Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
AHRẸ 5-11
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 11-12
“Oghẹrẹ nọ Jihova Ọ Gwọlọ nọ Idibo Riẹ A rọ Gọe”
it-2 1007 ¶4
Uzuazọ
Rọ Uzuazọ Ra Kpobi Gọ Ọghẹnẹ. “Uzuazọ” na u dikihẹ kẹ oma ohwo na soso. O make rrọ ere na, eria Ebaibol jọ e ta nọ ma you Ọghẹnẹ jẹ rọ ‘udu mai kpobi gbe uzuazọ mai kpobi’ gọe. (Izi 4:29; 11:13, 18) Rekọ Iziewariẹ 6:5 o ta nọ: “Whọ rẹ rehọ udu ra kpobi gbe uzuazọ ra kpobi gbe ẹgba ra kpobi you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ.” Jesu ọ ta nọ u wuzou gaga re ohwo ọ rehọ uzuazọ riẹ gbe ẹgba riẹ kpobi gọ Ọghẹnẹ, o te je fibae nọ, gbe “iroro ra kpobi.” (Mak 12:30; Luk 10:27) Rekọ onọ na họ, fikieme a rọ fodẹ iroro, udu, gbe ẹgba kugbe uzuazọ, kpakiyọ whọ tẹ fodẹ uzuazọ yọ whọ ta ẹme te ai kpobi no? Ma sae rehọ oriruo nana dhesẹ iẹe: Nọ ohwo ọ tẹ zẹ omariẹ (koyehọ, uzuazọ riẹ) kpohọ igbo, yọ o zihe ruọ okwakwa ohwo nọ ọ dẹ riẹ hayo olori riẹ na no. Nọ o rọnọ ọ zẹ omariẹ kpohọ igbo no na, o gwọlọ nọ ọ rẹ rọ eva riẹ kpobi ru iruo kẹ olori riẹ. Rekọ nọ ọ gbẹ be rọ ẹgba riẹ gbe iroro riẹ kpobi ru iruo kẹ olori riẹ hẹ, koyehọ, ọ rọ oma riẹ kpobi kẹ olori riẹ hẹ. (Je rri Ẹf 6:5; Kọl 3:22.) Fikioye a rọ fodẹ iroro, udu, gbe ẹgba kugbe uzuazọ na, re u fiobọhọ kẹ omai ruẹ nọ ma rẹ rọ eware nana kpobi gọ Ọghẹnẹ, ọnọ o wo omai na, gbe Ọmọ riẹ, ọnọ ọ rọ uzuazọ riẹ hwosa ẹtanigbo nọ a rọ ta omai no igbo na. Fikiere, re ma rọ “udu mai kpobi” gọ Ọghẹnẹ, u dhesẹ nọ oma mai kpobi ma re ro ru ei, ma rẹ nyasiọ abọjọ oma na ọvuọvo ba ha.—Je rri Mt 5:28-30; Luk 21:34-36; Ẹf 6:6-9; Fil 3:19; Kọl 3:23, 24.
it-1 84 ¶3
Agbada-Idhe
A jie uzi kẹ ahwo Izrẹl na nọ a re kporo egbada-idhe nọ ahwo erẹwho na a jẹ jọ gọ eghẹnẹ erue na kpobi fihọ otọ, a ve je kporo ipila ọrẹri na, je ko ekpọ ọrẹri nọ a jẹ hae bọ fihọ akotọ rai na kpobi fihọ otọ. (Ọny 34:13; Izi 7:5, 6; 12:1-3) A rẹ raro kele uruemu edhọgọ rai vievie he, yọ a rẹ mahe emọ rai evaọ erae ro dhe idhe wọhọ oghẹrẹ nọ ahwo Kenan a je ru na vievie he. (Izi 12:30, 31; 16:21) Ahwo Izrẹl a re wo egbada-idhe buobu hu, ukpoye, agbada-idhe ọvo a rẹ jọ gọ Ọghẹnẹ uzẹme na, yọ agbada-idhe nana o rẹ jọ oria nọ Jihova ọ salọ. (Izi 12:2-6, 13, 14, 27; ma tẹ rọ onana wawọ orẹwho Babilọn, ọghẹnẹ-aye ahwo Babilọn nọ a re se Ishtar ọvo o wo egbada-idhe udhuzii [180].) A kaki jie uzi kẹ ahwo Izrẹl na nọ a rẹ rehọ itho nọ a bru hu rọ bọ agbada-idhe kẹ Jihova nọ a tẹ fa Ethẹ Jọdan vrẹ no (Izi 27:4-8), yọ Joshua họ ọnọ ọ bọ agbada-idhe nana fihọ Ugbehru Ibal. (Jos 8:30-32) Nọ a ghale Ẹkwotọ Eyaa na no, ahwo orua Rubẹn, orua Gad, gbe abọvo orua Manasẹ a tẹ bọ agbada-idhe jọ nọ o jọ ruaro gaga kẹle Ethẹ Jọdan, onọ o wha ẹwhọ fihọ udevie rai avọ erua edekọ. Uwhremu na a tẹ te ruẹ nọ, orọnikọ a bọ agbada-idhe na re a jariẹ gọ eghẹnẹ erue he, rekọ re o jọ isẹri inọ ae omarai a be gọ Jihova, Ọghẹnẹ uzẹme na.—Jos 22:10-34.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 925-926
Ugbehru Gẹrizim
Nọ a nwani fi ahwo Ai kparobọ no, Joshua ọ tẹ ta kẹ erua Izrẹl kpobi inọ a kokohọ aro Ugbehru Gẹrizim gbe Ibal wọhọ epanọ Mosis ọ ta kẹ ae. A tẹ jọ etẹe se eme Uzi na kẹ ahwo na, eghale nọ i ti te ai nọ a te yoẹme kẹ Jihova gbe iye nọ i ti te ai nọ a tẹ ghẹmeeyo kẹe. Ahwo orua Simiọn, Livae, Juda, Isaka, Josẹf, gbe Bẹnjamin họ enọ i dikihẹ aro Ugbehru Gẹrizim. Ahwo Livae na gbe etehe ọvọ na a tẹ jọ ukiekpotọ na, erua ezeza nọ i kiọkọ a te dikihẹ aro Ugbehru Ibal. (Izi 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35) O wọhọ nọ erua nọ e jọ aro Ugbehru Gẹrizim na họ enọ e kuyo kẹ eghale nọ a se do via rri ofẹ nọ a jọ, erua nọ i kiọkọ nọ e jọ aro Ugbehru Ibal a tẹ kuyo kẹ iye nọ a se do via rri ofẹ nọ a jọ. Ahwo jọ a rẹ ta nọ fikinọ abọ Ugbehru Gẹrizim o jọ wowoma yọ u re wou eware jabọ a ro se eghale na rri ofẹ yena, viukpọ ofẹ Ugbehru Ibal nọ o vọ avọ itho nọ u re wou eware he na. Rekọ Ebaibol na ọ ta ẹme ọvo kpahe ẹme nana ha. A se Uzi na do via “evaọ aro ukoko ahwo Izrẹl soso, te eyae, te emọ, gbe ahwo erẹwho efa nọ a jẹ rria kugbe ae.” (Jos 8:35) Ogbotu ahwo nana a yo eme nọ a se do via na evaọ ofẹ ugbehru nọ a jọ kpobi. Fikinọ oria nọ a jọ na yọ oria nọ ẹme ọ rẹ jọ rua gaga, u ru nọ ahwo na kpobi a ro yo eme na.—Rri UGBEHRU IBAL.
AHRẸ 12-18
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 13-15
“Oghẹrẹ nọ Uzi Mosis na U ro Dhesẹ Ọdawẹ nọ Jihova O Wo kẹ Iyogbe”
it-2 1110 ¶3
Abọvo Abakpe
O wọhọ nọ abọvo abakpe ọfa jọ ọ jariẹ nọ ahwo Izrẹl na a jẹ hae kẹ kukpe kukpe. Dede nọ ahwo Livae nọ a bi ru iruo izerẹ na a jẹ rọ okẹ nana kẹ dẹe he, a jẹ jariẹ wo abọjọ ghele. A jẹ hae kẹ okẹ nana re iviuwou ahwo Izrẹl nọ e ziọ ehaa sa-sa nọ a jẹ hai ru evaọ orẹwho na a ruẹ oware nọ a rẹ re evaọ etoke ehaa na. Rekọ otẹrọnọ oria nọ ohwo na o bi no ze kpobọ Jerusalẹm na o thabọ gaga yọ a te sae wha owha na ha, a rẹ rehọ ugho nwene ai, nọ a je te obọ Jerusalẹm a vẹ rọ ugho na dẹ eware nọ uviuwou na o rẹ re, a vẹ re akpọ kuoma evaọ etoke okokohọ ọrẹri na. (Izi 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Rekọ, evaọ urere ukpe avọ esa gbe urere ukpe avọ ezeza orọ ikpe ihrẹ ẹdijala na, a rẹ rehọ abọvo abakpe nana dẹ eware nọ a gwọlọ evaọ etoke ikokohọ nọ a re ru evaọ orẹwho na ha, ukpoye, a rẹ rehọ ae kẹ ahwo Livae na, a vẹ jẹ rehọ ae fiobọhọ kẹ erara nọ e rrọ udevie rai, eyae-uku, gbe emọ nọ i wo esẹ hẹ evaọ ẹwho na.—Izi 14:28, 29; 26:12.
it-2 833
Ukpe Ẹdijala
A je se ukpe Ẹdijala na “ukpe obusino [hash·shemit·tahʹ].” (Izi 15:9; 31:10) Evaọ ukpe yena, otọ na u re wo eriosehọ riẹriẹriẹ, hayo obusino, a rẹ kọ oware ọvuọvo fihọ iẹe he. (Ọny 23:11) U te no ere no, a rẹ jẹ rọ osa nọ ohwo ọ re rọvrẹ riẹ. Onana o jọ “obusino nọ a bi ru kẹ Jihova,” nọ a rẹ rọ kẹe orro. Dede nọ ahwo a wo ọvuọ eriwo riẹ kpahe ẹme nana, ahwo jọ a ta nọ a jẹ ginẹ rọ esa nọ ahwo a re rọvrẹ rai hi, ukpoye, ohwo Izrẹl nọ a reosa riẹ na o re ye ibe ohwo Hibru riẹ osa ha, keme evaọ ukpe yena ewhẹrẹ a ti wo ekakọ nọ a te zẹ ro wo ugho ho; rekọ ohwo Izrẹl ọ sai ye ohwo orẹwho ọfa nọ o momo ugho kẹ osa. (Izi 15:1-3) Eriwo ahwo jọ nọ a rrọ iwuhrẹ họ, nọ ohwo o te momo ugho ro fiobọhọ kẹ ọrivẹ riẹ nọ akpọ ọ be bẹ, ọ rẹ kpairoro vrẹ ugho nọ a reosa riẹ na, rekọ ohwo o te momo ugho kẹ ohwo rọ thueki a rẹ kpairoro vrẹ riẹ hẹ. Ahwo na a tẹ jẹ ta nọ, evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ ekele oke mai na, Hilẹl o fi uzi jọ họ nọ ohwo nọ o momo ugho kẹ omọfa ọ sai ro kpohọ okọto re ọ jọ obei si obe se ohwo nọ o momo ugho kẹ na re ugho riẹ o seba evru.—The Pentateuch and Haftorahs, edited by J. Hertz, London, 1972, ẹwẹ 811, 812.
it-2 978 ¶6
Ọrigbo
Izi kpahe ọrigbo avọ olori riẹ. Oghẹrẹ nọ ahwo Izrẹl a re ru ohwo Hibru nọ ọ rrọ ọrigbo u wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ a re ru ohwo orẹwho ọfa, ọrara, hayo ohwo nọ ọ ziọ ukane nọ ọ rrọ ọrigbo. Nọ a tẹ dẹ ohwo nọ ọ rrọ ohwo Hibru hu ọrigbo o re zihe ruọ okwakwa olori riẹ, fikiere ọsẹ ọ sae rehọ iẹe kẹ ọmọzae riẹ wọhọ ukuoriọ nọ u te noi no (Ize 25:44-46), rekọ a re siobọno ohwo Hibru nọ ọ rrọ ọrigbo evaọ ukpe avọ ihrẹ nọ ọ rọ rrọ ọrigbo na otẹrọnọ ukpe yena a kaki te, yọ otẹrọnọ Ukpe Obusino na a kaki te a sai siobọnoi re. A re ru ohwo Hibru nọ ọ rrọ ọrigbo wọhọ ohwo nọ a rehọ iruo evaọ etoke nọ ọ rọ rrọ ọrigbo na. (Ọny 21:2; Ize 25:10; Izi 15:12) Nọ ohwo Hibru ọ tẹ zẹ omariẹ ọrigbo kẹ ọrara, hayo rọkẹ ohwo uwou ọrara na jọ, hayo ohwo nọ ọ ziọ ukane, a sae dẹe zihe ze oke kpobi, ọyọvo ọ sae wariẹ dẹ omariẹ zihe ze hayo ohwo nọ o wo u du nọ a rẹ rọ wariẹ dẹe zihe na. Unu ikpe nọ i kiọkọ taure Ukpe Obusino na hayo ukpe avọ ihrẹ nọ ọ rọ rrọ ọrigbo na o te ti te o re kele rọ hwa unuigho nọ ọ rẹ rọ dẹ omariẹ zihe na. (Ize 25:47-52; Izi 15:12) Nọ a te bi siobọno ọrigbo nọ ọ rrọ ohwo Hibru kpo, olori riẹ o re siobọnoi kpo ababọ họ, ọ rẹ rọ eware jọ ro ru ei ọghọ nọ o re ro mu akpọ họ. (Izi 15:13-15) Otẹrọnọ okenọ ọ rọ zẹ omariẹ ọrigbo na ọ wha aye riẹ lele oma, avọ aye na a re gbe kpo. Rekọ, otẹrọnọ olori riẹ ọ kẹ riẹ aye (aye nọ ọ rrọ ohwo orẹwho ọfa nọ a re siobọno kpo evaọ ukpe avọ ihrẹ na ha), aye na avọ emọ kpobi nọ o yẹ a re zihe ruọ erọ olori riẹ, ọyọvo o ve kpo. O tẹ via ere, ọrigbo nọ ọ rrọ ohwo Hibru na ọ sae salọ nọ ọ rẹ jọ kugbe olori riẹ. Kẹsena a vẹ rehọ ododo duwu ozọ riẹ lafi, onọ u re dhesẹ nọ ọ te jọ ọrigbo evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.—Ọny 21:2-6; Izi 15:16, 17.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Enọ Ahwo nọ A s’Ebe
Eme ma rẹ sai wuhrẹ no uzi nọ o rrọ Ọnyano 23:19 nọ o ta nọ: “Whọ rẹ rọ ame-ivie oni ẹwe there ọmọ riẹ vievie he” na ze?
Uzi nana nọ o romavia isiasa evaọ Ebaibol na o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ruẹ epanọ Jihova o wo ohrọ-oriọ gbe ọdawẹ te. U te je dhesẹ nọ Jihova o mukpahe egagọ erue.—Ọnyano 34:26; Iziewariẹ 14:21.
Re a rọ ame-ivie oni ẹwe there ọmọ riẹ hayo orọ arao ọfa kpobi there ọmọ riẹ, o wọso oghẹrẹ nọ Jihova ọ ruẹrẹ eware họ no emuhọ ze. Ọghẹnẹ o ru ame-ivie oni na re ọ rọ ko ọmọ riẹ je fiobọhọ kẹ ọmọ na rro. Ọgba-uwuhrẹ jọ ọ ta nọ, re a rọ ame-ivie oni arao ro there ọmọ riẹ yọ “orivo rọkẹ usu nọ oni avọ ọmọ riẹ a wo nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹhọ.”
U te no ere no, ahwo jọ a ta nọ re a rọ ame-ivie oni arao ro there ọmọ riẹ yọ uruemu egedhọ nọ o wọhọ nọ a jẹ hai ru re oso ọ rrọ. Otẹrọnọ ere o jọ, kiyọ uzi nana o jẹ thọ ahwo Izrẹl na, onọ u ru nọ a gbe je ro ru lele iruemu egagọ erẹwho nọ e wariẹ e rai họ họ. Uzi Mosis na o ta vevẹ nọ ahwo Izrẹl a re ru lele izi erẹwho nọ e wariẹ e rai họ na ha.—Iruo-Izerẹ 20:23.
Ofariẹ, ma rẹ jọ uzi nana ruẹ ọdawẹ nọ Jihova o wo. Ma rẹ jọ Uzi Mosis na ruẹ izi efa nọ i mukpahe oja nọ a re gbe kẹ erao, gbe izi efa nọ e jẹ thọ ae re a siọ eware nọ e wọso oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹ eware fihọ no emuhọ ze ba eru. Wọhọ oriruo, ma rẹ jọ Uzi na ruẹ izi nọ i mukpahe arao nọ ọ re jọ kugbe oni riẹ te edẹ ihrẹ hẹ nọ a re ro dhe idhe, arao avọ emọ riẹ nọ a re kpe ẹdẹ ọvona, gbe oni ọvra nọ ọ rrọ uwou kugbe ike hayo emọ riẹ nọ a re mu rehọ ẹsiẹvo.—Iruo-Izerẹ 22:27, 28; Iziewariẹ 22:6, 7.
O rrọ vevẹ nọ izi sa-sa nọ e rrọ Uzi Mosis na yọ izi gheghe he. Eware nọ ma re wuhrẹ no ai ze i re fiobọhọ kẹ omai wo emamọ iruemu nọ i re dhesẹ iruemu-aghae Jihova via.—Olezi 19:7-11.
AHRẸ 19-25
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 16-18
“Izi nọ A re Lele re A Sai Bruoziẹ nọ O Kiẹrẹe”
it-1 343 ¶5
Aro-otuo
A rẹ rọ aro-otuo dhesẹ ẹdhọ nọ a rẹ vẹ tu, yọ ma rẹ jọ Uzi na ruẹ unuovẹvẹ sa-sa nọ a kẹ kpahe udi-oriọ, ekẹ nọ a rẹ kẹ, hayo omohẹriẹ, keme eware nana e sai tu oguẹdhọ aro ọ vẹ vẹ ẹdhọ tu. “Udi-oriọ u re tu ahwo nọ a wo orimuo aro.” (Ọny 23:8) “Udi-oriọ u re tu ohwo nọ o wo areghẹ aro.” (Izi 16:19) O tẹ make rọnọ oguẹdhọ yọ ohwo nọ o re rri eware mu gaga yọ o kiẹrẹe, ọ sai keke aro fihọ hayo rọ ogbori vẹ ẹdhọ tu fiki okẹ nọ ohwo nọ o wo ẹdhọ na ọ kẹ riẹ. Uzi Ọghẹnẹ o ta nọ orọnikọ okẹ nọ a kẹ ohwo ọvo o rẹ lẹliẹe vẹ ẹdhọ tu hu, rekọ ọ sae vẹ ẹdhọ tu nọ ọ tẹ be re ohrọ ohwo. Oye o wha riẹ ze nọ Uzi na o rrọ ta nọ: “Who re dhesẹ ọriẹwẹ kẹ oyogbe vievie he hayo rri ọdafe ovao vievie he.” (Ize 19:15) Fikiere, oguẹdhọ ọ rẹ rọ fiki ohrọ hayo abọ ogbotu nọ ọ rẹ jọ bruoziẹ kpe edafe he fikinọ a fe.—Ọny 23:2, 3.
it-2 511 ¶7
Inọmba
Ivẹ. Nọ a te bi guẹdhọ, a rẹ fodẹ inọmba na ivẹ gaga. Nọ a te bi guẹdhọ, imava nọ i se isẹri a jẹ ta ẹme ọvona, u re ru nọ a rẹ rọ rọwo isẹri nọ a se na. Re iguẹdhọ a te ti bruoziẹ nọ ẹme jọ uzẹme, imava hayo imasa a re se isẹri kpahe ẹme na tao. Uzi nana ọvona ukoko Ileleikristi na u bi ru lele nọ a te bi guẹdhọ ohwo. (Izi 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Kọ 13:1; 1Ti 5:19; Hib 10:28) Uzi nana Ọghẹnẹ o ru lele nọ o siobọno Ọmọ riẹ re ọ jọ Osiwi kẹ ahwo-akpọ. Jesu ọ ta nọ: “A jọ Uzi obọrai kere nọ: ‘Isẹri imava yọ uzẹme.’ Me bi se isẹri kpahe omobọ mẹ, yọ Ọsẹ na nọ o vi omẹ ze o bi se isẹri kpahe omẹ.”—Jọ 8:17, 18.
it-2 685 ¶6
Ozerẹ
Izerẹ na họ enọ e jẹ hai wuhrẹ ahwo Uzi Ọghẹnẹ, yọ a je wobọ gaga evaọ edhọ nọ a je gu evaọ Izrẹl. Izerẹ na a jẹ hai fiobọhọ kẹ ibruoziẹ na evaọ ikpewho nọ a ghale kẹ ahwo Izrẹl na, yọ a re je fiobọhọ kẹ ibruoziẹ na evaọ ẹdhọ nọ ọ rrọ gaga nọ ibruoziẹ na a be sai bruoziẹ riẹ hẹ. (Izi 17:8, 9) Nọ a te kpe ohwo yọ a riẹ ohwo nọ o kpe rie he, izerẹ na a re kuomagbe ekpako okpẹwho na evaọ ẹme na, re a ruẹ nọ a ru lele Uzi Ọghẹnẹ kpahe oghẹrẹ nọ a re ro ku ẹme na họ, a ve si abe-ọriọ no okpẹwho na. (Izi 21:1, 2, 5) Otẹrọnọ ọzae nọ ọ be re ihri ọ bọwo aye riẹ ota inọ ọ be lẹlẹ gbe-ọfariẹ, a rẹ rehọ aye na ziọ oria aruẹri na, ozerẹ na o ve ru eware nọ Uzi na o ta nọ a ru, kẹsena Jihova nọ ọ riẹ uzẹme ẹme na o ve bruoziẹ na sọ aye na ọ rease hayo ọ reabe. (Ik 5:11-31) Oziẹ nọ izerẹ na hayo ibruoziẹ nọ a ro mu na a bru evaọ ẹdhọ kpobi a re ru lele; rekọ nọ ohwo o te keke aro fihọ ghẹmeeyo hayo jẹ oziẹ nọ a bru na fiẹ, a re kpe ohwo yena no.—Ik 15:30; Izi 17:10-13.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 787
Esino
Evaọ otọ Uzi na, taure a te ti kpe ohwo nọ o ru thọ wọhọ epanọ Uzi na o ta, o tẹ kawo imava i re se isẹri kpahe oware nọ o via na inọ uzẹme. (Izi 19:15) Enọ i se isẹri na họ enọ e rẹ kake rọ itho fi ohwo nọ o ru thọ na kpe. (Izi 17:7) A re ru onana ro dhesẹ nọ a rri uzi Ọghẹnẹ ghaghae, a vẹ jẹ rọ ere si egbegbe no udevie ahwo Izrẹl na. U te no ere no, u re je ru nọ ahwo a gbe ro se isẹri ọrue he, rọ okpakpa se isẹri hi, hayo mu isẹri se he.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
it-1 519 ¶4
Okọto, Ẹdhoguo
Ukoko Ileleikristi Na. Dede nọ ukoko Ileleikristi na yọ okọto ho, a sai guẹdhọ ohwo nọ ọ rrọ ukoko na nọ o ru thọ jẹ whọku ei, yọ a sai tube si ohwo na no ukoko dede. Fikioye Pọl ọ rọ ta kẹ ukoko na, koyehọ, esẹro na, inọ a re bruoziẹ enọ e rrọ ukoko na hrọ. (1Kọ 5:12, 13) Nọ Pọl avọ Pita a je kere se ikoko gbe ekpako na, a vuẹ rai nọ a rẹrote inievo nọ e rrọ ukoko na re a kru ga ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ, a ve je fiobọhọ kẹ ohwo kpobi nọ ọ be jowọ othọthọ jẹ tuduhọ iẹe awọ. (2Ti 4:2; 1Pi 5:1, 2; je rri Gal 6:1.) A rẹ kẹ ahwo nọ a bi fi ohẹriẹ họ ukoko na ohrẹ te isiava, nọ a gbe kurẹriẹ hẹ, ukoko na o sae rehọ ae guẹdhọ. (Tai 3:10, 11) Rekọ a re si ahwo nọ a be ruabọhọ uzioraha no ukoko na no. Ọwhọkuo nana o re dhesẹ kẹ ọnọ ọ raha uzi na nọ, ukoko na o rẹ kẹ ahwo nọ a wo ekpehre uruemu utioyena uvẹ re a jọ ukoko na ha. (1Ti 1:20) Pọl ọ vuẹ ezae nọ e rrọ ukoko na nọ i wo owha-iruo nọ a re ro guẹdhọ inọ, a re kokohọ oria ọvo re a yoẹme nọ ọ rrọ otọ na. (1Kọ 5:1-5; 6:1-5) Taure ahwo nọ a be rọ ohwo na guẹdhọ na a tẹ te rọwo nọ oware nọ a ta nọ ohwo na o ru na uzẹme, imava hayo imasa a re se isẹri kpahe iẹe, nọ a jẹ kiẹ isẹri nọ a se na riwi ziezi no, a ve bruoziẹ na ababọ ọriẹwẹ hayo okienyẹ.—1Ti 5:19, 21.
AHRẸ 26–ARIA 1
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 19-21
“Uzuazọ Ohwo-Akpọ O Rrọ Ghaghae Evaọ Aro Jihova”
it-1 344
Azẹ
Ọghẹnẹ ọ ma ohwo-akpọ re ọ reawere uzuazọ, rekọ nọ ohwo o te kpe omọfa siọ uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na ba, Ọghẹnẹ ọ rẹ nọ uzuazọ na mi ohwo nọ o kpe rie na. Ma ruẹ onana vuhumu evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Keni nọ o kpe oniọvo riẹ nọ: “Azẹ oniọvo ra ọ be viẹ se omẹ no otọ na ze.” (Emu 4:10) Nọ ohwo o te mukpahe oniọvo riẹ te epanọ ọ rrọ gwọlọ nọ o whu no dede, hayo nọ ọ tẹ be tae raha hayo se isẹri ọrue kpahe iẹe, be rrọ ere fi uzuazọ riẹ họ ọza, u re ru nọ ohwo yena ọ rẹ rọ reabe azẹ fihọ uzou fiki ọrivẹ riẹ na.—Ize 19:16; Izi 19:18-21; 1Jọ 3:15.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 518 ¶1
Okọto, Ẹdhoguo
Obọ unuẹthẹ okpẹwho na okọto ẹwho na o jẹ hae jọ. (Izi 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Ru 4:1) Nọ a tẹ fodẹ unuẹthẹ, koyehọ a be ta kpahe oko-ore nọ o kẹle unuẹthẹ okpẹwho na. Obọ unuẹthẹ okpẹwho na a jẹ hae jo se Uzi na kẹ ogbotu ahwo nọ a kokohọ, yọ etẹe a re jo woro uzi kẹ ahwo ẹwho na. (Neh 8:1-3) O jọ lọlọhọ re a jọ obọ unuẹthẹ okpẹwho na ruẹ ahwo nọ a re se isẹri evaọ ẹdhọ nọ a bi gu, wọhọ ẹdhọ eware nọ a zẹ gbe eware itieye na efa, keme unuẹthẹ okpẹwho na ahwo a rẹ rọ rueva okpẹwho na je noi kẹdẹ kẹdẹ. U te no ere no, fikinọ ahwo buobu a te riẹ kpahe ẹdhọ nọ ọ rrọ otọ na evaọ obọ unuẹthẹ okpẹwho na, u re ru nọ ibruoziẹ na a rẹ rọ yọroma je bruoziẹ nọ o kiẹrẹe evaọ ẹdhọ na. Yọ u muẹro nọ u wo oria jọ nọ a ruẹrẹhọ kẹle unuẹthẹ okpẹwho na nọ ibruoziẹ na a rẹ keria jo gu ẹdhọ. (Job 29:7) Samuẹle ọ jẹ hae nya Bẹtẹl, Gilgal, gbe Mizpa wariẹ re o “bruoziẹ Izrẹl evaọ eria nana kpobi” gbe Rema, oria nọ uwou riẹ o jọ.—1Sa 7:16, 17.
ARIA 2-8
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 22-23
“Oghẹrẹ nọ Uzi Mosis na U ro Dhesẹ nọ Jihova O Rri Erao Ghaghae”
it-1 375-376
Owha
Evaọ Izrẹl oke anwae, erao a jẹ hae rọ wọ owha. Yọ a vuẹ ahwo Izrẹl na nọ a tẹ ruẹ eketekete ohwo nọ o mukpahe ae nọ o kie fihọ otọ avọ owha nọ o rrọ ehru riẹ, a rẹ nyasiọ iẹe ba vievie he, a re fiobọhọ kẹe “rra owha no arao na hrọ.” (Ọny 23:5) U wo unu owha nọ arao ọ rẹ wha, wọhọ oriruo, “[owha] nọ o re te isi ivẹ wha.”—2Iv 5:17.
it-1 621 ¶1
Iziewariẹ
A jọ obe Iziewariẹ ta kpahe oghẹrẹ nọ a re ro dhesẹ ororokẹ rọkẹ erao. A jie uzi kẹ ahwo Izrẹl na nọ a re mu ọvra nọ ọ rrọ uwou kugbe emọ riẹ hẹ, keme fikinọ ọ be rẹrote emọ riẹ oye u ru rie lọhọ nọ a sai ro mu ei na. A rẹ kẹ ọvra na uvẹ rra vrẹ, rekọ a sai mu emọ na rehọ. A re ru onana re oni na ọ sai yẹ emọ efa. (Izi 22:6, 7) A jie uzi kẹ ewhẹrẹ inọ a re thuru eruẹ ọzae avọ eketekete kugbe ro kporo udhu hu, onana u re ru nọ arao nọ ọ mae ga na ọ gbẹ rọ rehọ uye bẹ ọnọ ọ ga ha na ha. (22:10) Nọ a tẹ be rọ eruẹ si ibi no igbe ekakọ a rẹ gba unu eruẹ na re ọ siọ ekakọ na ba ẹre he re ohọo u kpei, kpakiyọ emu ọ rrọ etẹe nọ ọ rẹ re, yọ ọ be rọ ẹgba riẹ kpobi ru iruo.—25:4.
w03 10/15 32 ¶1-2
“Wha Mu Usu Kugbe Enọ E Rọwo Ho Ho”
WỌHỌ epanọ whọ be ruẹ evaọ etenẹ na, uye o be bẹ ekamẹle avọ eruẹ ọzae nọ a thuru kugbe bi kporo udhu na. Owhowha nọ a rọ gba erao ivẹ na kugbe na u ru nọ a be rọ ruẹ uye gaga, keme owhowha nọ a rọ gbae kugbe na o rrọ rọkẹ erao ivẹ nọ e rrọ ẹrẹrẹe je wo ẹgba ọvona. Fikinọ Ọghẹnẹ o wo ọdawẹ kẹ oghẹrẹ erao itienana nọ a rẹ gba kugbe, ọ ta kẹ ahwo Izrẹl na nọ: “Who re thuru eruẹ ọzae avọ eketekete kugbe ro kporo udhu vievie he.” (Iziewariẹ 22:10) Uzi nana ọvona u kiekpahe eruẹ ọzae avọ ekamẹle nọ a re thuru kugbe re.
Uzẹme riẹ họ, ọwhẹrẹ ọ rẹ gwọlọ rọ uye utionana bẹ erao riẹ hẹ. Rekọ nọ o gbe wo iruẹ ezae ivẹ hẹ, ọ sae gwọlọ nọ o re thuru erao ivẹ nọ e rrọ oghẹrẹ ọvona ha nọ o wo kugbe. O wọhọ nọ oware nana ọwhẹrẹ nọ a fodẹ evaọ oriruo na o ru. Fikinọ erao ivẹ na e rrọ ẹrẹrẹe hẹ na, u ru nọ ọnọ ọ mae kawo na ọ be rọ rova re o le ọnọ ọ mae rro na mu, yọ uye o be bẹ ọnọ ọ mae rro na gaga keme ọ be wọ owha nọ o gbẹdẹ vi ei.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 600
Osa, Ohwo nọ Ọ re Osa
Osa yọ oware nọ ohwo o momo mi omọfa nọ ọ rẹ wha zihe. Evaọ Izrẹl oke anwae, ugogo oware jọ nọ o jẹ hae lẹliẹ ahwo re osa họ, nọ ekọ e tẹ raha ku ohwo. Oware uyoma o jọ nọ ohwo Izrẹl o te zihe ruọ ọriesa; keme ọnọ o momo na ọ rẹ jọ wọhọ ọrigbo kẹ ọnọ o momo mi na. (Itẹ 22:7) Fikiere Ọghẹnẹ o te jie uzi kẹ ahwo Izrẹl inọ a te bi momo ugho hayo oware jọ kẹ ohwo Izrẹl ọfa a re mi ei isuo ho. (Ọny 22:25; Izi 15:7, 8; Ol 37:26; 112:5) Rekọ a sai mi ohwo orẹwho ọfa isuo. (Izi 23:20) Egba uwuhrẹ Ebaibol jọ a ta nọ ugho nọ a momo rọkẹ ekiọthuọ ọvo a re mi isuo fihọ, orọnikọ onọ a momo gheghe he. Ubroke ahwo erẹwho efa nọ a ziọ Izrẹl te thueki a rẹ rria, fikiere a sai mi ai isuo, keme nọ ae omarai a te momo ugho kẹ amọfa a re mi ai isuo re.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
g 04/15 13
Kọ O Thọ re A Kpe Erao?
EME NỌ AHWO JỌ A TA Izuẹ gbe ikwori jọ a re kpe erao fiki arozaha, oma o rẹ were ae nọ a te bi le ai hayo nọ a te bi kpe ai. Amọfa a sae rọwokugbe ẹme nọ ọzae Russia jọ nọ o re kere ebe ọ ta, inọ “ekpehre oware” o rrọ re a kpe erao jẹ re ae.
ẸME NỌ EBAIBOL NA Ọ TA Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo uvẹ re a kpe erao otẹrọnọ arao na o bi fi uzuazọ ahwo họ ọza hayo re a ro ru iwu. (Ọnyano 21:28; Mak 1:6) Ebaibol na ọ tẹ jẹ ta nọ ahwo-akpọ a sai kpe erao fiki emuore. Emuhọ 9:3 o ta nọ: “Arao kpobi nọ ọ rẹ nya nọ ọ rrọ uzuazọ ọ rẹ sae jọ emuore kẹ owhai.” Jesu omariẹ dede o fiobọhọ kẹ ilele riẹ kpe imiyei nọ a re uwhremu na.—Jọn 21:4-13.
O make rrọ ere na, Ebaibol na ọ ta nọ Ọghẹnẹ “o mukpahe ohwo kpobi nọ ozighi ọ rẹ were.” (Olezi 11:5) Onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma kpe erao hayo nwae oma fiki omaweromẹ hayo arozaha ha.
Ebaibol na o dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o rri uzuazọ arao ghaghae.
• Ebaibol na ọ ta nọ evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ jẹ ma eware, “Ọghẹnẹ ọ tẹ ma erao ẹwọ otọakpọ na ọvuọ oghoghẹrẹ rai gbe erao ẹwho ọvuọ oghoghẹrẹ rai gbe erao kpobi nọ i re si evaọ otọ na ọvuọ oghoghẹrẹ rai. Ọghẹnẹ ọ tẹ ruẹ nọ u woma.”—Emuhọ 1:25.
• Ebaibol na ọ ta kpahe Jihova nọ: “Ọ be kẹ erao na emu.” (Olezi 147:9) Ọghẹnẹ ọ ma otọakpọ na evaọ oghẹrẹ nọ erao e rẹ rọ ruẹ emu re jẹ ruẹ oria nọ a rẹ rria.
• Devidi ovie Izrẹl ọ jọ olẹ ta nọ: “Whọ be sẹro ahwo-akpọ gbe erao, O Jihova.” (Olezi 36:6) Wọhọ oriruo, taure Jihova ọ tẹ te raha ahwo omuomu evaọ Owhe Ologbo na, o siwi imaree gbe oghoghẹrẹ erao sa-sa kpobi.—Emuhọ 6:19.
O rrọ vevẹ nọ Jihova o rri erao ghaghae, yọ ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ a rẹrote erao na je rri rai ghaghae re. “Ohwo okiẹrẹe ọ rẹ rẹrote erao riẹ nọ o bi thuru.”—Itẹ 12:10.
ARIA 9-15
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 24-26
“Oghẹrẹ nọ Uzi Mosis na U ro Dhesẹ Ọdawẹ nọ Jihova O Wo kẹ Eyae”
it-2 1196 ¶4
Aye
Te eyae te ezae a je wo erere no izi nọ Ọghẹnẹ o fihọ nọ egbaẹmo Izrẹl a je lele na ze. Uzi na o ta nọ ọzae o te wo aye obọ, o re kuomagbe ogbaẹmo evaọ ukpe ọsosuọ nọ ọ rọ rọo na ha. Onana o rẹ kẹ ọzae-avọ-aye na uvẹ nọ a re ro yẹ ọmọ, ọnọ ọ te wha omosasọ se oni na nọ ọzae na ọ gbẹ riẹ hẹ, o tẹ make rọnọ ọzae na o whu evaọ ẹmo dede.—Izi 20:7; 24:5.
it-1 963 ¶2
Isogẹ
Orọnikọ emamọ ọruẹrẹfihotọ nana nọ a ru rọkẹ iyogbe nọ e rrọ ẹkwotọ na o be tuduhọ ahwo awọ re a mọ oyẹlẹ hẹ, ukpoye, o be tuduhọ ahwo awọ re a hai ru ọghọ, whaha uruemu oriobọ, jẹ rẹroso Jihova nọ ọ te ghale ae. U ru ẹme Devidi na vẹ, ọnọ ọ ta nọ: “Mẹ re ruẹ ohwo okiẹrẹe ọvuọvo nọ a kiukeku hu, hayo ruẹ emọ riẹ nọ e be gwọlọ emu bẹ hẹ.” (Ol 37:25) Nọ a te bi gine si isogẹ wọhọ epanọ Uzi na o ta na, makọ oyogbe dede nọ o kru obọ ga, ohọo u re kpei hi, yọ ọyomariẹ avọ emọ riẹ a rẹ gwọlọ emu bẹ gbe he.
Kọ Whọ Riẹ?
Evaọ Izrẹl oke anwae, nọ ọzae o te whu yọ o yẹ ọmọzae he, oniọvo-ọmọzae riẹ ọ vẹ rehọ aye-uku na re o yẹ ọmọ kẹ oniọvo riẹ nọ o whu no na re odẹ riẹ o seba evru. (Emuhọ 38:8) A je se ọruẹrẹfihotọ nana nọ o jọ Uzi Mosis na uwhremu na orọo aye-uku, hayo orọo oniọvo ọzae. (Iziewariẹ 25:5, 6) Eware nọ Boaz o ru nọ a gbiku rai fihọ obe Rut na i dhesẹ nọ ọzae ọfa nọ ọ rrọ omoni ọzae nọ o whu no na ọ sae rehọ aye-uku na, otẹrọnọ oniọvo-ọmọzae ọnọ o whu no na ọvuọvo ọ rrọ uzuazọ họ.—Rut 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.
Orọo aye-uku nọ otu Sadusi na a ta kpahe evaọ obe Mak 12:20-22 na, u dhesẹ nọ evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ ahwo a jẹ ruọ orọo aye-uku. Ogbiku ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ a re se Flavius Josephus ọ ta nọ, uruemu nana u je ru nọ odẹ ọzae nọ o whu no na u gbe ro vru hu. U te no ere no, u re ru nọ ekwakwa ọzae na e rẹ rọ jọ unuwou ọvona, a vẹ jẹ rẹrote aye-uku na. Evaọ okenọ u kpemu, aye o wo udu nọ ọ rẹ rọ reuku eware ọzae riẹ hẹ. Rekọ ọmọ nọ a yẹ evaọ orọo aye-uku na ọ rẹ reuku eware ọzae nọ o whu no na.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 640 ¶5
Orọo-Ofa
Obe-Udu Orọo-Ofa. Fikinọ a je mu fa orọo uwhremu na, onana u dhesẹ hẹ inọ Uzi Mosis nọ o kẹ udu nọ a rẹ ro fa orọo na, u ru rie lọhọ kẹ ọzae Izrẹl nọ ọ rẹ rọ se aye riẹ. Re ohwo ọ tẹ te se aye riẹ, u wo izi nọ o re lele. Ọzae nọ ọ gwọlọ se aye riẹ na “o re kere obe-udu orọo-ofa, ọ vẹ rehọ iẹe [kẹ aye na], ọ vẹ ta kẹe re o no uwou riẹ no.” (Izi 24:1) Dede nọ Ebaibol na ọ ta kpahe eware efa nọ ohwo o re ru nọ ọ tẹ be fa orọo họ, o wọhọ nọ ọzae nọ ọ gwọlọ fa orọo riẹ na ọ rẹ kake nyabru ezae nọ a ro mu evaọ ẹwho na, enọ i ti fiobọhọ kẹe re ọ daoma ruẹrẹhọ kugbe aye riẹ tao. Oke nọ o te rehọ ọzae na nọ o ti ro kere obe-udu orọo-ofa na rite oke nọ a te rọ fa orọo na, o rẹ kẹ ọzae nọ ọ gwọlọ fa orọo riẹ na uvẹ nọ ọ sai ro bru oma kpiroro. Ọzae na o re wo ugogo ẹjiroro nọ ọ gwọlọ rọ fa orọo na, kẹsena nọ a je ru lele oghẹrẹ nọ uzi o ta nọ a rẹ rọ fa orọo na no, onana o vẹ jọ wọhọ ozọ-usio rọkẹ ahwo nọ a gwọlọ rọ okpakpa fa orọo rai. Onana o rẹ jẹ thọ aye na re. Ebaibol ọ fodẹ eme nọ a jẹ hai kere fihọ “obe-udu orọo-ofa” na ha.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Fiobọhọ kẹ Inievo Ra nọ Idhọvẹ E Rrọ Oma
13 Nọ aye hayo ọzae oniọvo mai jọ o te whu, o gwọlọ nọ ma rẹ sasa iẹe oma. Ọzae-avọ-aye a wọhọ ire ivẹ nọ e dhẹ kẹle ohwohwo. Nọ ikpe e be nya na, awọ ire na e rẹ whaliẹ ohwohwo. Otẹrọnọ a vi ọjọ no, u re kpomahọ ọnọ o kiọkọ na gaga. Epọvo na re, nọ uwhu u te kpe ọzae hayo aye ohwo, o rẹ kẹe uye gaga evaọ oke lelehie. Oniọvo jọ nọ a re se Paula, nọ ọzae riẹ o whu idudhe ọ ta nọ: “Akpọ mẹ o kie galevi, iyẹ i te yẹ omẹ. Ogbẹnyusu nọ ọ mae kpekpe omẹ oma ọye o whu no na. Mẹ jẹ hae vuẹ ọzae mẹ oware kpobi. Ọ jẹ hai lele omẹ ghọghọ nọ oware evawere o tẹ via kẹ omẹ, yọ ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ omẹ nọ me te wo ẹbẹbẹ. Ọ jẹ hai whrehe omẹ oviẹ. O rrọ omẹ oma nọ abọ mẹ jọ o whu no na.”
14 Ẹvẹ ma sae rọ kẹ enọ ọzae hayo aye rai o whu uduotahawọ? Oware ọsosuọ nọ who re ru họ, who re lele oniọvo na ta ẹme o tẹ make rọnọ whọ nwane riẹ ẹme nọ whọ te ta hayo oghẹrẹ nọ who ti fi ẹme na họ họ. Paula nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ ohwo ọ tẹ rrọ uweri, amọfa a rẹ gwọlọ ẹme nọ a rẹ ta kẹe bẹ. A rẹ ruawa nọ a te ta ẹme nọ o fo ho kẹe. Rekọ a gbẹ ta ẹme ọvo kẹe he u yoma vi ẹme nọ a riẹ ta tere he.” Ẹsejọhọ ohwo nọ ọ rrọ uweri o bi rẹro nọ ma te ta ẹme jọ nọ ma ru onaa fihọ họ. Paula ọ ta nọ: “O jẹ hae were omẹ nọ inievo na a tẹ tubẹ ta ọvo nọ, ‘kru udu ga.’”
15 Oniọvo jọ nọ a re se William nọ aye riẹ o whu te ikpe jọ no, ọ ta nọ: “O rẹ were omẹ nọ amọfa a te bi gbiku kẹ omẹ kpahe emamọ uruemu aye mẹ; onana u re ru omẹ riẹ nọ ahwo a you rie je wo adhẹẹ kẹe. Onana yọ obufihọ ulogbo kẹ omẹ. Oghẹrẹ eme itiena e rẹ sasa omẹ oma gaga, keme aye mẹ ọ ghare kẹ omẹ gaga yọ o je fiobọhọ kẹ omẹ.” Oniọvo jọ nọ ọzae riẹ o whu no nọ a re se Bianca ọ ta nọ: “O rẹ sasa omẹ oma nọ amọfa a tẹ lẹ kugbe omẹ je se oria Ebaibol ọvo hayo ivẹ kẹ omẹ. O rẹ were omẹ nọ a tẹ be ta ẹme kpahe ọzae mẹ jẹ gaviezọ kẹ omẹ okenọ mẹ tẹ be ta ẹme kpahe iẹe.”
16 Wọhọ epanọ Rut ọ talamu Naomi nọ ọzae riẹ o whu no na, ere o gwọlọ nọ obọ nọ ma re fihọ kẹ inievo nọ ọzae hayo aye rai o whu u re serihọ họ. Paula nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ: “Nọ ọzae mẹ ọ nwani whu no, ahwo buobu a je fiobọhọ kẹ omẹ. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ahwo a te kpohọ ọvuọ oboriẹ no bi yeri uzuazọ rai vrẹ. Rekọ rọkẹ omẹ, uzuazọ mẹ o gbẹ wọhọ epaọ ọsosuọ họ. U re fiobọhọ gaga nọ amọfa a tẹ riẹ nọ ohwo nọ ọ rrọ uweri ọ gbẹ gwọlọ ọbọga nọ emerae hayo ikpe buobu e tẹ make vrẹ no.” Uzẹme inọ ahwo a wo ohẹriẹ. Rọkẹ ahwo jọ, uweri rai u re lehie tere he. Rekọ rọkẹ amọfa, oke kpobi nọ a te bi ru oware jọ nọ a jẹ hai ru kugbe ohwo rai nọ o whu no na, a rẹ kareghẹhọ ohwo na. Oghẹrẹ nọ ahwo a re weri o rrọ epọvo na ha. Joma kareghẹhọ nọ Jihova ọ kẹ omai uvẹ-ọghọ gbe owha-iruo nọ ma rẹ rọ rẹrote enọ ọzae hayo aye rai o whu.—Se Jemis 1:27.
ARIA 16-22
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 27-28
“Eghale Nana Kpobi I ti . . . Hwẹ Ku Owhai”
Jọ Ovie Nọ Ẹzi Ọghẹnẹ Ọ Be Kpọ Ọ Ghale Owhẹ!
18 Re ohwo o yoẹme kẹ Ọghẹnẹ u dhesẹ nọ o re fi eme Ebaibol gbe ebe nọ a kere no Ebaibol ze họ iruo. (Mat. 24:45) U te je dhesẹ nọ ma re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ gbe Ọmọ riẹ. Jesu ọ ta nọ: ‘Orọnọ kohwo kohwo nọ ọ ta kẹ omẹ nọ, “Olori, Olori,” ọ rẹ sae ruọ eva uvie odhiwu hu, rekọ ọnọ o ru oreva Ọsẹ mẹ nọ ọ rọ obọ odhiwu.’ (Mat. 7:21) Re a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ u te je dhesẹ nọ ma rẹ roma kpotọ kẹ ọruẹrẹfihotọ nọ o fihọ, koyehọ ukoko Ileleikristi na nọ ekpako na nọ e rrọ ‘ekẹ ahwo’ na a be jọ kobaro.—Ẹf. 4:8.
w01 9/15 10 ¶2
Kọ Eghale Jihova I Ti Te Owhẹ?
2 Ubiẹme Hibru nọ a fa “ruabọhọ ezọgaviẹ” eva Iziewariẹ 28:2 (NW ) na u dhesẹ owojẹ ẹsikpobi. Orọnikọ otiẹse ọvo ahwo Jihova a rẹ gaviezọ kẹe he; a rẹ ruabọhọ ezọgaviẹ kẹdẹ kẹdẹ. Kẹsiẹe ọvo eghale Ọghẹnẹ i je te ai. Ubiẹme Hibru nọ a jọ etenẹ fa “te” na a dhesẹ i rie wọhọ ubiẹme ibẹfi, onọ ẹsibuobu otofa riẹ o rọ “re a le mu” hayo “re a nyate.”
Rehọ Osegboja Yare Eghale Jihova
4 Oghẹrẹ uruemu vẹ o gwọlọ nnọ emọ Izrẹl a re ro dhesẹ ẹmeoyo? Ebaibol e ta inọ eva e te dha Ọghẹnẹ nọ ahwo riẹ a gbẹ rehọ “evawere gbe oghọghọ” gọe he. (Se Iziewariẹ 28:45-47.) Orọnikọ thakpinọ ma yoẹme kẹe ọvo Jihova ọ gwọlọ họ, wọhọ epanọ erao hayo idhivẹri i re yoẹme na dede nọ u no rai eva ze he. (Mak 1:27; Jem. 3:3) Uyoyou o rẹ wọ omai yoẹme kẹ Ọghẹnẹ no eva ze. Ẹmeoyo otiọye na o rẹ lẹliẹ omai rehọ evawere rọwo inọ ijaje Jihova i keke hrọ họ gbe nọ “ọ rẹ te hwosa kẹ e nọ e guọlọ e riẹ.”—Hib. 11:6; 1 Jọn 5:3.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 360
Oka Uwhru
Jihova o mukpahe oka uwhru nọ a re fowo. (Izi 19:14; je rri Itẹ 22:28.) Ọ tubẹ ta nọ uye u te ohwo nọ o “fowo oka uwhru ọrivẹ riẹ.” (Izi 27:17) Ekakọ nọ ohwo ọ kọ fihọ otọ riẹ ọ rẹ re, fikiere nọ ohwo o te go oka uwhru omọfa yọ o bi mi ei abọjọ otọ riẹ nọ o re ro wo emuore no. Evaọ oke anwae, a rri oka uwhru omọfa nọ a re go wọhọ ujitho. (Job 24:2) Rekọ ikpehre ahwo jọ a jẹ hai ru uruemu nana gaga, oyejabọ nọ a ro dhesẹ ikpahwo-esuo Juda evaọ oke Hosia wọhọ ahwo nọ a bi fowo uwhru.—Ho 5:10.
ARIA 23-29
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 29-30
“O Bẹ Hẹ re Ma Gọ Jihova”
Jihova Ọ Kẹ Omai Uvẹ nọ Ma rẹ rọ Salọ Onọ Ma re Ru
Kọ o rrọ bẹbẹ re ma riẹ je ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi omai? Mosis ọ ta nọ: “Uzi onana nọ me je kẹ owhai nẹnẹ na o rẹ gaga kẹ owhai hi, hayo u theri abọ họ.” (Owọ avọ 11) Jihova ọ rẹ yare oware nọ ma rẹ sai ru hu mi omai hi. Eware nọ ọ gwọlọ mi omai e ga hrọ họ, ma rẹ sai ru ai. Yọ e rẹ bẹ ẹriẹ hẹ. U du gwọlọ nọ ma re kpohọ “obọ ehru” hayo “abọ obei abade” re ma tẹ riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi omai hi. (Owọ avọ 12, 13) Ebaibol na e vuẹ omai vevẹ oghẹrẹ nọ u fo nọ ma re yeri uzuazọ.—Maeka 6:8.
Jihova Ọ Kẹ Omai Uvẹ nọ Ma rẹ rọ Salọ Onọ Ma re Ru
“ẸSIBUOBU iroro ethọthọ e jẹ hae ziọ omẹ udu inọ ẹsejọhọ me ti kie no egagọ Jihova.” Enẹ aye jọ nọ ọ rrọ Oleleikristi ọ ta kpahe omariẹ fiki eware iyoma nọ e via kẹe okenọ ọ jọ ọmaha. Kọ ere o gine rrọ? Kọ ginọ uzẹme inọ eware iyoma nọ e via kẹ omai hayo oghẹrẹ uzuazọ nọ ma yeri notọ ze u re ru nọ ma gbẹ sae gọ Ọghẹnẹ dẹdẹ hẹ? Ijo. Jihova Ọghẹnẹ ọ kẹ omai ufuoma iroro-ejẹ, yọ ma rẹ sae salọ oghẹrẹ uzuazọ nọ ma gwọlọ yeri. Jihova ọ gwọlọ nọ ma salọ edhere uzuazọ nọ u kiehọ, yọ Ẹme riẹ, Ebaibol na ọ vuẹ omai epanọ ma sai ro ru ere. Roro kpahe eme Mosis nọ a kere fihọ Iziewariẹ uzou avọ 30.
Jihova Ọ Kẹ Omai Uvẹ nọ Ma rẹ rọ Salọ Onọ Ma re Ru
Kọ onọ ma salọ kpobi u muẹme kẹ Jihova? Ẹhẹ, u muẹme! Ọghẹnẹ ọ kẹ Mosis ẹgba ẹzi ro kere nọ: ‘Salọ uzuazọ.’ (Owọ avọ 19) Rekọ, ẹvẹ ma rẹ rọ salọ uzuazọ? Mosis ọ ta nọ: “Wha you ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai, je yo uru riẹ, jẹ dhẹ gbalọ iẹe.” (Owọ avọ 20) Ma te you Jihova, ma rẹ romakpotọ gaviezọ kẹe jẹ dhẹ gbalọ iẹe ghelọ oware kpobi nọ ma rẹriẹ ovao dhe. Ẹkwoma ere oruo ma rẹ rọ salọ uzuazọ—uzuazọ uyero nọ o mai woma kpaobọ enẹna avọ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ nọ ọ be tha.—2 Pita 3:11-13; 1 Jọn 5:3.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 665 ¶3
Ezọ
Jihova ọ rọ ẹkwoma idibo riẹ ta kpahe ahwo Izrẹl aghẹmeeyo nọ i wo udu ogaga na nọ a wọhọ ahwo nọ “a tehe ezọ rai di.” (Jer 6:10; Iru 7:51) O wọhọ ẹsenọ oware jọ u di ezọ rai no. Jihova o re fiobọhọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ riẹe re a wo otoriẹ uzẹme na je yoẹme kẹe, rekọ ọ rẹ kẹ enọ e gwọlọ riẹe he hayo yoẹme kẹe he uvẹ re a siọ uzẹme na ba ẹriẹ. (Izi 29:4; Rom 11:8) Pọl ukọ na ọ ta kpahe okenọ ahwo jọ nọ a se omarai Ileleikristi a te rọ se orọwọ na. A te gwọlọ yo uzẹme ẹme Ọghẹnẹ hẹ, ukpoye, a te gaviezọ kẹ iwuhrẹ erue re a yo eme nọ “e rẹ were ai ezọ.” (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) U te no ere no, nọ ohwo o te yo ekpehre usi, maero usi okpẹtu, ezọ e sae “gheghe” ohwo.—1Sa 3:11; 2Iv 21:12; Jer 19:3.
ARIA 30–AZIE 5
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IZIEWARIẸ 31-32
“Wuhrẹ No Etadhesẹ nọ E Rrọ Ole Jọ Ze”
“Ru re Mẹ Rehọ Udu Mẹ Kpobi Dhozọ Odẹ Ra”
8 Taure ahwo Izrẹl a tẹ te ruọ Ẹkwotọ Eyaa na, Jihova o wuhrẹ Mosis ole jọ. (Izie. 31:19) Ọ tẹ jẹ ta kẹ Mosis nọ jọ o wuhrẹ ahwo Izrẹl ole na. (Se Iziewariẹ 32:2, 3.) Ma te rri owọ avọ 2 gbe orọ avọ 3 na ziezi, ma rẹ ruẹ vevẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ a rẹ kuọ odẹ riẹ dhere he inọ o rrọ ọrẹri hrọ. Ọ gwọlọ nọ a re se odẹ na re ohwo kpobi ọ riẹe. Akpọ o gbe ahwo Izrẹl unu nọ Mosis o je wuhrẹ ai kpahe Jihova gbe odẹ ulogbo riẹ. Eware nọ Mosis o wuhrẹ i rai i duobọte ai, wọhọ oso nọ o yoyo ku ẹbe. Ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ ahwo re u duobọte ai wọhọ epanọ Mosis o ru na?
9 Nọ ma tẹ be ta usi uwoma no uwou ruọ uwou hayo ma rrọ oria ovo, ma sae jọ Ebaibol dhesẹ kẹ ahwo nọ Jihova họ odẹ Ọghẹnẹ. Ma sae kẹ ae ebe mai, dhesẹ ividio kẹ ae, hayo jọ oria itanẹte mai dhesẹ eware efa kẹ ae nọ e ta kpahe Jihova. Ma tẹ rrọ oria iruo mai, obọ isukulu, hayo ma bi kpohọ erẹ, ma sae vuẹ amọfa kpahe Ọsẹ oyoyou mai na. Ma tẹ vuẹ ahwo kpahe emamọ eware nọ Jihova o ti ru kẹ ahwo-akpọ gbe epanọ akpọ na o ti ro zihe ruọ aparadase, o sae jọ oware okpokpọ kẹ ahwo jọ, onọ u ti ru ai wo adhẹẹ kẹ Jihova vi epaọ anwẹdẹ. Ma te bi wuhrẹ ahwo kpahe oghẹrẹ ohwo nọ Ọsẹ oyoyou mai na ọ ginẹ rrọ, yọ odẹ riẹ ma bi ru fo na. Ma bi fiobọhọ kẹ ae riẹ nọ eware buobu nọ a yo kpahe Jihova yọ erue. Eware nọ ma be jọ Ebaibol wuhrẹ ahwo i re duobọte ai udu jẹ kẹ ae omosasọ. Oria ofa o riẹ nọ a sai jo wuhrẹ eware itiena ha.—Aiz. 65:13, 14.
Kọ Who Wo Otoriẹ Etadhesẹ nọ E Rrọ Ebaibol Na?
A jọ Ebaibol na rehọ eware jọ nọ i wo uzuazọ họ dhesẹ Jihova re. A dhesẹ Jihova wọhọ “Utho Izrẹl,” a te je dhesẹ iẹe wọhọ “ugbehru-utho” gbe “oria omofọwẹ.” (2 Samuẹle 23:3; Olezi 18:2; Iziewariẹ 32:4) Oghẹrẹ vẹ i ro thoma? Nwane wọhọ epanọ utho ulogbo o rẹ jọ oria ọvo kothi na, nọ a rẹ sai go ho na, ere Jihova Ọghẹnẹ ọ rẹ sae jọ oria adhẹzọ nọ ọ rrọ gaga kẹ owhẹ.
Raro Kele Jihova Nọ Who Te Bi Wuhrẹ Emọ Ra
7 Roro kpahe uyoyou nọ Jihova o dhesẹ evaọ eyerikugbe emọ Izrẹl. Mosis ọ rehọ eme-owawọ urirẹ rọ t’ẹme ro dhesẹ uyoyou Jihova rọkẹ orẹwho oboba Izrẹl na. Ma se nọ: “Wọhọ epanọ ugo u re tete uwou riẹ, ọ vẹ jẹ rehọ ibekpe ruru emọ riẹ, ọ vẹ jẹ riẹ ibekpe riẹ o ve nwo ae rehọ, ọ vẹ rehọ ibekpe riẹ rọ wọ ae, ỌNOWO na ọvo ọ rọ [Jekọp] esuo.” (Iziewariẹ 32:9, 11, 12) Re o wuhrẹ emọ riẹ epanọ a rẹ rra, oni ugo o re “tete uwou riẹ,” tehe ibekpe riẹ re ọ tuduhọ emọ riẹ awọ re a rra. Okenọ ọmọ ọvra na ọ tẹ rra no uwou na ze uwhremu na, uwou nọ o rẹ jọ ehru utho ukpehru ẹsibuobu na, oni na ọ vẹ ‘rehọ ibekpe ruru’ ọmọ na. O tẹ wọhọ nọ ọvra ọboba na o bi ti kie, oni na ọ vẹ riẹ ibekpe riẹ fihotọ, ọ vẹ “wọ ae.” Avọ uyoyou, Jihova ọ rẹrote orẹwho okpokpọ Izrẹl na evaọ edhere ọvona. Ọ kẹ ahwo na Uzi Mosis na. (Olezi 78:5-7) Kẹsena Ọghẹnẹ o te je fiẹro họ orẹwho na ziezi, ruẹrẹ oma kpahe re ọ thọ ae evaọ okenọ ahwo riẹ a tẹ rọ ẹbẹbẹ.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Iziewariẹ Ze
31:12. U fo re emaha na a keria kugbe otu nọ e kpako no eva iwuhrẹ ukoko, a rẹ daoma gaviezọ re a ruẹsi wuhrẹ.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
w07 5/15 15-16
Emọ Ra A bi Muẹrohọ Owhẹ!
Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ emọ mai re a you Jihova je yoẹme kẹe? Ma rẹ ruẹ uyo onọ yena evaọ Uzi nọ Jihova ọ rọ ẹkwoma Mosis ọruẹaro na kẹ ahwo Izrẹl. Ọghẹnẹ ọ ta kẹ esẹgbini nọ e rrọ ahwo Izrẹl nọ: “Whọ rẹ rehọ udu ra kpobi gbe uzuazọ ra kpobi gbe ẹgba ra kpobi you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ. Eme nana nọ me bi ro jie uzi kẹ owhai nẹnẹ na e rẹ jọ udu rai hrọ, who re fi ae họ udu emọ ra hrọ, jẹ ta kpahe ae okenọ wha tẹ keria evaọ uwou rai, okenọ wha tẹ be nya evaọ edhere, okenọ wha kiẹzẹ gbe okenọ wha kpama.”—Iziewariẹ 6:5-7.
Esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ eware jọ nọ i wuzou gaga no oria Ebaibol nana ze. Oware ovo jọ họ: Esẹgbini a re fi emamọ oriruo hotọ kẹ emọ rai hrọ. Re whọ sai wuhrẹ emọ ra re a you Jihova, whẹ omara who re you Jihova hrọ, yọ eme riẹ e rẹ jọ udu ra. Fikieme onana u ro wuzou? Keme whẹ họ ohwo ọsosuọ nọ emọ ra a rẹ kaki wuhrẹ mi. Eware nọ a wuhrẹ mi owhẹ i re kpomahọ ai gaga. Yọ oriruo nọ esẹgbini a fihotọ kẹ emọ rai, oye emọ rai a rẹ mai lele.
Itee ra, eware nọ whọ rọ karo, gbe eware nọ e rẹ were owhẹ i re dhesẹ oma via evaọ oghẹrẹ eme nọ whọ rẹ ta gbe eware nọ who re ru. (Ahwo Rom 2:21, 22) No oke emọfofa ze, emọ a rẹ romatotọ tẹrovi ọsẹgboni rai re a wuhrẹ mi ai. Emọ a re muẹrohọ eware nọ e rrọ ọsẹgboni rai oja, yọ eware nana họ eware nọ e rẹ mae jarai oja re nọ a gbẹ rrọ emaha na. Otẹrọnọ whọ ginẹ rọ eva ra kpobi you Jihova, emọ ra a re vuhu onana mu. Wọhọ oriruo, a rẹ riẹ nọ isase Ebaibol gbe uwuhrẹ omobọ ra e tẹ rrọ owhẹ oja. Onana u re ru ai riẹ nọ whọ be rọ iruo Uvie na karo evaọ uzuazọ ra. (Matiu 6:33) Nọ whọ tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ ukoko kẹse kẹse je bi wobọ ziezi evaọ iruo usi uwoma ota na, u re dhesẹ kẹ emọ ra nọ egagọ Jihova họ oware nọ o mae rrọ owhẹ oja.—Matiu 28:19, 20; Ahwo Hibru 10:24, 25.