1, 2. Wọhọ epanọ Izikiẹl 47:1-12 o ta, eme Izikiẹl ọ ruẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzou nana.)

IZIKIẸL ọ ruẹ oware igbunu ofa jọ evaọ eruẹaruẹ nọ ọ jọ ruẹ etẹmpol na: Oko-ame jọ nọ o bi su no uwou ọrẹri na ze! Dae jọ iroro ra ruẹ Izikiẹl nọ ọ be daoma riẹ obonọ ame oko na nọ ọ rrọ gogogo na o bi su kpohọ! (Se Izikiẹl 47:1-12.) O bi su omomoto no unuẹthẹ aruẹri na ze; kẹsena o tẹ rehọ unuẹthẹ nọ o rrọ abọ ovatha-ọre ighẹ etẹmpol na su lahwe. Ukọ-odhiwu nọ o bi dhesẹ eware na kẹ Izikiẹl na o te su ei no etẹmpol na vrẹ. Nọ a be nyavrẹ na, yọ ọ be ma epanọ ame na o su thabọ te no. U te te oria jọ, ukọ-odhiwu na ọ vẹ ta kẹ Izikiẹl nọ ọ nya ame na vrẹ, yọ ọruẹaro na ọ be ruẹ nọ ame na o bi dhe ekekodo, o raha oke he, u te te epanọ ọruẹaro na ọ gbẹ sae rọ nyae vrẹ hẹ ajokpanọ ọ rẹ la ruọ ẹe eva o ve muhọ ẹya!

² Izikiẹl ọ ruẹ nọ ethẹ na o bi su kpohọ Abade Owhuowhu na, je bi ru ame uwhei riẹ nọ oware ovuovo nọ o rrọ uzuazọ o rrọ họ na jọ dhidhidhi, yọ oria kpobi nọ ame na o te, o re ru iyei vọe. Ọ tẹ jẹ jọ akotọ ethẹ na ruẹ oghoghẹrẹ ire buobu nọ e dhẹ ze. Kamara kamara, ire na kpobi e rẹ mọ emamọ ibi buobu nọ a rẹ re, yọ ebe rai e jọ kẹ usiwo. Eware nana kpobi nọ Izikiẹl ọ ruẹ na e lẹliẹ udu riẹ te otọ jẹ kẹe ẹruore. Rekọ otofa vẹ abọ eruẹaruẹ etẹmpol nana u wo kẹ Izikiẹl gbe ahwo nọ a gbẹ jọ igbo na? Kọ otofa vẹ u wo kẹ omai nẹnẹ?

Otofa vẹ Ethẹ nọ Izikiẹl Ọ Ruẹ Evaọ Eruẹaruẹ na U Wo Kẹ Ahwo nọ A Jọ Igbo Na?

3. Fikieme ahwo Ju oke anwae a gbe roro nọ ginọ ethẹ jọ dẹẹ eruẹaruẹ Izikiẹl na e be ta kpahe he?

³ Ahwo Ju oke anwae a riẹ vevẹ nọ orọnikọ ethẹ gheghe eruẹaruẹ na e be ta kpahe he. Ukpoye, o sae jọ nọ oria ikere nana o kareghẹhọ ae eruẹaruẹ efa nọ e ta kpahe ezihe ze egagọ efuafo, onọ o wọhọ nọ Joẹl ọruẹaro na o kere fihotọ vrẹ ikpe egba ivẹ (200) no evaọ oke yena. (Se Joẹl 3:18.) Nọ ahwo Ju nọ a jọ igbo na a je se eruẹaruẹ Joẹl na, a je roro vievie he inọ “enwaene ọwewere u ti su no” igbehru gheghe ze, jegbe nọ “ame-ivie” o ti gine su no ikpehru ze; a rẹro gbe he inọ eyeri-ame o ti su “no uwou Jihova ze.” Epọvo na re, ahwo Ju na a wo otoriẹ eruẹaruẹ Izikiẹl na inọ orọnikọ uzedhe ethẹ jọ o be ta kpahe he.a Nọ o rrọ ere na, eme Jihova ọ jẹ rọ eruẹaruẹ na dhesẹ? Ikereakere na e ta eme jọ nọ i re fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ eruẹaruẹ nana nọ Izikiẹl ọ ruẹ na u dhesẹ. Ma te ta kpahe emamọ eware esa jọ nọ eruẹaruẹ nana e kẹ omai imuẹro rai.

4. (a) Eghale vẹ ahwo Ju na a rẹ sai rẹro nọ i ti no obọ Jihova ze fiki ethẹ nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na? (b) Ẹvẹ eme na “ethẹ” gbe “ame” nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na e rọ kẹ omai imuẹro nọ Jihova ọ te ghale ahwo riẹ? (Rri ẹkpẹti na “Ithẹ Eghale nọ I No Obọ Jihova Ze.”)

⁴ Ethẹ eghale. A rẹ jọ Ebaibol na rehọ ithẹ gbe ame dhesẹ eghale nọ i bi no obọ Jihova ze. Izikiẹl ọ ruẹ ethẹ otiọye nọ o bi su no etẹmpol na ze, fikiere eruẹaruẹ na e rẹ sai ru ahwo Ọghẹnẹ rẹro nọ eghale i ti no obọ Jihova Ọghẹnẹ ze nọ a tẹ talamu egagọ efuafo. Didi eghale? Izerẹ na a te wariẹ wuhrẹ ai kpahe Ọghẹnẹ. A ti dhe idhe evaọ etẹmpol na, onọ o te kẹ ai imuẹro nọ a te rehọ izieraha rai rọvrẹ ai. (Izik. 44:15, 23; 45:17) Fikiere, a te wariẹ jọ fuafo wọhọ ẹsenọ a rehọ ame ọfuafo nọ o no etẹmpol na ze họ ae.

5. Ẹvẹ eruẹaruẹ na i ro si awaọruọ kpobi notọ inọ eghale na i ti bu te epanọ i re ro te ohwo kpobi obọ?

⁵ Kọ eghale na i ti bu te epanọ i re ro te ohwo kpobi obọ? Otẹrọnọ ohwo jọ ọ be ruawa kpahe onana, eruẹaruẹ na i si awaọruọ otiọye kpobi notọ, keme ame nọ o je su omomoto na ọ rọ edhere igbunu bu te epanọ o je ro kporo ẹkẹre uwhremu na evaọ oria nọ u dina theri vrẹ emaele ọvo! (Izik. 47:3-5) Ahwo Ju nọ a ti no igbo ze na a ti dhe ebuebu evaọ ẹkwotọ na; ghele na, eghale Jihova i ti bu te epanọ i ti ro te aikpobi obọ. Ethẹ na o dikihẹ kẹ eghale nọ e rrọ buobu gbidi gbidi!

6. (a) Imuẹro vẹ ahwo Ọghẹnẹ a wo no eruẹaruẹ ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ na ze? (b) Didi unuovẹvẹ o rrọ eruẹaruẹ na? (Rri ẹme-oruvẹ.)

⁶ Ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ. Evaọ eruẹaruẹ Izikiẹl na, ethẹ na o su ruọ Abade Owhuowhu na, o te ru abọ ologbo riẹ jọ jọ dhidhidhi. Muẹrohọ nọ ame na o ru nọ oghoghẹrẹ iyei buobu e rọ wariẹ wo uzuazọ te epanọ a rọ rehọ ae wawo erọ Abade Ologbo na, koyehọ Abade Mediterenia na. A jẹ tubẹ jọ akotọ Abade Owhuowhu na kọ okọ iyei dede evaọ udevie ewho ivẹ jọ nọ i thabọ no ohwohwo gaga. Ukọ-odhiwu na ọ ta nọ: “Oware kpobi o te jọ uzuazọ evaọ oria kpobi nọ oko-ame na o te.” Kọ oyena u dhesẹ nọ ame nọ o no uwou Jihova ze na o ti su te oria kpobi evaọ Abade Owhuowhu na? Ijo. Ukọ-odhiwu na o ru rie vẹ inọ epata jọ e te jariẹ nọ ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ na o ti te he. “Uwhei ọvo ọ te jarai ẹsikpobi.”b (Izik. 47:8-11) Fikiere, eruẹaruẹ na e kẹ imuẹro inọ egagọ efuafo i ti fiobọhọ kẹ ahwo na wariẹ wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ. Rekọ unuovẹvẹ jọ o jariẹ re, oye họ: Orọnikọ ahwo na kpobi a te jẹ eghale Jihova rehọ họ; yọ aikpobi a ti siwi gbe he.

7. Didi imuẹro ire nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na e kẹ ahwo Ju nọ a jọ igbo na?

⁷ Ire nọ e rrọ kẹ emuore gbe usiwo. Kọ ẹvẹ kpahe ire nọ e rrọ akotọ ethẹ na? Enana yọ oware uwoma ofa jọ evaọ eruẹaruẹ na, ogbẹrọ ere? I te je wo otofa re. Ababọ avro, eva e were Izikiẹl avọ ahwo orẹwho riẹ gaga nọ a roro kpahe ibi ewewere nọ ire itieye na e te mọ kamara kamara. Oware nana o kẹ rai imuẹro inọ Jihova ọ te rehọ ẹme riẹ wuhrẹ ai ziezi, onọ o te jọ wọhọ emu. Kọ erere ọfa vẹ a ti wo no ire na ze? Muẹrohọ nọ ebe ire na “e te jọ rọkẹ usiwo.” (Izik. 47:12) Jihova ọ riẹ nọ ahwo nọ a ti no igbo ze na a te gwọlọ usiwo, yọ usiwo nọ a mae gwọlọ họ usu rai nọ a rẹ ruẹrẹhọ kugbei, yọ ọ ya eyaa nọ o ti fiobọhọ kẹ ae ru ere. A jọ eruẹaruẹ efa nọ e ta kpahe ezihe ze egagọ efuafo fodẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro ru ere, wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ Uzou avọ 9 obe nana.

8. Eme u dhesẹ nọ eruẹaruẹ Izikiẹl na i ti wo orugba ologbo evaọ obaro?

⁸ Rekọ ma jọ Uzou avọ 9 na ruẹ re nọ umutho eruẹaruẹ na jọ ọvo i rugba kẹ ahwo nọ a no igbo ze na. Yọ ahwo na ọvo a ru nọ o rọ jọ ere. Keme unuẹse buobu a je zihe kpohọ eware iyoma nọ a je ru, ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ, je kiukeku egagọ efuafo. Kọ ẹvẹ Jihova ọ rẹ sae rọ ginẹ ghale ai ziezi? O jẹ kẹ ahwo Ju nọ a kiẹrẹe uye nọ a ruẹ uruemu nọ ibe ahwo Ju rai a je dhesẹ. Rekọ enọ i je yoẹme kẹ Jihova a riẹ nọ eyaa Jihova e rẹ seba erugba ha; i re rugba ẹsikpobi. (Se Joshua 23:14.) Onana u dhesẹ nọ eruẹaruẹ Izikiẹl na i ti wo orugba ologbo evaọ obaro. Rekọ evaọ oke vẹ?

Ethẹ na O Bi Su Nẹnẹ!

9. Oke vẹ eruẹaruẹ Izikiẹl kpahe etẹmpol na i ro wo orugba ologbo?

⁹ Wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ Uzou avọ 14 obe nana, eruẹaruẹ Izikiẹl kpahe etẹmpol na i wo orugba ologbo evaọ “abọ urere edẹ na,” etoke nọ a rọ kpare egagọ efuafo kpehru vi epaọ anwẹdẹ kpobi no. (Aiz. 2:2) Edhere vẹ abọ eruẹaruẹ Izikiẹl nana o bi ro rugba enẹna?

10, 11. (a) Eghale vẹ ma bi wo nẹnẹ nọ i bi su wọhọ ethẹ? (b) Ẹvẹ eghale nọ i bi su no obọ Jihova ze i bi ro dhe ebuebu evaọ edẹ urere nana?

¹⁰ Ethẹ eghale. Eme ame nọ o bi su no uwou Jihova ze na o kareghẹhọ omai nẹnẹ? O kareghẹhọ omai eware kpobi nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai wuhrẹ ẹme riẹ je ru usu mai kugbei ga. Onọ o mae rro evaọ usu eware nana họ idhe ẹtanigbo Kristi na, onọ o wha riẹ ze nọ a be sae rọ rehọ izieraha mai vrẹ omai. U te no ere no, a rehọ iwuhrẹ egbagba nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ dhesẹ ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ nọ a re ro ru ohwo fo. (Ẹf. 5:25-27) Ẹvẹ ma bi ro wo eghale itieye na buobu nẹnẹ?

¹¹ Evaọ ukpe 1919 idibo Jihova e jọ kakao, yọ eva e jẹ were ae gaga fiki iwuhrẹ Ọghẹnẹ nọ a jẹ rọ kuọ ae evaọ oke yena. Nọ oke o be nyaharo na a te je dhe ebuebu. Nẹnẹ na, idibo Ọghẹnẹ a bu vrẹ ima eree (8,000,000) no. Kọ ame ọfuafo ọrọ uzẹme na o bi su te ahwo nana kpobi oma? Ee! Ebe gbe eware efa nọ ma wo nọ ma bi ro wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ i bu thesiwa no. Ahwo Ọghẹnẹ a wo Ebaibol, ebe, emagazini, ibroshọ, gbe emebe-evẹvẹ ima-idu buobu no evaọ ikpe-udhusoi nọ e vrẹ na. Wọhọ epanọ ame ethẹ nọ Izikiẹl ọ ruẹ na o je dhe ebuebu na, ere ọvona eware nọ i bi fiobọhọ kẹ omai wuhrẹ uzẹme na i bi dhe ebuebu re, onọ u bi ru ei lọhọ nọ ahwo kpobi nọ a gwọlọ riẹ Ọghẹnẹ a be sai ro gine wuhrẹ uzẹme na evaọ akpọ na soso. U kri no nọ a bi ro printi ebe ukoko na nọ a kere no Ebaibol ze. Yọ enẹna, whọ rẹ jọ oria evuẹ jw.org ruẹ ebe itieye na evaọ evẹrẹ nọ i bu vrẹ egba izii (900). Kọ ẹvẹ iwuhrẹ uzẹme nana i bi ro fiobọhọ kẹ ahwo evezi?

12. (a) Ẹvẹ iwuhrẹ uzẹme i bi ro fiobọhọ kẹ ahwo nẹnẹ? (b) Kọ unuovẹvẹ vẹ ma rẹ jọ eruẹaruẹ Izikiẹl na ruẹ nẹnẹ? (Rri ẹme-oruvẹ na re.)

¹² Ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ. A vuẹ Izikiẹl nọ: “Oware kpobi o te jọ uzuazọ evaọ oria kpobi nọ oko-ame na o te.” Roro kpahe oghẹrẹ nọ ahwo kpobi nọ a kuomagbe egagọ efuafo no a bi ro wo erere no ovuẹ uzẹme na ze. Iwuhrẹ Ebaibol i bi duobọte ima ahwo buobu udu je bi fiobọhọ kẹ ai wo emamọ usu kugbe Jihova. Rekọ eruẹaruẹ na e tẹ jẹ kẹ unuovẹvẹ jọ nọ ma re muẹrohọ gaga, oye họ: Orọnikọ ahwo kpobi a ti ru lele iwuhrẹ nana ha. Wọhọ eria epata gbe evo nọ ame uzuazọ na o te he evaọ Abade Owhuowhu na, ahwo jọ a riẹ nọ a rọwo jẹ iwuhrẹ uzẹme na rehọ họ, yọ a rọwo nọ a re ru lele ai hi.c Ajọ ma jọ usu ahwo yena ha!​—Se Iziewariẹ 10:16-18.

13. Eware vẹ ma rẹ sai wuhrẹ no ire nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na ze?

¹³ Ire nọ e rrọ kẹ emuore gbe usiwo. Kọ u wo emamọ eware jọ nọ ire nọ e rrọ akotọ ethẹ na i re wuhrẹ omai nẹnẹ? Ee! Kareghẹhọ nọ kamara kamara ire na e jẹ mọ emamọ ibi ewewere, yọ ebe rai e rrọ kẹ usiwo. (Izik. 47:12) Fikiere ire na e kareghẹhọ omai inọ ma be gọ Ọghẹnẹ nọ ọ be kuọ omai je bi siwi omai evaọ edhere nọ ọ mai wuzou, koyehọ, ẹme riẹ nọ o bi ro wuhrẹ omai. Nẹnẹ, uzioraha o da akpọ na fia, yọ ahwo buobu a wo otoriẹ ẹme Ọghẹnẹ hẹ. Rekọ roro kpahe eware nọ Jihova ọ be kẹ omai. Ẹsejọ nọ ma te se uzoẹme jọ te oka no evaọ emagazini mai, hayo nọ ma tẹ so ole urere no evaọ okokohọ ọsese hayo ologbo, hayo ma te rri ividio mai jọ hayo JW broadcasting® amara jọ no, ma rẹ ta nọ, ‘Jihova ọ be ginẹ rehọ ẹme riẹ kuọ omai.’ Kọ o via kẹ owhẹ ere no ẹdẹ jọ? Ma be ginẹ re eva vọ. (Aiz. 65:13, 14) Kọ ẹme Ọghẹnẹ nọ ma bi wuhrẹ na o bi fiobọhọ kẹ omai ru oware nọ o rẹ were iẹe? Emamọ ehrẹ nọ i bi no Ẹme Ọghẹnẹ ze nọ a be kẹ omai na i bi fiobọhọ kẹ omai whaha eware nọ e rẹ sae raha usu mai kugbe Ọghẹnẹ wọhọ, ọfariẹ-ogbe, uvou-uthei, gbe ababọ ẹrọwọ. Jihova o te je ru ọruẹrẹfihotọ nọ u re fiobọhọ kẹ Ileleikristi nọ e raha uzi ulogbo ruẹrẹ usu rai họ kugbei. (Se Jemis 5:14.) Jihova ọ be ginẹ ghale omai nwane wọhọ epanọ ire nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na i dhesẹ na.

14, 15. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no eria epata nọ a ru ame rai woma ha na ze? (b) Ẹvẹ ma bi ro wo erere no ethẹ nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na ze nẹnẹ?

¹⁴ Ma rẹ jẹ sai wuhrẹ oware jọ no eria epata nọ a ru ame rai woma ha na ze. Ma re ru oware ovo nọ o rẹ da eghale Jihova ji vievie he nọ i gbe ro te omai obọ họ. U re yoma gaga nọ ma gbẹ rọwo nọ a siwi omai hi, wọhọ epanọ ahwo buobu nọ a rrọ akpọ nana nọ o gbeku na a bi ru na. (Mat. 13:15) Ukpoye, ma rẹ daoma epanọ ma re ro wo erere no ethẹ eghale na ze. Ma tẹ be rọ ọwhọ da ame uzẹme nọ o bi no Ẹme Ọghẹnẹ ze, jẹ be rehọ iẹe wuhrẹ amọfa evaọ okenọ ma te kpohọ usi uwoma ota, nọ ekpako ukoko nọ ọrigbo nọ a re fievahọ na o wuhrẹ no na a tẹ kẹ omai ohrẹ gbe omosasọ, je fiobọhọ kẹ omai, o rẹ sai ru omai kareghẹhọ ethẹ nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na. Ethẹ yena o bi ru ahwo wo uzuazọ gbe usiwo evaọ oria kpobi nọ o te!

¹⁵ Rekọ ẹvẹ eruẹaruẹ ethẹ na i ti ro rugba evaọ obaro? Wọhọ epanọ ma te ruẹ na, ethẹ yena ọ te wha eghale nọ e mae rro ze evaọ Aparadase.

Otofa nọ Eruẹaruẹ na I ti Wo Evaọ Aparadase

16, 17. (a) Oghẹrẹ vẹ ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ na ọ te rọ jọ Aparadase bu vrẹ epanọ o rrọ enẹna? (b) Ẹvẹ ma ti ro wo erere no ethẹ eghale na ze evaọ Aparadase?

¹⁶ Kọ whọ be ruẹ omara evaọ Aparadase nọ who bi lele egbẹnyusu gbe ahwo uviuwou ra reakpọ kuoma? Who te wuhrẹ kpahe ethẹ nọ Izikiẹl ọ ruẹ na, o sai fiobọhọ kẹ owhẹ jọ iroro ra ruẹ oghẹrẹ nọ uzuazọ o te jọ evaọ obaro ziezi. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Joma wariẹ ta ẹme kpahe eware esa nọ ma kiẹ riwi no evaọ eruẹaruẹ na.

¹⁷ Ethẹ eghale. Evaọ Aparadase, ethẹ na ọ te rro vi epanọ ọ jọ, wọhọ odẹme, keme orọnikọ abọ egagọ Ọghẹnẹ ọvo ma ti jo wo irere noi ze he, rekọ te ugboma mai re. Evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe Jesu, Uvie Ọghẹnẹ u ti fiobọhọ kẹ ahwo ẹmeoyo wo erere no idhe ẹtanigbo na ze vi epanọ a bi wo erere noi ze enẹna. A te rọ ẹmẹrera fiobọhọ kẹ ae zihe ruọ ahwo ọgbagba! Eyao, edọkita, enọso, gbe isipito e gbẹ te jariẹ hẹ! Ame yena nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ na o ti su bru ima ahwo nọ a te zọ evaọ Amagidọn na, koyehọ “ogbotu obuobu” nọ o ti no “uye ulogbo” na ze. (Evia. 7:9, 14) Rekọ eghale ọsosuọ yena nọ ethẹ na ọ te wha ze na o te jọ oware osese gheghe nọ a te rehọ ae wawo eghale efa nọ e te tha uwhremu na. Wọhọ epanọ eruẹaruẹ Izikiẹl i dhesẹ na, ethẹ na ọ te rro viere re ọ ruẹsi ru eware ilogbo efa.

18. Oghẹrẹ vẹ “ethẹ ame uzuazọ” na o ti ro kporo ẹkẹre ọgaga evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe na?

¹⁸ Ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ. Evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe na, “ethẹ ame uzuazọ” na o ti kporo ẹkẹre. (Evia. 22:1) A te kpare ima-odu ahwo buobu no uwhu ze, a vẹ te kẹ ai uvẹ nọ a rẹ rọ rria Aparadase bẹdẹ bẹdẹ! Ahwo-akpọ buobu gbidi gbidi nọ i whu no nọ e rrọ eva ẹkpẹ na a te wariẹ wo uzuazọ, onana yọ usu eghale nọ Jihova ọ tẹ rọ ẹkwoma Uvie riẹ wha ze. (Aiz. 26:19) O make rrọ ere na, kọ ahwo kpobi nọ a kpare ze a te rria bẹdẹ bẹdẹ?

19. (a) Eme o dhesẹ nọ iwuhrẹ ekpokpọ e te jariẹ evaọ Aparadase na? (b) Oghẹrẹ vẹ ahwo jọ a te rọ jọ wọhọ oria nọ ‘uwhei ọvo ọ rrọ ẹsikpobi’?

¹⁹ Oware nọ omomọvo ọ salọ nọ o re ru oye u ti dhesẹ sọ ọ te rria bẹdẹ bẹdẹ. Evaọ etoke yena, a ti rovie iko-ebe ekpokpọ. Fikiere, usu eware nọ e te wọhọ ame odhidhi nọ o bi su no obọ Jihova ze họ, ithubro gbe iwuhrẹ uzẹme ekpokpọ nọ o ti wuhrẹ omai. Kọ oyena o gbẹ rrọ oware evawere? Rekọ ahwo jọ a te rọwo lele ithubro yena ha, ukpoye a te ghẹmeeyo kẹ Jihova. Ẹsejọhọ ahwo jọ a ti dhesẹ uruemu ọkparesuọ evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe na, rekọ a te kẹ ae uvẹ re a wha ozighi fihọ Aparadase na ha. (Aiz. 65:20) Onana o rẹ sae kareghẹhọ omai eria epata nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ nọ a ta nọ “uwhei ọvo ọ te jarai ẹsikpobi” na. Oware ugheghẹ o rrọ re ohwo jọ ọ se nọ ọ rẹ da ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ na ha! Nọ Odu-Ikpe na ọ tẹ vrẹ no ahwo jọ a ti kuomagbe Setan kpareso Ọghẹnẹ. Ahwo kpobi nọ a rọwo nọ Jihova o su ai hi a ti whu oghẹrẹ uwhu ovona: uwhu ebẹdẹ bẹdẹ.​—Evia. 20:7-12.

20. Ọruẹrẹfihotọ vẹ ọ te jariẹ evaọ etoke esuo Odu-Ikpe na nọ o kareghẹhọ omai ire nọ Izikiẹl ọ ruẹ na?

²⁰ Ire nọ e rrọ kẹ emuore gbe usiwo. Jihova ọ gwọlọ nọ ma ku uvẹ nọ ma re ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kufiẹ hẹ. Re ọ sai fiobọhọ kẹ omai wo uzuazọ yena tobọ, o ti ru ọruẹrẹfihotọ nọ o wọhọ ire nọ Izikiẹl ọ ruẹ na. Eghale nọ i ti no obọ Jihova ze evaọ Aparadase i ti fiobọhọ kẹ ugboma mai je ru usu mai kugbe Ọghẹnẹ jọ gaga. Jesu Kristi avọ ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) na a ti su evaọ Odu-Ikpe. Ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) nana nọ a rrọ utu izerẹ na a ti ru nọ ahwo a ti ro wo erere no idhe ẹtanigbo Kristi ze, a ve ti fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ nọ a yoẹme zihe ruọ ahwo ọgbagba. (Evia. 20:6) Ọruẹrẹfihotọ nana nọ ahwo-akpọ a ti ro wo usiwo ugboma je wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ na o rẹ kareghẹhọ omai ire nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ akotọ ethẹ na, ire nọ e rẹ mọ emamọ ibi ewewere, i te je wo ebe nọ e rrọ kẹ usiwo. Eruẹaruẹ Izikiẹl na i tho eruẹaruẹ efa jọ nọ Jọn ukọ na o kere fihotọ. (Se Eviavia 22:1, 2.) Ebe ire nọ Jọn ọ ruẹ na “e jọ kẹ usiwo erẹwho na.” Ahwo buobu gbidi gbidi nọ a yoẹme a ti wo erere no iruo izerẹ nọ ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) na a ti ru ze.

21. Ẹvẹ u re ro fiobọhọ kẹ owhẹ nọ who te roro kpahe eruẹaruẹ Izikiẹl nọ ọ jọ ruẹ ethẹ na, kọ eme ma te ta kpahe? (Rri ẹkpẹti na, “Ame nọ O bi Su Omomoto O Zihe Ruọ Ẹkẹre!”)

²¹ Nọ who bi roro kpahe eruẹaruẹ Izikiẹl nọ ọ jọ ruẹ ethẹ na, kọ u gbe bi ru udu kie owhẹ vi jẹ kẹ owhẹ ẹruore? Eware iwoma e rrọ obaro hẹrẹ omai! Roro kpahe onana, Jihova ọ rehọ edhere nọ o re siuru dhesẹ eware nana evaọ ikpe idu buobu nọ i kpemu re ma riẹ oghẹrẹ nọ Aparadase ọ te jọ, ọ tẹ be rọ odiri zizie omai re ma daoma jọ usu ahwo nọ a te jariẹ evaọ okenọ eware nọ o dhesẹ na e te ginẹ via. Kọ whọ te jọ usu ahwo na? Rekọ whọ sai roro nọ, ‘Kọ me ti gine wo oria jọ evaọ Aparadase na?’ Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ abọ urere eruẹaruẹ Izikiẹl na o rọ kẹ omai imuẹro na.

1, 2. (a) Eme Jihova ọ vuẹ Izikiẹl nọ o ru? (b) Enọ vẹ ma te ta kpahe?

IZIKIẸL ọ ruẹ eruẹaruẹ nọ e lẹliẹ e riẹ kareghẹhọ oware nọ o via enwenọ ikpe egba izii (900) nọ i kpemu evaọ oke Mosis gbe Joshua. Evaọ oke yena, Jihova o dhesẹ iwhru Ẹkwotọ Eyaa na kẹ Mosis, ọ tẹ jẹ vuẹ Joshua uwhremu na kpahe epanọ u fo nọ ọ rẹ ghale otọ na kẹ erua Izrẹl na kpobi. (Ik. 34:1-15; Jos. 13:7; 22:4, 9) Rekọ nọ ukpe 593 B.C.E. u te, Jihova ọ tẹ vuẹ Izikiẹl avọ ahwo nọ a gbẹ jọ igbo na nọ a wariẹ ghale otọ na kẹ erua Izrẹl.​—Izik. 45:1; 47:14; 48:29.

² Kọ eme Izikiẹl avọ ahwo nọ a gbẹ jọ igbo na a wuhrẹ no eruẹaruẹ nana ze? Oghẹrẹ vẹ eruẹaruẹ nana e rọ rrọ uduotahawọ kẹ ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ? Kọ eruẹaruẹ na i ti wo orugba ologbo evaọ obaro?

Eware Ene nọ Eruẹaruẹ na E Kẹ Imuẹro Rai

3, 4. (a) Eware ene vẹ ahwo nọ a jọ igbo na a wo imuẹro rai no eruẹaruẹ urere Izikiẹl na ze? (b) Oware vẹ ma te ta kpahe evaọ uzou nana?

³ Eruẹaruẹ urere nọ Izikiẹl ọ ruẹ e rehọ izou izii evaọ obe riẹ na. (Izik. 40:1–48:35) E lẹliẹ ahwo nọ a jọ igbo na wo imuẹro emamọ eware ene jọ kpahe oghẹrẹ nọ orẹwho Izrẹl o te jọ nọ a te zihe no igbo ze no. Eware ene vẹ eye? Orọ ọsosuọ, a te wariẹ mu egagọ efuafo họ evaọ etẹmpol na. Orọ avivẹ, izerẹ gbe esẹro ikiẹrẹe i ti su ahwo nọ a zihe no igbo ze na. Orọ avesa, a te ghale otọ na kẹ ahwo kpobi nọ a zihe ziọ Izrẹl re a rehọ iẹe reuku. Orọ avene, Jihova ọ te jọ kugbe ai, ọ te wariẹ rria evaọ udevie rai.

⁴ Ma jọ Uzou avọ 13 avọ 14 obe nana ta kpahe oghẹrẹ nọ eware ivẹ ọsosuọ na i ro rugba, koyehọ ezihe ze egagọ uzẹme gbe esẹro ikiẹrẹe nọ a ro mu kẹ ahwo na. Evaọ uzou nana, ma te ta kpahe oware avesa nọ a wo imuẹro riẹ na, koyehọ otọ na nọ a ya eyaa nọ a te rọ reuku na. Evaọ uzou nọ u lele onana, ma vẹ te ta kpahe eyaa nọ Jihova ọ ya inọ ọ te rria kugbe ai.​—Izik. 47:13-21; 48:1-7, 23-29.

‘A Ghale Ẹkwotọ Nana Kẹ Owhai no re O Jọ Ukuoriọ Rai’

5, 6. (a) Evaọ eruẹaruẹ Izikiẹl na, ẹkwotọ vẹ a te ghale? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzou nana.) (b) Fikieme a ro dhesẹ eruẹaruẹ kpahe ẹghale otọ na kẹ Izikiẹl?

⁵ Se Izikiẹl 47:14. Jihova ọ jọ eruẹaruẹ dhesẹ ẹkwotọ jọ kẹ Izikiẹl, onọ o te jọ wọhọ “ọgbọ Idẹn.” (Izik. 36:35) Kẹsena Jihova ọ tẹ ta nọ: “Onana họ ẹkwotọ nọ wha rẹ ghale re o jọ ẹkwotọ ukuoriọ erua ikpegbivẹ Izrẹl.” (Izik. 47:13) “Ẹkwotọ” nọ a ta nọ a te ghale na họ, ẹkwotọ Izrẹl nọ ahwo nọ a jọ igbo na a zihe ze na. Kẹsena, evaọ Izikiẹl 47:15-21, Jihova o te dhesẹ iwhru ẹkwotọ na kpobi wariẹ họ.

⁶ Kọ fikieme a ro dhesẹ eruẹaruẹ kpahe ẹghale otọ na kẹ Izikiẹl? Iwhru ẹkwotọ na kpobi nọ a dhesẹ na o kẹ Izikiẹl avọ ahwo nọ a gbẹ jọ igbo na imuẹro inọ ẹkwotọ ezi rai na ọ te wariẹ zihe ruọ ẹkwotọ owoma nọ a te rria. Dai roro epanọ imuẹro yena nọ Jihova ọ kẹ rai ẹkwoma eware nọ ọ romatotọ dhesẹ kẹ ai na e kẹ rai evawere te! Kọ a ginẹ ghale ẹkwotọ na kẹ ahwo Ọghẹnẹ inọ a rọ reuku? Ee!

7. (a) Eme o muhọ ẹvia evaọ ukpe 537 B.C.E., kọ eme o kareghẹhọ omai? (b) Onọ vẹ ma te kake kuyo riẹ?

⁷ Evaọ ukpe 537 B.C.E., nọ a dhesẹ eruẹaruẹ nana kẹ Izikiẹl no, nọ oware wọhọ ikpe udhuvẹ gbe ikpegbezeza e jẹ vrẹ no, idu ahwo buobu nọ a jọ igbo na a te muhọ ezihe kpohọ ẹkwotọ Izrẹl re a mu ei họ ẹria. Oware yena nọ o via oke krẹkri nọ u kpemu na o rẹ kareghẹhọ omai oware jọ nọ o be via kẹ ahwo Ọghẹnẹ evaọ oke mai na re. Ma sae ta nọ a ghale ẹkwotọ kẹ ae nẹnẹ re. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Jihova ọ kẹ idibo riẹ uvẹ rueva ẹkwotọ jọ nọ a be jọ gọe evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ. Fikiere, Ẹkwotọ Eyaa na nọ a wariẹ muhọ ẹria evaọ oke anwae na o rẹ sai wuhrẹ omai eware buobu kpahe ẹkwotọ yena nọ ahwo Ọghẹnẹ a be jọ gọe nẹnẹ na. Rekọ taure ma tẹ te ta ẹme kpahe eware nọ ma wuhrẹ na, joma kake kuyo onọ nana, “Fikieme ma sae rọ ta nọ idibo Jihova nẹnẹ a ginẹ rrọ eva ẹkwotọ jọ nọ a be jọ gọe evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ?”

8. (a) Amono Jihova o ro nwene orẹwho Izrẹl na? (b) Ẹkwotọ vẹ ma wo nẹnẹ? (c) Anwọ oke vẹ u ro te ahwo Ọghẹnẹ obọ, kọ eko ahwo ivẹ vẹ e riẹe?

⁸ Jihova ọ jọ eruẹaruẹ jọ nọ ọ kaki dhesẹ kẹ Izikiẹl ta ẹme nọ o dhesẹ nọ eruẹaruẹ kpahe ahwo Izrẹl nọ a ti zihe ziọ ẹkwotọ rai na i ti wo orugba ologbo evaọ okenọ “Devidi odibo” riẹ, koyehọ, Jesu Kristi o te muhọ esuo no. (Izik. 37:24) Oware yena o via evaọ ukpe 1914 C.E. Evaọ oke yena yọ Ọghẹnẹ ọ rehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na ro nwene orẹwho Izrẹl no. (Se Matiu 21:43; 1 Pita 2:9.) Yọ orọnikọ ọ rehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na ro nwene orẹwho Izrẹl na ọvo ho, ọ rehọ ẹkwotọ jọ ro nwene ẹkwotọ Izrẹl na re, koyehọ egagọ efuafo. (Aiz. 66:8) Wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ Uzou avọ 17 obe nana, ẹkwotọ nọ ahwo Ọghẹnẹ a rrọ nẹnẹ na họ egagọ efuafo rai, hayo ukoko na, onọ ikiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na a be jọ gọ Jihova anwọ 1919 ze. (Rri ẹkpẹti avọ 9B, “Fikieme Ma rọ Ta nọ 1919?”) Nọ oke o be nyaharo na, ahwo nọ a wo ẹruore otọakpọ, koyehọ “igodẹ efa” na, a te mu ẹkwotọ nana họ ẹria re. (Jọn 10:16) Ẹkwotọ nana nọ ọ wọhọ aparadase na o bi dhe ewewoma je bi dhe ẹruẹro nẹnẹ, rekọ nọ Amagidọn ọ tẹ vrẹ no ma ti ro wo eghale noi ze vọvọ.

A Ghale Otọ na Ẹrẹrẹe

9. Ẹvẹ Jihova ọ ta nọ a ghale ẹkwotọ na?

⁹ Se Izikiẹl 48:1, 28. Nọ Jihova o dhesẹ iwhru otọ na no, ọ tẹ robọ kotọ dhesẹ epanọ a rẹ ghale otọ na. Ọ ta nọ a ghale otọ na kẹ erua ikpegbivẹ na ẹrẹrẹe no ẹkpẹlobọ ovatha-ọre rite obọze ovatha-ọre, yọ ẹkẹ otọ orua Dan o re mu ei họ evaọ uwhru obọ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre, ẹkẹ otọ orua Gad o ve ku ei họ evaọ uwhru ofẹ obọze ovatha-ọre. A ghale riẹ evaọ oghẹrẹ nọ ẹkẹ otọ orua kpobi evaọ erua ikpegbivẹ na o rọ nya ọsoso no obọ ofẹ ovatha-ọre ze rite obọ Abade Ologbo na, hayo Abade Mediterenia, evaọ ofẹ ukiediwo-ọre.​—Izik. 47:20.

10. Imuẹro vẹ o wọhọ nọ abọ eruẹaruẹ nana o kẹ ahwo nọ a jọ igbo na?

¹⁰ Kọ imuẹro vẹ o wọhọ nọ abọ eruẹaruẹ nana o kẹ ahwo nọ a jọ igbo na? Ẹsejọhọ oghẹrẹ nọ Izikiẹl o dhesẹ nọ a rẹ rọ ghale ẹkwotọ na u ru ahwo na riẹ nọ ẹghale otọ na o te jọ kpatiẹ. Ofariẹ, otọ na nọ a te ghale kẹ erua ikpegbivẹ na ẹrẹrẹe na u dhesẹ nọ ohwo kpobi evaọ usu ahwo nọ a ti no igbo ze na o ti wo ukuoriọ evaọ ẹkwotọ na. Ohwo ọvo ọ te jọ usu ahwo na ha nọ o ti wo otọ họ hayo oria nọ ọ rẹ rria ha.

11. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no eruẹaruẹ kpahe ẹghale otọ na ze nẹnẹ? (Rri ẹkpẹti na, “Oghẹrẹ nọ A Ghale Otọ Na.”)

¹¹ Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no eruẹaruẹ na ze nẹnẹ nọ o rẹ bọ omai ga? Evaọ Ẹkwotọ Eyaa na, orọnikọ izerẹ na, ahwo Livae, gbe isu erua na ọvo a ti wo otọ họ, rekọ ahwo erua ikpegbivẹ na kpobi. (Izik. 45:4, 5, 7, 8) Epọvo na re nẹnẹ, orọnikọ ikiọkotọ nọ a rọ ẹzi wholo na avọ enọ e be kobaro evaọ usu “ogbotu obuobu” na ọvo họ enọ ukoko na o rrọ kẹ hẹ, rekọ o rrọ kẹ ohwo kpobi nọ ọ rrọ usu ogbotu obuobu na.a (Evia. 7:9) O tẹ make wọhọ nọ iruo esese ma bi ru evaọ ukoko na, mai kpobi ma wo ọvuọ oria riẹ je wo iruo nọ i wuzou evaọ ukoko na. Onana yọ uduotahawọ ulogbo!

Ohẹriẹ Ilogbo Ivẹ Jọ​—Oware nọ Ma re Wuhrẹ no Ai Ze

12, 13. Oghẹrẹ vẹ Jihova ọ ta nọ a ghale otọ na kẹ erua na?

¹² Eware jọ nọ Jihova ọ ta kpahe oghẹrẹ nọ a rẹ ghale otọ na e sai gbe Izikiẹl unu keme i wo ohẹriẹ no enọ ọ vuẹ Mosis. Joma ta kpahe ohẹriẹ ivẹ itieye jọ. Ojọ u kiekpahe otọ na; onọ u kiọkọ kọ ahwo nọ a te rria otọ na.

¹³ Orọ ọsosuọ, otọ na. Ọghẹnẹ ọ vuẹ Mosis nọ ẹkẹ otọ nọ ọ rẹ ghale kẹ erua ilogbo na ọ rẹ rro vi ọrọ erua esese na. (Ik. 26:52-54) Rekọ evaọ eruẹaruẹ Izikiẹl na, Jihova ọ ta nọ a ghale otọ na kẹ erua na kpobi “ẹrẹrẹe [“omomọvo wọhọ omoni riẹ,” ẹme-obotọ].” (Izik. 47:14) Fikiere, ẹkwotọ nọ a rẹ kẹ orua ovuovo evaọ erua ikpegbivẹ na o rẹ jọ ẹrẹrẹe. Emamọ eware nọ e da Ẹkwotọ Eyaa na fia i ti te ahwo Izrẹl kpobi obọ ẹrẹrẹe ghelọ orua nọ a no ze kẹhẹ.

14. Ẹvẹ oware nọ Jihova ọ ta kpahe erara na u ro wo ohẹriẹ no onọ ọ jọ Uzi Mosis ta?

¹⁴ Orọ avivẹ, ahwo nọ a be rria ẹkwotọ na. Uzi Mosis o kẹ erara uvẹ nọ a re ro kuomagbe ahwo Izrẹl gọ Jihova, rekọ a jẹ hae ghale otọ kẹ ae he. (Izerẹ 19:33, 34) Rekọ oware nọ Jihova ọ ta kẹ Izikiẹl u wo ohẹriẹ no onọ a kere fihọ Uzi na. Jihova ọ ta kẹe nọ: “Wha rẹ kẹ ọrara nọ ọ be rria udevie rai ukuoriọ evaọ ẹkwotọ orua nọ ọ be rria.” Uzi yena nọ Jihova o jie na u si ohẹrioma ulogbo jọ nọ o jọ udevie “emotọ Izrẹl” avọ erara na notọ. (Izik. 47:22, 23) Izikiẹl ọ jọ eruẹaruẹ na ruẹ nọ evaọ ẹkwotọ nọ ahwo Izrẹl nọ a no igbo ze a te rria na, ahwo na kpobi a te jọ ẹrẹrẹe, yọ a ti wo okugbe evaọ egagọ rai.​—Izerẹ 25:23.

15. Oware vẹ nọ u re nwene he Jihova ọ kẹ imuẹro riẹ ẹkwoma ẹme nọ ọ ta kẹ Izikiẹl kpahe otọ na gbe enọ e be rriae?

¹⁵ Avro ọ riẹ hẹ inọ eva e were ahwo nọ a jọ igbo na gaga nọ a yo eware ivẹ nana nọ Izikiẹl ọ ta na. A riẹ nọ Jihova ọ te kẹ aikpobi otọ ẹrẹrẹe, te a rrọ emotọ Izrẹl te a rrọ erara nọ e be gọ Jihova. (Ẹzra 8:20; Neh. 3:26; 7:6, 25; Aiz. 56:3, 8) Eme nana i te je dhesẹ nọ idibo Jihova kpobi a rrọ ghaghae evaọ aro riẹ, yọ onana u re nwene he. (Se Hagai. 2:7.) Nẹnẹ, te ma wo ẹruore obọ odhiwu, te ma wo ẹruore otọakpọ na, ma riẹ nọ mai kpobi ma rrọ ghaghae evaọ aro Jihova.

16, 17. (a) Erere vẹ ma wo no eware nọ ma ta kpahe otọ na gbe ahwo nọ a be rriae na ze? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzou nọ u lele onana?

¹⁶ Erere vẹ ma wo no eware nana kpobi nọ ma ta kpahe otọ na gbe ahwo nọ a be rriae na ze? O kareghẹhọ omai nọ ma re rri inievo mai evaọ akpọ-soso ẹrẹrẹe jẹ jọ okugbe ọvo. Jihova o wo ọriẹwẹ hẹ. U fo re ma nọ omai nọ: ‘Kọ me bi ru eware nọ i dhesẹ nọ me wo ọriẹwẹ hẹ wọhọ Jihova? Kọ mẹ be kẹ oniọvo kpobi adhẹẹ nọ o no udu ze, ghele oria nọ o no ze gbe oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹe kẹhẹ?’ (Rom 12:10) Eva e were omai nọ Jihova ọ rọ kẹ omai kpobi uvẹ ovona nọ ma rọ rrọ ukoko riẹ, oria nọ ma be jọ rehọ eva mai kpobi gọ Ọsẹ obọ odhiwu mai na je bi wo eghale nọ i no obọ riẹ ze.​—Gal. 3:26-29; Evia. 7:9.

¹⁷ Obọnana joma ta ẹme kpahe imuẹro avene nọ e rrọ abọ urere eruẹaruẹ Izikiẹl na, koyehọ eyaa nọ Jihova ọ ya inọ ọ te jọ kugbe ahwo nọ a no igbo ze na. Eware vẹ ma rẹ sai wuhrẹ no eyaa yena ze? Ma te ruẹ uyo na evaọ uzou nọ u lele onana.

1, 2. (a) Ẹjiroro vẹ a rọ salọ ẹkẹ otọ jọ fihọ akotọ? (Rri uwoho nọ o rrọ uke obe na.) (b) Imuẹro vẹ eruẹaruẹ na e kẹ ahwo nọ a jọ igbo na?

IZIKIẸL ọ jọ eruẹaruẹ urere riẹ ruẹ nọ ẹkẹ otọ jọ ọ riẹ nọ a salọ rọkẹ ẹjiroro obọdẹ jọ. Orọnikọ a salọ iẹe re o jọ ukuoriọ orua Izrẹl jọ họ, rekọ a salọ iẹe re o jọ kẹ Jihova. Izikiẹl ọ tẹ jẹ ruẹ okpẹwho jọ nọ odẹ riẹ u siuru gaga. Abọ nana eruẹaruẹ na o kẹ ahwo nọ a jọ igbo na obọdẹ imuẹro jọ, inọ: Jihova ọ te jọ kugbe ai nọ a te zihe kpobọ ẹkwotọ ezi rai na no.

² Izikiẹl ọ romatotọ dhesẹ abọ sa-sa ẹkẹ otọ na kẹ omai. Joma ta kpahe eruẹaruẹ nana nọ mai idibo Jihova ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no ze na.

“Ẹkẹ Otọ Ọrẹri” na avọ “Okpẹwho Na”

3. Abọ isoi vẹ i ru ẹkẹ otọ nọ Jihova ọ salọ na via, kọ eme a jẹ jọ eria nana ru? (Rri ẹkpẹti na, “Ẹkẹ Otọ nọ Wha rẹ Nyaseba.”)

³ Ẹkẹ otọ obọdẹ na o te ikiubiti idu udhegbisoi (25,000; koyehọ emaele eree) no ẹkpẹlobọ ovatha-ọre rite obọze ovatha-ọre, gbe ikiubiti idu udhegbisoi (25,000) no ovatha-ọre rite ukiediwo-ọre. A se ẹkẹ otọ nana nọ o wo abọ ene ẹrẹrẹe na, “ẹkẹ otọ na soso.” A ghale riẹ kpohọ abasa. Abọ obehru ọ jọ rọkẹ ahwo Livae, abọ udevie na o tẹ jọ rọkẹ etẹmpol na gbe izerẹ na. Abọ ivẹ nana họ “ẹkẹ otọ ọrẹri” na. “Oria nọ o kiọkọ” nọ o kawo vi abọ ivẹ nana o jọ oria “nọ a rẹ jọ ru eware sa-sa.” O jọ rọkẹ okpẹwho na.​—Izik. 48:15, 20.

4. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹkẹ otọ nọ a salọ re o jọ kẹ Jihova na ze?

⁴ Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹkẹ otọ nọ a salọ re o jọ kẹ Jihova na ze? Nọ orọnọ ẹkẹ otọ nana Jihova ọ kake salọ fihọ akotọ taure a tẹ te ghale kẹ erua na, Jihova ọ rọ ere dhesẹ nọ oria nana nọ u wobọ kugbe egagọ riẹ na oye o mai wuzou evaọ ẹkwotọ na soso. (Izik. 45:1) Ababọ avro, Jihova nọ a kake kẹ ẹkẹ otọ taure a tẹ te kẹ ahwo na ọrai na u wuhrẹ ahwo nọ a jọ igbo na okpoware jọ. O gwọlọ nọ egagọ Jihova a rẹ rọ karo evaọ uzuazọ rai. Epọvo na re nẹnẹ, eware nọ i kpomahọ egagọ Ọghẹnẹ, wọhọ, isase Ebaibol, iwuhrẹ nọ ma rẹ nya, gbe usi uwoma ota, họ eware nọ e mai wuzou kẹ omai. Ma tẹ rọ aro kele Jihova rehọ eware nọ i fo karo, u ti ru omai rọ egagọ Jihova karo evaọ uzuazọ mai.

“Okpẹwho na O te Jọ Udevie Riẹ”

5, 6. (a) Amono a wo okpẹwho na? (b) Eme okpẹwho na u dikihẹ kẹ hẹ, kọ fikieme?

⁵ Se Izikiẹl 48:15. Eme “okpẹwho na” avọ otọ nọ o wariẹ e riẹ họ na i dikihẹ kẹ? (Izik. 48:16-18) Evaọ eruẹaruẹ na, Jihova ọ ta kẹ Izikiẹl nọ: “Wha rẹ rehọ oria [jọ] kẹ okpẹwho na . . . Ahwo uwou Izrẹl kpobi a ti woi.” (Izik. 45:6, 7) Onana u dhesẹ nọ, okpẹwho na avọ otọ nọ o wariẹ e riẹ họ na e rrọ usu “ẹkẹ otọ ọrẹri” nọ a “nyaseba kẹ Jihova” na ha. (Izik. 48:9) Nọ ma riẹ ere no na, joma ta kpahe oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ no ọruẹrẹfihotọ okpẹwho na ze nẹnẹ.

⁶ Rekọ re ma tẹ te riẹ oware nọ okpẹwho na o rẹ sai wuhrẹ omai, joma kake ta kpahe oware nọ okpẹwho na u dikihẹ kẹ hẹ. O rẹ sai dikihẹ kẹ okpẹwho Jerusalẹm avọ etẹmpol riẹ nọ a wariẹ bọ na ha. Fikieme? Keme okpẹwho nọ Izikiẹl ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na o wo etẹmpol ho. U te no ere no, okpẹwho na u dikihẹ kẹ okpẹwho ọvuọvo evaọ ẹkwotọ nọ ahwo Izrẹl a wariẹ muhọ eria na ha. Fikieme? Keme ahwo nọ a no igbo ze na hayo emọ rai a bọ okpẹwho ọvuọvo nọ o wo eware nọ a dhesẹ evaọ eruẹaruẹ nana ha. Ofariẹ, okpẹwho na ọ sae jọ okpẹwho nọ ọ rrọ obọ odhiwu hu. Fikieme? Keme a bọ riẹ fihọ otọ “nọ o rrọ kẹ ahwo kpobi [hayo otọ nọ a rẹ jọ ru eware sa-sa nọ e rrọ ọrẹri hi],” onọ u ru rie wo ohẹriẹ no uwou nọ a bọ fihọ otọ nọ a salọ rọkẹ iruẹru egagọ ọvo.​—Izik. 42:20.

7. Eme o wọhọ nọ okpẹwho nọ Izikiẹl ọ ruẹ na u dikihẹ kẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzou nana.)

⁷ Kọ eme okpẹwho nọ Izikiẹl ọ ruẹ na u dikihẹ kẹ? Kareghẹhọ nọ eruẹaruẹ evona nọ ọ jọ ruẹ otọ na ọ jọ ruẹ okpẹwho na re. (Izik. 40:2; 45:1, 6) Ebaibol na o dhesẹ nọ otọ na u dikihẹ kẹ egagọ Ọghẹnẹ, fikiere okpẹwho na yọ oware nọ u wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ re. Nọ a tẹ fodẹ “okpẹwho,” eme ọ rẹ ziọ ohwo iroro? Ẹme yena ọ rẹ lẹliẹ omai roro kpahe oria nọ ahwo a be rria nọ a bọ iwou fihọ jẹ ruẹrẹhọ kpatiẹ. Fikiere o wọhọ nọ okpẹwho yena nọ a ruẹrẹhọ ziezi nọ abọ ene riẹ e rrọ ẹrẹrẹe nọ Izikiẹl ọ ruẹ na u dikihẹ kẹ utu ahwo jọ nọ a ruẹrẹhọ ziezi re a kpọ iruẹru ahwo.

8. Iruẹru amono okpẹwho nọ a ruẹaro riẹ na o be kpọ, kọ fikieme o rọ rrọ ere?

⁸ Kọ amono ahwo nana a be kpọ iruẹru rai? Eruẹaruẹ Izikiẹl na i dhesẹ nọ okpẹwho nana ọ rrọ eva otọ na, koyehọ egagọ Ọghẹnẹ. Fikiere ahwo nana a rrọ eva ukoko na be kpọ iruẹru egagọ idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ. U te no ere no, ma ruẹ nọ okpẹwho na o rrọ otọ nọ a rẹ jọ ru eware sa-sa, hayo otọ nọ o rrọ ọrẹri hi. Kọ eme onana u dhesẹ? O kareghẹhọ omai nọ orọnikọ obọ odhiwu ahwo nana a be jọ kpọ eware he, rekọ otọakpọ na, onọ u bi fiobọhọ kẹ ahwo kpobi nọ a rrọ ukoko Ọghẹnẹ.

9. (a) Amono họ ahwo nọ a be kpọ eware evaọ otọakpọ na nẹnẹ? (b) Eme Jesu o ti ru evaọ etoke esuo Odu-Ikpe na?

⁹ Kọ amono họ ahwo nana nọ a be kpọ eware evaọ otọakpọ na? Evaọ eruẹaruẹ Izikiẹl na, “osu na” họ ọnọ ọ jẹ kobaro evaọ isuẹsu okpẹwho na. (Izik. 45:7) Ọsẹro ọ jọ evaọ udevie ahwo na, rekọ ọ jọ ozerẹ hayo ohwo Livae he. Osu na ọ rẹ lẹliẹ omai roro kpahe ekpako ukoko nọ e rrọ usu Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo ho. Esẹro iyoyou nana nọ e rrọ usu “igodẹ efa” na yọ idibo Ọghẹnẹ nọ e be romakpotọ kẹ esuo Kristi. (Jọn 10:16) Evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe na, Jesu ọ te rehọ ekpako hayo “isu” nọ i te ziezi mu “evaọ otọakpọ na kpobi.” (Ol. 45:16) A te rẹrote ahwo Ọghẹnẹ evaọ etoke yena lele oghẹrẹ nọ esuo Uvie obọ odhiwu na o gwọlọ.

“Jihova Ọ Rrọ Etẹe”

10. Didi odẹ okpẹwho na, kọ imuẹro vẹ odẹ na o kẹ ahwo na?

¹⁰ Se Izikiẹl 48:35. Odẹ okpẹwho na họ, “Jihova Ọ Rrọ Etẹe.” Odẹ nana o kẹ imuẹro inọ ahwo okpẹwho na a te ruẹ vevẹ nọ Jihova ọ rrọ kugbe ai. Nọ Jihova o dhesẹ okpẹwho nana nọ o rrọ udevie otọ na kẹ Izikiẹl na, o wọhọ ẹsenọ ọ ta kẹ ahwo nọ a jọ igbo na nọ: ‘Mẹ te wariẹ jọ kugbe owhai!’ Onana yọ oware evawere gaga!

11. Eme ma wuhrẹ no eruẹaruẹ Izikiẹl kpahe okpẹwho na avọ odẹ riẹ ze?

¹¹ Kọ eme abọ eruẹaruẹ Izikiẹl nana u wuhrẹ omai? Odẹ okpẹwho na nọ u dikihẹ kẹ ahwo nọ a be kpọ iruẹru ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ na o kẹ omai imuẹro inọ Jihova ọ rrọ kugbe idibo riẹ nọ i bi yoẹme kẹe, yọ ọ te jọ kugbe ai ẹsikpobi. Emamọ odẹ nana nọ a se okpẹwho na u te je fiẹgba họ oware jọ nọ u wuzou gaga: U dhesẹ nọ orọnikọ a fi okpẹwho na họ re o kẹ ahwo udu nọ a re ro ru eware epanọ u je he, rekọ re u ru eware evaọ edhere oyoyou nọ Jihova ọ gwọlọ. Wọhọ oriruo, Jihova ọ kẹ enọ e be kpọ eware evaọ ukoko na udu nọ a rẹ rọ ghale ẹkwotọ na ha, wọhọ odẹme, onọ u dhesẹ nọ a rẹ rọ iroro obọrai ta oware nọ amọfa a re ru kẹ ae he. Ukpoye, Jihova ọ gwọlọ nọ enọ e be kpọ eware na a re ru epanọ eware hayo uvẹ-ọghọ sa-sa nọ ọ kẹ idibo riẹ na u re ro te ai obọ ẹrẹrẹe, makọ ‘iruori’ na dede.​—Itẹ 19:17; Izik. 46:18; 48:29.

12. (a) Obọdẹ oware vẹ okpẹwho na o wo, kọ eme onana u dhesẹ? (b) Oware vẹ u wuzou gaga nọ abọ eruẹaruẹ nana o kareghẹhọ ekpako ukoko?

¹² Obọdẹ oware ofa vẹ ma muẹrohọ evaọ okpẹwho nọ odẹ riẹ o rrọ, “Jihova Ọ Rrọ Etẹe” na? Ikpewho oke anwae e jẹ hai wo igbẹhẹ gbe umutho inuethẹ jọ, rekọ okpẹwho nana o wo inuethẹ ikpegbivẹ soso! (Izik. 48:30-34) Inuethẹ ibuobu nana (nọ esa e jọ abọ kpobi evaọ abọ ene okpẹwho na) u dhesẹ nọ ahwo nọ a be kpọ eware na yọ ahwo nọ idibo Ọghẹnẹ kpobi a rẹ sae nyabru lọlọhọ. Ofariẹ, inuethẹ ikpegbivẹ nọ okpẹwho na o wo na u dhesẹ nọ “ahwo uwou Izrẹl kpobi” a rẹ sae rueva riẹ. (Izik. 45:6) Nọ orọnọ a rẹ sae ruọ okpẹwho na lọlọhọ na, onana o rẹ kareghẹhọ ekpako ukoko oware jọ nọ u wuzou gaga. Jihova ọ gwọlọ nọ ekpako a jọ ahwo nọ inievo kpobi nọ e rrọ ukoko na a rẹ sae ta ẹme kẹ lọlọhọ.

Ahwo Ọghẹnẹ A “Ruọ Eva Ze te Gọ” yọ A be “Gbodibo Kẹ Okpẹwho Na”

13. Eme Jihova ọ ta kpahe iruo sa-sa nọ ahwo a ti ru?

¹³ Joma zihe kpohọ oke Izikiẹl re ma ruẹ eware efa nọ o kere fihotọ evaọ eruẹaruẹ nọ a jọ ghale otọ na. Jihova ọ ta kpahe ahwo nọ a bi ru iruo sa-sa. Izerẹ​—“enọ e rẹ gbodibo evaọ aruẹri na”​—a re dhe idhe, yọ a rẹ ziọ aro Jihova te gbodibo kẹe. Ahwo Livae​—“enọ e rẹ gbodibo evaọ etẹmpol na”​—a rẹ “rẹrote iruo riẹ gbe eware kpobi nọ u fo nọ a rẹ jọ eva riẹ ru.” (Izik. 44:14-16; 45:4, 5) U te no ere no, iruiruo efa jọ a ti ruiruo kẹle okpẹwho na. Amono họ iruiruo nana?

14. Eme iruiruo nọ e kẹle okpẹwho na o kareghẹhọ omai?

¹⁴ Enọ i je ruiruo kẹle okpẹwho na yọ ahwo nọ a “no erua Izrẹl kpobi ze.” Iruo obufihọ a je ru. Iruo nọ ahwo nana a je ru họ eware nọ a jẹ kọ fihọ otọ na, enọ “e te jọ emuore kẹ enọ e be gbodibo kẹ okpẹwho na.” (Izik. 48:18, 19) Kọ iruo nana e kareghẹhọ omai uvẹ jọ nọ ma wo nẹnẹ? Ee. Nẹnẹ na, ahwo kpobi nọ a rrọ ukoko na a wo uvẹ nọ a re ro fiobọhọ kẹ inievo Kristi nọ a wholo na je fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rrọ usu “ogbotu obuobu” na nọ Jihova o ro mu re a kobaro evaọ iruo ukoko na. (Evia. 7:9, 10) Emamọ edhere jọ nọ ma re ro fiobọhọ kẹ ahwo nana họ, ma re ru lele oware nọ ọrigbo nọ a re fievahọ na ọ ta.

15, 16. (a) Oware ofa vẹ o rrọ eruẹaruẹ Izikiẹl na nọ ma rẹ sai wuhrẹ oware jọ no ze? (b) Uvẹ iruo itieye na vẹ u rovie fihọ kẹ omai?

¹⁵ Oware ofa jọ o rrọ eruẹaruẹ Izikiẹl na nọ u wuhrẹ omai oware jọ kpahe odibọgba mai. Eme ọye? Jihova ọ ta nọ ahwo erua ikpegbivẹ na nọ a rrọ ahwo Livae he a re ruiruo evaọ eria ivẹ jọ: evaọ ighẹ etẹmpol na gbe evaọ otọ okpẹwho na nọ erao e rẹ jọ re ẹbe. Eme a je ru evaọ eria nana? Erua na kpobi a jẹ “ruọ eva ze te gọ” evaọ ighẹ etẹmpol na ẹkwoma idhe nọ a je dhe kẹ Jihova. (Izik. 46:9, 24) Yọ ahwo erua na kpobi a jẹ nyaze ti fiobọhọ kẹ okpẹwho na ẹkwoma eware nọ a jẹ kọ fihọ otọ na. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo ahwo nana nọ a je ruiruo na ze?

¹⁶ Nẹnẹ na, ogbotu obuobu na a wo uvẹ nọ a re ro ru ọkpọ iruo nọ ahwo a je ru evaọ eruẹaruẹ Izikiẹl na. A be gọ Jihova “evaọ etẹmpol riẹ” ẹkwoma idhe ujiro nọ a bi dhe kẹe. (Evia. 7:9-15) A bi ru onana evaọ iruo usi uwoma ota na gbe ẹrọwọ rai nọ a rẹ ta via evaọ okenọ a te kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi. A rri iruo egagọ rai nana nọ a bi ru kẹ Jihova na wọhọ oware nọ o mai wuzou. (1 Irv. 16:29) U te no ere no, idibo Ọghẹnẹ buobu a bi ru iruo buobu nọ a bi ro fiobọhọ kẹ ukoko Ọghẹnẹ. Wọhọ oriruo, a bi fiobọhọ bọ jẹ rẹrote Egwa Uvie gbe iwou ogha, yọ a bi fiobọhọ evaọ iruo efa buobu nọ ukoko Jihova u bi ru. Efa a be rehọ ugho rai tha iruo nana uke. A be rehọ idhere itieye na kpobi kọ eware fihọ otọ na, wọhọ odẹme, “rọ kẹ Ọghẹnẹ oruaro.” (1 Kọr. 10:31) A be rehọ ajọwha gbe evawere ru iruo rai keme a riẹ nọ “idheidhe itieye e rẹ were Ọghẹnẹ ziezi.” (Hib. 13:16) Kọ whọ be romakẹ iruo nana?

“Idhiwu Ekpokpọ gbe Otọakpọ Ọkpokpọ E Riẹ nọ Ma Be Hẹrẹ”

17. (a) Orugba ologbo vẹ ma bi rẹro riẹ kpahe eruẹaruẹ Izikiẹl na evaọ obaro? (b) Evaọ etoke esuo Odu-Ikpe na, amono a ti wo erere no esuo nọ a rehọ okpẹwho dhesẹ na ze?

¹⁷ Kọ ma te ruẹ orugba ologbo eruẹaruẹ Izikiẹl kpahe ẹkẹ otọ nọ a nyaseba kẹ Ọghẹnẹ na evaọ obaro? Ee! Roro kpahe onana: Izikiẹl ọ ruẹ nọ ẹkẹ otọ nọ a se “ẹkẹ otọ ọrẹri” ọ jọ udevie otọ na soso. (Izik. 48:10) Epọvo na re, nọ Amagidọn ọ tẹ vrẹ no, Jihova ọ te rria kugbe omai evaọ oria kpobi nọ ma rrọ. (Evia. 21:3) Evaọ etoke Odu-Ikpe na, esuo nọ a rehọ okpẹwho dhesẹ na, koyehọ ahwo nọ a ti ro mu re a rẹrote iruẹru ahwo Ọghẹnẹ na, a te rehọ edhere oyoyou fiobọhọ kẹ ahwo kpobi nọ a rrọ “otọakpọ ọkpokpọ” na ẹkwoma emamọ ehrẹ gbe ekpọvio nọ a te kẹ ae.​—2 Pita 3:13.

18. (a) Fikieme u ro mu omai ẹro nọ enọ i ti wobọ evaọ esuo nọ a rọ okpẹwho dhesẹ na a ti ru eware kpobi lele oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ? (b) Imuẹro egaga vẹ odẹ okpẹwho na o kẹ omai?

¹⁸ Fikieme u ro mu omai ẹro nọ enọ i ti wobọ evaọ esuo nana a ti ru eware kpobi lele oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ? Keme Ebaibol na o dhesẹ vevẹ nọ okpẹwho nọ u wo inuethẹ ikpegbivẹ nọ o te jọ otọakpọ na o wọhọ okpẹwho obọ odhiwu nọ u wo inuethẹ ikpegbivẹ re na, koyehọ Jerusalẹm Ọkpokpọ na, onọ ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) nọ i ti lele Kristi su na a ru via. (Evia. 21:2, 12, 21-27) Onana u dhesẹ nọ ahwo nọ a te kpọ eware evaọ otọakpọ na a ti ru eware kpobi lele oghẹrẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ nọ o rrọ obọ odhiwu o gwọlọ. Ẹhẹ, odẹ okpẹwho na “Jihova Ọ Rrọ Etẹe” o kẹ omai kpobi imuẹro inọ egagọ efuafo i ti titi evaọ Aparadase bẹdẹ bẹdẹ. Akpọ o ti woma kẹhẹ evaọ obaro!