Kọ Whọ Riẹ?

Evaọ oke anwae, ẹvẹ ahwo a jẹ hae sae rọ ruẹ okọ nọ a rẹ ro kpohọ erẹ?

EVAỌ oke Pọl, ekọ nọ e jẹ hae wọ ahwo ọvo nọ a te bi kpohọ erẹ e jariẹ tere he. Ohwo nọ ọ gwọlọ ruọ okọ kpohọ erẹ, ọ rẹ nọ amọfa sọ a riẹ kpahe okọ jọ nọ a rẹ rọ fa ewha ehreki, nọ u bi kpohọ obonọ ọyomariẹ ọ be nya, nọ o te rọwo wọ ahwo. (Iruẹru 21:​2, 3) O tẹ make rọnọ okọ nọ ohwo ọ ro u bi kpohọ obonọ ọ be nya dẹẹ hẹ, nọ okọ na o tẹ kpahe unueri jọ ọ sae ruọ okọ ọfa nọ o rẹ wọe kẹle obonọ ọ be nya.​—Iruẹru 27:1-6.

O jẹ hai wo ezi nọ ekọ i re ro bi evaọ ukpe na, yọ a jẹ hai wo omaa nọ a fihọ dẹẹ hẹ nọ a re lele. U te no ovao ehru na nọ o rẹ whaha okọ-ubio no, ibiokọ nọ e rọwo eware sa-sa a sae whaha erẹ rai nọ a tẹ ruẹ oka okpẹtu jọ, wọhọ ọkọlọbe nọ o kiemu okọ na nọ o bi bo, hayo nọ a tẹ ruẹ ekwakwa okọ nọ u zue nọ ẹkẹre ọ wọ ziọ unueri na. Ofou o re fiobọhọ evaọ okọ-ubio fikiere nọ ibiekọ a tẹ ruẹ nọ ofou na o kiehọ, a ve bi ruọ abade. Nọ ohwo nọ o bi kpohọ erẹ ọ tẹ ruẹ okọ nọ ọ te ro no, ọ rẹ wọ ewha riẹ kẹle oma, o ve dikihẹ kẹle okọ na bẹsenọ a re bo nọ okọ na u bi ti lehọ.

Ogbiku jọ nọ a re se Lionel Casson ọ ta nọ: “A jọ Rom ru ọruẹrẹfihotọ nọ ohwo ọ rẹ rọ ruẹ okọ nọ ọ rẹ ro kpohọ erẹ lọlọhọ, ukpenọ ohwo na ọvo ọ rẹ gwọlọ kẹ omariẹ. Unueri ethẹ Tiber ekọ e jẹ hae kpahe. Ẹwho Ostia nọ o kẹle etẹe u wo oria uvevẹ ulogbo jọ nọ ifisi e wariẹ họ. Ahwo nọ a jọ ifisi nana buobu a je ru iruo kẹ ibiekọ nọ e rẹ kpahe eria sa-sa: erọ Narbonne [nọ a bi se France enẹna] e rrọ ọfisi jọ, erọ Carthage [nọ a bi se Tunisia enẹna] e rrọ ọfisi ọfa, . . . gbe efa buobu. Ohwo nọ ọ gwọlọ ruọ okọ kpohọ erẹ o re kpohọ ifisi nana nọ ekọ rai e rẹ kpahe ofẹ nọ ọ be nya.”

Ekọ e jẹ hai ru erẹ vẹrẹ, rekọ ebẹbẹ e jẹ hae jariẹ. Wọhọ oriruo, okọ u zue Pọl unuẹse buobu evaọ erẹ usi uwoma ota riẹ.​—2 Kọr. 11:25.