusalẹm fiki ẹme nana.” (Iruẹru Ikọ 15:2) “Ikẹ” na e jọ gaga te epanọ ezae na gbe amọ Pọl a gbẹ rọ rọwo orọ ohwohwo ho, fikiere ukoko nọ o jọ obọ Antiọk na o sai ku ẹme na họ họ. Re udhedhẹ gbe okugbe o sae jọ udevie rai, ukoko na u te ru ọruẹrẹfihotọ re a rọ onọ na bru “ikọ na gbe ekpako na evaọ obọ Jerusalẹm,” enọ e jọ utu ẹruorote na. Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi ekpako obọ Antiọk na?
(Iruẹru Ikọ 15:13-20) Nọ a gbiku na re no, Jemis ọ tẹ ta nọ: “Inievo, wha gaviezọ kẹ omẹ. 14 Simiọn ọ romatotọ gbiku kẹ omai no kpahe oke ọsosuọ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ rẹriẹ ovao ku ahwo erẹwho na re ọ jọ udevie rai rehọ ahwo kẹ odẹ riẹ. 15 Yọ eme Eruẹaro na e rọwo kugbe onana, wọhọ epanọ a kere nọ: 16 ‘Nọ eware nana e tẹ vrẹ no, me ti zihe ze mẹ vẹ te wariẹ bọ uwou Devidi nọ u kie no na; mẹ te wariẹ bọ uwou nọ u kporo kuotọ no na je ru ei fihọ epanọ o jọ, 17 re ahwo nọ a kiọkọ a sae rọ eva rai kpobi gwọlọ Jihova, te ai te ahwo erẹwho na kpobi, ahwo nọ a rọ odẹ mẹ se, ere Jihova ọ ta, ọnọ o bi ru eware nana, 18 enọ a riẹ no anwae ze.’ 19 Fikiere iroro mẹ họ, wha joma rọ uye bẹ ahwo erẹwho na ha, enọ i bi kurẹriẹ bru Ọghẹnẹ ze na, 20 rekọ joma kere se ai re a siomano eware nọ i wobọ kugbe ẹdhọgọ, siomano ọfariẹ-ogbe, erao nọ i whu avọ azẹ, je no azẹ.
Uvi Ileleikristi A Wo Adhẹẹ Kẹ Ẹme Ọghẹnẹ
6 Obe Emọs 9:11, 12 họ oria Ikereakere nọ a ri ro ku ẹme na họ. Iruẹru Ikọ 15:16, 17 o wariẹ ẹme Emọs na inọ: ‘Me reti zihe tha, mẹ vẹ jẹ bọ uwou-udhu Devidi nọ u nwo na; mẹ vẹ jẹ bọ eria nọ e raha eva riẹ na, mẹ vẹ jẹ wariẹe bọ. Re itu ahwo nọ i kiọkọ e ruẹse te guọlọ Ọnowo, jegbe ahwo Egedhọ kpobi nọ a rọ odẹ mẹ ese.’
7 Rekọ ahwo jọ a rẹ sae vro ẹme nana jẹ ta nọ: ‘Oria ikere yena o ta ha inọ o gwọlọ re ahwo egedhọ a yawo.’ Ginọ uzẹme; rekọ ẹme na ọ hae vẹ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju ẹro. A rri ahwo erẹwho egedhọ nọ e yawo wọhọ egedhọ họ rekọ wọhọ inievo. (Ọny. 12:48, 49) Wọhọ oriruo, evaọ Ebaibol ọ Bagster, Ẹsta 8:17 o ta nọ: “Ahwo erẹwho egedhọ buobu a yawo a te zihe ruọ ahwo Ju.” Fikiere nọ Ikereakere na e ta nọ ahwo nọ a kiọkọ evaọ unuwou Izrẹl (koyehọ ahwo Ju gbe enọ i kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju nọ e yawo) gbe “ahwo Egedhọ kpobi” (koyehọ enọ e yawo ho) a ti zihe ruọ ọvo evaọ egagọ Ọghẹnẹ, ẹme na ọ jọ vevẹ. Rọkẹ ahwo erẹwho egedhọ nọ e gwọlọ zihe ruọ Ileleikristi, o rrọ ọgbahọ kẹ ae he re a yawo.
(Iruẹru Ikọ 15:28, 29) Keme ẹzi ọfuafo na gbe omai omamai ma gba riẹ mu no inọ ma re fi ewha efa ba kẹ owhai hi, ajokpaọ eware nana nọ e roja na: 29 inọ wha hai siomano eware nọ a ro dhe idhe kẹ edhọ, no azẹ, no erao nọ i whu avọ azẹ, je no ọfariẹ-ogbe. Wha tẹ romatotọ siomano eware nana, u ti woma kẹ owhai. Wha jọ tou!”
(Iruẹru Ikọ 16:4, 5) Nọ a bi no ewho ruọ ewho na, yọ a be vuẹ inievo nọ e rrọ etẹe izi nọ ikọ na gbe ekpako na evaọ obọ Jerusalẹm a rọwo fihọ na re a koko ai. 5 Fikiere ikoko na e tẹ jọ gaga evaọ ẹrọwọ na je bi vihọ no ẹdẹ te ẹdẹ.
bt 123 ¶18
“Ọ be Bọ Ikoko na Ga”
18 Pọl avọ Timoti a ru iruo kugbe ikpe buobu no. Fikinọ a je no ewho ruọ ewho, utu ẹruorote na u je vi ai kpohọ eria avọ eria fiki iruo uvie na. Ebaibol na ọ ta nọ: “Nọ a bi no ewho ruọ ewho na, yọ a be vuẹ inievo nọ e rrọ etẹe izi nọ ikọ na gbe ekpako na evaọ obọ Jerusalẹm a rọwo fihọ na re a koko ai.” (Iruẹru Ikọ 16:4) Imuẹro i dhesẹ vevẹ nọ, ikoko na a ru lele ọkpọvio nọ ikọ na gbe ekpako obọ Jerusalẹm a kẹ na. Fikinọ a yoẹme, “ikoko na e tẹ jọ gaga evaọ ẹrọwọ na je bi vihọ no ẹdẹ te ẹdẹ.”—Iruẹru Ikọ 16:5.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
(Iruẹru Ikọ 16:6-9) Ofariẹ, a nya orọ Frijia gbe ewho Galesha, keme ẹzi ọfuafo na ọ whaha e rai inọ a ta ẹme na evaọ ubrotọ Esia ha. 7 Whaọ nọ a te Misia, a tẹ daoma epanọ a re ro kpohọ Bithinia, rekọ ẹzi Jesu ọ kẹ rai uvẹ hẹ. 8 Fikiere a tẹ nya Misia vrẹ a te kpohọ Troas. 9 Evaọ aso Pọl ọ tẹ ruẹ eruẹaruẹ jọ, ọzae Masidonia jọ o dikihẹ etẹe jẹ lẹe inọ: “Nyaze obọ Masidonia re who fiobọhọ kẹ omai.”
Jaja Aro Vi Wọhọ Epanọ Ikọ Jesu A Ru
8 Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe nana ze? Muẹrohọ inọ Pọl ọ ruọ edhere no bi kpohọ Esia taure ẹzi Ọghẹnẹ o te ti mu ei họ ẹkpọ. Yọ Pọl ọ kẹle Bithinia no taure Jesu ọ tẹ te kpọe. Ofariẹ, Pọl o te Troas no taure Jesu ọ tẹ te kpọe kpohọ Masidonia. Jesu, Ọnọ o wuzou ukoko na, ọ rẹ sae kpọ omai epọvo na re. (Kọl. 1:18) Wọhọ oriruo, ẹsejọhọ who bi roro kpahe epanọ whọ sae rọ jọ ọkobaro hayo kwa kpohọ oria nọ ẹgwọlọ kẹ etausiuwoma o jọ mae rro. Rekọ taure Jesu ọ tẹ te rehọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ kpọ owhẹ, ẹsejọhọ o gwọlọ nọ whọ rẹ j’owọ tao. Wọhọ oriruo: Nọ omoto ọ tẹ be dhẹ ẹsiẹ edraiva ọ sae rọ kpọe kpohọ obọze hayo ẹkpẹlobọ. Epọvo na, re Jesu ọ tẹ kpọ omai re ma w’obọ ziezi evaọ odibọgba na, ma rẹ daoma re ma nyate utee mai.
(Iruẹru Ikọ 16:37) Rekọ Pọl ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “A fa omai evaọ ẹgbede dede nọ ma reabe he, yọ mai ahwo Rom, a te fi omai họ uwou-odi. Kọ a be gwọlọ lẹlẹ siobọno omai? Ijo! Jọ ae ọvo a nyaze re a su omai ruọ otafe.”
Ẹme Iru 16:37 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
mai ahwo Rom: Koyehọ emotọ Rom. Pọl gbe o wọhọ nọ Saelas a jọ emotọ Rom. Uzi Rom o ta nọ ọmotọ Rom o re gu ẹkẹ unu riẹ yọ a rẹ kẹe uye evaọ ẹgbede vievie he nọ a gbẹ re ruẹ oware ovo nọ a ro kru ei hi. Nọ ohwo ọ tẹ rọ ọmotọ Rom o wo udu nọ ọ sai ro ru eware nọ ọ gwọlọ evaọ oria kpobi nọ ọ nya evaọ ubrotọ na. Ọmotọ Rom kpobi ọ rẹ jọ otọ uzi Rom orọnikọ izi ikpewho nọ e wariẹ Rom họ họ. Nọ a tẹ wọ eku họ iẹe uzou, ọ sae rọwo nọ a rọ izi emewho na ro gu ei ẹdhọ; ghele na, o gbe wo udu nọ ọ sai ro tu ẹdhọ riẹ kpohọ okọto Rom. Rekọ otẹrọnọ okpẹme ọ rrọ otọ, o wo udu nọ o re ro tu ẹdhọ riẹ bru ovie ologbo na. Pọl ukọ na ọ jọ Ubrotọ Rom na soso ta usi uwoma gaga. Eria esa soso a jọ kere nọ Pọl ọ rọ udu ọmotọ Rom nọ ọ jọ ro ru eware. Orọ ọsosuọ họ, evaọ Filipai nọ ọ jọ vuẹ iguẹdhọ okọto Filipai inọ a la vrẹ uzi nọ a rọ fae.—Rọkẹ ivẹ nọ i kiọkọ rri eme Iru 22:25; 25:11 nọ a ru vẹ.
AKPEGBIVẸ 24-30
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IRUẸRU IKỌ 17-18
“Ta Usi Uwoma je Wuhrẹ Ahwo Wọhọ Pọl Ukọ Na”
(Iruẹru Ikọ 17:2, 3) Wọhọ epaọ uruemu Pọl, ọ tẹ ruọ evaọ uwou-egagọ na, yọ evaọ ẹdijala esa ọ jẹ rọ Ikereakere na lele ai jiroro, 3 jẹ rọ eware nọ a kere fihọ otọ dhesẹ vevẹ jẹ kẹ imuẹro inọ u fo re Kristi na ọ ruẹ uye jẹ kparoma no uwhu ze, be ta nọ: “Ọnana họ Kristi na, Jesu nana nọ me bi whowho kẹ owhai na.”
Eme Iru 17:2, 3 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
jiroro: Orọnikọ usi uwoma na ọvo Pọl ọ ta kẹ ai hi. O je ru ẹme na vẹ kẹ ai jẹ kẹ ai imuẹro no Ikereakere na ze, koyehọ Ikereakere Hibru nọ a rọ ẹzi kere na. Orọnikọ o se no Ikereakere na ze ọvo ho, ọ rehọ e rai lele ai jiroro, yọ ọ ta ẹme na kiehọ uyero ahwo nọ ọ jẹ tae kẹ na. A fa ẹme Griki na di·a·leʹgo·mai inọ “ahwo nọ a be ta ẹme kẹ ohwohwo; re a gbiku; re a ta ẹme.” U dhesẹ epanọ a re lele ahwo ta ẹme. A jọ evaọ Iru 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9 ta ọkpọ ẹme Griki nana.
kẹ imuẹro: Otọ ẹme Griki na gheghe họ “re a fi kugbe (fihọ akotọ).” Onana o sai dhesẹ nọ Pọl ọ romatotọ rehọ eruẹaruẹ nọ i kie kpahe Mesaya nọ e rrọ Ikereakere Hibru na rọ wawo eware nọ e via evaọ uzuazọ Jesu ro dhesẹ epanọ Jesu o ro ru eruẹaruẹ yena gba.
(Iruẹru Ikọ 17:17) Fikiere ọ tẹ jẹ jọ uwou-egagọ na rehọ ẹme Ọghẹnẹ lele ahwo Ju na gbe amọfa nọ a be gọ Ọghẹnẹ jiroro, yọ o je ru epọvo na re kẹdẹ kẹdẹ evaọ oria eki na kugbe enọ ọ ruẹ kpobi.
Ẹme Iru 17:17 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
oria eki na: Oria eki Acropolis Athẹns nọ o jọ obọze ukiediwo-ọre na ọ rro te oware wọhọ ogege ebọro 9. Oria eki na orọnikọ yọ oria nọ a jẹ jọ dẹ jẹ zẹ ọvo ho. Rekọ ọ jọ oria ekiọthuọ okpẹwho na, oria nọ a re jo ru eware isuẹsu, gbe oria arozaha. O jẹ hae were ahwo Athẹns na gaga re a kokohọ eghẹrẹ eria itienana vravro kpahe eme nọ e rrọ gaga.
(Iruẹru Ikọ 17:22, 23) Pọl o te dikihẹ udevie Areopagọs na ọ tẹ ta nọ: “Whai ahwo Athẹns, mẹ ruẹ nọ evaọ eware kpobi wha wo ozodhẹ eghẹnẹ na vi amọfa. 23 Wọhọ oriruo, nọ mẹ jẹ nya evaọ ẹwho na, mẹ jẹ romatotọ muẹrohọ eware nọ wha be gọ, mẹ ruẹ agbada-idhe jọ dede nọ a kere fihọ nọ ‘Rọkẹ Ọghẹnẹ nọ A Riẹ Hẹ.’ Fikiere, ọnọ wha be gọ nọ wha riẹ hẹ na, ọye me bi whowho kẹ owhai na.
Ẹme Iru 17:22, 23 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Rọkẹ Ọghẹnẹ nọ A Riẹ Hẹ: Ẹme Griki na A·gnoʹstoi the·oiʹ ọ jọ usu eme nọ a kere họ agbada-idhe evaọ Athẹns. Fikinọ ahwo Athẹns na a rẹ dhozọ eghẹnẹ gaga a rẹ bọ etẹmpol gbe egbada-idhe buobu kẹ ai, yọ a rẹ tubẹ bọ egbada-idhe kẹ eghẹnẹ nọ i wo uzuazọ dede he wọhọ, Okpodẹ, Omaurokpotọ, Ẹgba, Ẹtẹzẹ, gbe Ohrọ-oriọ. Ẹsejọhọ fiki ozọ inọ ọghẹnẹ jọ o te vo ai ẹro a ti gbe wo aruoriwo evaọ obọ riẹ hẹ oye o soriẹ ze nọ a rọ bọ agbada-idhe yena “Rọkẹ Ọghẹnẹ nọ A Riẹ Hẹ” na. A rọ agbada-idhe nana nọ a bọ na ro dhesẹ nọ Ọghẹnẹ jọ ọ riẹ nọ a re riẹ oware ovo kpahe he. Pọl ọ rọ areghẹ rehọ agbada-idhe nana ruọ ẹme kugbe ai rọ ere ta usi uwoma kẹ ai kpahe Ọghẹnẹ uzẹme na ọnọ a re riẹ makọ rite ẹdẹ yena ha na.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
(Iruẹru Ikọ 18:18) Rekọ, nọ Pọl ọ gbẹ jọ etẹe edẹ buobu no, ọ tẹ ta kẹ inievo na nọ a jọ tou, ọ tẹ ruọ okọ re o kpohọ Siria, yọ Prisila avọ Akwila a jọ kugbei. Ọ jọ Sẹnkria bru eto riẹ kpẹre, keme ọ ya eyaa jọ.
Oruvẹ no Obe Iruẹru Ikọ Ze
18:18—Didi iyeri Pọl o duwu? Ewena-isukulu jọ a ta nọ Pọl o duwu iyeri inọ ọ rẹ jọ Nazaraet. (Ik. 6:1-21) Rekọ, Ebaibol e ta oghẹrẹ iyeri nọ Pọl o duwu hu. Ofariẹ, Ikereakere na e ta ha sọ Pọl o duwu iyeri na no taure o te ti kurẹriẹ hayo o kurẹriẹ no tao, hayo kọ o je duwu iyeri na obọ hayo o je ku ai họ. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ, re o duwu iyeri itieye na o jọ uzioraha ha.
(Iruẹru Ikọ 18:21) rekọ ọ tẹ ta kẹ ae nọ a jọ tou jẹ ta nọ: “O tẹ rrọ oreva Jihova, mẹ te wariẹ zihe bru owhai ze.” Ọ tẹ jọ Ẹfisọs ruọ okọ,
Ẹme Iru 18:21 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
O tẹ rrọ oreva Jihova: Nọ ẹme nọ u dhesẹ nọ o gwọlọ nọ ma rẹ rọ oreva Ọghẹnẹ karo nọ ma tẹ gwọlọ ru hayo ma omaa oware jọ. Pọl ukọ na o fi ohrẹ nana họ iroro. (1Kọ 4:19; 16:7; Hib 6:3) Jemis olele na ọ tẹ jẹ tuduhọ enọ i bi se obe riẹ awọ inọ a ta nọ: “O tẹ ruọ Jihova, ma te jọ uzuazọ ma ve ti ru onana hayo oyena.” (Jem 4:15) Eme itieye na orọnikọ yọ eme nọ a rẹ fake ta ha; ohwo kpobi nọ ọ be rọ eva riẹ kpobi ta nọ “o tẹ rrọ oreva Jihova” o re ru oware nọ o rọwo kugbe oreva Jihova. Orọnikọ ẹsikpobi a rẹ ta ẹme nana via ha, rekọ ẹsibuobu obọ eva ohwo ọ rẹ jọ tae.—Rri ẹme Iru 21:14; 1Kọ 4:19; Jem 4:15 nọ a ru vẹ gbe Appendix C evaọ nwtsty.
AKPEGBIVẸ 31–ỌVO 6
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IRUẸRU IKỌ 19-20
“Wha Sẹro Omarai gbe Uthuru na Soso”
(Iruẹru Ikọ 20:28) Wha sẹro omarai gbe uthuru na soso, enọ ẹzi ọfuafo na ọ rehọ owhai mu esẹro evaọ udevie rai, re wha sẹro ukoko Ọghẹnẹ, onọ ọ rehọ azẹ Ọmọ obọriẹ dẹ.
“Wha Sẹro Uthuru Ọghẹnẹ nọ Orọ Owhai Obọ”
5 Ukọ na o kere nọ ekpako na a rẹ ‘sẹro uthuru Ọghẹnẹ nọ o rrọ obọ rai.’ U wuzou gaga re ekpako na a riẹ inọ Jihova gbe Jesu Kristi họ enọ i wo uthuru na. Ekpako na a te niyẹrẹ kẹ Ọghẹnẹ kpahe oghẹrẹ nọ a rẹrote uthuru na. Dae rehọ iẹe nọ ogbẹnyusu ọkpekpe ra jọ ọ ta kẹ owhẹ nọ whọ rẹrote emọ riẹ bẹsenọ o re zihe ze. Kọ whọ gbẹ te rẹrote emọ na ziezi jẹ kẹ ae emu? Otẹrọnọ oma o ga ọjọ họ, kọ whọ gbẹ te gwọlọ umu jọ kẹe re ọ lọ? Epọvo na re, ekpako ukoko a rẹ ‘sẹro ukoko Ọghẹnẹ, onọ ọ rọ azẹ ọghaghae ọmọ riẹ rọ dẹ.’ (Iruẹru 20:28) A rẹ kareghẹhọ inọ azẹ ọghaghae Jesu Kristi a rọ dẹ igodẹ na kpobi. Nọ orọnọ ekpako na a te niyẹrẹ kẹ Ọghẹnẹ na, a rẹ ko, thọ, jẹ rẹrote uthuru na.
(Iruẹru Ikọ 20:31) “Fikiere wha jaja aro vi, jẹ kareghẹhọ ẹsikpobi inọ ikpe esa soso, taso tuvo, mẹ jẹ hrẹ owhai omomọvo avọ irui-oviẹ ẹsikpobi.
Ekpako Ukoko ‘Ibe Iruiruo Rọkẹ Oghọghọ Mai’
15 Re a jọ ọkpako ukoko yọ okpiruo. Ẹsejọ ekpako ukoko a rẹ wezẹ hẹ evaọ aso fiki ọdawẹ nọ a wo kẹ uthuru Ọghẹnẹ, a rẹ lẹ n’oke t’oke je roro kpahe epanọ a re ro fi obọ họ kẹ ibe Ileleikristi rai. (2 Kọr. 11:27, 28) Ghele na, ekpako na a be rọ unevaze ru iruo rai avọ evawere wọhọ Pọl ukọ na. O kere se inievo obọ Kọrint nọ: “Mẹ rẹ ghọghọ raha igho mẹ gbe uzuazọ mẹ fiki . . . rai.” (2 Kọr. 12:15) Ẹhẹ, uyoyou nọ Pọl o wo kẹ ibe Ileleikristi riẹ u ru nọ ọ jẹ rọ rehọ oma riẹ kpobi fi obọ họ kẹ ai evaọ egagọ Ọghẹnẹ. (Se 2 Ahwo Kọrint 2:4; Fil. 2:17; 1 Tẹs. 2:8) Agbẹta nọ inievo na a ro you Pọl ga tere na.—Iruẹru 20:31-38.
(Iruẹru Ikọ 20:35) Me dhesẹ kẹ owhai evaọ eware kpobi inọ wha te bi ru iruo gaga epọvo na re, wha re fiobọhọ kẹ enọ e ga ha, wha ve je wo ẹme Olori na Jesu họ iroro, nọ ọyomariẹ ọ ta nọ: ‘Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.’ ”
bt 172 ¶20
“Azẹ Ohwo Ọvo Ọ Rrọ Omẹ Uzou Hu”
20 Uzuazọ nọ Pọl o je yeri u wo ohẹriẹ gaga no orọ otu nọ ọ te rọ uye bẹ uthuru na evaọ obaro. Pọl o je ruiruo nọ ọ jẹ rọ rẹrote omobọriẹ vi ukpenọ ọ rẹ wọ owha riẹ họ ukoko na. Oma nọ ọ jẹ dawo fiki ibe Ileleikristi riẹ o rrọ rọkẹ erere omobọriẹ hẹ. Pọl ọ tuduhọ ekpako ukoko obọ Ẹfisọs awọ nọ a wo ẹzi omolahiẹ kẹ amọfa. Ọ ta kẹ ai nọ “wha re fiobọhọ kẹ enọ e ga ha, wha ve je wo ẹme Olori na Jesu họ iroro, nọ ọyomariẹ ọ ta nọ: ‘Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.’ ”—Iruẹru Ikọ 20:35.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
(Iruẹru Ikọ 19:9) Rekọ nọ ejọ e jẹ rọwo ẹme na vievie he jẹ be ta eme iyoma kpahe Edhere Na evaọ iraro ogbotu na soso, ọ tẹ nyase ae ba jẹ rehọ ilele na kugbe oma, yọ ọ jẹ hae kẹ ovuẹ kẹdẹ kẹdẹ evaọ ọgwa isukulu Tiranọs.
bt 161 ¶11
Ẹme Ọghẹnẹ O “je Do Ruọ Eria Kpobi jẹ be Kparobọ” Ghelọ Ọwọsuọ
11 O sae jọ nọ kẹdẹ kẹdẹ Pọl ọ jẹ hae jọ ọgwa isukulu yena ta usi uwoma no ighọjọ 11 ohiohiẹ rite ighọjọ 4 owọwọ. (Iruẹru Ikọ 19:9, ẹme-obotọ) Auwa yena ọ rẹ jọ fọfọ gaga fikinọ uvo na o jẹ hae jọ gaga, fikiere ahwo buobu a rẹ kparabọ no iruo rai re a serihọ jẹ re emu. Otẹrọnọ Pọl ọ jẹ hae rọ oke nana kpobi ta usi uwoma evaọ etoke ikpe ivẹ, ọ rẹ rehọ euwa nọ i bu te idu esa (3,000) soso wuhrẹ ahwo. Ẹjiroro ọfa nọ Ẹme Jihova o ro do ruọ eria kpobi jẹ kparobọ họ, Pọl ọ jọ ọgba iruo yọ o je nwene onaa usiuwoma ota riẹ. Ọ jẹ hai nwene omaa usi uwoma ota riẹ re ọ sae nyate ẹgwọlọ ahwo ẹwho yena. Kọ eme o no rie ze? U ru nọ “ahwo kpobi nọ a jẹ rria ubrotọ Esia a ro yo ẹme Olori na, te ahwo Ju gbe ahwo Griki.” (Iruẹru Ikọ 19:10) Enẹ ọ rọ romatotọ se isẹri!
(Iruẹru Ikọ 19:19) Evaọ uzẹme, ibuobu nọ i je ru iruẹru emajiki a kwa ebe rai kokohọ a tẹ mahe ae evaọ iraro ahwo kpobi. Nọ a roro unuigho rai kpobi kugbe, i te ewẹ-isiliva idu udhuvẹ gbe ikpe (50,000).
bt 162-163 ¶15
Ẹme Ọghẹnẹ O “je Do Ruọ Eria Kpobi jẹ be Kparobọ” Ghelọ Ọwọsuọ
15 Oware omovuọ nọ o via kẹ emezae Skiva na o whariẹ ze nọ ahwo buobu a ro wo ozodhẹ Ọghẹnẹ, yọ u ru nọ ahwo buobu a ro zihe ruọ Ileleikristi je siobọno iruẹru imizi. Evaọ oke yena iruẹru imizi e da otọ fia evaọ Ẹfisọs. Enua gbe igbelẹ e jọ eria kpobi, yọ a jẹ hai kere eme nọ a rẹ rọ gbẹva fihọ ebe. Fikiere ahwo Ẹfisọs kpobi nọ a wo ebe emajiki a tẹ kwai koko jẹ mahe ae evaọ iraro ahwo, dede nọ ebe yena e rẹ ghare te edọla idu buobu evaọ oke mai nana. Luk o kere nọ: “Fikiere evaọ edhere ologbo, ẹme Jihova o te je do ruọ eria kpobi jẹ be kparobọ.” (Iruẹru Ikọ 19:17-20) Onana yọ edhere igbunu nọ uzẹme na o rọ kparobọ vi iruẹru ewhariọ gbe erọ imizi! Ahwo nana nọ a wo ẹrọwọ na a fi emamọ oriruo họ otọ kẹ omai nẹnẹ. Ma be rria akpọ nọ iruẹru-imizi e dafia. Otẹrọnọ ma wo oware jọ nọ u wobọ kugbe iruẹru-imizi, ma re ru oware nọ ahwo obọ Ẹfisọs na a ru na—ma raha iẹe no kpata kpata! Ma sioma no eware enyenye itieye, o tẹ make rọnọ o rẹ ghaghae dede.