Jihova O ti Fiobọhọ kẹ Owhẹ nọ Eware nọ Who Rẹro Rai Hi E tẹ Via

1. Eme ma riẹ kpahe Jihova gbe ehrẹ Ebaibol?

MAI idibo Jihova ma riẹ nọ Jihova o you omai, yọ ọ gwọlọ nọ ma yeri emamọ akpọ re eva e jẹ were omai. (Rom 8:35-39) Ma tẹ jẹ riẹ nọ ma te bi lele ehrẹ Ebaibol, eware e rẹ riẹ nya kẹ omai. (Aiz. 48:17, 18) Rekọ ẹsejọ, eware idudhe e sae via kẹ omai. Kọ eme ma re ru nọ e tẹ via?

2. Ebẹbẹ vẹ e rẹ sai te omai, kọ enọ vẹ ma rẹ gwọlọ nọ omobọ mai nọ eware itieye na e tẹ via?

² Oghoghẹrẹ ebẹbẹ i bi te idibo Jihova kpobi. Ẹsejọ ohwo uviuwou mai ọ sai ru omai oware nọ o rẹ kẹ omai uye. Ẹyao ọgaga ọ sai kie omai, o vẹ whae ze nọ ma gbe ro ru te epanọ ma gwọlọ họ evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Yọ owhe gbe eware okpẹtu efa e sae raha eware mai. Hayo o sae jọ nọ a be wọso omai fikinọ ma be gọ Jihova. Nọ oghẹrẹ ebẹbẹ nana i te bi te omai, o rẹ lẹliẹ omai roro nọ: ‘Fikieme oware utiona o be rọ via kẹ omẹ? Eme me ruthọ? Kọ eva mẹ e be dha Jihova?’ Kọ whọ nọ omara enọ itieye na no ẹdẹ jọ? O tẹ rrọ ere, jọ o kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. Idibo Jihova buobu a nọ omarai enọ itieye na no re, nọ oghẹrẹ ebẹbẹ jọ i te ai.—Ol. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Eme ma jọ ẹme obe Olezi 34:19 na wuhrẹ?

³ Se Olezi 34:19. Oria Ebaibol yena o fodẹ eware ivẹ jọ nọ e roja gaga. Ọrọ ọsosuọ họ, ebẹbẹ e rẹ sai te ohwo nọ o kiẹrẹe. Ọrọ avọ ivẹ, Jihova o re fiobọhọ kẹ omai nọ ebẹbẹ i te te omai. Edhere jọ nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai họ, o wuhrẹ omai nọ ebẹbẹ e te siọ omai ba ete he nọ ma gbẹ rrọ akpọ omuomu nana. Ginọ uzẹme nọ Jihova ọ ta nọ ma tẹ be gọe, eva e te were omai. (Aiz. 66:14) Rekọ ọ ta ha inọ ebẹbẹ i ti te omai hi. Ọ vuẹ omai nọ ma hai roro kpahe oke nọ ma te rọ reakpọ kuoma bẹdẹ bẹdẹ. Oke yena akpọ mai ọ te rọ ginẹ jọ epanọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ e riẹ. (2 Kọr. 4:16-18) Bẹsenọ oke yena o re te, Jihova o bi fiobọhọ kẹ omai re ma thihakọ ebẹbẹ nọ i bi te omai.—Enu. 3:22-24.

4. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁴ Joma ta kpahe epanọ ma sae rọ rehọ aro kele idibo Jihova jọ nọ a gbiku rai evaọ Ebaibol na gbe erọ oke mai na. Ma te jọ iku rai ruẹ nọ eware idudhe e sae via kẹ omai, rekọ ma tẹ rẹroso Jihova, o ti fi omai họ otọ họ. (Ol. 55:22) Nọ ma te ta kpahe ae na, hae nọ omara nọ: ‘O hae jọ nọ mẹ omamẹ eware yena e via kẹ, eme mẹ hai ru? Ẹvẹ iku na e sae rọ lẹliẹ omẹ fievahọ Jihova viere? Kọ ẹvẹ mẹ sae rọ rehọ aro kele idibo Ọghẹnẹ nọ a gbiku rai na?’

IDIBO ỌGHẸNẸ OKE ANWAE

5. Eme Leban o ru Jekọp? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

⁵ Eware nọ a rẹro rai hi e via kẹ idibo Jihova evaọ oke anwae. Ohwo jọ nọ eware itieye e via kẹ họ Jekọp. Ọsẹ riẹ ọ vuẹ riẹ nọ o kpohọ obonọ Leban ọ be rria re ọ jọ obei wo aye. Ọ vuẹ Jekọp nọ o te ru ere, Jihova ọ te ghale iẹe gaga. Leban yọ omoni rai nọ ọ jẹ gọ Ọghẹnẹ. (Emu. 28:1-4) Jekọp o ru epanọ ọsẹ riẹ ọ ta na. O te no ẹkwotọ Kenan nọ ọ jẹ rria kpohọ obonọ Leban ọ be rria. Leban o wo emetẹ ivẹ. Ọrọ ọkpako Lia, ọrọ ọmaha kọ Reshẹl. Jekọp o you Reshẹl gaga yọ ọ rọwo nọ ọ rẹ gbodibo kẹ ọsẹ riẹ ikpe ihrẹ re ọ sae rehọ iẹe. (Emu. 29:18) Rekọ nọ ikpe na e gba no, eware e nya epanọ o roro ho. Ukpenọ Leban ọ rẹ rehọ Reshẹl kẹe, kọ Lia ọ kẹ riẹ. Jekọp ọ kake riẹ hẹ. Uwhremu na ọ tẹ rehọ Reshẹl kẹe jẹ vuẹe nọ ọ rẹ wariẹ gbodibo kẹe ikpe ihrẹ efa. (Emu. 29:25-27) Ere ọvo ho, evaọ udhukpe soso nọ Jekọp ọ rọ gbodibo kẹ Leban na, ẹwhẹwhare ọvo Leban ọ jẹ wha ọmayọ na re.—Emu. 31:41, 42.

6. Ebẹbẹ efa vẹ i te Jekọp?

⁶ Ebẹbẹ efa i te Jekọp re. O yẹ emọ buobu, rekọ emọ na kpobi a je lele ohwohwo riẹ yeri hi. A tubẹ zẹ Josẹf oniọvo rai kpohọ igbo dede. Ere ọvo ho, Simiọn avọ Livae, a ru oware jọ nọ o wha omovuọ se Jekọp ọsẹ rai, yọ oware nọ a ru na o fo oware nọ idibo Jihova a re ru hu. Reshẹl nọ Jekọp o you gaga na o te je whu nọ o je yẹ ọmọ avọ ivẹ riẹ. O jọ etẹe kuhọ họ, oke jọ nọ ohọo ogaga u je mu evaọ ẹwho na, a tẹ kwa kpohọ Ijipti. Oke nana yọ Jekọp ọ who gaga no.—Emu. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Eme Jihova o ru nọ u dhesẹ nọ ọ ginẹ jọ kugbe Jekọp?

⁷ Ghelọ ebẹbẹ nana kpobi nọ i te Jekọp na, o fievahọ Jihova, yọ ọ riẹ nọ Jihova o ti ru eyaa riẹ gba. Jihova o ru oware nọ o lẹliẹ Jekọp riẹ nọ ọ ginẹ rrọ kugbei. Eme o ru? Oke nọ ọ rọ jọ kugbe Leban, nọ Leban ọ jẹ rọ whae re na, Jihova ọ jẹ ghale Jekọp evaọ oware kpobi nọ o je ru. Yọ erao riẹ i je vihọ ọvo. O te ti fe gaga. Ere ọvo ho, Josẹf nọ o je roro nọ o whu no anwẹdẹ na, aimava a wariẹ ruẹ ẹro uwhremu na. Yọ onana o te lẹliẹ eva were iẹe gaga. Fikinọ Jekọp ọ kẹle Jihova gaga jabọ nọ ọ sai ro thihakọ ebẹbẹ nana kpobi na. (Emu. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Nọ usu mai avọ Jihova o tẹ rrọ kpekpekpe, eware jọ nọ ma rẹro rai hi e tẹ via kẹ omai, ma te sai thihakọ.

8. Eme Devidi ọ jẹ gwọlọ nọ o re ru?

⁸ Devidi ovie na yọ omọfa jọ nọ eware nọ o rẹro rai hi e via kẹ. Devidi ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ bọ etẹmpol kẹ Jihova. Nọ ọ vuẹ Netan ọruẹaro na oware nọ ọ gwọlọ ru, Netan ọ tẹ vuẹe nọ: “Ru oware kpobi nọ o rrọ owhẹ udu, keme Ọghẹnẹ uzẹme na ọ rrọ kugbe owhẹ.” (1 Irv. 17:1, 2) Ma riẹ nọ onana o te lẹliẹ eva were Devidi gaga. Ẹsejọhọ ọ jọ udu riẹ muhọ eroro no epanọ o ti ro mu ebabọ na họ.

9. Eme Devidi o ru nọ a vuẹe nọ ọye ọ te bọ etẹmpol na ha?

⁹ “Evaọ asoaso” ẹdẹ yena nọ Netan ọ rọ vuẹ Devidi ẹme na, o te zihe ze te vuẹe nọ Jihova ọ ta nọ ọye ọ te bọ etẹmpol na kẹe he. Rekọ ọmọ riẹ jọ ọye ọ te bọe. (1 Irv. 17:3, 4, 11, 12) Kọ eme Devidi o ru? Ọ tẹ tubẹ ta nọ o re ru oware ofa kẹ Jihova. O te mu igho gbe eware efa nọ Solomọn ọmọ riẹ ọ te rọ bọ etẹmpol na họ ekokohọ.—1 Irv. 29:1-5.

10. Eghale vẹ i te Devidi?

¹⁰ Nọ Jihova ọ nwane vuẹ Devidi nọ ọye ọ te bọ etẹmpol na ha no, ọ tẹ re ọvọ jọ kugbei. Jihova ọ ya eyaa kẹe nọ ohwo jọ o ti no uyẹ riẹ ze nọ o ti su bẹdẹ bẹdẹ. (2 Sam. 7:16) Ma riẹ nọ eva e te were Devidi gaga nọ a tẹ kpare iẹe ze evaọ akpọ ọkpokpọ na, nọ ọ jẹ ruẹ nọ Jesu nọ o no uyẹ riẹ ze ọye o bi su akpọ na. Yọ o ti su evaọ odu-ikpe. Eme iku na i wuhrẹ omai? U wuhrẹ omai nọ ẹsejọ, ma re ru te epanọ ma gwọlọ họ evaọ egagọ Jihova fiki epanọ eware e rrọ kẹ omai. Rekọ Jihova ọ te ghale omai ghele evaọ utho nọ ma be sai ru. Ọ te tubẹ ghale omai vi epanọ ma bi rẹro riẹ dede.

11. Dede nọ Uvie na o ze evaọ oke nọ Ileleikristi ọsosuọ a je rẹro riẹ hẹ, eghale vẹ i te rai ghele? (Iruẹru Ikọ 6:7)

¹¹ Amọfa họ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ. Eware e nya epanọ a rẹro rai hi. Wọhọ oriruo, a jẹ gwọlọ nọ Uvie Ọghẹnẹ o ze vẹrẹ vẹrẹ, rekọ a riẹ oke nọ o te rọ ze he. (Iruẹru 1:6, 7) Kọ eme a ru? A jẹ rọ ajọwha ta usi uwoma na. Yọ usi uwoma nọ a jẹ ta na o lẹliẹ ahwo buobu kurẹriẹ. Jihova ọ ginẹ ghale iruo rai.—Se Iruẹru Ikọ 6:7.

12. Eme Ileleikristi ọsosuọ a ru nọ ohọo ogaga o je mu?

¹² Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, oke jọ o jariẹ nọ “ohọo ogaga u [je] mu evaọ otọakpọ na soso.” (Iruẹru 11:28) Ohọo nọ u je mu na u te inievo na re. Ere ọvo ho, ohọo nọ u je mu na o lẹliẹ uye jẹ bẹ ahwo gaga. Ẹsejọhọ ahwo nọ a wo uviuwou a jẹ ruawa epanọ a te rọ rẹrote uviuwou rai. O sae jẹ jọ nọ izoge jọ nọ a jẹ gwọlọ nọ a rẹ kwa kpohọ eria efa nyae ta usi uwoma a dobọji tao bẹsenọ ohọo na u re kpotọ no. Ghelọ epanọ eware e jọ kẹ ai kẹhẹ, inievo na a daoma nwene lele epanọ eware e rrọ. A jẹ rọ uvẹ kpobi nọ u rovie kẹ ae ta usi uwoma na. Ere ọvo ho, a zọhọ eware buobu ze rọ dhogbo bru inievo rai nọ e be rria Judia, yọ onana o jẹ lẹliẹ eva were ai.—Iruẹru 11:29, 30.

13. Eghale vẹ i te inievo na oke nọ ohọo u je ro mu na?

¹³ Eghale vẹ inievo na a wo evaọ oke nọ ohọo u je ro mu na? Obọ nọ inievo na a fihọ kẹ ai na, o lẹliẹ e rai ruẹ nọ Jihova ọ be rẹrote ai. (Mat. 6:31-33) Ere ọvo ho, inievo nọ a dhogbo nyai fiobọhọ kẹ na, a te jẹ kẹle inievo rai nọ e dhogbo bru ai na ziezi. Te ahwo nọ a zọhọ eware ze gbe enọ e dhogbo nyai fiobọhọ kẹ inievo rai na, eva e te were ai gaga re inọ a sai fiobọhọ. (Iruẹru 20:35) Jihova ọ ginẹ ghale inievo na kpobi oke yena keme a daoma nwene lele epanọ eware e rrọ kẹ ai.

14. Eme o via kẹ Pọl avọ Banabas, kọ eghale vẹ i te rai? (Iruẹru Ikọ 14:21, 22)

¹⁴ A kpokpo Ileleikristi ọsosuọ na gaga re. Ẹsejọ onana o jẹ hae via oke nọ a rẹro riẹ hẹ. Wọhọ oriruo, oware jọ o via ẹdẹ jọ nọ Pọl avọ Banabas a jẹ ta usi uwoma evaọ obọ Listra. Oke ọsosuọ, ahwo na a jẹ gaviezọ ziezi. Rekọ uwhremu na, ahwo nọ a jẹ wọso usi uwoma na “a tẹ bẹbẹ ogbotu” ahwo nọ a be gaviezọ na họ. U te epanọ ahwo jọ evaọ usu rai a rọ rehọ itho fi Pọl je si rie ruọ otafe okpẹwho na, bi roro nọ o whu no. (Iruẹru 14:19) Pọl avọ Banabas a te tube no ẹwho yena kpohọ ọfa nyae ta usi uwoma. Kọ eghale vẹ i te rai? A “fiobọhọ kẹ ahwo buobu zihe ruọ ilele.” Eme nọ a ta gbe eware nọ a ru i fiobọhọ kẹ inievo na gaga. (Se Iruẹru Ikọ 14:21, 22.) Pọl avọ Banabas a ruabọhọ jẹ ta usi uwoma dede nọ ukpokpoma nọ a rẹro riẹ hẹ u te rai. Oriruo rai o lẹliẹ inievo na kruga. Ere ọvona re, ma tẹ ruabọhọ iruo nọ Jihova ọ kẹ omai ghelọ ukpokpoma, Jihova ọ te ghale omai.

IDIBO ỌGHẸNẸ OKE MAI NA

15. Eme iku Brọda A. H. Macmillan i wuhrẹ owhẹ?

¹⁵ Imikpe jọ taure ukpe 1914 o te ti te, idibo Ọghẹnẹ a je rẹro nọ oware jọ o te via. Wọhọ oriruo, Brọda A. H. Macmillan gbe amọfa jọ a je roro nọ u ti gbe kri hi re a te ti kpobọ odhiwu. Fikiere evaọ ovuẹ nọ Brọda Macmillan ọ kẹ evaọ Azie 1914, ọ ta nọ: “Ẹsejọhọ onana o te jọ ovuẹ urere nọ mẹ te kẹ.” Rekọ eware e nya ere he, ọ kẹ evuẹ ogbotu efa. Oniọvo na o kere uwhremu na nọ: “O wọhọ nọ mai otu jọ ma jẹ nwani roro nọ uviemenẹ yọ ma kpobọ odhiwu no.” Ọ ta re nọ: “Oware nọ u fo nọ ma re ru họ, ma rẹ ruabọhọ iruo usi uwoma ota na.” Brọda Macmillan ọ jẹ rọ ajọwha ta usi uwoma na. Evaọ oke jọ, oniọvo na ọ nyae tuduhọ inievo nọ a fihọ uwou-odi awọ fikinọ a rọwo nọ a rẹ jọ isoja ha. Ere ọvo ho, ọ jẹ hai kpohọ ewuhrẹ ẹsikpobi makọ evaọ oke nọ ọ kpako gaga no. Nọ oniọvo na ọ be hẹrẹ oke nọ o ti ro kpobọ odhiwu na, ọ ruabọhọ iruo Uvie na. Kọ eghale vẹ i te rie? Taure o te ti whu evaọ 1966, o kere nọ: “Ẹrọwọ mẹ ọ gbẹ rrọ gaga wọhọ epaọ ọsosuọ.” Oriruo oniọvo na o sai fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ re maero otẹrọnọ u kri gaga no nọ ma be rọ hẹrẹ Uvie Ọghẹnẹ.—Hib. 13:7.

16. Oware idudhe vẹ o via kẹ Brọda Herbert Jennings avọ aye riẹ? (Jemis 4:14)

¹⁶ Eyao idudhe i bi kie idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ. Joma ta kpahe Brọda Herbert Jennings.b Evaọ iku uzuazọ riẹ, ọ ta nọ avọ aye riẹ a jọ imishọnare evaọ obọ Ghana, yọ iruo na e were rai gaga. Rekọ uwhremu na a tẹ vuẹe nọ o wo ẹyao jọ nọ o rẹ lẹliẹ ohwo jọ ọkọkora. Oniọvo na ọ ta nọ oware nọ a rẹro riẹ hẹ oye o via kẹ ae na. O wọhọ ẹme nọ obe Jemis 4:14 o ta inọ ohwo ọvo ọ riẹ “odẹnotha” ha. (Sei.) Brọda Jennings o kere nọ: “Nọ ma ruẹ nọ enẹ eware e rrọ no, yọ oware ovo o riẹ nọ ma rẹ sai ru hu, ma tẹ ta nọ ma re dhugbe zihe kpobọ Canada, ẹwho mai [re ma jọ obei rẹrote oma na]. Onana o te gwọlọ nọ ma rẹ nyasiọ egbẹnyusu mai kpobi ba.” Dede nọ eware e lọhọ kẹ Brọda Jennings avọ aye riẹ hẹ, Jihova o bi fiobọhọ kẹ ai, yọ a gbe kruga ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ.

17. Ẹvẹ iku Brọda Jennings i ro fiobọhọ kẹ inievo efa?

¹⁷ Eme nọ Brọda Jennings ọ ta evaọ iku riẹ na i duobọte ahwo gaga. Oniọvo-ọmọtẹ jọ o kere nọ: “Me ri se iku nọ i duobọte omẹ enẹ ẹdẹvo ho. . . . Nọ me se epanọ oniọvo na ọ rọ siọ iruo imishọnare ba re ọ rẹrote oma riẹ, o lẹliẹ omẹ rọ emamọ ubiẹro rri epanọ eware e rrọ kẹ omẹ.” Oniọvo-ọmọzae jọ o te je kere nọ: “Mẹ jọ ọkpako te ikpe ikpe. Rekọ fiki ẹyao iroro nọ o jẹ kẹ omẹ uye, me te siobọno iruo na. Iroro inọ mẹ sai ru iruo nọ a kẹ omẹ hẹ e ga te epanọ mẹ gbẹ jẹ sai se iku uzuazọ ahwo nọ e rrọ ebe mai hi. . . . Rekọ nọ me se iku Brọda Jennings, ithihakọ riẹ e bọ omẹ ga.” Onana u wuhrẹ omai nọ, ma tẹ be daoma thihakọ ebẹbẹ nọ ma rẹro rai hi, o rẹ bọ amọfa ga. Eware e gbẹ nya epanọ ma rẹro rai hi, ma rẹ sai gbe thihakọ, yọ ẹrọwọ mai ọ sae gbẹ jọ gaga re.—1 Pita 5:9.

18. Wọhọ epanọ ma be ruẹ evaọ uwoho na, eme iku oniọvo na i wuhrẹ owhẹ?

¹⁸ Eware okpẹtu wọhọ ẹyao COVID-19 na o wha riẹ ze nọ eware e rọ rrọ gaga kẹ idibo Jihova buobu. Nwanọ ere o jọ kẹ oniọvo jọ nọ ọzae riẹ o whu no evaọ Nigeria. Ohiohiẹ ẹdẹ jọ nọ avọ ọmọtẹ riẹ a there eraese nọ i kiọkọ uwou rai no, ọmọ riẹ ọ tẹ nọe nọ, ‘Nimẹ, eme ma te re uvo ẹsiẹfa?’ Oni riẹ ọ tẹ vuẹe nọ, ugho hayo oware ovo nọ a rẹ re u gbe kiọkọ họ, umutho nọ u kiọkọ na a tẹ re iẹe no, a vẹ nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova, wọhọ epanọ aye-uku obọ Zarefat o ru oke ẹdẹ. (1 Iv. 17:8-16) A tube roro kpahe oria nọ emu uvo o ti no ze tao ha re inievo na a tẹ te rehọ emuore se ai. Yọ eware nọ a ro se ai na i re te ai re eka ivẹ gbọ soso. Oniọvo na ọ ta nọ, ‘Kpakọ nọ mẹ be ta kẹ ọmọ mẹ nọ ma nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova na, yọ Jihova ọ be gaviezọ.’ Onana u dhesẹ nọ ma tẹ rẹroso Jihova, ọ rẹ siọ omai ba ha. O re fiobọhọ kẹ omai nọ ebẹbẹ i te te omai. O vẹ te lẹliẹ omai fievahọ iẹe jẹ kẹle iẹe vi epaọ anwẹdẹ.—1 Pita 5:6, 7.

19. Eme o via kẹ Brọda Aleksey Yershov?

¹⁹ Anwọ ikpe jọ ze na, a be wọso inievo mai evaọ eria buobu. O sae jọ nọ inievo buobu a roro nọ oware utiọye o te via kẹ ae kẹle kẹle he. Oware utiọye na o via kẹ Brọda Aleksey Yershov evaọ obọ Russia. Oke nọ o ro kurẹriẹ jẹ họ-ame evaọ 1994, egọmeti a jẹ nwane wọso Isẹri Jihova ha. Rekọ anwọ oke jọ ze na, eware e gbẹ rrọ epanọ e jọ họ. Evaọ 2020, ipolisi a rueva uwou oniọvo na, a te mu uwou na họ ẹkiẹ. Ere egọmeti a ro mi ei eware riẹ buobu. Emerae jọ nọ i lele i rie, a tẹ rehọ oniọvo na kpohọ okọto inọ ọ be wọso egọmeti. Kpakọ ohwo jọ nọ oniọvo na o je wuhrẹ Ebaibol enwenọ ẹgbukpe gbọ soso, ọye o vivie i rie. Ọ jẹ faki ru wọhọ ẹsenọ ọ gwọlọ wuhrẹ. Rekọ o te vidio riẹ jẹ rekọdo eme nọ a jẹ ta ro se ahwo egọmeti. Kọ eyena kpobi a kugbe je ro gu oniọvo na ẹdhọ. Oware nọ ohwo na o ru na u yoma ga!

20. Eme Brọda Yershov o ru nọ o lẹliẹ usu riẹ avọ Jihova kpekpe?

²⁰ Kọ oware uwoma jọ u no ẹbẹbẹ nọ o te Brọda Aleksey Yershov na ze? Ee. Usu riẹ avọ Jihova o kpekpe gaga no fiki oware nọ o via kẹe na. Ọ ta nọ: “Mẹ avọ aye mẹ ma be lẹ kugbe kẹse kẹse, tube vi epanọ ma je ru vẹre. Yọ u mu omẹ ẹro nọ ẹgba Ọghẹnẹ jabọ nọ mẹ be sai ro thihakọ ẹbẹbẹ na. Ebaibol nọ mẹ be hai wuhrẹ kẹ omobọ mẹ u bi fiobọhọ kẹ omẹ kru udu ga maero nọ mẹ tẹ rrọ ọkora. Mẹ rẹ kareghẹhọ idibo Ọghẹnẹ nọ i kru ẹrọwọ rai evaọ oke anwae. Iku ahwo buobu e rrọ Ebaibol nọ e rẹ lẹliẹ omai ruẹ nọ u fo re ohwo o kru udu ga jẹ rẹroso Jihova nọ ẹbẹbẹ o te tei.”

21. Eme ma jọ uzoẹme nana wuhrẹ no?

²¹ Eme ma wuhrẹ no evaọ uzoẹme nana? Ma wuhrẹ nọ ohwo ọvo ọ riẹ odẹ hẹ. Eware nọ ma rẹro rai hi e sae via kẹ omai. O make rrọ ere na, Jihova o re fiobọhọ kẹ omai nọ eware nọ ma rẹro rai hi e tẹ via. Oria Ebaibol nọ a rehọ uzoẹme na no ze na o ta nọ: “Ebẹbẹ ohwo okiẹrẹe e rrọ buobu, rekọ Jihova o bi siwi ei no aikpobi.” (Ol. 34:19) Nọ ebẹbẹ i te te omai, ma du nwani roro kpahe ebẹbẹ na ọvo ho. Joma hae kareghẹhọ nọ Jihova o wo ogaga nọ ọ sai ro fiobọhọ kẹ omai. Ma te ru ere, ma te ta epanọ Pọl ukọ na ọ ta inọ: “Evaọ eware kpobi, me bi wo ẹgba ẹkwoma ọnọ ọ be kẹ omẹ ogaga.”—Fil. 4:13.