Mẹ Ruẹ Ẹvi Ologbo Evaọ Korea
Ikuigbe ọ Milton Hamilton
“O d’omai nọ ma be rọ j’owhai riẹ inọ dede nọ egọmeti Korea o kẹ owhai ebe vẹre inọ wha sae jọ orẹwho na, egọmeti na o gbẹ gwọlọ owhai evaọ orẹwho nana ha. . . . Fiki onana, ma bi vi owhai kpobọ Japan tao.”
EVAỌ ubrobọ urere ukpe 1954, a vi ovuẹ obehru na se omẹ avọ aye mẹ no obọ Brooklyn, New York, ze. Evaọ emuhọ ukpe yena ma ro nwrotọ no eklase avọ 23 ọrọ Isukulu Giliad evaọ New York. Nọ ileta na u t’omai obọ, yọ a dhe omai inọ ma jọ ẹwho America nọ a re se Indianapolis ta usiuwoma omoke jọ.
Mẹ avọ aye mẹ, Liz, ma jọ eklase ọvo; evaọ oke yena odẹ nọ o je yo họ Liz Semock. Ma tẹ te rọo evaọ 1948. Iruo odibọgba oke-kpobi o jẹ were iẹe, rekọ udu u je bru rie re o no America kpohọ orẹwho ọfa. Eme o lẹliẹ e riẹ nwene iroro?
Liz o lele omẹ kpohọ ẹgwae nọ a gba kugbe enọ e gwọlọ kpohọ isukulu Giliad. A gba ẹgwae na evaọ okokohọ akpọ-soso nọ a ru eva Yankee Stadium, New York, evaọ 1953. Fiki uduotahawọ nọ ma jọ ẹgwae yena wo, ma tẹ rehọ efọmo isukulu Giliad. Akpọ u gb’omai unu nọ a zizie omai kpohọ eklase nọ o bi ti muhọ evaọ February 1954.
A te vi omai kpobọ Korea dede nọ ẹmo nọ a jọ etẹe fi ikpe esa u kuhọ obọ evaọ oke-uvewhru ọrọ 1953, fikiere orẹwho na kpobi o tẹ jọ fọfọ whọhọ whọhọ. Wọhọ epanọ ileta nọ ma jọ obehru fodẹ na o ta, obọ Japan ma kake nya. Nọ okọ-oyibo nọ ọ w’omai o dhẹ edẹ 20 no, te omai te imishọnare ezeza efa nọ a vi kpobọ Korea ma te ti te Japan evaọ January 1955. Lloyd Barry, ọnọ ọ jẹ sẹro uwou ogha Japan evaọ oke yena, ọ jọ unueri jẹ hẹrẹ omai nọ okọ na o kpahe no evaọ ighọjọ ezeza ohiohiẹ. Ọ tẹ rehọ omai kpohọ uwou imishọnare nọ ọ rrọ Yokohama. Ma s’oma họ no omojọ, ma te kpohọ usiuwoma.
Ma te ti Te Korea
Uwhremu na ma te mi egọmeti ebe-udu nọ ma rẹ rọ rria Korea. Evaọ March 7, 1955, arupre nọ ma ro ọ tẹ ra euwa esa no Tokyo kpohọ ẹwho nọ a re se Seoul nọ ọ rrọ Korea. Inievo Korea nọ e nyaze ti dede omai a bu vrẹ egba ivẹ (200), yọ ame o su no omai kpobi aro ze fiki evawere. Isẹri Jihova nọ e jọ Korea soso evaọ oke yena a bu te odu ọvo (1,000). Iroro nọ ahwo nọ e rrọ unuakpọ mai a wo họ, ahwo nọ e rrọ Korea, Japan, China, gbe unuakpọ yena kpobi a re thoma gaga. U kri hi, ma tẹ te ruẹ inọ ere o rrọ họ. Orọnikọ ahwo Korea a wo ẹkẹ ẹrọunu rai gbe oghẹrẹ sa nọ a re kere ẹvẹrẹ rai ọvo ho, rekọ eria efa nọ a jo wo ohẹriẹ họ epanọ a re there emu rai, oma, ẹgọ rai, gbe epanọ a rẹ bọ iwou rai.
Ẹbẹbẹ ọsosuọ nọ ma wo họ epanọ ma re ro wuhrẹ ẹvẹrẹ na. Uvumọ obe o jariẹ nọ ma re ro wuhrẹ ẹvẹrẹ Korea ha. Ma tẹ te riẹ inọ o lọhọ họ re ma rehọ epanọ Oyibo o re fiunu họ t’ẹme rọ ta ẹvẹrẹ Korea. Re ohwo ọ sae ta ẹvẹrẹ Korea gbagba, o re wuhrẹ ibieme na.
Eme jọ e jẹ thọ omai unu. Wọhọ oriruo, Liz ọ nọ aye jọ sọ o wo Ebaibol. Nọ aye na o ru ovao oghẹrẹ jọ ọ tẹ ruọ uwou rehọ erako ze. Ukpenọ Liz ọ ta nnọ sungkyung, koyehọ “Ebaibol,” ọ tẹ ta nnọ sungnyang (erako).
Nọ ma rria etẹe emerae jọ no, a tẹ ta k’omai inọ ma rovie uwou imishọnare fihọ Pusan, ẹwho nọ ekọ-oyibo e rẹ kpahe. Mẹ avọ aye mẹ gbe inievo-emetẹ ivẹ nọ ma gbẹ rrọ usu ma haya ibriwou esese esa. Ame epọmpo e jọ uwou na ha yọ ma wo oria nọ a re ne fihọ a r’ame wozẹ vrẹ hẹ. Rekọ aso ọvo ame na ọ rẹ sai su ga te epanọ ma rẹ rọ rehọ urọba s’ame no obotọ ziọ obehru nọ ma be rria. Fikiere irioke frifri ohwo jọ ọ rẹ kpama o ve se ame vọ idhe nọ e rrọ uwou na. Ma re there ame na hayo fi umu nọ a re se chlorine họ ame na re o j’omai da.
Ebẹbẹ efa e jariẹ. Ikpẹ ẹlẹtriki e jẹ jariẹ ẹsikpobi hi, fikiere ma jẹ rehọ ijini fọrọ iwu ẹsikpobi hi hayo rehọ ayọno kpa iwu mai hi. Ogebara họ ikichini mai, yọ oware nọ o jariẹ kpobi họ istovu. U kri hi, mai kpobi ma tẹ ghale edẹ ẹbẹ-othere. Nọ ma rria etẹe ikpe esa no, ẹyao-irue u te kru omẹ avọ aye mẹ. Evaọ oke yena, ẹyao nana u kru imishọnare buobu. Emerae buobu e vrẹ taure oma mai o tẹ te ga, rekọ eyao efa i te ti kru omai.
Epanọ Ma Sai Ro Thihakọ Ebẹbẹ
Anwọ ikpe 55 ozighi ọ rọ rrọ egọmeti Korea. Orẹwho na o ghale abava nọ isoja i bi su, uwhru o tẹ rrọ udevie rai. Uwhru na o rehọ emaele 35 thabọ no Seoul, okpẹwho-esuo ọrọ Korea. Evaọ 1971, Frederick Franz o te no obọ Brooklyn ze te ruẹ omai. Me te su ei kpohọ uwhru nọ o hẹriẹ efẹ ivẹ na, uwhru nọ o mae bẹ ẹfavrẹ evaọ otọakpọ na. Evaọ ikpe na kpobi na, ahwo Erẹwho Okugbe a tẹ gwọlọ lele efẹ ivẹ na gbẹgwae, uwhru na a re kokohọ.
Ma wo obọ họ evaọ esuo akpọ na, makọ ozighi isuẹsu nọ o jọ Korea na. (Jọn 17:14) Fikinọ a se inọ a re fiẹmo ho, a fi inievo obọ Korea nọ i bu vi idu ikpegbesa (13,000) họ uwou-odi, ikpe nọ aikpobi a raha evaọ uwou-odi i bu te idu udhegbezeza (26,000). (2 Kọr. 10:3, 4) Inievo-emezae kpobi nọ e rrọ emoha evaọ orẹwho na a riẹ inọ ẹbẹbẹ nana u ti te ai, rekọ ozọ u mu rai hi. U yoma gaga inọ egọmeti o se Ileleikristi nana “ikpehre ahwo,” a tẹ gwọlọ otọ riẹ kpobi, kọ “uzi nọ a thọ” na họ a se inọ a re wo obọ họ evaọ ozighi esuo orẹwho na.
Evaọ etoke Ẹmo Akpọ II evaọ 1944, epọvo na mẹ se inọ mẹ rẹ jọ osoja, fikiere mẹ tẹ jọ ega ikpe ivẹ gbe ubro evaọ uwou-odi America nọ o jọ Lewisburg, evaọ Pennsylvania. Fikiere dede nọ uye o bẹ inievo Korea na vi omẹ, mẹ riẹ uye nọ o bẹ rai. O jọ uduotahawọ kẹ ibuobu nọ a yo nnọ oware nọ o via kẹ ae na o via k’omai imishọnare jọ.—Aiz. 2:4.
Ẹbẹbẹ U t’Omai Oma
Ẹbẹbẹ jọ nọ ọ roma via evaọ 1977 o dawo edikihẹ mai. Ahwo egọmeti a roro inọ mai ma viẹ emoha Korea na họ re a siọ ẹmo ba ẹnya. Fikiere egọmeti na ọ tẹ ta nnọ a rẹ kẹ imishọnare nọ o no orẹwho na uvẹ re o zihe ze he. Awhaha nana o jọ no ukpe 1977 rite 1987. O hẹ jọnọ ma no Korea evaọ etoke ikpe yena, a gbẹ hae k’omai uvẹ zihe ze he. Fikiere evaọ etoke ikpe nana kpobi na, ma kpo ho.
Ma nya bru ahwo egọmeti na unuẹse buobu re ma ta kẹ ae inọ mai Ileleikristi ma re w’obọ họ evaọ esuo. Uwhremu na a tẹ te riẹ inọ u wo oware ovo nọ u re nuhu udu mai hi, fikiere nọ ikpe ikpe e vrẹ no a te si awhaha na n’otọ. Evaọ etoke ikpe yena, imishọnare jọ a no orẹwho na fiki ẹbẹbẹ ẹyao gbe eware efa, rekọ eva e were omai enọ i kpo ho.
Evaọ etoke ikpe 1980, enọ i mukpahe Isẹri Jihova a tẹ bọwo enọ e rrọ ogbẹgwae uzi mai ota inọ a bi wuhrẹ emoha na re a siọ ẹmo ba ẹnya. Fikiere, a te se omai omomọvo, jẹ nọ omai enọ. Evaọ January 22, 1987, enọ e be kiotọ ẹme na a tẹ te ruẹ inọ a be bọwo omai ota gheghe. Onana o tẹ wha ufuoma ze, onọ u ti fi obọ họ kẹ Isẹri Jihova evaọ obaro.
Ọghẹnẹ Ọ Ghale Iruo Mai
Evaọ Korea, egọmeti ọ wọso iruo usiuwoma ota mai gaga fiki edikihẹ mai. Fikiere, o tẹ jọ bẹbẹ gaga re ma ruẹ oria nọ ma re jo ru ikokohọ. Fiki onana, inievo na a tẹ rọ udu obọ rai bọ Ọgwa Okokohọ evaọ Pusan, ọrọ ọsosuọ evaọ unuakpọ yena. O jọ uvẹ-ọghọ k’omẹ nọ mẹ rọ kẹ ovuẹ nọ a rọ rehọ ọgwa na mudhe evaọ April 5, 1976, ahwo nọ a jariẹ a bu te odu ọvo gbe egba esa (1,300).
No anwọ 1950 ze, isoja ahwo America nọ a vi ziọ Korea no a bu te idu buobu no. Ibuobu rai a kurẹriẹ nọ a zihe kpobọ America no. Ẹsibuobu a re kere ileta s’omai, yọ o rrọ oware evawere k’omai nọ ma ro fi obọ họ kẹ ae riẹ Ọghẹnẹ.
O d’omẹ gaga nọ Liz, aye oyoyou mẹ, o ro whu evaọ September 26, 2006. Uwhu riẹ o d’omẹ gaga. Evaọ ikpe 51 nọ ọ rria orẹwho nana, ọ jẹ rehọ evawere ru oware nọ a kẹ riẹ kpobi, o re gu unoma ha. U no rie unu ze ẹdọvo ho inọ o re zihe kpohọ America, orẹwho nọ ọ kake ta nnọ o re no ho.
Mẹ gbẹ rrọ omọvo uviuwou Ebẹtẹle nọ o rrọ Korea. Evaọ oke ọsosuọ umutho ahwo jọ ọvo a jọ Ebẹtẹle, rekọ enẹna ma bu te oware wọhọ ahwo egba ivẹ gbe ikpe isoi (250). O rrọ uvẹ-ọghọ k’omẹ nọ mẹ rọ rrọ usu imahrẹ nọ e rrọ Ogbẹgwae Uwou-Ogha nọ o be rẹrote iruo na evaọ Korea.
Dede nọ Korea o jọ orẹwho nọ o yogbe gaga okenọ ma nyaze obọ, enẹna o rrọ usu erẹwho nọ e mai rovie evaọ akpọ na. Isẹri Jihova nọ e rrọ Korea a bu vi idu udhone gbe ikpegbene (95,000), yọ enwenọ abọvo rai a rrọ ekobaro oke-kpobi hayo erọ obufihọ. Enana kpobi o lẹliẹ omẹ be rọ evawere gọ Ọghẹnẹ evaọ obonẹ na keme mẹ ruẹ uthuru Ọghẹnẹ nọ u vihọ gaga no.
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]
Okenọ mẹ avọ ibe imishọnare mẹ ma te Korea
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]
Okenọ mẹ jọ Pusan
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 25]
Okenọ mẹ avọ Franz ma jọ uwhru na, 1971
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Mẹ avọ Liz, omoke kakao taure o te ti whu
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Uwou ogha Korea onọ mẹ gbẹ be jọ ru iruo wọhọ omọvo uviuwou Ebẹtẹle