Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
AZIE 5-11
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 9-10
“Jiri Jihova Rọkẹ Areghẹ Riẹ”
Iweze jọ nọ Ọ Wha Erere Ologbo Ze
Nọ ovie-aye Shiba na ọ nyabru Solomọn, ọ rehọ “enọ egaga” dawo iẹe. (1 Ivie 10:1) A sae jẹ fa ẹme Hibru nọ ọ rrọ oria nana “eme oze.” Rekọ onana u dhesẹ nọ eme arozaha ovie-aye Shiba na o je lele Solomọn ta ha. Oware nọ ma rọ ta ere họ, evaọ obe Olezi 49:4, a rọ ẹme Hibru ọvona dhesẹ enọ jọ nọ i wuzou gaga. Enọ kpahe uzioraha, uwhu gbe ẹtanigbo. Fikiere, u muẹro nọ eme ididi eye ovie-aye Shiba na o je lele Solomọn ta, nọ i re dhesẹ epanọ Solomọn o wo areghẹ te. Ebaibol na ọ ta nọ ovie-aye na “ọ tẹ ta oware kpobi nọ o jọ udu riẹ kẹe.” Solomọn omariẹ “ọ tẹ za enọ riẹ kpobi kẹe. Oware ovo o jariẹ hẹ nọ o jọ bẹbẹ kẹ ovie na nọ ọ sai ru vẹ kẹe he.”—1 Ivie 10:2b, 3.
Okenọ A ro Ru Ọghọ Gaga
Eware nọ ovie-aye Shiba na ọ ruẹ je yo i gbe rie unu gaga, fikiere ọ tẹ ta nọ: “Eva e be were idibo ra nọ i bi dikihẹ aro ra kẹse kẹse be kezọ kẹ eme areghẹ ra!” (1 Ivie 10: 4-8) Dede nọ Solomọn o fe gaga, orọnikọ fiki efe na ovie-aye na ọ rọ ta nọ eva e be were idibo Solomọn na ha. Ukpoye, idibo Solomọn a be wereva kẹse kẹse keme a be kezọ kẹ eme areghẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Solomọn. Emamọ oriruo ovie-aye Shiba na o fihotọ kẹ idibo Jihova nẹnẹ na, keme kẹse kẹse ma bi yo eme areghẹ Jihova, Ọmemama mai na gbe erọ Ọmọ riẹ, Jesu Kristi!
Iweze jọ nọ Ọ Wha Erere Ologbo Ze
Nọ ovie-aye Shiba na ọ ruẹ oghẹrẹ nọ Solomọn o wo areghẹ te, gbe oghẹrẹ nọ o fe te evaọ isuẹsu riẹ, akpọ o gbe rie unu te epanọ o ro “whu dikihẹ kpoko.” (1 Ivie 10:4, 5) Ahwo jọ a ta nọ ẹme nana o dhesẹ nọ “ẹzi ọ gbẹ jariẹ oma ha.” Ohwo jọ nọ o wuhrẹ kpahe ẹme Ebaibol kokodo ọ tubẹ ta nọ ẹme nana ọ sai dhesẹ nọ ibiaro i bi ovie-aye na dede! Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, eware nọ ovie-aye na ọ ruẹ gbe eme nọ o yo i gbe rie unu gaga. Ọ ta nọ eva e be were idibo Solomọn nọ i bi yo eme areghẹ ovie na kẹse kẹse, o te je jiri Jihova nọ ọ rọ rehọ Solomọn mu ovie. Kẹsena ọ tẹ kẹ ovie na eware eghaghae buobu. Igoru nọ ọ kẹ riẹ ọvo, a te roro unuigho rai evaọ oke mai na e ghare te ₦16,720,000,000. Solomọn omariẹ ọ tẹ jẹ kẹ ovie-aye na ekẹ re. Ọ kẹ riẹ “oware kpobi nọ o were riẹ nọ ọ yare.”—1 Ivie 10:6-13.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Kọ Whọ Riẹ?
Ẹvẹ igoru nọ Solomọn ovie na o wo i bu te?
Ebaibol na ọ ta nọ Haeram ovie Taya o vi igoru nọ i te 4 tons (koyehọ igoru nọ e gbẹdẹ te ekpa isimeti udhone) se Solomọn, ovie-aye Shiba ọ tẹ jẹ kẹe igoru nọ i bu te ere. U te no ere no, ekọ ilogbo Solomọn e wọ igoru nọ e vrẹ 15 tons, koyehọ igoru nọ e gbẹdẹ te ekpa isimeti egba esa (300) no obọ Ofaya ze. Ebaibol na ọ ta nọ “igoru nọ i te Solomọn obọ evaọ ukpe ọvo e gbẹdẹ te etalẹnte igoru egba ezeza gbe udhosa-gbezeza (666),” koyehọ e vrẹ 25 tons, hayo e gbẹdẹ vi ekpa isimeti egba isoi (500). (1 Ivie 9:14, 28; 10:10, 14) Kọ igoru nọ Solomọn o wo i gine bu te ere? Ẹvẹ igoru nọ isu oke anwae a wo i bu te?
U wo eware jọ nọ a kere fihotọ evaọ oke anwae nọ ahwo nọ a rẹ kiẹ kokodo kpahe eme Ebaibol a ta nọ uzẹme. A jọ eware nọ a kere na ta nọ ovie Ijipti jọ nọ a re se Thutmose III nọ o su Ijipti oware wọhọ ikpe idu esa gbe egba isoi (3,500) nọ i kpemu, ọ rọ igoru nọ e gbẹdẹ te ekpa isimeti egba ivẹ gbe udhosa-gbikpe (270) kpohọ etẹmpol Amun-Ra nọ ọ jọ obọ Karnak. U te no ere no, oware wọhọ ikpe idu ivẹ gbe egba eree (2,800) nọ i kpemu, ahwo Taya a rehọ igoru nọ i bu vrẹ 4 tons (hayo nọ e gbẹdẹ vi ekpa isimeti udhone) rọ jẹ azọhọ se ovie Asiria nọ a re se Tiglath-pileser III, Sargon II ọ tẹ jẹ rọ igoru nọ i bu te ere rọ kẹ eghẹnẹ obọ Babilọn okẹ. A te jẹ ta nọ kukpe kukpe, ovie Masidonia nọ a re se Philip II (nọ o su no ukpe 359 rite 336 B.C.E.) ọ jẹ hae jọ oria nọ a rẹ jọ tọ gwọlọ igoru nọ a re se Pangaeum evaọ obọ Thrace tọ igoru nọ i bu vi 28 tons, koyehọ nọ e gbẹdẹ te ekpa isimeti egba isoi gbe udhosa (560).
Oke nọ ọmọzae Philip nọ a re se Alẹkzanda Ologbo na (nọ o su no ukpe 336 rite 323 B.C.E.) o fi okpẹwho Susa evaọ obọ Pasia kparobọ, a ta nọ igoru nọ ọ wọ rehọ i bu te 1,180 tons, koyehọ e gbẹdẹ te ekpa isimeti idu udhegbesa gbe egba ezeza (23,600), yọ igoru nọ ọ wọ rehọ evaọ orẹwho Pasia soso e joma te 7,000 tons, koyehọ e gbẹdẹ te ekpa isimeti idu udhuhrẹ (140,000). Fikiere, ma te rri unu igoru nọ ahwo nana omomọvo o wo, ma sae ta nọ Solomọn ovie na o gine wo te unu igoru nọ Ebaibol ọ ta nọ o wo na.
AZIE 12-18
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 11-12
“Rri Otọ Mu nọ Whọ tẹ be Salọ Ohwo nọ Whọ rẹ Rọo”
“Ono Ọ rọ Abọ ỌNOWO Na?”
7 Ma sai wuhrẹ eware buobu no oware nọ o via kẹ Solomọn ovie na ze. Nọ ọ jọ uzoge, Solomọn o je ru lele ekpọvio nọ Jihova ọ jẹ kẹe. Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ areghẹ ologbo je mu iruo ebabọ etẹmpol obọ Jerusalẹm nọ ọ jọ ruaro na họ iẹe obọ. Rekọ Solomọn ọ tẹ raha usu riẹ kugbe Jihova. (1 Iv. 3:12; 11:1, 2) Uzi Ọghẹnẹ o ta gbiae nọ ovie Izrẹl o re “wo eyae buobu hu, ogbẹrọ ere he udu riẹ u re ti kurẹriẹ.” (Izie. 17:17) Solomọn o koko uzi yena ha, eyae riẹ i te ti bu te egba ihrẹ (700). Ọ tẹ jẹ rehọ ese nọ i bu te egba esa (300) ziọ uwou riẹ. (1 Iv. 11:3) Eyae riẹ buobu e jọ ahwo Izrẹl he, a jẹ gọ eghẹnẹ erue. Fikiere, Solomọn ọ thọ uzi Ọghẹnẹ ọfa nọ o ta nọ a rẹ rehọ eyae orẹwho ofa ha.—Izie. 7:3, 4.
Ẹvẹ Whọ Sae rọ Sẹro Udu Ra?
6 Setan o wo ẹzi oriobọ, o kiuke ku izi Jihova jẹ be wọso ọruẹrẹfihotọ riẹ. Setan ọ gwọlọ nọ ma rọ aro kele iei ru onana. Dede na, ọ rẹ sae gba omai họ wo ọkpọ iroro hayo uruemu riẹ hẹ. Fikiere, ọ be dawo idhere efa nọ ma sae rọ jọ wọhọ ọyomariẹ. Wọhọ oriruo, ahwo nọ Setan o gbe udu rai ku no a wariẹ omai họ. (1 Jọn 5:19) O bi rẹro nọ ma ti mu usu kugbe ahwo nana dede nọ ma riẹ nọ usu uyoma o rẹ “raha” iroro gbe uruemu mai, hayo gbe omai ku. (1 Kọr. 15:33) Setan ọ rọ edhere ẹghẹ nana bẹbẹ Solomọn ovie na họ. Ọ rehọ eyae egedhọ buobu, uwhremu na a tẹ rọ ẹmẹrera “ku udu riẹ rẹriẹ.”—1 Iv. 11:3.
“Ono Ọ rọ Abọ ỌNOWO Na?”
9 Rekọ Jihova o re gbolaro kẹ uzioraha vievie he. Ebaibol na ọ ta nọ: “Koyehọ eva e tẹ dha Ọghẹnẹ kpahe Solomọn fiki epanọ o si udu riẹ no ỌNOWO na . . . , ọnọ ọ rehọ oma via kẹe isiava, whaọ yọ ọ juzi kpahe oware onana kẹe vẹrino, inọ, ọ rẹ nya lele eghẹnẹ efa ha; rekọ o ru onọ ỌNOWO na ọ rọ jẹ uzi na ha.” Fiki oware nọ o ru na, Ọghẹnẹ ọ gbẹ jẹe rehọ họ yọ o gbe je fiobọhọ kẹe he. Emọ Solomọn a gbe wo uvẹ nọ a re ro su uvie Izrẹl soso ho, yọ ikpokpoma buobu i te rai evaọ ige buobu.—1 Iv. 11:9-13.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Ọ Hai ti Wo Ọjẹrehọ Ọghẹnẹ
Rehoboam o te koko egbaẹmo riẹ họ re a họre uvie erua-ikpe na. Rekọ Jihova o te vi Shimaya ọruẹaro riẹ nyae ta kẹe nọ: “Wha rẹ sae nya e họre ahwo Izrẹl imoni rai hi. Zihe ahwo na kpobi kpohọ ọvuwou riẹ, keme onana, obọ mẹ u nọze.”—1 Iv. 12:21-24.
Kọ a ti du nyae họre he? Onana o te ginẹ kẹ Rehoboam uye gaga! Kọ ubiẹro vẹ a ti ro rri ọyomariẹ nọ ọ ta nọ ọ te “rehọ eviaviẹ-obi fa” ahwo na, nọ o gbe kpohọ ẹmo na ha? (Je rri 2 Iruẹru-Ivie 13:7.) O make jọ ere na, ovie na avọ ogbaẹmo riẹ “a yo ẹme ỌNOWO na, a te zihe kpo wọhọ epanọ ỌNOWO na ọ tae.”
Eme ma wuhrẹ no onana ze? O rrọ oware areghẹ re ma yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, o tẹ make rọnọ u ti ru nọ ahwo a re ro se omai ẹkoko. Ma te bi yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, u re ru eva were iẹe, je ru nọ ọ rẹ rọ ghale omai.—Izie. 28:2.
Eme u no onana ze? Nọ Rehoboam ọ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ je zihe kpo no, ọ tẹ jẹ bọ ikpewho fihọ eria sa-sa evaọ ekwotọ Juda avọ Bẹnjamin nọ o je su. Ọ tẹ jẹ ruẹrẹ ikpewho efa ziezi, “o te ru ai gaga.” (2 Irv. 11:5-12) Mai wuzou na, o ru lele izi Jihova evaọ etoke jọ. Evaọ okenọ uvie erua-ikpe nọ Jeroboam o je su na a kie ruọ edhọgọ, ibuobu ahwo na a te je kpobọ Jerusalẹm nyae gọ Jihova, u te ru uvie “Rehoboam ọmọzae Sọlomọn dọmu.” (2 Irv. 11:16, 17) Enẹ ẹmeoyo o ro fiobọhọ kẹ Rehoboam nọ esuo riẹ ọ rọ dowọ muotọ.
AZIE 19-25
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 13-14
“Fikieme U ro Fo re Ma Wo Edẹro jẹ Hai Yoẹme kẹ Jihova?”
Rehọ Udu Ra Kpobi Yoẹme kẹ Ọghẹnẹ
4 Jeroboam ọ tẹ ta kẹ ọruẹaro Ọghẹnẹ uzẹme na nọ: “Ma gbe kpo obọ uwou, re whọ re emu, re me je ru owhẹ ọghọ.” (1 Iv. 13:7) Kọ eme ọruẹaro na o ti ru enẹna? Kọ ọ rẹ nya re ovie na ọ ghọe, kpakiyọ obọnana o whowho ovuẹ obrukpe kẹe no na? (Ol. 119:113) Hayo kọ ọ rẹ siọ ọghoruo ovie na dede nọ o wọhọ nnọ ovie na o bi dhesẹ oma ekurẹriẹ? Jeroboam o gine fe te epanọ ọ sae rọ rehọ eware eghaghae buobu ru egbẹnyusu riẹ ọghọ. O hae jọnọ ọruẹaro Ọghẹnẹ na ọ jẹ hai thokpuru ekwakwa efe anwẹdẹ, o hae jọ bẹbẹ re ọ siọ okẹ ovie na. Rekọ Jihova ọ vuẹ ọruẹaro na vẹre inọ: “Whọ rẹ re ebrẹdi hayo da ame, hayo whọ rehọ edhere nọ [whọ] rọ nyaze kpo ho.” Ababọ okioraha, ọruẹaro na ọ tẹ ta kẹe vevẹ nọ: “Dede nọ whọ kẹ omẹ abọvo uwou ra, me re lele owhẹ kpo ho. Mẹ sae te re ebrẹdi hayo da ame gbe he eva oria nana.” Ọruẹaro na ọ tẹ nya edhere ọfa kpo no Ebẹtẹle. (1 Iv. 13:8-10) Eme oware nọ ọruẹaro na o ru o wuhrẹ omai kpahe ẹmeoyo?—Rom 15:4.
Rehọ Udu Ra Kpobi Yoẹme kẹ Ọghẹnẹ
15 Eme ọfa ma rẹ sae jọ ethobọ ọruẹaro Ọghẹnẹ na wuhrẹ? Itẹ 3:5 e ta nọ: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha.” Ukpenọ ọ rẹ rẹroso Jihova wọhọ epanọ ọ be hai ru anwẹdẹ, ọruẹaro na ọ tẹ rẹroso iroro obọriẹ. Ethobọ riẹ e wha uwhu sei jẹ raha emamọ odẹ nọ o wo kugbe Ọghẹnẹ. Oriruo riẹ na u dhesẹ vevẹ inọ ma rẹ rọ udu mai kpobi yoẹme kẹ Jihova.
Rehọ Udu Ra Kpobi Yoẹme kẹ Ọghẹnẹ
10 Ọruẹaro nọ o no Juda ze na ọ hae riẹ nnọ eviẹhọ ọruẹaro anwae na ọ jẹ viẹe họ na. Ọ hae nọ oma riẹ nọ, ‘Eme o rẹ lẹliẹ Jihova vi ukọ-odhiwu riẹ se omọfa re ọ te ta oware ofa k’omẹ?’ Ọruẹaro na ọ hae nọ Jihova kpahe ẹme na, rekọ Ikereakere na i dhesẹ hẹ inọ o ru ere. Ukpoye, “o te lele [ọruẹaro anwae na] zihe kpo, ọ tẹ re ebrẹdi jẹ da ame obọ uwou riẹ.” Eva e dha Jihova. Okenọ ọruẹaro nọ a viẹhọ na ọ ruọ edhere je zihe kpobọ Juda, okpohrokpo o te kpei evaọ edhere. Oghẹrẹ nọ o ro ku iruo aruọruẹ riẹ họ u yoma kẹhẹ!—1 Iv. 13:19-25.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Ọ be Tẹrovi Ewoma Ahwo
Mai wuzou, eme nọ e rrọ 1 Ivie 14:13 na i wuhrẹ omai oware uwoma jọ kpahe Jihova gbe oware nọ ọ be jọ oma mai riwi gwọlọ. Kareghẹhọ inọ Jihova ọ jọ oma Abija ruẹ oware uwoma jọ. O wọhọ nọ Jihova ọ kiẹ udu Abija kpobi riwi bẹsenọ ọ rọ ruẹ ewoma jọ. Wọhọ epanọ okere-obe jọ ọ ta, a tẹ rehọ Abija wawọ uviuwou riẹ, Abija ọ wọhọ ubi uzuu ovo nọ o rrọ “udevie ibitho buobu.” Ewoma nana ọ da Jihova ẹro fia, ọ tẹ ghale iẹe, ẹkwoma aruoriwo nọ o dhesẹ kẹ omọvo nana evaọ uviuwou umuomu.
AZIE 26–AKPE 2
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 15-16
“Asa Yọ Ohwo nọ O Wo Udu, Kọ Whẹ Omara?”
“A te Hwaosa Iruo Ra”
Nọ a ghale Izrẹl kpohọ erua uvie ivẹ no, ikpe udhe nọ i lele i rie, ahwo ofẹ uvie Juda a je zue evaọ edhọgọ. Nọ Esa o muhọ esu evaọ ukpe 977 taure Kristi ọ tẹ te ze, makọ ahwo ogbẹgwae uvie na a jẹ gọ eghẹnẹ ẹvi erọ ahwo Kenan. Rekọ ikuigbe nọ a kere kpahe esuo Esa evaọ Ebaibol na e ta nọ Esa o “ru ewoma gbe onọ ukiehọ eva aro ỌNOWO na Ọghẹnẹ riẹ. O te si egbada-idhe ewho efa gbe eria ikpehru no, o te kporo etọhotọ na je ko iwisẹ na no.” (2 Irv. 14:2, 3) Esa o te je si ‘ukoko igberẹ ezae’ nọ i wo uruemu ezae-duezae evaọ uwou egagọ no uvie Juda. Orọnikọ enana ọvo Esa o ru hu. Ọ jẹ tuduhọ ahwo na awọ re inọ a “gwọlọ ỌNOWO na, Ọghẹnẹ esẹ rai” re a je “koko izi gbe ijaje” Ọghẹnẹ.—1 Iv. 15:12, 13; 2 Irv. 14:4.
Rọ Udu Kpobi Gọ Jihova!
7 O gwọlọ nọ mai omomọvo ma kiẹ udu mai riwi sọ ma be rehọ iẹe kpobi gọ Jihova. Nọ omara nọ: ‘Kọ mẹ gba riẹ mu nọ me re ru eva were Jihova, thọ egagọ uzẹme uke, jẹ thọ idibo riẹ no eyoma?’ Dai roro kpahe epanọ o gwọlọ udu te re Asa o si Ma-aka oni ologbo riẹ nọ ọ jọ “ovie-aye” evaọ otọ na no ọkwa riẹ! Ẹsejọhọ whọ riẹ ohwo ọvuọvo nọ ọ wọhọ Ma-aka ha, rekọ oware jọ o sae via nọ o rẹ jọ gwọlọ nọ whọ rọ aro kele oriruo Asa. Wọhọ oriruo, kọ ẹvẹ otẹrọnọ a si ohwo uviuwou ra hayo ogbẹnyusu ọkpekpe ra jọ no ukoko fikinọ ọ rọwo kurẹriẹ hẹ? Kọ whọ te jowọ kpata kpata re whọ fa usu no ohwo ọyena? Eme udu ra o te wọ owhẹ ru?
it-1 184-185
Asa
Dede nọ u wo eware jọ nọ Asa o ru thọ, o wo emamọ iruemu, yọ o duomahọ edhọgọ họ. Fikiere abọ owoma riẹ Ọghẹnẹ ọ tẹrovi orọnikọ ethobọ riẹ hẹ. Onana o wha riẹ ze nọ a ro sei ovie nọ o wo ẹrọwọ evaọ usu ivie nọ i su Juda. (2Ir 15:17) Ikpe udhuvẹ-gbọvo soso Asa o su Juda, yọ ivie nọ i su Izrẹl evaọ etoke esuo Asa a bu te imaree. Eye họ: Jeroboam, Nedab, Beasha, Ilah, Zimrae, Omri, Tibnae (nọ o je su abọ Izrẹl jọ evaọ oke nọ Omri o je ro su na), gbe Ehab. (1Iv 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Nọ Asa o whu no, ọmọzae riẹ nọ a re se Jehoshafat o te muhọ esu.—1Iv 15:24.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
w98 9/15 21-22
Kọ U Gine Mu Owhẹ Ẹro nọ Ọghẹnẹ Ọ Rrọ?
Wọhọ oriruo, jọ Ebaibol se kpahe eruẹaruẹ nọ a jọ fodẹ oware nọ o te via kẹ ohwo nọ ọ wariẹ Jẹriko bọ, re who je roro kpahe oghẹrẹ nọ eruẹaruẹ na i ro rugba. Joshua 6:26 o ta nọ: “Evaọ oke yena Joshua o te duwu iyei nana: ‘Uye u no obọ Jihova ze te ọzae kpobi nọ ọ gwọlọ wariẹ bọ okpẹwho Jẹriko nana. Ọmọ ọsosuọ riẹ o re whu nọ ọ te wọ otọhotọ riẹ họ, ubreyẹ riẹ o re whu nọ ọ te whẹ ethẹ riẹ họ.’” Eruẹaruẹ nana i rugba nọ ikpe egba isoi e vrẹ no, keme obe 1 Ivie 16:34 o ta nọ: “Evaọ edẹ [Ehab ovie na], Hayẹl ohwo Bẹtẹl na ọ wariẹ bọ Jẹriko. Abaeram ọmọ ọsosuọ riẹ o whu nọ ọ wọ otọhotọ riẹ họ, Sigọb ubreyẹ riẹ o te whu okenọ ọ whẹ ethẹ riẹ họ, wọhọ epanọ Jihova ọ rọ ẹkwoma Joshua ọmọzae Nọn ta.” Ma riẹ nọ Ọghẹnẹ uzẹme na ọ ginẹ rrọ keme ọye o ru nọ a ro kere eruẹaruẹ nana fihotọ, o te je ru nọ i ro rugba.
AKPE 3-9
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 17-18
“Ẹvẹ Wha re Wo Ẹko Iroro Ivẹ Kri Te?”
Jọ Ẹrọwọ Ọ Wọ Owhẹ Jiroro Areghẹ!
6 Nọ emọ Izrẹl a te Ẹkwotọ Eyaa na no, o tẹ gwọlọ nọ a rẹ jiroro jọ nọ i wuzou gaga: Sọ a rẹ gọ Jihova hayo a rẹ gọ edhọ. (Se Joshua 24:15.) Ohwo ọ rẹ sai roro nọ iroro yena e bẹ ẹjẹ hẹ. Rekọ iroro nọ a jẹ evaọ ẹme nana, yọ ẹme uwhu gbe azọ. Evaọ etoke nọ iguẹdhọ i je su Izrẹl, emọ Izrẹl a jẹ ekpehre iroro unuẹse buobu. A kiuke ku Jihova jẹ gọ emedhọ. (Ibr. 2:3, 11-23) U wo etoke ofa jọ nọ o rọ gba idibo Ọghẹnẹ họ nọ a rẹ jiroro jọ nọ i wuzou gaga. Elaeja ọruẹaro na o dhesẹ vevẹ kẹ ae nọ jọ a salọ, sọ a rẹ gọ Jihova hayo Ebale. (1 Iv. 18:21) Elaeja ọ whọku ahwo na fikinọ a wo iroro ivẹ. Whọ sai roro nọ iroro nana e bẹ ẹjẹ gbe he, keme re a gọ Jihova họ oware nọ u dhesẹ areghẹ, yọ oye ewoma o re no ze. Uzẹme riẹ họ, u fo nọ ohwo ọvo nọ o wo areghẹ ọ rẹ gọ Ebale he. Ghele na, emọ Izrẹl yena a “wo eko iroro [ivẹ].” Agbẹta nọ Elaeja ọ rọ tuduhọ ae awọ nọ a salọ egagọ Jihova, keme oye o mai woma.
O Dikihẹ kẹ Egagọ Uzẹme
15 Nọ Elaeja ọ ta ere kẹ ae, ọwhọ ọ tẹ ruọ eruẹaro Ebale na oma te epanọ a je ro “bo gaga, rehọ ozuẹ gbe ọgbọdọ gbẹre oma rai wọhọ uruemu rai, bẹsenọ azẹ o ti ro hwẹ no oma rai ze.” Ghele na, Ebale o yo ho. “A yo uru ọvo ho, uvomohwo o yo ho, ohwo ọvo ọ daezọ họ.” (1 Iv. 18:28, 29) Uzẹme na họ, Ebale ọ rrọ oria ovo ho. Ebale yọ oware nọ Setan ọ jẹ rọ lẹliẹ ahwo họ re a ruẹsi kie no egagọ Jihova. Nọ ohwo ọ tẹ salọ olori ọfa siọ Jihova ba, u re kie kpe ohwo na, o vẹ jẹ wha omovuọ sei.—Se Olezi 25:3; 115:4-8.
O Dikihẹ kẹ Egagọ Uzẹme
18 Taure Elaeja ọ tẹ te lẹ, ẹsejọhọ ahwo na a je roro nọ Jihova o ti yo ho wọhọ epanọ Ebale o yo ho na. Rekọ nọ ọ lẹ kuhọ no, avro kpobi nọ ọ jọ udu ahwo na o te kuhọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Kẹsena erae ỌNOWO na i te kieze, e tẹ mahe idhe-emahọ na, gbe ire na, gbe itho na, gbe ovu na, i te je se ame nọ ọ jọ ọgọdọ na kpọ.” (1 Iv. 18:38) Oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ k’uyo u gbunu kẹhẹ. Kọ eme ahwo na a ru?
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
w08 4/1 13, ẹkpẹti
O je Rri, Ọ tẹ jẹ Hẹrẹ
Ẹvẹ Etoke nọ Oso o ro Kiotọ Họ Evaọ Edẹ Elaeja na U Kri Te?
Elaeja, ọruẹaro Jihova ọ ta kẹ Ehab ovie na inọ oso nọ o ri kiotọ anwẹdẹ hẹ na ọ be te rrọ kẹle. Oyena o jọ “ukpe avesa”—nọ a te kele no ẹdẹ nọ Elaeja ọ rọ kake ta nọ oso o bi ti kiotọ họ na. (1 Ivie 18:1) U kri hi, Jihova o gine vi oso ze. Fikiere ahwo jọ a rẹ sai roro inọ evaọ udevie ukpe avesa na oso o ro kiotọ, inọ u te ikpe esa gbagba ha. Rekọ Jesu avọ Jemis a ta nọ etoke nọ oso o ro kiotọ họ na o jọ “ikpe esa gbe emera ezeza.” (Luk 4:25; Jemis 5:17) Kọ Ebaibol na e wọso omariẹ evaọ ẹme nana?
O rrọ ere vievie he. Evaọ Izrẹl anwae, ezi ivo o jẹ hai theri gaga, te emera ezeza. U muẹro inọ okenọ ezi ivo na o kri vi epanọ o rẹ jọ vẹre no, ẹsiẹe Elaeja ọ rọ nyae vuẹ Ehab inọ oso o ti kiotọ họ. Koyehọ, okenọ Elaeja ọ rọ ta ẹme nana, yọ u te enwenọ emera ezeza no nọ oso o ri kiotọ họ. Fikiere, okenọ Elaeja ọ rọ wariẹ unu “evaọ ukpe avesa” rono ẹdẹ nọ ọ rọ kake ta nọ oso o ti kiotọ họ na ze, yọ u te enwenọ ikpe esa gbe emera ezeza no nọ oso o ri kiotọ họ. Okenọ ahwo na kpobi a ro kokohọ Ugbehru Kamẹl kẹ odawọ ulogbo na, yọ “ikpe esa gbe emera ezeza” gbagba e vrẹ no.
Fikiere, dai roro kpahe oke nọ Elaeja o ro bru Ehab evaọ orọ ọsosuọ. Ahwo na a rọwo inọ Ebale ọ be kpọ ẹgho idedeghe na, inọ ọye họ ọghẹnẹ nọ ọ te rọ oso ze. Nọ ezi ivo o te theri vi epanọ o rẹ jọ vẹre, ẹsejọhọ ahwo na a vẹ be ta nọ: ‘Bovẹ Ebale ọ rrọ? Dẹvẹ ọ te rọ oso ze?’ Ẹme Elaeja inọ oso hayo igrigri i ti kiotọ họ bẹsenọ ọ rẹ wariẹ unu o te ginẹ kẹ ahwo nọ a jẹ gọ Ebale idhọvẹ gaga.—1 Ivie 17:1.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Ayeuku obọ Zarẹfat O Wo Oghale Fiki Ẹrọwọ Riẹ
Aye na ọ tẹ ta nọ: “Epanọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra ọ rọ na, me wo uvumọ oware ovo nọ a there no ho, ajokpa eme-emu nọ ọ rọ evaọ akana, gbe emewhri nọ ọ rọ eva ololo; oye me je bi hwu eme eghaire, re me je kpo, me there ei re mẹ avọ ọmọzae mẹ a re no, ma te whu.” (1 Iv. 17:12) Joma ta kpahe ẹme nana nọ ayeuku na ọ kpahe kẹ Elaeja na.
Ayeuku na ọ riẹ nọ Elaeja yọ ohwo Izrẹl nọ ọ rrọ odibo Ọghẹnẹ. Ẹme nọ aye na ọ kpahe nọ, “epanọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra ọ rọ na” o kẹ imuẹro onana. Dede nọ ọ riẹ kpahe Ọghẹnẹ ahwo Izrẹl, o wọhọ nọ ọ riẹ riẹe te epanọ o ro sei “ỌNOWO na Ọghẹnẹ mẹ” hẹ okenọ ọ jẹ ta kpahe Jihova. Aye na ọ jẹ rria Zarẹfat, ẹwho Fonisia ọrọ “obọ” Saedọn. U muẹro nọ ahwo nọ a jẹ gọ Ebale a jẹ rria Zarẹfat. O make jọ ere na, Jihova ọ jọ oma ayeuku nana ruẹ oware uwoma jọ.
Dede nọ ayeuku na ọ jẹ rria udevie egedhọ, o wo ẹrọwọ. Jihova o vi Elaeja bru aye na fiki oware nọ u ti fi obọ họ kẹ aye na gbe Elaeja omariẹ. Ma rẹ sai wuhrẹ obọdẹ oware jọ no onana ze.
Orọnikọ ahwo kpobi nọ a jẹ rria ẹwho Zarẹfat nọ a be jọ gọ Ebale a jọ ahwo oyoma ha. Ayeuku nana nọ Jihova o vi Elaeja bru na u dhesẹ nọ Jihova o re muẹro họ emamọ ahwo, o tẹ make rọnọ a ri ti mu ei họ ẹgọ họ. Ẹhẹ, “evaọ korẹwho korẹwho ọnọ ọ jarae [dhozọ Ọghẹnẹ] o je ru onọ ukiẹrẹe ọ rẹ rehọ iẹe.”—Iruẹru 10:35.
Kọ ahwo jọ nọ a wọhọ ayeuku obọ Zarẹfat na a rrọ ẹkwotọ usiuwoma ota ra? O sae jọnọ ahwo nana a ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ evaọ edhere nọ o fo dede nọ amọfa buobu nọ a rrọ egagọ erue a wariẹ e rae họ. Ẹsejọhọ umutho eware jọ ọvo a riẹ kpahe Jihova hayo a tubẹ riẹ oware ovo dede he, fikiere a te gwọlọ obufihọ re a sae ziọ egagọ uzẹme. Kọ whọ be gwọlọ ahwo otiọye na je fi obọ họ kẹ ae evaọ ẹkwotọ usiuwoma ota ra?
“KAKI RU OMOJỌ RO SE OMẸ”
Romatotọ roro kpahe oware nọ Elaeja ọ vuẹ ayeuku na nọ o ru na. Aye na ọ vuẹ riẹ nọ emu nọ ọyomariẹ avọ ọmọzae riẹ a rẹ re ẹsiẹvo ọvo o kiọkọ, inọ a tẹ re iẹe no a ve ti whu. Kọ ẹvẹ Elaeja ọ ta kẹe ghele? Ọ ta nọ: “Ozọ umu owhẹ hẹ; nya re who ru epanọ whọ ta na; rekọ kaki ru omojọ ro se omẹ, re who te ru ora gbe orọ ọmọzae ra. Keme enẹ ỌNOWO na Ọghẹnẹ Izrẹl ọ tae, ‘akana emu na o re re he, gbe ololo ewhri na ọ rẹ kpọ họ bẹdẹ nọ ỌNOWO na o re vi oso ze evaọ otọ na.’”—1 Iv. 17:11-14.
Orọnọ ahwo jọ a sae ta nọ, ‘Mẹ kẹ owhẹ emu nọ o kiọkọ uwou mẹ kpobi? Whọ re riẹ ẹme nọ whọ be ta na ha.’ Rekọ ayeuku na ọ ta ere he. Dede nọ ọ riẹ Jihova tere he, ọ rọwo ẹme Elaeja na je ru oware nọ ọ ta kẹe. Odawọ ulogbo o ginẹ jọ, yọ aye na o ru oware nọ u dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ.
Ọghẹnẹ o kiuke ku ayeuku na vievie he. Nwane wọhọ epanọ Elaeja ọ ya eyaa riẹ na, Jihova o ru emu riẹ vi te epanọ o ro te kuọ ọyomariẹ, ọmọzae riẹ gbe Elaeja evaọ etoke ẹgaga nọ oso ọ jẹ rọ rrọ họ na. Uzẹme, “akana emu na o re he, hayo ololo ewhri na o re gbe he, wọhọ epa ẹme nọ ỌNOWO na ọ rehọ unu Elaeja ta.” (1 Iv. 17:16; 18:1) Ayeuku na ọ gbẹ hai ru epanọ Elaeja ọ ta kẹe na ha, ẹsejọhọ umutho emu gbe ewhri nọ o wo vẹre na o hae te jọ orọ urere riẹ. Ukpoye, ọ kake rọ emu kẹ Elaeja, onọ u dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ, je fievahọ Jihova.
Onana u wuhrẹ omai nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ ghale ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ iẹe. Whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ, je ru oware nọ u dhesẹ nọ who wo ẹrọwọ, Jihova o ti fi obọ họ kẹ owhẹ re. Ọ te kẹ owhẹ ẹgwọlọ ra, thọ owhẹ, jẹ jọ ogbẹnyusu ra, onọ u ti fi obọ họ kẹ owhẹ fi ẹbẹbẹ ra kparobọ.—Ọny. 3:13-15.
Uwou-Eroro ọ 1898 jọ nọ a jẹ hai se Zion’s Watch Tower oke yena o ta ẹme jọ kpahe iku ayeuku na nọ ma rẹ sai wuhrẹ obọdẹ oware jọ no ze inọ: “Ayeuku na o te wo ẹrọwọ te epanọ o re ro ru oware nọ ọruẹaro na ọ ta kẹe na, koyehọ o gine te ohwo nọ Olori na ọ rẹ rọ ẹkwoma Ọruẹaro na fi obọ họ kẹ; rekọ o gbe wo ẹrọwọ otiọye he, ẹsejọhọ a hae te ruẹ ayeuku ọfa nọ ẹrọwọ riẹ ọ ga te ere. Ere ọvona o rrọ kẹ omai re, Olori na ọ rẹ dawo omai ẹsejọ re ọ ruẹ epanọ ma wo ẹrọwọ te. Ma te ru oware nọ u dhesẹ nọ ma wo ẹrọwọ, ọ te ghale omai. Rekọ ma gbe ru ere he, ma sai wo oghale riẹ hẹ.”
Ma tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ jọ, u wuzou gaga re ma gwọlọ ithubro Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol gbe ebe ukoko na. Kẹsena ma ve ru lele ae, o tẹ make rọnọ o rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ. Ma re gine wo oghale nọ ma te ru lele ẹme obe Itẹ nana nọ o ta nọ: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha. Eva idhere ra kpobi ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, o ve ti ruọ idhere ra kpọvi.”—Itẹ 3:5, 6.
‘WHỌ NYAZE TE WHA UWHU SE ỌMỌZAE MẸ?’
Obọnana, odawọ ofa u bi bru ayeuku na tha. Ebaibol ọ ta nọ: “Nọ onana o vrẹ no ọmọzae aye na . . . o te muhọ ẹmọ; ẹyao riẹ epanọ ọ ga hrọ ẹwẹ o gbe kiọkọ iẹe he.” Kẹsena o te je roro kpahe oware nọ o wha uye nana ze, ọ tẹ be nọ Elaeja nọ, “O ohwo Ọghẹnẹ, eme me ru owhẹ thọ? Whọ nya bru omẹ ze re a ruẹse kareghẹhọ izieraha mẹ, re whọ jẹ wha uwhu se ọmọzae [mẹ]!” (1 Iv. 17:17, 18) Eme ọ jẹ lẹliẹ ayeuku na nọ enọ nana kpobi?
Kọ o sae jọnọ aye na ọ kareghẹhọ uzioraha riẹ jọ nọ o be lẹliẹ udu brukpei? Kọ o je roro nọ eware nọ o ru thọ o soriẹ nọ ọruẹaro Ọghẹnẹ ọ rọ nyaze ti kpe ọmọ riẹ? Ebaibol ọ vuẹ omai hi rekọ oware nọ ma riẹ họ, aye na o fo Ọghẹnẹ hẹ.
Avro ọ riẹ hẹ, uwhu ọmọzae ayeuku na gbe ẹme nọ aye na ọ jẹ ta inọ Elaeja ọ wha riẹ ze na u gbe Elaeja unu gaga. Elaeja ọ tẹ wọ ọmọ na yọlọ yọlọ kpohọ ubruwou obọ ehru nọ o wohọ evaọ uwou na, je bo se Jihova nọ: “O Ọnowahwo Ọghẹnẹ mẹ, whọ wha uye se aye ọnana dede nọ me wohọ uwou riẹ na, who je kpe ọmọzae riẹ?” Elaeja ọ jẹ ruawa gaga nọ Ọghẹnẹ ọ tẹ kuvẹ re eware i yoma kẹ ayeuku nana nọ ọ rrọ wowou je dede erara rehọ na vi onọ ọ rrọ na, o te wha ekela ilogbo se odẹ Ọghẹnẹ. Fikiere Elaeja ọ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ nọ: “O ỌNOWO Ọghẹnẹ mẹ, ru re ẹzi ọmọ nana o zihe bru ei ze.”—1 Iv. 17:20, 21.
“RI, ỌMỌ RA Ọ ZỌE” NO
Jihova ọ jẹ gaviezọ. Ayeuku na ọ jẹ ko ọruẹaro riẹ, yọ o dhesẹ no inọ o wo ẹrọwọ. O rrọ vevẹ inọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ re ẹyao na o kpe ọmọ na keme ọ riẹ nọ ọ te kpare iẹe ze, onọ u ti ru ige nọ e be tha riẹ nọ ẹkparomatha ọ ginẹ rrọ. Jihova ọ kpare ọmọ na ze nọ Elaeja ọ lẹ sei no, onọ o jọ ẹkparomatha ọsosuọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na. Dai roro epanọ eva e were aye na te nọ Elaeja ọ ta nọ “Ri, ọmọ ra ọ zọe” no. Ayeuku na ọ tẹ ta kẹ Elaeja nọ: “Enẹna mẹ riẹ no nọ whẹ ohwo Ọghẹnẹ, gbe ẹme ỌNOWO na nọ ọ rọ unu ra uzẹme.”—1 Iv. 17:22-24.
A gbẹ jọ obe 1 Ivie uzou avọ 17 ta kpahe ayeuku na viere he. Rekọ o wọhọ nọ aye nana ọ jọ odibo Jihova bẹsenọ o ro whu keme Jesu ọ ta ẹme owoma riẹ uwhremu na. (Luk 4:25, 26) Ikuigbe aye na i wuhrẹ omai nọ Jihova ọ rẹ ghale ahwo nọ a bi ru ewoma kẹ idibo riẹ. (Mat. 25:34-40) U te je dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o re ru ẹgwọlọ idibo riẹ kẹ ae makọ evaọ etoke nọ eware e ga thesiwa. (Mat. 6:25-34) O tẹ jẹ kẹ imuẹro nọ Ọghẹnẹ o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ kpare ahwo nọ a whu no ze, yọ o rrọ isiuru riẹ nọ o re ru ere. (Iruẹru 24:15) Avro ọ riẹ hẹ, enana kpobi i re ru omai kareghẹhọ ayeuku obọ Zarẹfat na.
AKPE 10-16
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 19-20
“Jọ Jihova Ọ Sasa Owhẹ Oma nọ Whọ tẹ Rrọ Ọkora”
Rẹroso Jihova nọ Idhọvẹ E tẹ Rrọ Owhẹ Oma
5 Se 1 Ivie 19:1-4. Nọ Jezibẹl ọ ta nọ o ti kpe Elaejah no, ozọ u te mu ei. Fikiere, ọ tẹ dhẹ kpobọ Biẹ-shiba. Udu u no rie awọ te epanọ ọ rọ “yare nọ jọ o whu.” Fikieme o rọ jariẹ oma ere? Elaejah “ọ jọ ohwo wọhọ omai na,” ohwo-akpọ nọ ọ gba ha. (Jem. 5:17) Ẹsejọhọ ebẹbẹ nọ i te rie na i ru oma lọhọ iẹe gaga no. O wọhọ nọ o jọ Elaejah oma inọ epanọ ọ daoma te re egagọ uzẹme e dowọ muotọ evaọ Izrẹl na, ewoma ọvo o bi noi ze he, ọye ọvo họ ọnọ ọ gbẹ be gọ Jihova. (1 Iv. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Oghẹrẹ nọ oware na o kẹ ọruẹaro na uye te o rẹ sai gbe omai unu. Rekọ Jihova ọ riẹ oware nọ o rọ jọ Elaejah oma ere.
O Wo Omosasọ No Obọ Ọghẹnẹ Riẹ Ze
13 Ẹvẹ who roro nọ o jọ Jihova oma nọ o rri no obọ odhiwu ze jẹ ruẹ ọruẹaro oyoyou riẹ nọ o kiẹzẹ otọ ure evaọ udhude be lẹ nọ jọ uwhu u kpei? Ebaibol na ọ vuẹ omai oware nọ o via. Nọ owezẹ u mu Elaeja vrẹ no, Jihova o te vi ukọ-odhiwu bru rie ze. Ukọ-odhiwu na ọ tẹ rọwo Elaeja no owezẹ ze jẹ ta kẹe nọ: “Kparoma re whọ re emu.” Nọ Elaeja o rovie aro, ọ tẹ ruẹ ebrẹdi gbe ame nọ ukọ-odhiwu na ọ ruẹrẹ fihọ kẹe, ọ tẹ re. Kọ o tube yere ukọ-odhiwu na? Oware nọ iku na e ta ọvo họ, nọ ọruẹaro na ọ re ebrẹdi jẹ da ame no, ọ tẹ wariẹ wezẹ vrẹ. Kọ o sae jọnọ oma o whọlọ e riẹ te epanọ ọ gbẹ sai ro wo ẹgba ta ẹme he? Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, ukọ-odhiwu na ọ wariẹ rọwo iẹe, ẹsejọhọ nọ oke o ke no. Ọ tẹ wariẹ ta kẹ Elaeja nọ, “Kparoma re whọ re emu,” kẹsena o te fibae nọ, “ogbẹrọ ere he onya na o te jọ bẹbẹ kẹ owhẹ.”—1 Iv. 19:5-7.
O Wo Omosasọ No Obọ Ọghẹnẹ Riẹ Ze
21 Ebaibol na ọ ta nọ Jihova ọ jọ udevie ofou na hayo erae na ha. Elaeja ọ riẹ nọ orọnikọ Jihova yọ ẹdhọ wọhọ Ebale he, ọnọ eruẹaro riẹ a je se ọnọ o “wuzou ẹgho na,” hayo ọghẹnẹ oso. Jihova họ ọnọ ọ ma eware urirẹ kpobi nọ e rrọ ehrugbakpọ na, yọ o kpehru gaga vi eware kpobi nọ ọ ma. Makọ ehru nọ ma be ruẹ na ọ rẹ sae gba Ọghẹnẹ hẹ. (1 Iv. 8:27) Kọ ẹvẹ eware nọ e via na kpobi i ro fi obọ họ kẹ Elaeja? Kareghẹhọ nọ ozọ u bi mu ei. Nọ Jihova Ọghẹnẹ, ọnọ o wo ogaga kpobi na ọ tẹ rrọ abọ riẹ, Ehab avọ Jezibẹl a rẹ sai ru Elaeja oware ovo ho.—Se Olezi 118:6.
O Wo Omosasọ No Obọ Ọghẹnẹ Riẹ Ze
22 Nọ erae na e to vrẹ no, oria na o tẹ fọ rirẹ, kẹsena Elaeja o te yo “uru okakao jọ.” Urru na o tẹ wariẹ nọ Elaeja onọ, Elaeja ọ tẹ wariẹ ta eva riẹ. Ẹsejọhọ oyena u ru udu tei otọ. Ẹme nọ “uru okakao” na o wariẹ ta kẹ Elaeja u te je ru oma sasa iẹe viere. Jihova ọ kẹ Elaeja imuẹro nọ iruo riẹ e rrọ ivrẹvru hu. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ọghẹnẹ ọ vuẹ Elaeja oware nọ o te via kẹ egagọ Ebale evaọ obaro. O rrọ vevẹ nọ iruo Elaeja e rrọ ivrẹvru hu keme Ọghẹnẹ o ti gbe ru oma vuọ enọ e be gọ Ebale. U te no ere no, Elaeja o ti gbe wo obọ evaọ ẹjiroro yena, keme Jihova ọ kẹ riẹ iruo efa jẹ vuẹe oghẹrẹ nọ o ti ro ru iruo na.—1 Iv. 19:12-17.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Rọ Aro Kele Enọ E rọ Eva Rai Kpobi Gọ Ọghẹnẹ
Idibo Ọghẹnẹ buobu nẹnẹ a bi siobọno eware obọrai jọ re a sae rọ eva rai kpobi gọ Ọghẹnẹ. Ejọ e nyasiọ “etọ” rai hayo ekọ rai ba re a sae nyae ta usi uwoma evaọ eria nọ i thabọ, hayo re a kpohọ Ebẹtẹle nyai ru iruo. Ejọ e kwa kpohọ erẹwho efa re a fiobọhọ bọ iwou ukoko na. Ibuobu e rọwo nọ a re ru iruo nọ amọfa a rẹ sai rri nọ i fioka ha. Ghelọ oghẹrẹ iruo kpobi nọ ma bi ru kẹ Jihova kẹhẹ, Jihova o rri iruo na ghaghae. Jihova o you ohwo kpobi nọ ọ be rọ eva riẹ kpobi gọe, yọ ọ te ghale omai fiki iruo ezi nọ ma bi ru.—Mak 10:29, 30.
AKPE 17-23
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 1 IVIE 21-22
“Rọ Aro Kele Oghẹrẹ nọ Jihova O bi ro Su Ahwo nọ A Rrọ Otọ Riẹ”
it-2 21
Jihova Olori Egbaẹmo
Ẹdẹ jọ nọ Joshua ọ ruẹ ukọ-odhiwu jọ kẹle Jẹriko, ọ nọ riẹ sọ abọ Izrẹl ọ rrọ hayo abọ ewegrẹ rai. Ukọ-odhiwu na ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ijo, rekọ mẹ nyaze wọhọ osu ogbaẹmo Jihova.” (Jos 5:13-15) Maekaya ọruẹaro na ọ ta kẹ Ehab ovie Izrẹl gbe Jehoshafat ovie Juda nọ, “Mẹ ruẹ Jihova nọ ọ keria agbara-uvie riẹ, yọ ogbaẹmo obọ idhiwu na kpobi i dikihẹ akotọ riẹ evaọ obọze riẹ gbe ẹkpẹlobọ riẹ.” O rrọ vevẹ nọ ikọ-odhiwu ọ jẹ ta kpahe na. (1Iv 22:19-21) A se Jihova “olori egbaẹmo” keme itu egbaẹmo riẹ a rrọ buobu, yọ a jọ Ebaibol ta nọ egbaẹmo obọ odhiwu na a wo ọvuọ ọkwa riẹ. Ejọ chẹrub, ejọ sẹraf, efa kọ ikọ-odhiwu. (Aiz 6:2, 3; Emu 3:24; Ev 5:11) U te no ere no, a ruẹrẹ ikọ-odhiwu na fihọ itu sa-sa, oyejabọ nọ Jesu Kristi ọ rọ ta nọ o wo ikọ-odhiwu nọ i bu vi “lijọn ikpegbivẹ” nọ ọ rẹ sai se evaọ oke kpobi nọ ọ gwọlọ. (Mt 26:53; ẹme-obotọ) Oke nọ Hẹzikaya ovie na ọ jẹ lẹ re Jihova o fiobọhọ kẹ ae, ọ ta nọ “O Jihova olori egbaẹmo, Ọghẹnẹ Izrẹl, ọnọ ọ keria agbara-uvie riẹ evaọ obehru chẹrub na.” U muẹro nọ etehe ọvo na avọ chẹrub ivẹ nọ a ru fihọ ururu riẹ oye ọ jẹ ta kpahe na, onọ u dikihẹ kẹ agbara-uvie Jihova evaọ obọ odhiwu. (Aiz 37:16; je rri 1Sa 4:4; 2Sa 6:2.) Oke nọ ozọ u je mu odibo Elaesha fikinọ ewegrẹ rai a wọ ẹmo ze jẹ wariẹ okpẹwho nọ Elaesha ọ jọ na họ, Jihova o te ru nọ odibo Elaesha na ọ rọ jọ eruẹaruẹ ruẹ “enyenya gbe ekẹkẹ ẹmo erae” buobu nọ e wariẹ e rai họ. Abọjọ egbaẹmo Jihova eye ọ ruẹ na.—2Iv 6:15-17.
“Ọnọ O Wuzou Ọzae Kpobi Họ Kristi”
9 Omaurokpotọ. Jihova ọ mai wo areghẹ evaọ odhiwu gbe akpọ. O make rrọ ere na, ọ rẹ gaviezọ kẹ idibo riẹ je ru oware nọ a ta. (Emu. 18:23, 24, 32) U wo oke jọ nọ ọ rọ kuvẹ re ikọ-odhiwu a lele iei jiroro. (1 Iv. 22:19-22) Jihova ọ rrọ gbagba, rekọ o re rẹro nọ oware kpobi nọ ma bi ru o rẹ jọ gbagba ha. Ukpoye o re fiobọhọ kẹ omai ahwo-akpọ nọ ma te ruthọ, re oware ovo o gbẹ raha usu mai kugbe ọyomariẹ hẹ. (Ol. 113:6, 7) Ebaibol ọ tubẹ ta nọ Jihova yọ “ofiobọhọ.” (Ol. 27:9; Hib. 13:6) Devidi ovie na ọ ta nọ omaurokpotọ nọ Jihova o wo oye u ru nọ ọ sai ro fiobọhọ kẹe ru iruo ilogbo nọ ọyomariẹ o ru na.—2 Sam. 22:36.
it-2 245
Ọrue
Ahwo nọ ọrue ọ rẹ were viukpọ uzẹme, Jihova Ọghẹnẹ ọ rẹ “kuvẹ re a viẹ ae họ, re a ruẹse rọwo ọrue” na viukpọ emamọ usi kpahe Jesu Kristi. (2Tẹ 2:9-12) Ere o via ikpe buobu nọ i kpemu evaọ oke nọ Ehab ọ jọ ovie Izrẹl. Eruẹaro sa-sa a gu erue kẹ Ehab inọ o ti fi kparobọ evaọ ẹmo nọ avọ Remọt-giliad a bi ti fi na. Rekọ ọruẹaro Jihova nọ a re se Maekaya ọ ta kẹe nọ o ti fi kparobọ họ. Maekaya ọ ta nọ ọ jọ eruẹaruẹ ruẹ nọ Jihova ọ kuvẹ re ukọ-odhiwu jọ o zihe ruọ “ẹzi eviẹhọ” evaọ unu eruẹaro Ehab. Onana u dhesẹ nọ ukọ-odhiwu na ọ rọ ogaga riẹ ru re eruẹaro na a ta ọrue nọ ọ rrọ ae eva na kẹ Ehab orọnikọ uzẹme ẹme na ha, keme ọrue na Ehab ọ gwọlọ yo. Dede nọ Maekaya ọ vẹvẹ e riẹ unu taure o te ti kpohọ ẹmo na, ọruẹ na Ehab ọ rọwo, yọ o whu evaọ ẹmo na.—1Iv 22:1-38; 2Ir 18.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Eme U re Dhesẹ nọ Ohwo O Gine Kurẹriẹ?
4 U te ti te oke nọ Jihova o re ro ru oware jọ kpahe imuemu rai na. O vi Elaejah ọruẹaro na nyae vuẹ Ehab avọ Jezibẹl oware nọ o ti ru ai. Jihova ọ ta nọ a ti kpe ahwo uviuwou rai kpobi no. Nọ Ehab o yo ẹme nana nọ Jihova o vi Elaejah nyae vuẹe na, o tẹ kẹe uye gaga. Ehab nọ ọ jẹ wọ igabọ na o te “hrẹ omariẹ kpotọ.” U gbunu kẹhẹ!—1 Iv. 21:19-29.
5 Dede nọ Ehab o hrẹ omariẹ kpotọ oke yena, eware nọ o ru uwhremu na i dhesẹ nọ o gine kurẹriẹ no eva ze he. O si egagọ Ebale no otọ esuo riẹ hẹ. Yọ o ru epanọ ahwo nọ a rrọ otọ esuo riẹ a rẹ rọ gọ Jihova gbe he. Eware efa e riẹ nọ Ehab o ru re nọ i dhesẹ nọ o gine kurẹriẹ no eva ze he.
6 Wọhọ oriruo, uwhremu na nọ o zizie Jehoshafat ovie Juda nọ ọ jọ emamọ ohwo gaga re o lele iei nyae họre ahwo Siria, Jehoshafat ọ tẹ jẹ vuẹe ẹme jọ. Ọ vuẹ riẹ nọ jọ a nyae nọ mi ọruẹaro Jihova jọ re ọ vuẹ ae oware nọ a re ru re a te ti kpohọ ẹmo na. Ehab ọ kake rọwo ho. Ọ ta nọ: “Ọzae jọ ọ gbẹ riẹ nọ ma rẹ sae jọ obọ riẹ nekpẹ mi Jihova; rekọ me mukpahe iẹe, keme ọ rẹ ruẹaro eware iwoma kpahe omẹ hẹ, rekọ eware iyoma ọvo.” Rekọ a tẹ te nọ mi Maekaya ọruẹaro na. Yọ ekpehre oware ọ ginẹ ruẹaro riẹ kpahe Ehab re. Ukpenọ Ehab o kurẹriẹ jẹ lẹ Jihova re ọ rọvrẹ riẹ, o te fi Maekaya ọruẹaro na họ uwou-odi. Ohwo omuomu ọ ginẹ jọ. (1 Iv. 22:7-9, 23, 27) Dede nọ Ehab o fi ọruẹaro Jihova họ uwou-odi, oware nọ ọ ruẹaro riẹ na o via. A kpe Ehab evaọ ẹmo na.—1 Iv. 22:34-38.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
“Onana Họ Oreva Ra”
10 Wọhọ epanọ ma rẹ sai rẹro riẹ, Jihova o bi fiobọhọ kẹ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” dhesẹ orimuo noke toke. Orimuo u ru nọ ọrigbo na ọ gbẹ be rọ nwane ta nọ ikuigbe Ebaibol kpobi e riobọ kpohọ oware ofa jọ họ, ajokpanọ Ikereakere na i dhesẹ ere vevẹ. U te no ere no, ma muẹrohọ nọ o rrọ bẹbẹ kẹ ahwo buobu re a wo otoriẹ oghẹrẹ ewuhrẹ otiọna ziezi, onọ a rẹ jọ fodẹ oware jọ no a vẹ fodẹ oware ofa nọ u dikihẹ kẹ, keme a rẹ kaki muẹrohọ oware nọ u bi dikihẹ kẹ ofa na ha, gbe oghẹrẹ nọ o rọ rrọ ere. Tubẹ mae rro na, fikinọ eruẹaruẹ gbe orugba rai ọvo oghẹrẹ ewuhrẹ nana ọ jẹ hẹ mae tẹrovi, u ru nọ o rọ jọ bẹbẹ re ahwo a wuhrẹ oware jọ noi ze nọ u re fiobọhọ kẹ ai evaọ uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ rai je ru usu rai ga kugbe Jihova. Oyejabọ nọ ebe mai nẹnẹ e be rọ rehọ edhere ovevẹ nọ a rẹ kaki wo otoriẹ riẹ ta ẹme kpahe iwuhrẹ Ebaibol, re e sai ru omai wo ẹrọwọ, akothiho, ẹzi omarọkẹ Ọghẹnẹ, gbe obọdẹ iruemu itieye efa.
11 Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ u fo nọ ma re wo otoriẹ ikuigbe Nebọt na enẹna? Otoriẹ mai kpahe iẹe u vẹ vi epaọ anwẹdẹ no. Ọzae yena o whu fiki ẹgbakiete riẹ, orọnikọ fikinọ uwhu riẹ o riobọ kpohọ oware nọ o te via kẹ Jesu hayo Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na ha. O koko Uzi Jihova ghelọ okienyẹ ovie nọ o wha uwhu sei. (Ik. 36:7; 1 Iv. 21:3) Obọdẹ oware jọ nọ ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo riẹ ze họ, uzi Ọghẹnẹ nọ ma bi koko o rẹ sae wha ukpokpoma gbe oghẹrẹ uwhu utiona se omai. (Se 2 Timoti 3:12.) Oghẹrẹ ohwo kpobi ọ rẹ sai wo otoriẹ jẹ kareghẹhọ iku nana nọ i re ru ẹrọwọ mai ga na, ọ vẹ jẹ sai fi oware nọ o wuhrẹ noi ze họ iruo.
12 Kọ onana u dhesẹ nọ u te no oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Ebaibol ze no, i gbe wo otofa ofa ha? Ijo. Enẹna a be mae jọ ebe mai fodẹ oware nọ ikuigbe Ebaibol jọ o rẹ sae kareghẹhọ omai, oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ noi ze, hayo oria ikere efa nọ u wobọ kugbe ẹme ọvona. Oghẹrẹ uwuhrẹ mai enẹna o gbẹ nwane rrọ onọ a rẹ jọ fodẹ ikuigbe Ebaibol no a vẹ fodẹ ugogo oware ofa nọ u dikihẹ kẹ hẹ. Wọhọ oriruo, ma sae ta nọ Nebọt nọ o kru ẹgbakiete riẹ rite uwhu evaọ otọ ọwọsuọ na o kareghẹhọ omai ẹgbakiete Kristi avọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na. Yọ o rẹ jẹ sae kareghẹhọ omai “igodẹ efa” Olori na nọ i bi kru ẹrọwọ rai nẹnẹ. Ma ruẹ nọ Jihova ọ be ginẹ rọ edhere ọlọlọhọ wuhrẹ omai.
AKPE 24-30
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 2 IVIE 1-2
“O Wuhrẹ Omọfa Oware nọ Ọ Riẹ”
Epanọ Ekpako A re ro Wuhrẹ Amọfa Te kẹ Ewha-Iruo
15 Ikuigbe Elaesha nọ ọ rehọ ẹta Elaeja na u dhesẹ epanọ inievo-emezae a sae rọ rehọ adhẹẹ kẹ ekpako nọ i wo onaa ziezi nẹnẹ re. Nọ Elaeja avọ Elaesha a weze bru eruẹaro jọ evaọ obọ Jeriko no, a te no etẹe nya kpohọ Ethẹ Jọdan. Kẹsena “Elaeja ọ tẹ rehọ otogbo riẹ, o te kpiri ie, ọ tẹ rehọ iẹe tehe ame na, ame na ọ tẹ hẹriẹ.” Nọ a nya otọ oyaya ethẹ na vrabọ no, aimava na a te je “gbe iku” nọ a be nya vrẹ na. Uzẹme riẹ họ, Elaesha ọ nwani roro nọ ọ riẹ eware kpobi no ho. Evaọ oke nana kpobi nọ a rọ jọ kugbe na, Elaesha o je muẹrohọ ẹme kpobi nọ owuhrẹ riẹ ọ jẹ vuẹe. Kẹsena ofou-owhre ọ tẹ wọ Elaeja vrẹ. Uwhremu na nọ Elaesha ọ nyate ethẹ Jọdan na evaọ okenọ o je ro zihe kpo, ọ tẹ rehọ otogbo Elaeja na rọ tehe ame na, jẹ ta nọ: “Kọ ỌNOWO na ọ rọ, Ọghẹnẹ Elaeja?” Ame na ọ tẹ wariẹ hẹriẹ kpohọ tabọ tabọ.—2 Iv. 2:8-14.
Epanọ Ekpako A re ro Wuhrẹ Amọfa Te kẹ Ewha-Iruo
16 Kọ who muẹrohọ nọ oware igbunu urere nọ Elaeja o ru, oye ovona o jọ oware igbunu ọsosuọ nọ Elaesha o ru? Fikieme onana u ro fo oware nọ ma re muẹrohọ? O rrọ vevẹ, Elaesha ọ jiroro ho inọ ọ rrọ ọga obọriẹ no fikiere ọ rẹ rọ oware igbunu okpokpọ jọ muhọ. Ukpoye, ọ rọ aro kele oghẹrẹ nọ Elaeja o ru iruo odibọgba riẹ. Elaesha ọ tẹ rọ enẹ dhesẹ nọ o wo adhẹẹ kẹ owuhrẹ riẹ, yọ onana u ru nọ ibe eruẹaro riẹ a ro vuhumu nọ ọ rehọ ẹta Elaeja no. (2 Iv. 2:15) Yọ evaọ etoke ikpe 60 nọ Elaesha o ro ru iruo ọruẹaro na, Jihova ọ rehọ e riẹ ru iruo igbunu efa buobu nọ e vrẹ enọ Elaeja o ru. Whẹ nọ a bi wuhrẹ, eme ikuigbe nana i wuhrẹ owhẹ?
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Ivie Avivẹ Ze
2:11—Bovẹ họ “odhiwu” nọ ‘ofou-owhre ọ wọ Elaeja kpohọ na’? Onana o jọ ugbo uthethabọ idedeghe na ha yọ o jọ odhiwu dẹẹ nọ Ọghẹnẹ avọ ijẹle riẹ a rrọ na gbe he. (Iziewariẹ 4:19; Olezi 11:4; Matiu 6:9; 18:10) “Odhiwu” nọ Elaeja o kpohọ na họ ehru gheghe nọ ẹgho ọ rrọ na. (Olezi 78:26; Matiu 6:26) U muẹro inọ akẹkẹ erae na ọ wọ Elaeja dhẹ evaọ ihru nọ ẹgho ọ vọ na kpohọ abọfa otọakpọ na, oria nọ ọ jọ rria uzuazọ evaọ etoke. Evaọ uzẹme, ikpe jọ nọ i lele i rie, Elaeja o kere ileta se Jehoram, ovie Juda.—2 Iruẹru-Ivie 21:1, 12-15.
AKPE 31–AKPEGBỌVO 6
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | 2 IVIE 3-4
“Wọ Ọmọzae Ra”
“Mẹ Riẹ nọ Ọ te Kparoma Ze”
7 Ẹkparomatha avivẹ nọ a ta ẹme te evaọ Ebaibol na họ, onọ Elaesha nọ ọ jọ odibo Elaeja ọ jọ kpare ọmọ jọ no uwhu ze. Aye Izrẹl jọ nọ a riẹ gaga evaọ Shunẹm ọ jẹ hae kuvẹ re Elaesha o wohọ uwou riẹ. Jihova ọ tẹ rọ ẹkwoma ọruẹaro nana rọ ọmọ ghale aye nana avọ ọzae riẹ, keme a je yẹ hẹ yọ a kpako no. Nọ ikpe jọ e ruemu no, ọmọzae nọ a yẹ na o te whu. Dai roro epanọ onana o rẹ da aye na te! Aye na o te mi ọzae riẹ uvẹ jẹ nya ugbo nọ u te emaele ikpegbizii bru Elaesha, kẹsena ọ tẹ ruẹ e riẹ evaọ Ugbehru Kamẹl. Ọruẹaro na o te vi Gehazi odibo riẹ karo kpobọ Shunẹm. Nọ Gehazi o te obei, ọ sae kpare ọmọ na no uwhu ze he. Kẹsena oni ọmọ na avọ Elaesha a tẹ nyaze.—2 Iv. 4:8-31.
“Mẹ Riẹ nọ Ọ te Kparoma Ze”
8 Nọ a te Shunẹm jẹ rueva uwou no, Elaesha o te bi kẹle ori ọmọ na jẹ lẹ. Ọmọ na ọ tẹ kparoma ze jẹ wariẹ kuomagbe oni riẹ nọ eva e be were gaga! (Se 2 Ivie 4:32-37.) O sae jọnọ oni na ọ kareghẹhọ olẹ nọ Hana nọ ọ jọ ọga vẹre na ọ lẹ evaọ okenọ ọ rehọ Samuẹle kpobọ uwou-egagọ ode inọ: “ỌNOWO na . . . ọ rẹ rehọ ohwo kpohọ Ẹri, ọye ọ rẹ kpare ohwo.” (1 Sam. 2:6) Ọghẹnẹ ọ kpare ọmọ obọ Shunẹm na ziọ uzuazọ, onọ u dhesẹ nọ o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ kpare ahwo no uwhu ze.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 697 ¶2
Ọruẹaro
“Emezae Eruẹaro Na.” Obe nọ o rẹ fa otọ eme Hibru nọ a re se Gesenius’ Hebrew Grammar (Oxford, 1952, ẹwẹ. 418), o ta nọ ẹme Hibru na ben (ọmọzae) hayo benehʹ (emezae) ọ sai dikihẹ kẹ “ẹko ahwo hayo utu ahwo (hayo orua, hayo ahwo sa-sa nọ a kuomagbe fiki oware jọ).” (Je rri Neh 3:8. A jọ etẹe ta kpahe ohwo jọ nọ “ọ rrọ usu ahwo nọ a re ru udẹ,” yọ evaọ Hibru a sae ta ẹme nana “ọmọzae ahwo nọ a re ru udẹ.”) Fikiere o sae jọ nọ ahwo nọ a jọ Ebaibol se “emezae eruẹaro na” yọ isukulu nọ a re jo wuhrẹ ahwo nọ a te jọ eruẹaro hayo eruẹaro sa-sa nọ i kuomagbe re a jọ utu ovo. A jọ Ebaibol ta nọ utu eruẹaro itienana a jọ Bẹtẹl, Jẹriko, gbe Gilgal. (2Iv 2:3, 5; 4:38; je rri 1Sa 10:5, 10.) Samuẹle o wuzou utu jọ evaọ Rema (1Sa 19:19, 20), yọ o wọhọ nọ Elaesha omariẹ o wuzou utu jọ re evaọ oke riẹ. (2Iv 4:38; 6:1-3; je rri 1Iv 18:13.) Ebaibol na ọ ta nọ ahwo nana a bọ uwou obọrai, a te je momo oware nọ a re ro ru iruo, onọ u dhesẹ nọ a wo eware bu tere he. Dede nọ ẹsibuobu a jẹ hae rria kugbe je there emu kugbe, a sae kẹ ae ọvuọ iruo riẹ ẹsejọ evaọ iruo ọruẹaro nọ a je ru na re a kpohọ ọvuọ oboriẹ nyai ru iruo na.—1Iv 20:35-42; 2Iv 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Elaesha Ọ Ruẹ Ekẹkẹ Erae—Kọ Whẹ Omara?
Ovie Siria ọ jẹ gwọlọ epanọ o re ro kpe Elaesha ọruẹaro na, kẹsena o te koi họ ẹwho Dọthan nọ ikpehru e vọ nọ a di ogba wariẹ họ. Ovie na o te vi ogbaẹmo avọ enyenya, gbe ekẹkẹ kpohọ Dọthan evaọ aso. Nọ oke o ke no yọ ogbaẹmo riẹ o wariẹ okpẹwho na họ no.—2 Iv. 6:13, 14.
Nọ odibo Elaesha ọ kparoma ruọ otafe, ọ tẹ ruẹ ahwo nọ ovie na o vi ze ti mu Elaesha ọruẹaro na. O te bo nọ: “O, olori mẹ! kẹvẹ ma re ti ruẹ?” Elaesha ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ozọ u mu owhẹ hẹ, keme enọ e rọ kugbe omai i bu vi enọ e rọ kugbe ai.” Kẹsena Elaesha ọ tẹ lẹ nọ: “O ỌNOWO, mẹ lẹ owhẹ, rovie aro riẹ re ọ ruẹse ruẹ. Fikiere ỌNOWO na o te rovie aro ọmoha na, ọ tẹ ruẹ; ri ugbehru na soso o tẹ vọ avọ enyenya gbe ekẹkẹ erae nọ e wariẹ Elaesha họ.” (2 Iv. 6:15-17) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana gbe eware efa nọ e via kpahe Elaesha ze?
Elaesha o brudu hu okenọ ovie Siria o vi ogbaẹmo ze ti mu ei keme o fievahọ Jihova, yọ ọ ruẹ nọ Jihova ọ rehọ ogaga igbunu riẹ thọe. Ma bi rẹro nọ Jihova ọ te nwane rọ edhere igbunu jọ thọ omai no ebẹbẹ hẹ, rekọ ma ruẹ nọ ọ be thọ ukoko riẹ. O wọhọ ẹsenọ enyenya gbe ekẹkẹ erae e wariẹ omai họ re. Ma te wo ẹrọwọ nọ o re fi obọ họ kẹ omai ruẹ enyenya gbe ekẹkẹ erae nana wọhọ odẹme, jẹ be rẹroso Jihova ẹsikpobi, ma ti wo uketha Jihova gbe “ufuoma.” (Ol. 4:8) Joma ta kpahe eware efa nọ e via kẹ Elaesha gbe oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ no ae ze.
ELAESHA O ZIHE RUỌ ODIBO ELAEJA
Evaọ ẹdẹjọ nọ Elaesha o je kporo udhu, Elaeja ọruẹaro na ọ tẹ nya bru ei, kẹsena ọ tẹ ba ewu ọruẹaro riẹ no oma je ku ei họ Elaesha. Elaesha ọ riẹ otọ oware nọ o via na, fikiere o te se ehaa, yere ọsẹgboni riẹ kodẹ, kẹsena o te zihe ruọ odibo Elaeja. (1 Iv. 19:16, 19-21) Fikinọ Elaesha ọ rọ uzuazọ riẹ kpobi mudhe kẹ iruo Ọghẹnẹ, ọ jọ ohwo nọ Ọghẹnẹ o ro ruiruo, uwhremu na ọ tẹ rehọ ẹta Elaeja ọruẹaro na.
Ẹsejọhọ Elaesha ọ jọ odibo Elaeja te ikpe ezeza. Elaesha họ ‘ọnọ ọ jẹ hai ku ame họ abọ Elaeja.’ (2 Iv. 3:11) Obọ gheghe ahwo a jẹ hae rọ re emu evaọ oke yena, ababọ igẹji, efọko gbe eware itieye efa. Fikiere nọ a tẹ re emu no, odibo o re ku ame rọ wozẹ abọ olori riẹ. Onana u dhesẹ nọ Elaesha ọ jẹ hai ru iruo jọ nọ ahwo a rẹ sai roro nọ i wuzou tere he. Ghele na, o jọ uvẹ-ọghọ ulogbo kẹ Elaesha re ọ gbodibo kẹ Elaeja.
Nẹnẹ, Ileleikristi buobu a rrọ ofẹ sa-sa iruo odibo ọgba oke-kpobi na. Oware nọ o be wọ ai ru onana họ, ẹrọwọ gbe isiuru nọ a rọ gwọlọ rehọ ẹgba rae kpobi gbodibo evaọ egagọ Jihova. Odibọgba otu jọ o gwọlọ nọ a re no uwou kpohọ Ebẹtẹle, iruo ebabọ, gbe eria efa sa-sa, oghẹrẹ iruo nọ ahwo buobu a rẹ sai rri nọ i wuzou tere he. Ajọ Oleleikristi ọvuọvo o wo eriwo ọthọthọ otiọye he inọ iruo na i wuzou tere he, keme Jihova ọ rri rai ghaghae.—Hib. 6:10.
ELAESHA Ọ DADAMU IRUO RIẸ
Taure Ọghẹnẹ ọ tẹ ‘rọ ẹkwoma ofou owhre rehọ Elaeja kpobọ odhiwu,’ o vi rie uwou no Gilgal kpohọ Ebẹtẹle. Elaeja ọ tẹ ta kẹ Elaesha odibo riẹ nọ jọ ọ hẹrẹ inọ ọyomariẹ ọ be nya re ọ nyaze. Rekọ Elaesha ọ tẹ ta kẹe nọ: “Mẹ sae se owhẹ ba ha.” Nọ aimava a rrọ edhere nya na, Elaeja ọ tẹ wariẹ ta kẹe isiava efa nọ jọ ọ hẹrẹ iẹe, rekọ Elaesha ọ se. (2 Iv. 2:1-6) Wọhọ epanọ Rut ọ dadamu usu riẹ kugbe Naomi na, ere Elaesha ọ dadamu Elaeja re. (Rut 1:8, 16, 17) Fikieme? Ababọ avro, o jọ ere keme Elaesha o rri iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ghaghae, iruo odibo nọ ọ jẹ gba kẹ Elaeja na.
Elaesha o fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai. Ma te wo uvẹ-iruo jọ evaọ ukoko Ọghẹnẹ, ma ti rri iruo na ghaghae nọ ma tẹ be hae kareghẹhọ nọ Jihova ma bi ru iruo na kẹ. A rẹ ruẹ uvẹ-ọghọ nọ u vi onana ha.—Ol. 65:4; 84:10.
“YARE OWARE NỌ ME RE RU KẸ OWHẸ”
Nọ aimava a rrọ edhere nya na, Elaeja ọ tẹ ta kẹ Elaesha nọ: “Yare oware nọ me re ru kẹ owhẹ re a tẹ rehọ omẹ se ohwẹ ba.” Wọhọ epanọ Solomọn ọ yare oware nọ u wobọ kpahe usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ na, ere ọvona Elaesha o ru. Ọ yare nọ ‘jọ akuava ọrọ okẹ ẹzi Elaeja o tei obọ.’ (1 Iv. 3:5, 9; 2 Iv. 2:9) Evaọ oke emọ Izrẹl, ọmọzae ọsosuọ họ ohwo nọ o re wo abava ukuoriọ ọsẹ riẹ. (Izie. 21:15-17) Ayare Elaesha na u dhesẹ nọ ọ gwọlọ nọ ọyomariẹ ọ rẹ rehọ ẹta Elaeja. U te je dhesẹ nọ Elaesha ọ gwọlọ wo ọkpọ udu nọ Elaeja o wo, ọnọ ọ gwọlọ nọ egagọ Jihova i re dikihẹ.—1 Iv. 19:13, 14.
Eme Elaeja ọ ta kpahe ayare Elaesha na? Ọ ta nọ: “Oware nọ whọ yare na o rẹ gaga, yọ otẹrọnọ whọ ruẹ omẹ nọ a te rehọ omẹ vrẹ se owhẹ ba, o rẹ ghinẹ jọ ere kẹ owhẹ, rekọ whọ gbẹ ruẹ omẹ hẹ o [te] sae jọ erehe.” (2 Iv. 2:10) Uyo Elaeja na u wo otofa ivẹ. Orọ ọsosuọ, ẹme na obọ Jihova o rrọ, sọ oware nọ Elaesha ọ yare na u re tei obọ hayo u re tei obọ họ. Orọ avivẹ, re oware na o sai te Elaesha obọ, o gwọlọ nọ ọ rẹ dadamu usu riẹ kugbe Elaeja.
OWARE NỌ ELAESHA Ọ RUẸ
Ẹvẹ Ọghẹnẹ o rri oware nọ Elaesha ọ yare na, inọ a kẹe akuava okẹ ẹzi Elaeja? Iku na e ta nọ: “Epanọ a bi ro gbe iku nya vrẹ na, a riwẹ, akẹkẹ erae gbe enyenya erae e tẹ hẹriẹ ae imava. Ofou-owhre ọ tẹ wọ Elaeja kpohọ obọ Odhiwu. . . . Elaesha ọ . . . rue riẹ.” Ayare Elaesha oye Jihova o ru kẹe na. Elaesha ọ ruẹ Elaeja evaọ okenọ a rehọ iẹe vrẹ, akuava okẹ ẹzi Elaeja o te rie obọ, kẹsena ọ tẹ rehọ ẹta Elaeja.—2 Iv. 2:11-14.
Elaesha ọ tẹ tọlọ ewu ọruẹaro ọrọ Elaeja nọ o kie no oma riẹ ze, o te ku ei họ. Ewu nana a je ro vuhu Elaesha nọ ọruẹaro Ọghẹnẹ. Uwhremu na, o ru nọ Ethẹ Jọdan ọ rọ ghale kpohọ abava, onọ o kẹ imuẹro inọ o gine zihe ruọ ọruẹaro no.
Oware nọ Elaesha ọ rọ ibiaro ruẹ okenọ a jẹ rehọ Elaeja kpohọ odhiwu na, o rẹ thọrọ iẹe ẹro ho. O rrọ ere, keme akẹkẹ erae gbe enyenya nọ e be ware erae e rrọ oware nọ ohwo ọ rẹ ruẹ kẹdẹ kẹdẹ hẹ. Onana o kẹ imuẹro nọ Jihova ọ ginẹ kpahe fihọ ayare Elaesha na. Nẹnẹ, orọnikọ ma rẹ ruẹ ekẹkẹ gbe enyenya nọ e be ware erae re ma tẹ riẹ nọ Jihova ọ kuyo elẹ mai hi. Rekọ imuẹro e riẹ nọ i dhesẹ nọ Jihova ọ be rọ ẹkwoma ogaga ulogbo riẹ fi obọ họ kẹ omai ru oreva riẹ. Ma tẹ be ruẹ ẹnyaharo ọrọ abọ otọakpọ ukoko Jihova, yọ akẹkẹ riẹ ma “ruẹ” nọ ọ be dhẹ na.—Izik. 10:9-13.