Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
ỌVO 3-9
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 15-16
“Uruemu Ovivie O Rrọ Yoyoma Gaga!”
Uruemu Ovivie Yọ Oka Jọ Orọ Edẹ Urere Na
4 Joma kake ta kpahe Dilala, ohwo eviẹhọ na, aye nọ Samsin obruoziẹ na o you gaga. Samsin ọ jẹ gwọlọ jọ ofẹ idibo Ọghẹnẹ re ọ họre ahwo Filistia. Ẹsejọhọ fikinọ egbaẹmo Filistia isoi jọ a riẹ nọ Dilala o you Samsin no eva ze he, a tẹ ta nọ a te kẹe igho buobu otẹrọnọ o dhesẹ oria nọ ogaga Samsin o rrọ re a sai kpei. Dilala nọ o wo uvou-uthethei na ọ tẹ rọwo, ọ daoma bẹ re ọ riẹ oria nọ ogaga Samsin o rrọ isiasa soso rekọ ọ sae riẹ hẹ. Kẹsena Dilala ọ tẹ jẹ “rehọ ẹme ọta riẹ kpokpo iei gaga kẹdẹ kẹdẹ.” U te ru nọ ‘eva e rọ dha Samsin gaga.’ Uwhremu na, Samsin ọ tẹ ta kẹe nọ a ri bru eto riẹ ẹdẹvo ho, inọ a te bru eto riẹ o re gbe wo ogaga ha. Nọ ọ riẹ oyena no, Dilala o te bru eto Samsin nọ Samsin o kiẹzẹ awọ riẹ, kẹsena o te viviei kẹ ewegrẹ riẹ re a ru ei oware nọ a gwọlọ. (Ibr. 16:4, 5, 15-21) Oware nọ Dilala o ru na u yoma kẹhẹ. Uvo-uthethei u ru nọ Dilala o ro vivie ọzae nọ o you rie.
Oruvẹ no Obe Ibruoziẹ Ze
14:16, 17; 16:16. Re a tunyẹ ohwo ẹkwoma oviẹ gbe ikẹ-isio o rẹ raha usu.—Itẹ 19:13; 21:19.
Uruemu Ovivie Yọ Oka Jọ Orọ Edẹ Urere Na
15 Ẹvẹ ahwo nọ a rọo no a sae rọ daji usu rai kugbe ọrivẹ-orọo rai? Ebaibol na ọ ta nọ: “Wereva fiki aye [hayo ọzae] nọ whọ rehọ evaọ oke ọmoha,” gbe nnọ “Rehọ evawere ria kugbe aye [hayo ọzae] ra nọ who you.” (Itẹ 5:18; Ọtausi. 9:9) Nọ ọzae-avọ-aye a be kpako na, a rẹ “jọ kpekpekpe,” a re wo iroro evo jẹ jọ kugbe ohwohwo ẹsikpobi. Oyena u dhesẹ nọ a re si kẹle ohwohwo, gaviezọ kẹ ohwohwo, jẹ raha oke kugbe ohwohwo. A rẹ tẹrovi epanọ a re ro ru usu rai kugbe ohwohwo je kugbe Jihova ga ziezi. Re a sai ru ere, imava-orọo a rẹ hai se Ebaibol na kugbe, jọ kugbe evaọ usiuwoma ota, jẹ jọ kugbe evaọ olẹ se Jihova.
DAJI USU RA KUGBE JIHOVA
16 Ahwo jọ a rrọ ukoko na nọ a raha izi ilogbo, nọ a whọku “gaga, re a ruẹse dikihẹ ga eva orọwọ na.” (Tait. 1:13) Rọkẹ otujọ, oware nọ a ru u te epanọ a ro si ai no ukoko. Ahwo jọ nọ a whọku a wo erere rono ọwhọkuo na ze, a te zihe ze ukoko na. (Hib. 12:11) Kọ eme ma re ru otẹrọnọ a si omoni hayo ogbẹnyusu mai no ukoko? Abọ Jihova ma rẹ jọ orọnikọ ma rẹ tha ọnọ a si no ukoko na uke he. Jihova o bi rri sọ ma ti koko uzi riẹ nọ o ta nọ ma siomano ohwo kpobi nọ a si no ukoko.—Se 1 Ahwo Kọrint 5:11-13.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
w05 3/15 27 ¶6
Jihova Ọ kẹ Samsin Ẹgba Fi Kparobọ!
Oware nọ o jọ Samsin oja kpobi họ epanọ ọ rẹ rọ họre ahwo Filistia na. Oye o wha riẹ ze nọ ọ rọ jọ uwou ogberẹ jọ evaọ Gaza na. Samsin ọ gwọlọ uwou nọ ọ rẹ rria asohẹrioke evaọ okpẹwho ewegrẹ rai, yọ oria nọ a sae jọ ruẹ uwou utioye na nọ a gbe ro viẹro ku ei ha họ uwou ogberẹ. Samsin o wo iroro ọfariẹ-ogbe họ udu ro kpohọ etẹe he. Udevie aso o ro no uwou aye na, ọ tẹ tatabọ họ ethẹ unuẹthẹ okpẹwho na avọ ekpọ ivẹ nọ i kru ethẹ na evaọ tabọ tabọ, ọ tẹ wọ ae nya kpobọ ehru ugbehru jọ nọ o kẹle Hebrọn, nọ o rehọ emaele ọgbagbihrẹ thabọ no okpẹwho na. Ọghẹnẹ ọ kẹ Samsin ogaga nọ o ro ru oware nọ o ru na, yọ ọ jẹ oware nọ o ru na rehọ.—Ibruoziẹ 16:1-3.
ỌVO 10-16
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 17-19
“Ebẹbẹ I re Te Ohwo nọ O bi Koko Izi Ọghẹnẹ Hẹ”
it-2 390-391
Maeka
1. Ohwo orua Ifremu. Maeka ọ thọ uzi avọ eree evaọ Izi Ikpe na (Ọny 20:15) okenọ o tho ewẹ isiliva odu ọvo gbe ẹgba ọvo (1,100) oni riẹ. Nọ Maeka ọ ta nọ ọye ọ tọlọ e rai je zihe ai ze no, oni riẹ ọ tẹ ta nọ: “Mẹ te siọ isiliva na ba ẹrehọ kẹ Jihova ha, re ọmọzae mẹ ọ rehọ ai ru ẹmema nọ a kare gbe ẹmema ayọno. Fikiere me ti zihe ai kẹ owhẹ.” Kẹsena oni riẹ ọ tẹ tọlọ ewẹ isiliva egba ivẹ (200) ọ tẹ rehọ ai kẹ odhogu-isiliva re o ru “ẹmema nọ a kare gbe ẹmema ayọno.” Uwhremu na a te fi ai họ uwou Maeka. Maeka nana o wo “uwou eghẹnẹ,” o te ru ẹfọd gbe tẹrafim, ọ tẹ rehọ ọmọzae riẹ jọ mu re ọ jọ ozerẹ kẹe. Oware nọ Maeka o ru na u fo vievie he dede nọ o je roro nọ o bi ru ei rọkẹ Jihova orro, keme ọ thọ uzi ẹdhọgọ (Ọny 20:4-6) ọ tẹ jẹ la ọruẹrẹfihotọ Jihova nọ o ru re a jọ uwou-udhu riẹ gọe gbe iruo ozerẹ na vrẹ. (Ibr 17:1-6; Izi 12:1-14) Uwhremu na, Maeka ọ tẹ haya Jonatan, ohwo orua Livae, ọnọ o no unuwou Gẹshọm ọmọzae Mosis ze, re ọ jọ ozerẹ kẹe evaọ uwou riẹ. (Ibr 18:4, 30) Fikinọ Maeka o je roro nọ oware nọ o ru na u woma, ọ tẹ ta nọ: “Enẹna, mẹ riẹ nọ Jihova ọ te ghale omẹ,” rekọ o roro thọ. (Ibr 17:7-13) Jonatan nọ ọ haya re ọ jọ ozerẹ kẹe na o ru iruthọ riẹ bu, keme uyẹ Erọn Jonatan o noze he, fikiere o te ohwo nọ ọ rẹ jọ ozerẹ dede he.—Ik 3:10.
it-2 391 ¶2
Maeka
Nọ omoke jọ o vrẹ no, Maeka avọ ezae nọ e jọ kugbei a te je le ahwo orua Dan na. Nọ a le ai mu no, a tẹ nọe oware nọ o via, Maeka ọ tẹ ta nọ: “Wha tọlọ edhọ mẹ nọ me ru, wha tẹ jẹ rehọ ozerẹ na lele oma. Kọ eme o gbe kiọkọ kẹ omẹ?” Fiki oyena, ahwo orua Dan na a tẹ vẹvẹ iẹe unu nọ o te gbe bi lele ai je bi doku ai a te họre iẹe. Nọ ọ ruẹ nọ ahwo orua Dan na a ga vi ai, Maeka o te zihe kpo. (Ibr 18:22-26) Nọ oyena o vrẹ no, ahwo orua Dan na a tẹ raha Leish jẹ rọ erae mahe iẹe, a tẹ wariẹ bọ okpẹwho na je sei Dan. Jonatan avọ emezae riẹ a tẹ jọ izerẹ kẹ ahwo orua Dan na, “a tẹ rọ ẹmema nọ Maeka ọ kare na vi, o tẹ jọ etẹe evaọ oke na kpobi nọ uwou Ọghẹnẹ uzẹme na [kọyehọ uwou-udhu na] o rọ jọ Shailo.”—Ibr 18:27-31.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Ẹme Ọghẹnẹ nọ A rọ Ẹvẹrẹ nọ A be Ta Nẹnẹ Fa
6 Eware nọ e be kẹ imuẹro nọ u fo re a nyasiọ odẹ Ọghẹnẹ ba Ebaibol na i bi dhe ebuebu. Asia idu ihrẹ gbe egba ivẹ gbe ikpegbezeza (7,216) odẹ Ọghẹnẹ o romavia evaọ Ebaibol New World Translation of the Holy Scriptures ọrọ ukpe 2013 na, onana u kugbe eria 6 efa jọ nọ odẹ na o jọ romavia evaọ ọrọ ukpe 1984 họ. Eria ikere isoi jọ nọ ma jọ ru onana họ, 1 Samuẹle 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Ma zihe odẹ Ọghẹnẹ fihọ eria ikere nana fikinọ odẹ na o jọ eria nana evaọ Iko-Ebe Abade Owhuowhu na nọ e jariẹ no ikpe odu ọvo (1,000) taure ikere Hibru Masoretic ọ tẹ te romavia. Epọvo na re, ma zihe odẹ na fihọ Ibruoziẹ 19:18 keme ọkiẹriwo nọ a ru evaọ ikulu-ebe Ebaibol anwae i dhesẹ nọ odẹ Ọghẹnẹ o jọ etẹe romavia ẹsiẹvo.
ỌVO 17-23
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 20-21
“Hae Nọ Mi Jihova Ẹsikpobi”
Kọ Whọ Sae jọ Wọhọ Finihas nọ Whọ tẹ Rẹriẹ Ovao ku Ebẹbẹ?
Okenọ ezae ẹwho Gibia, onọ o rrọ orua Bẹnjamin, a gba aye ohwo Livai jọ du nọ aye na o je whu, erua edekọ a tẹ wọ ẹmo bru orua Bẹnjamin. (Ibr. 20:1-11) A lẹ se Jihova re o fi obọ họ kẹ ae taure a te ti kpohọ ẹmo na, rekọ orua Bẹnjamin u fi rai kparobọ isiava je kpe ahwo rai idu buobu. (Ibr. 20:14-25) Kọ a te ta nnọ Ọghẹnẹ o yo elẹ rai hi? Kọ o ginẹ were Jihova re a wọ ẹmo bru orua Bẹnjamin fiki oware uyoma nọ a ru na?
Kọ Whọ Sae jọ Wọhọ Finihas nọ Whọ tẹ Rẹriẹ Ovao ku Ebẹbẹ?
Eme ma rẹ sae jọ onana wuhrẹ? Ebẹbẹ jọ i re gbe siotọ ghele evaọ ukoko o tẹ make rọnọ ekpako na a daoma gaga no a tẹ jẹ lẹ kẹ obufihọ Ọghẹnẹ no. Onana o tẹ via, u re woma re ekpako na a kareghẹhọ eme ọ Jesu nana: “Yare [hayo hae lẹ], a rẹ te kẹ owhai; guọlọ wha rẹ te ruẹ; kporo, a reti rovie kẹ owhai.” (Luk 11:9) Ọghẹnẹ ọ gbẹ make kuyo olẹ na ẹsiẹsiẹe he, o rẹ sai mu ekpako na ẹro inọ Jihova ọ te kuyo olẹ na evaọ ẹruoke riẹ.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Kọ Whọ Riẹ?
Oghẹrẹ vẹ a jẹ rọ rehọ udeme fi ẹmo evaọ oke anwae?
Udeme Devidi o ro kpe Goliat ọgwara na. O wọhọ nọ okenọ Devidi jọ ọmaha nọ ọ jọ othuru-igodẹ na, o ro wuhrẹ oghẹrẹ nọ a re fi udeme.—1 Samuẹle 17:40-50.
A rẹ jọ eware nọ ahwo Ijipti gbe ahwo Asiria a drọ evaọ oke Ebaibol na ruẹ udeme. A rẹ rehọ oviẹ arao hayo omohọ nọ o wọhọ ẹmẹkpa ro ru ei, a ve thuru ufi fihọ tabọ tabọ riẹ. Ohwo nọ o bi fi udeme na o re fi utho nọ o rrọ riẹriẹriẹ hayo ghegheliẹ họ ẹmẹkpa na, yọ utho na o rẹ rro te enwene ẹkwobọ jẹ gbẹdẹ te egramo 250. O ve veghe udeme na evaọ ehru uzou riẹ, o ve siobọno ufi jọ, onọ u re ru nọ utho na o rẹ rọ fia vrẹ ovavo nyai kie oware nọ ọ be sa na.
A jọ eware nọ a tọ ku evaọ ofẹ Middle East ruẹ itho udeme buobu nọ a je ro fi ẹmo evaọ oke anwae. Egbaẹmo nọ e riẹ udeme e fi ziezi, a rẹ sai fi ei nọ utho na o rẹ rọ nya vẹrẹ vẹrẹ vi omoto nọ ọ be dhẹ ispiti akuava. Egba-eriariẹ jọ a rẹ vro nọ udeme o re nya thabọ te ose he, rekọ udeme o rẹ sai kpe ohwo wọhọ epanọ ose o re kpe ohwo na.—Ibruoziẹ 20:16.
ỌVO 24-30
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | RUT 1-2
“Hai Dhesẹ Uyoyou nọ O rẹ Hiẹ Hẹ”
Rọ Aro Kele Egbẹnyusu Ekpekpe Jihova
5 Ẹwho Moab ahwo Rut a jẹ rria. Ọ sai zihe bru ae, yọ a rẹ sae rẹrote ei. Rut ọ riẹ ahwo Moab, ọ riẹ ẹvẹrẹ na, gbe iruemu ẹwho na. Naomi ọ sae ya eyaa kẹ Rut nọ ọ te reawere eware nana ha nọ o te lele iei kpobọ Bẹtlẹhẹm. Ozọ u je tube mu Naomi inọ ọ te sae gwọlọ ọzae hayo uwou kẹ Rut hu. Fikiere Naomi ọ tẹ ta kẹ Rut nọ o zihe kpobọ Moab. Wọhọ epanọ ma ta ẹsiẹ na, Ọpa o zihe “kpo bru ahwo riẹ gbe eghẹnẹ riẹ.” (Rut 1:9-15) Rekọ Rut o zihe bru ahwo riẹ gbe eghẹnẹ erue rai hi.
Rọ Aro Kele Egbẹnyusu Ekpekpe Jihova
6 O wọhọ nọ obọ ọzae hayo oniọrọo riẹ Rut o jo wuhrẹ kpahe Jihova. Ọ riẹ nọ Jihova ọ wọhọ eghẹnẹ Moab ho. O you Jihova jẹ riẹ nọ Jihova họ Ọghẹnẹ nọ u fo nọ o re you jẹ gọ. Fikiere Rut ọ tẹ jẹ emamọ iroro. Ọ ta kẹ Naomi nọ: “Ahwo ra a rẹ te jọ ahwo mẹ, gbe Ọghẹnẹ ra họ Ọghẹnẹ mẹ.” (Rut 1:16) Ma te roro kpahe epanọ Rut o you Naomi te, u re duobọte omai udu gaga. Rekọ oware nọ o rẹ mai duobọte omai udu họ, epanọ Rut o you Jihova te. Onana o were Boaz gaga re, o jiri Rut uwhremu na nọ ọ rọ ‘dhẹ ruọ agada Ọghẹnẹ.’ (Se Rut 2:12.) Ẹme Boaz na ọ sae kareghẹhọ omai epanọ ọmọ arifẹ ọ rẹ dhẹ ruọ otọ ibekpe oni riẹ nọ ọ tẹ kparo ruẹ ese. (Olezi 36:7; 91:1-4) Jihova ọ thọ Rut jẹ ghale iẹe fiki ẹrọwọ riẹ. Rut ọ vioja iroro nọ ọ jẹ na vievie he.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Rut Ze
1:13, 21—Kọ Jihova o ru eware yayare kẹ Naomi je fi ukpokpoma họ iẹe oma? Ijo, yọ Naomi ọ fo Ọghẹnẹ kẹ eyoma ọvuọvo ho. Rekọ, fiki eware nọ e via kẹe no kpobi na, o roro nnọ Jihova ọ rọ so iẹe. Ọ jọ ọkora. Ofariẹ, evaọ edẹ eyena, a rri emọ fihọ oghale Ọghẹnẹ, yọ a rri ohwo nọ o yẹ hẹ wọhọ ekela. Nọ o rọnọ emezae ivẹ riẹ a whu ababọ emọ-uruọmọ nọ a yẹ kẹe na, a rẹ sae fo Naomi hi o te roro nnọ Jihova o kpomovuọ họ iẹe oma.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
ia 43-44
Bro Ahwo A re Ru Uviuwou Via?
5 Nọ Rut ọ kpare eka na jẹ kwa ae koko no, ọ tẹ ruẹ nọ i bu te ẹbo-eka. Nọ a tẹ ghale ẹkpa isimeti kpohọ abasa, owha riẹ na o joma gbẹdẹ te abọvo. Ẹsejọhọ o ku eka na fihọ ohọ, ọ tẹ gbae jẹ wọ ae fihọ uzou bi kpobọ Bẹtlẹhẹm nọ oke u bi siaro họ na.—Rut 2:17.
6 Nọ o te uwou eva e were Naomi gaga, yọ ẹsejọhọ u gbe rie unu nọ ọ ruẹ epanọ eka nọ ọ wha kpozi i bu te. Rut ọ wha emu jọ kpozi re evaọ emu nọ Boaz ọ kẹ riẹ na, avọ Naomi a tẹ gbẹ re emu na. Naomi ọ tẹ nọe nọ: “Bovẹ who je du isogẹ nẹnẹ? Jegbọ diẹse who je ru iruo? Ohwo nọ o vuhu owhẹ mu na o wo oghale.” (Rut 2:19) Naomi o muẹrohọ nọ eka nọ Rut ọ wha kpozi na e rrọ buobu, onọ u dhesẹ nọ ohwo jọ o ru rie ọghọ.
7 Aimava a te mu iku họ egbe, Rut ọ tẹ ta kẹ Naomi epanọ Boaz o fi obọ họ kẹe te. Naomi ọ tẹ ta nọ: “ỌNOWO na ọ ghale ohwo ọ yena nọ ọ gbẹ be re ohrọ otu nọ e rọ uzuazọ gbe otu nọ o whu no!” (Rut 2:20) Naomi o rri nọ Jihova ọ be rehọ Boaz fi obọ họ kẹ ae, keme ọye ọ rẹ rehọ idibo riẹ fi obọ họ kẹ amọfa, yọ ọ ya eyaa nọ ọ te hwosa kẹ idibo riẹ itieye.—Se Itẹ 19:17.
8 Naomi ọ ta kẹ Rut nọ jọ o ru epanọ Boaz ọ ta kẹe na, re ọ hae jọ udhu riẹ si isogẹ, jẹ hae kẹle idibo emetẹ riẹ, re ezae na a siẹe ba ekpokpo. Rut o te gine ru ere. Ọye “avọ oniọrọ riẹ a tẹ gbẹ jọ.” (Rut 2:22, 23) Eme yena i dhesẹ nọ Rut o gbe bi dhesẹ uvi uyoyou. Oriruo Rut na o rẹ lẹliẹ omai nọ omamai sọ ma be rọ adhẹẹ kẹ ahwo uviuwou mai je bi fi obọ họ kẹ ae. Oghẹrẹ uvi uyoyou utioye na u re vo Jihova ẹro vievie he.
9 Kọ Rut avọ Naomi yọ uviuwou? Ahwo jọ a re roro nọ ọzae, aye, emọ gbe amọfa ae a re ru uviuwou via. Rekọ oriruo Rut avọ Naomi u wuhrẹ omai nọ idibo Jihova nọ ahwo uviuwou rai a maki bu tere he a rẹ sai gbe wo uyoyou, je dhesẹ ẹwo. Kọ ahwo uviuwou ra a rrọ ghaghae kẹ owhẹ? Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ ukoko Ileleikristi na yọ uviuwou kẹ omai, te ahwo nọ a wo uviuwou hu.—Mak 10:29, 30.
[Oruvẹ-obotọ]
Wọhọ epanọ Naomi ọ ta na, Jihova o re dhesẹ ẹwo kẹ ahwo nọ a rrọ uzuazọ gbe enọ i whu no. Ọzae Naomi avọ emezae ivẹ riẹ a whu no. Yọ ọzae Rut o whu no re. Ababọ avro, uwhu ezae esa nana o da rai gaga. Uzẹme riẹ họ, ohwo kpobi nọ o fi obọ họ kẹ Rut avọ Naomi yọ ezae na o fi obọ họ kẹ, enọ e hae te rẹrote eyae nana.
ỌVO 31–AVA 6
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | RUT 3-4
“Hai Dhesẹ Emamọ Uruemu Ẹsikpobi”
“Emamọ Aye”
18 Kẹsena Boaz ọ tẹ rọ urru uwowolẹ ta ẹme kẹ Rut, onọ o lẹliẹ udu kie ei vi. Ọ ta kẹe nọ: “Jọ ỌNOWO na ọ ghale owhẹ, ọmọtẹ mẹ; keme who dhesẹ uyoyou [evaọ onana] vi orọ ọsosuọ, epanọ whọ rọ dhẹ lele uzoge na ha, te enọ i fe hayo enọ i yogbe.” (Rut 3:10) “Orọ ọsosuọ” nọ Boaz ọ fodẹ na họ uvi uyoyou nọ Rut o dhesẹ kẹ Naomi nọ o ro lele iei ziọ Izrẹl jẹ be rẹro tei. Onana nọ Rut ọ gwọlọ ru na o tẹ jẹ rrọ emamọ oware re. Boaz ọ riẹ nọ uvovo aye kerọ Rut na ọ hae te rehọ ọzae nọ ọ re kpako tere he, te ọzae na o wo ugho hayo o wo ho. Ukpoye, ọ gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ omoni ọzae Naomi re odẹ uviuwou na o seba evru. Agbẹta nọ Boaz o ro jiri Rut rọkẹ emamọ uruemu nana nọ o kare oriobọ na.
“Emamọ Aye”
21 Eva e te were Rut gaga nọ ọ tẹ kareghẹhọ ẹme nọ Boaz ọ ta kẹe na, nnọ ahwo ẹwho na kpobi a rri rie fihọ “emamọ aye.” Ababọ avro, Jihova nọ ọ salọ nọ ọ rẹ gọ na o lẹliẹ e riẹ wo emamọ uruemu yena. O te je dhesẹ ẹwo avọ uyoyou kẹ Naomi avọ ahwo riẹ, keme u no rie eva ze re o ru lele izi gbe iruemu nọ ọ riẹ kpahe vẹre he. Nọ ma tẹ be rọ aro kele Rut, ma ti rri iruemu ẹwho amọfa vo ho, yọ ma ti yerikugbe ahwo dhedhẹ. Ma te bi ru ere, ma ti wo emamọ odẹ re.
“Emamọ Aye”
25 Boaz ọ tẹ rehọ Rut. Ebaibol na ọ ta nọ: “ỌNOWO na o te ru ei dihọ, o te yẹ ọmọzae.” Eyae Bẹtlẹhẹm a lele Naomi ghọghọ je jiri Rut, nnọ o vi emezae ihrẹ rọkẹ Naomi. Uwhremu na, ọmọ nọ Rut o yẹ na ọ jọ ọsẹ-ode Devidi, ovie na. (Rut 4:11-22) Yọ Devidi ọ jọ ọsẹ-ode Jesu Kristi.—Mat. 1:1.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Rut Ze
4:6—Evaọ edhere vẹ ọnọ ọ be fa aye omoni riẹ rehọ ọ sae rọ “raha” uku riẹ ẹkwoma ẹfa na? Orọ ọsosuọ, otẹrọnọ ohwo jọ ọ zẹ otọ ukuoriọ riẹ fiki uvuhu, ọnọ ọ gwọlọ fa otọ na ọ rẹ hwa ugho nọ u bu te unuikpe nọ i kiọkọ re oke Obusino ofa u te ti te. (Iruo-Izerẹ 25:25-27) Re ọ fa etọ omoni riẹ na zihe o rẹ lẹliẹ ekwakwa nọ o wo kawo. Ofariẹ, otẹrọnọ Rut o yẹ ọmọzae, ọmọ yena ọ rẹ reuku otọ nọ ọ dẹ na, orọnikọ ọmọ ọzae na hayo omoni ọkpekpe riẹ jọ họ.
AVA 7-13
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 SAMUẸLE 1-2
“Horie Eva Ra kẹ Jihova Evaọ Olẹ”
Ọ Ta Eva Riẹ Kẹ Ọghẹnẹ Evaọ Olẹ
12 Idibo Ọghẹnẹ kpobi a rẹ sai wuhrẹ oware jọ no olẹ Hana na ze. Jihova ọ gwọlọ nọ ma lẹ sei, ọ gwọlọ nọ ma ta eva mai kpobi kẹe wọhọ epanọ ọmọ ọ rẹ ta eva riẹ kẹ ọsẹ oyoyou riẹ na. (Se Olezi 62:8; 1 Ahwo Tẹsalonika 5:17.) Pita ukọ na o kere eme uduotahawọ nana kpahe olẹ: “Fi iroro ejẹ ra kpobi kpahe iẹ keme ọye ọ be sẹro ra.”—1 Pita 5:7.
w07 3/15 16 ¶4
Oghẹrẹ nọ Udu Hana U ro Te Otọ
Eme ma rẹ sai wuhrẹ no eware nana kpobi ze? Nọ ma tẹ be lẹ se Jihova kpahe eware no e be kẹ omai uye, ma sae vuẹe oghẹrẹ nọ eware e rrọ omai oma jẹ yare iẹe re o fiobọhọ kẹ omai. Otẹrọnọ oware ovo o riẹ nọ ma sai ru ro ku ẹbẹbẹ na họ họ, u fo nọ ma nyasiọ ẹme na ba kẹ Jihova. Oware no u fo nọ ma re ru kpobi oye.—Itẹ 3:5, 6.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Samuẹle Ọsosuọ Ze
2:10—Fikieme Hana ọ rọ lẹ inọ Jihova ọ “rehọ ogaga kẹ ovie riẹ” kpakiyọ ovie ọ jọ Izrẹl oke yena ha? A ruẹaro riẹ evaọ Uzi Mosis inọ emọ Izrẹl a ti wo ovie. (Iziewariẹ 17:14-18) Evaọ eruẹaruẹ riẹ nọ ọ kẹle uwhu no, Jekọp ọ ta nọ: “Ọkpọ-uvie na [oka ọ udu nọ ovie o wo] ọ sai no obọ Juda ha.” (Emuhọ 49:10) Ofariẹ, kpahe Sera—oni-ode ọrọ emọ Izrẹl—Jihova ọ ta nọ: “Ivie ahwo na i re ti no oma riẹ tha.” (Emuhọ 17:16) Fikiere, ovie nọ ọ rrọ obaro tha Hana ọ jẹ lẹ kpahe na.
AVA 14-20
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 SAMUẸLE 3-5
“Jihova O Wo Ororokẹ Gaga”
Ọghẹnẹ Erumeru na O Wo Ororokẹ
3 Samuẹle o mu iruo obọ etẹmpol nọ ọ jẹ rọ “gbodibo kẹ ỌNOWO” na họ nọ ọ gbẹ jọ ọmaha gaga. (1 Sam. 3:1) Aso ẹdẹjọ nọ Samuẹle o kiẹzẹ no, oware jọ nọ o re te via ẹdẹvo ho o tẹ via kẹe. (Se 1 Samuẹle 3:2-10.) Samuẹle o yo urru jọ nọ u se rie. O te je roro nọ Ilai Ozerẹ Okpehru nọ ọ kpako no na o se rie, Samuẹle ọ tẹ dhẹ bru ei jẹ ta nọ: “Mẹ na, keme who se omẹ.” Ilai ọ tẹ ta kẹe nọ o se rie he. Nọ oware na o wariẹ via isiava efa, Ilai ọ tẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ o bi se Samuẹle na. Fikiere ọ tẹ vuẹ Samuẹle uyo nọ ọ rẹ kẹ nọ urru na o tẹ wariẹ sei, yọ ere Samuẹle o gine ru. Fikieme Jihova ọ gbẹ rọ ukọ-odhiwu dhesẹ kẹ Samuẹle nọ ọye họ ọnọ o se rie evaọ oke ọsosuọ na ha? Ebaibol na ọ ta ha, rekọ oghẹrẹ nọ eware e nya u ru omai riẹ inọ ororokẹ o jọ obọdẹ ẹjiroro nọ Jihova o gbe ro dhesẹ oma kẹ Samuẹle evaọ oke ọsosuọ họ. Ẹvẹ ma rọ ta ere?
Ọghẹnẹ Erumeru na O Wo Ororokẹ
4 Se 1 Samuẹle 3:11-18. Jihova o jie uzi inọ jọ emọ e rọ adhẹẹ kẹ otu nọ ọ kpako no, maero kọ osu hayo ohwo nọ o wuzou. (Ọny. 22:28; Izerẹ 19:32) Kọ who roro nọ Samuẹle ọ sae gbaudu nyabru Ilai okiokiọ riẹ re ọ vuẹe ẹdhoguo Ọghẹnẹ? Vievie! Ikuigbe na e ta nọ, “ozọ o gbẹ jẹjọ Samuẹle ta eruẹaruẹ na kẹ Ilai he.” Rekọ Ọghẹnẹ o ru rie vevẹ kẹ Ilai inọ ọyomariẹ họ Ọnọ o bi se Samuẹle. Onana u ru nọ Ilai ọ rọ vuẹ Samuẹle inọ jọ ọ ta ẹme na kẹe. Ọ ta kẹe nọ: “Who si ei no omẹ hẹ. Eware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ owhẹ na.” Samuẹle “ọ tẹ ta eware kpobi kẹe.”
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Samuẹle Ọsosuọ Ze
3:3—Kọ Samuẹle o gine kiẹzẹ Ọrẹri Erẹri na? Ijo. Samuẹle yọ ohwo orua Livai, ọrọ uviuwou Kohat nọ izerẹ i re no ze he. (1 Iruẹru-Ivie 6:33-38) Fikiere, o wo udu nọ o re ro “riwi eware ẹri na ha.” (Ikelakele 4:17-20) Ofẹ nọ Samuẹle ọ rẹ sae ro evaọ aruẹri na họ etegu uwou-udhu na. O wọhọ nọ etẹe o kiẹzẹ. O wohọ nnọ oria jọ evaọ etegu na Ilai o kiẹzẹ re. Ẹme na, “oria nọ etehe-ọvọ Ọghẹnẹ ọ jọ” o dhesẹ uwou-udhu na soso.
AVA 21-27
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 SAMUẸLE 6-8
“Ono Họ Ovie Ra?”
it-2 163 ¶1
Uvie Ọghẹnẹ
A Yare nọ A rọ Ovie Mu Kẹ Ae. Enwene ikpe egba ene (400) nọ a no igbo Ijipti ze no jẹ vrẹ ikpe egba eree (800) nọ Ọghẹnẹ ọ rọ re ọvọ kugbe Abraham no, ahwo Izrẹl na a tẹ yare nọ a rọ ovie mu kẹ ae nọ o re su ai wọhọ epanọ erẹwho efa nọ e wariẹ e rai họ i wo ivie nọ i bi su ai na. Oware nọ a yare na u dhesẹ nọ a se nọ Jihova ọ jọ ovie rai hi. (1Sa 8:4-8) Uzẹme riẹ họ, wọhọ epanọ a kere fihọ otọ no, ahwo na a je rẹro uvie nọ Ọghẹnẹ o ti ro mu wọhọ epanọ ọ ya rọkẹ Abraham avọ Jekọp. Eware efa jọ nọ i ru rai wo irẹro nana họ, eruẹaruẹ nọ Jekọp ọ ruẹ kpahe Juda taure o te ti whu (Emu 49:8-10), eme nọ Jihova ọ ta kẹ ahwo Izrẹl nọ a no Ijipti no (Ọny 19:3-6), eme nọ e rrọ ọvọ Uzi na (Izi 17:14, 15), gbe eme jọ nọ Ọghẹnẹ o ru Belam ọruẹaro na ta (Ik 24:2-7, 17). Hana, oni Samuẹle, aye nọ o wo ẹrọwọ gaga na, ọ ta kpahe ẹruore nana re evaọ olẹ. (1Sa 2:7-10) O make rrọ ere na, evaọ oke yena Jihova o ri dhesẹ “oware udidi ọrẹri” kpahe Uvie na via vevẹ no ho, yọ ọ re fodẹ oke nọ o fihọ nọ ọ te rọ rehọ Uvie na mu gbe he, hayo epanọ Uvie o te jọ gbe oria nọ o te jọ, sọ obọ odhiwu hayo otọakpọ. Fikiere, omovia oye u ru ahwo Izrẹl yare nọ a rọ ovie mu kẹ ae na.
O Thihakọ Ghelọ Ebẹbẹ
Nọ Samuẹle ọ vuẹ Jihova oware nọ ahwo na a yare na, Jihova ọ tẹ ta nọ: “Gaviezọ rọ kẹ eme kpobi nọ ahwo na a ta kẹ owhẹ na; keme orọnọ owhẹ a se he, rekọ mẹ a se nọ mẹ jọ ovie rai hi.” Ababọ avro, eme yena e sasa Samuẹle oma gaga, rekọ ayare emọ Izrẹl na u dhesẹ orivo kẹ Ọghẹnẹ Erumeru na. Jihova ọ ta kẹ Samuẹle nọ jọ ọ vuẹ ahwo na eware nọ a te reoja rai nọ a tẹ rọ ovie mu kẹ ae. Nọ Samuẹle ọ ta kẹ ae, a tẹ ta nọ: “Ijo! rekọ ma re wo ovie nọ o re su omai.” Samuẹle nọ o re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ riẹ ẹsikpobi na, ọ tẹ rọ ovie nọ Jihova ọ salọ ro mu kẹ ae.—1 Sam. 8:7-19.
Esuo Jihova Ọ Mai Woma!
9 Ikuigbe i dhesẹ inọ epanọ Jihova ọ vẹvẹ e rai unu na ere o ginẹ via. Esuo ohwo-akpọ nọ emọ Izrẹl a gwọlọ na o wha ebẹbẹ buobu se ai, maero nọ ovie nọ ọ daezọ izi Ọghẹnẹ hẹ o te bi su. Ma te roro kpahe oware nọ o via kẹ emọ Izrẹl, u re fi obọ họ kẹ omai riẹ oware nọ esuo ahwo o gbẹ re wha ewoma ze he. Ginọ uzẹme inọ isu jọ a rẹ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ ghale omodawọ nọ a be rọ gwọlọ udhedhẹ gbe omofọwẹ, rekọ ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ sae rọ ghale enọ i bi yoẹme riẹ hẹ?—Ol. 2:10-12.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Fikieme Whọ Jẹ Họ-ame
13 Ohwo o re kurẹriẹ tao re ọ tẹ họ-ame wọhọ omọvo Isẹri Jihova. Ekurẹriẹ yọ oware nọ u re no ohwo udu ze nọ ọ tẹ jiroro no udu kpobi ze no nọ o re lele Kristi Jesu. Ohwo otiọye na ọ rẹ se uzuazọ othọthọ riẹ vẹre ọ vẹ jẹ gbae mu nọ o re ru oware nọ u kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ. Evaọ Ikereakere na, ibiẹme Hibru gbe Griki nọ i w’obọ kpahe ekurẹriẹ i dhesẹ oma nọ a rẹ za zihe, kuomarẹriẹ. Owojẹ nana u dhesẹ ekurẹriẹ bru Ọghẹnẹ no edhere oyoma. (1 Ivie 8:33, 34) Ekurẹriẹ o gwọlọ “iruo nọ i te epaọ ekurẹriẹ.” (Iruẹru 26:20) O gwọlọ nọ ma re no egagọ erue, j’owọ lele ijaje Ọghẹnẹ, jẹ gọ Jihova ọvo. (Iziewariẹ 30:2, 8-10; 1 Samuẹle 7:3) Ekurẹriẹ o re ru omai nwene iroro, ẹjiroro, gbe uruemu mai. (Izikiẹl 18:31) Ma re “kuevarẹriẹ” nọ ma be rọ uruemu okpokpọ na nwene iruemu nọ e wọso Ọghẹnẹ na.—Iruẹru 3:19; Ahwo Ẹfisọs 4:20-24; Ahwo Kọlọsi 3:5-14.
AVA 28–ASA 6
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 SAMUẸLE 9-11
“Sọl O Wo Omaurokpotọ Evaọ Oke Ọsosuọ”
Romakpotọ kẹ Ọghẹnẹ Ra
11 Dai roro kpahe oware nọ o via kẹ Sọl nọ ọ jọ ovie Izrẹl. Oke ọsosuọ ọ jọ ohwo nọ o wo omaurokpotọ. O rri omariẹ nọ o te ohwo nọ a re ro mu ovie he. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Rekọ nọ u te oke jọ, Sọl ọ tẹ jẹ wọ oma kpehru. Nọ a rehọ iẹe mu ovie no, u gbe kri hi re o te ti mu ekpehre uruemu nana họ edhesẹ. Oke jọ nọ a jẹ wọ owọ ẹmo, ọ sae hẹrẹ Samuẹle ọruẹaro na ha re ọ nyaze ti dhe idhe. Ukpenọ Sọl ọ rẹroso Jihova inọ ọ te thọ ahwo riẹ, ọ rọ okpakpa dhe idhe nọ o wo udu nọ o re ro dhe he. Onana o lẹliẹ eva dha Jihova, o te si ei no ovie. (1 Sam. 13:8-14) Ma tẹ be whaha ekpehre uruemu Sọl na, u re dhesẹ nọ ma wo areghẹ.
Epanọ Ma Sae rọ Sẹro Ẹzi Omarọkẹ
8 Oware nọ o via kẹ Sọl ovie Izrẹl u dhesẹ nọ ma gbẹ yọroma ha, iroro oriobọ e sai ru nọ ma rẹ rọ rehọ ẹmẹrera siobọno uruemu omarọkẹ nọ ma wo vẹre. Evaọ okenọ Sọl o zihe ruọ ovie no, ọ jọ emamọ ohwo nọ o wo omaurokpotọ. (1 Sam. 9:21) Okenọ ahwo jọ a jẹ ta ẹme wọso isuẹsu riẹ, ọ kẹ rai uye he dede nọ o wo udu nọ ọ hai ro ru ere. (1 Sam. 10:27) Sọl ovie na o ru lele ekpakpọ ẹzi Ọghẹnẹ ẹkwoma emọ Izrẹl nọ o su nyai lele ahwo Ammọn fi ẹmo jẹ kparobọ. Nọ o zihe ze, ọ kẹ Jihova ujiro inọ ọye o fi obọ họ kẹe fi ẹmo na kparobọ.—1 Sam. 11:6, 11-13.
w95 12/15 10 ¶1
Ahwo Ammọn—A Rehọ Eyoma Hwosa Ewoma
Ahwo Ammọn a tẹ wariẹ rọ eyoma hwosa ewoma nọ Jihova o ru kẹ ae. Jihova ọ kpairoro vrẹ ekpehre oware nana nọ a ru na ha. “Ẹzi Ọghẹnẹ ọ tẹ kẹ Sọl ogaga nọ o yo eme [Nehash] nana, ofu o te mu ei gaga.” Ẹzi Ọghẹnẹ ọ tẹ wọ Sọl koko egbaẹmo nọ i bu te idu egba esa gbe ọgba (330,000) họ, enọ e họre ahwo Ammọn je kpe ai. Ahwo nọ a zọ a tẹ vahabọ “te epanọ imava dede e gbẹ rọ jọ kugbe he.”—1 Samuẹle 11:6, 11.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Samuẹle Ọsosuọ Ze
9:9—Eme họ otofa eme na inọ “ọruẹaro enẹna, ọruẹ-ude a je se ei”? Eme nana e sai dhesẹ nọ, nọ eruẹaro e be viodẹ viere evaọ edẹ Samuẹle gbe etoke ivie Izrẹl na, a tẹ te rehọ “ọruẹaro” ro nwene odẹ na “ọruẹ-ude.” Samuẹle a rehọ wọhọ ohwo ọsosuọ evaọ uhie eruẹaro na. —Iruẹru 3:24.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Whai Ekpako, Ẹvẹ Wha Rri Ewuhrẹ Amọfa?
16 Jọ u no owhẹ eva ze inọ who re wuhrẹ amọfa. Okenọ ahwo Izrẹl a kake ta kẹ Samuẹle nọ a gwọlọ ovie ohwo-akpọ nọ o re su ai, o kẹ riẹ uye gaga, yọ o jariẹ oma nọ ahwo na a se riẹ no. (1 Sam. 8:4-8) Fiki epanọ u je no Samuẹle eva ze he re o ru oware nọ ahwo na a ta kẹe na, u ru nọ Jihova ọ rọ vuẹe isiasa soso inọ jọ ọ gaviezọ kẹ ahwo na. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Dede na, Samuẹle o fi evedha hayo ẹgo họ eva ha kpahe ohwo nọ ọ te rehọ ẹta riẹ na. Okenọ Jihova ọ ta kẹ Samuẹle nọ o wholo Sọl, o ru ere. Yọ o rọnọ fikinọ Jihova ọ ta ere kẹe ọvo ho, uyoyou o wọ riẹ rọ unevaze ru onana.
17 Wọhọ Samuẹle, ekpako nọ i wo onaa ziezi nẹnẹ a be rọ uyoyou wuhrẹ inievo-emezae nọ e rrọ ukoko rai. (1 Pita 5:2) Ekpako itieye na a be siọ amọfa ba ewuhrẹ hẹ fiki ozọ inọ ẹsejọhọ a ti siobọno uvẹ-iruo rai jọ kẹ inievo nọ a bi wuhrẹ na. Iwuhrẹ nọ o rẹ ginẹ were re a wuhrẹ amọfa, a re rri enọ a bi wuhrẹ wọhọ enọ i ti lele ai hrowo uvẹ-iruo ho, ukpoye a re rri rai wọhọ “ibe iruiruo,” wọhọ ekẹ eghaghae rọkẹ ukoko na. (2 Kọr. 1:24; Hib. 13:16) Yọ eva e rẹ were iwuhrẹ itieye na gaga nọ a tẹ be ruẹ inievo nọ ae omarai a bi wuhrẹ na nọ e be rehọ onaa rai fiobọhọ kẹ ukoko na.—Iruẹru 20:35.
18 Jọ ogbẹnyusu, orọnikọ owuhrẹ ọvo ho. Ẹdẹ nọ Samuẹle ọ rọ ruẹ Sọl na, ọ hẹ sae nwane tọlọ ọgọ ewhri je ku ei họ iẹe uzou ababọ oke oraha, Sọl ọ vẹ rọ ere zihe ruọ ovie. Dede na, ababọ oma nọ ọ ruẹrẹ kpahe kẹ owha-iruo nana. Ukpoye, Samuẹle ọ raha oke kugbe Sọl, ọ tẹ rọ ẹmẹrera ruẹrẹ udu riẹ kpahe kẹ owha-iruo na. Okenọ a re emamọ emu kugbe no, nya omonya kugbe no, ta ẹme oke lelehie no, je serihọ ziezi kugbe no, ẹsiẹe Samuẹle ọruẹaro na ọ rọ ruẹ nọ oke u te no nọ o re ro wholo Sọl.
19 Epọvo na re nẹnẹ, o gwọlọ nọ owuhrẹ ọ rẹ kaki ru epanọ udu u re ro kie ohwo nọ ọ gwọlọ wuhrẹ na vi, ọ vẹ jẹ daoma jọ ogbẹnyusu riẹ. Igogo eware nọ ọkpako o re ru re ọ sai mu usu utioye họ o rẹ sai wo ohẹriẹ no orẹwho ruọ orẹwho. Dede na, ghelọ oria kpobi nọ whọ rrọ kẹhẹ, whẹ ọkpako nọ eware e da obọ fia whọ tẹ be hae ruẹrẹ oke jọ họ nọ who re ro wuhrẹ oniọvo, kiyọ whọ be ta kẹe nọ, “Whọ rrọ ghaghae kẹ omẹ.” (Se Ahwo Rom 12:10.) Oniọvo kpobi nọ ọ gwọlọ riẹ oware, o ti wo otoriẹ je wo evawere kpahe ẹme yena nọ a rọ unu ta via ha na.
20 Whai ekpako, wha kareghẹhọ nọ re ohwo ọ jọ emamọ owuhrẹ, orọnikọ o rẹ were iẹe re o wuhrẹ omọfa ọvo ho rekọ o re you ohwo nọ o bi wuhrẹ na. (Rri Jọn 5:20.) Ohwo nọ a bi wuhrẹ ọ rẹ kaki vuhu oware nana nọ u wuzou gaga na mu, yọ u re kpomahọ oghẹrẹ nọ ọ te jẹ oware nọ a bi wuhrẹ iẹe na rehọ te. Fikiere, whai ekpako na, nọ wha bi wuhrẹ amọfa na, wha jọ iwuhrẹ ọvo ho rekọ wha jọ egbẹnyusu re rọkẹ inievo nọ wha bi wuhrẹ na.—Itẹ 17:17; Jọn 15:15.